MESLEKİ GELİŞİM Mesleki Gelişim Slayt Sunuları Bu Sunu ya ait tüm Haklar Atlas Yayınevine aittir. Hiçbir şekilde üçüncü şahıslara verilemez
Ünite 1: Meslek Ahlakı ve Ahilik
Meslek Ahlakı Günümüzde iş yaşamında aşırı hırs, bencil ve aç gözlü davranma, plansızlık, yasalara, kurallara aykırı davranma, kendini koruma güdüsü, maddi ve manevi tatminsizlik, Servet açığı, ideolojik ve siyasal ayrımcılık, rüşvet vb. olumsuz davranışlar meslek ahlakına daha fazla önem verilmesini gerekli kılmaktadır. Meslek ahlakı kavramının daha iyi anlaşılabilmesi için meslek,ahlak ve mesleki etik terimlerinin öncelikli olarak ele alınması yararlı olacaktır.
Meslek Kavramı Meslek, insanın yaşamını sürdürebilmek için yaptığı ve genellikle yoğun bir eğitim, çalışmayı gerektiren sürecin sonunda kişilerin kazandığı unvanın adıdır. Meslek, belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş. Örnek: Mühendis, doktor, öğretmen, manav, kasap.
Bir uğraşın meslek sayılabilmesi için bazı unsurları taşıması gerekir; Bir meslek dalı, toplumun kaçınılamaz olan bir gereksinimini karşılamalıdır. Meslek kişinin salt kendi doyumu için değil aynı zamanda başkalarının yararı için de yaptığı bir uğraştır Meslek, sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayalı olmalıdır. Meslek dalları araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olurlar. Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır. Meslek olarak kabul edilecek bütün uğraş alanlarının kendine özgü değer ve etik ilkeleri vardır ve bu mesleğin üyeleri bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranırlar.
Meslekler, alınan eğitim düzeyi ve yapılan görevlerin niteliğine göre, Uzman Meslekler, Beceriye Dayalı Meslekler olarak sınıflandırılmaktadır. Bir meslek sahibi olmak, toplumun bir üyesi olan bireyler için çok önemlidir. Meslek kişinin toplumda saygı görmesine, başkaları ile ilişki kurmasına, toplumda bir yer edinmesine ve işe yaradığı duygusunu yaşamasına imkan veren bir uğraş alanıdır.
Mesleki Birlik Aynı mesleği yapan kişilerin biraraya gelerek oluşturdukları topluluktur. Bu şekildeki birlik ve dayanışma içerisinde hem mesleğin saygınlığının yükseltilmesi hem de topluma daha iyi hizmet sunulması hedeflenmektedir. Tabip Odaları, Barolar Birliği gibi.
Aynı mesleği yapanlar dışında herhangi bir işi yapanlar da günümüzde bir araya gelerek bir kurumsal/yasal bir işbirliği içinde olabilirler. Bu faaliyetler de Oda, Dernek, ya da Birlik adını alıyor olabilir: Şoförler Odası, Esnaf ve Sanatkarlar Derneği vb. gibi.
Ahlak Kavramı Ahlâk kelimesi mana kökeni olarak huy, seciye, mizaç, tabiat ve karakter gibi anlamlara gelen hulk veya hulûk kelimesinin çoğuludur. İnsanın fiziki yapısı için çoğunlukla halk, manevî yapısı için ise hulk kelimesi kullanılmaktadır. Ahlak, belli bir dönemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan, bireylerin birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen törel davranış kurallarının, yasalarının ve ilkelerinin toplamıdır.
Ahlak nasıl yaşamamız gerekir sorusuna verilecek cevapları araştıran bir felsefe disiplinidir. Ahlâk, sosyolojik anlamda sadece insanın iç dünyasını değil, aynı zamanda dış dünyaya yansıyan fiillerini de düzenler. Kısaca ahlak, insanların toplum içindeki davranışlarını ve birbirleriyle ilişkilerini düzenlemek amacıyla başvurulan kurallar dizgesi, başka insanların davranışlarını olumlu ya da olumsuz biçimde yargılamakta kullanılan ölçütler bütünüdür.
Ahlak Felsefesinin Temel Kavramları İyi Kötü Özgürlük Sorumluluk Ahlaki karar Ahlaki eylem Ahlak yasası Mutluluk Ödev Vijdan Erdem
İş/Meslek Ahlakı İş/Meslek ahlakı, uygulamalı bir ahlak bilgisidir ve meslek hayatında karşılaşılan tüm ahlaki sorunları inceleme konusu yapar. Bu sorunlar, çalışanlar arasında, çalışanlarla yöneticiler arasında, işletme/kurum ve işletmeyle alışverişte bulunanlar ya da işletmeyle çevresel faktörler arasında olabilir. İş ahlakı/etiği, etiğin bir alt kümesi olup, iş dünyasındaki etik sorunları inceler, davranışlara rehberlik etmek üzere kurallar geliştirmeye çalışır.
İş etiği, işletmelerin ürün ve hizmet üretme ve dağıtma aşamalarında gerek örgüt gerekse birey/çalışan düzeyinde davranışların etik boyutları ile ilgilenir ve bu davranışlara ilişkin yol gösteren kuralları kapsar. İş etiği bir bakıma uygulamalı etiktir ve zaman zaman işletme ahlakı, şirket etiği, firma etiği veya ticaret ahlakı olarak da adlandırılmıştır.
İş etiği normatif ve betimleyici olarak ikiye ayrılır. Normatif iş etiği, etik değerler - ilkeler çerçevesinde iş etiğine uygun kararların,eylemlerin ve davranışların neler olması gerektiğini inceler ve bu kapsamda iş etiği kurallarını belirlemeye çalışır. Normatif iş etiği, ne yapılmalı ne yapılmamalı sorusuna cevap arar. Betimleyici iş etiği, iş dünyasında var olan ilişkilerin ahlaki boyutunu ve sorunlarını inceler, tutum ve davranışlarını ortaya çıkarmaya çalışır. Yani, mevcut ve yaygın olan etik içerikli davranış türleri üzerinde durur. Bunların olası nedenlerini incelemeye çalışır. Bu yönü ile çözümleyici (analitik) bir yaklaşım içerir.
İş Etiği/Ahlakı nın Gerekliliği Dünya ekonomileri genelinde, devletin ve kamu kesiminin ekonomideki yeri ve ağırlığı giderek azalmış, buna karşılık serbest piyasa ekonomisi tüm kurul ve kurallarıyla hakim duruma gelmiştir. Her alanda ve küresel düzeyde yaygınlaşan ve güçlenen pazar sistemi karşısında, özel sektörden bu gelişime paralel bir sorumluluk ve bilinç üstlenmesi beklenmeye başlanmıştır.bu bağlamda, işletmelerin iktisadi birimler olduğu kadar sosyal birimler de olduğu kabul görmüş; işletmelerin sosyal sorumluluğu ve paydaşlara (müşteriler, çalışanlar, toplum, çevre, dernekler ve diğer kuruluşlar) yönelik sorumlulukları tanımlanmaya başlanmış, yöneticilerden daha geniş kapsamlı bir yönetim uygulamaları beklenir olmuştur.
Değişen ve gelişen sosyo-kültürel yapı sonucu toplumsal duyarlılık ve kamuoyu baskısı (özellikle sivil toplum kuruluşlarının etkinleşmesi), müşterilerin ve çalışanların bilinci ve medyanın konuya ilgisinin artması da iş etiğinin önemsenmesine katkıda bulunmuştur. İşletmelerden paydaşlarına hesap vermeleri beklenir olmuştur.
Dünya nüfusu giderek artmakta ve bu artışla beraber yeni istihdam ihtiyacı da giderek büyümektedir. Yeni iş imkanları oluşturulamazsa işsiz ve yoksul kesimler zenginlikten pay almak için sosyal ve siyasal şiddete başvuracak bu da medeniyeti tehdit edecektir. Küreselleşme sonucunda değişik kültürlerden gelen insanların çokuluslu firmalarda çalışması yeni ahlaki sorunları da beraberinde getirmiştir. Bu tür ortamlarda insanlar, birbirlerini anlamalı ve diğerinin kültürüne saygı göstermelidir.
Tüm dünyada daha fazla demokrasi ve insan haklarına talep vardır ve iş hayatında da bu ilkeler önemli hale gelmektedir. Etnik köken, dil, din, cinsiyet gibi konularda iş hayatında ayrımcılık yapılmamalıdır. Artan çevre kirliliği çevreye duyarlı bir iş dünyasını zorunlu kılmaktadır. Farklı dinlerin iş dünyasındaki kültür ve değerleri nasıl etkilediği de iş etiği disiplini tarafından araştırılmaktadır. Gelişmekte olan ülkeler yolsuzlukla mücadele ederek temiz bir ekonomik hayat için uğraş vermelidirler.
İş ahlakı işletme açısından şu nedenlerden dolayı önem taşımaktadır: Çalışanlarda ve müşterilerde sosyal sorumluluk duygusunu geliştirir. Hissedarlara karşı sorumluluk duygusunu geliştirir. Doğaya karşı sorumluk duygusunu geliştirir. Rakipleri ve topluma karşı sorumluluk duygusu geliştirir.
Türkiye de İş Ahlakının Gelişimi İslâmiyet öncesi kurulan Türk devletlerinde insan ve toplum yaşayışında, adaletin sağlanmasında ahlâkî prensipler, inanç sistemleri etkili olmuştur. Eski Türk devletleri töre adı verilen kurallar ile sosyal hayatı düzenlemekteydiler. Töre, kanunlar ve örf hukukudur. Türk devlet geleneği, adaleti değişmez bir töre veya yasanın tarafsızlıkla uygulanması seklinde anlamaktadır.
Başka bir ifadeyle devletin temeli töre ile vücut bulmakta ve devamı töreyle mümkün olabilmekteydi. Töre, sosyal hayatı düzenleyen, geleneğe dayalı mecburî kurallar bütünüdür. Törede yer alan bazı hükümler şunlardır: özgürlük, haksızlığa karsı durmak, merhametli olmak, âdil olmak, bilgili ve akıllı olmak.
Orhun Abidelerinde devlet adamlarının topluma hesap vermesi, devlet ve toplumun karşılıklı olarak görevlerinin belirtilmesi, kültür ve yasalar, adalet, refah ve sosyal devlet anlayışı hakkında bilgi vermesi açısından önem taşır. Türklerin İslâm ı kabulünden sonra dini öğretilerde ele alınan israf, başkalarının haklarına saygı duyulması, sevgi ve hoşgörü, yardımlaşma ve dayanışmanın ön plâna çıkarılması gibi konular da toplumsal ahlâkın gelişmesinde etkili olmuştur.
Türk tarihinde İslâmiyet sonrası ortaya çıkan Ahilik ve Loncalar iş ahlakının kurumlaşması açısından büyük önem arz etmektedir. Türklere özgü bir teşkilat olan Ahilik, onların gereksinimleri sonucu ortaya çıkmış kendisine özgü kurallarla isleyen esnaf ve sanatkârlar birliği ve bir eğitim kurumudur.
15. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu nda genel olarak devletin zayıflaması, devlet desteğinin giderek azalması, köyden şehre göçün giderek artması, sosyal ve ekonomik dengelerin bozulması, sanayileşmeye ayak uydurulamaması, sermaye yetersizliği, artan vergi yükü ve artan ithalât nedeniyle Ahilik işlevlerini yerine getiremez duruma gelmiştir. Bu nedenle ahlâkî değerler de yozlaşmalar görülmüştür. Ekonomik hayatın etik kurallarını, çalışma sürelerini düzenleyen loncalar, toplumda esnaf ve sanatkârın saygınlığını vurgulayıcı ve sosyal değişimi yönlendirici ve denetleyici bir rol üstlenmiştir.
Cumhuriyetin ilk yıllarında ülkenin savaş halinde olması ve bir taraftan da yeniden yapılanma süreci iş hayatında bir takım olumsuzlukların ve sorunların açmıştır. gelişmesine yol 1980 li yıllara gelirken is ortamında yaşanan torpil, fırsatçılık, kayırmacılık, performans yetersizliği... vb. olumsuzluklara karsı yeniden yapılanma gerekliliği dikkat çekmektedir.
Bu durum, iş ahlakı sorunlarına ilişkin kamu, iş dünyası ve akademik çevrenin duyarlılığının artmasında önemli bir rol oynamıştır. 1980 li yıllarda kitle iletişim araçlarının gelişmesi, global rekabet ve belirsizlikler, ekonomi politikalarındaki değişim, toplumsal çıkarların daha fazla ciddiye alınması eğilimi... vb. birçok sebep iş ahlakının giderek önem kazanmasına yol açmıştır.
Son yıllarda hükümetlerin iş ahlakı konusundaki çabalarının yanı sıra sivil toplum kuruluşları ve akademik kurumlar da iş etiğinin kurumsallaşması ve temiz toplum oluşturma konusunda çalışmışlardır. Sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerin iş ahlakının kurumsallaşması yönünde önemli adımlar attıkları görülmektedir. Ayrıca hemen her şirketin, holdinglerin iş ahlakına vurgu yapmaları da bu çerçevede bir gelişme olarak görülmelidir.
Meslek etiği Mesleki Etik Doğrudan doğruya insanla ilgili mesleklerde uyulması gereken davranış kuralları olarak tanımlanabilir. Mesleki etiğin temelinde insanlarla ilişkiler yatar. Aynı meslekten bireylerin birbirleri ile ilişkilerinde belli davranış kalıplarına uymaları meslek etiğinin gereğidir.
Meslek etiği belirli bir meslek grubunun etik ilkelerini meslek üyelerine emreden, onları belli kurallarla davranmaya zorlayan kişisel eğilimlerini sınırlayan, yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan, mesleki rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkelerdir. Ülkemizde meslek etiği adına önemli tarihsel bir birikim vardır. Ahilik sisteminde meslek etiği oldukça iyi bir örnektir. İş yeri açma, müşteri ilişkileri, sevgi-hoşgörü, doğruluk dürüstlük vb. etik kurallar tüm dünyaya örnek olabilecek biçimde uygulanmıştır. Günümüzde de buna benzeyen temel meslek etiği ilkeleri vardır.
Başlıca mesleki etik ilkeleri şunlardır: Doğruluk Yasallık Yeterlik Güvenirlik Mesleğe bağlılık Sorumluluk İnsan haklarına saygı Sevgi-hoşgörü
Mesleki etik ilkelerin geliştirilmesi aşağıdaki yararları sağlayabilir: Meslektaş baskısı sağlayarak, bireyleri etik davranış göstermeye motive eder, Bireylerin kişilikleri yerine doğru ya da yanlış eylemler konusunda daha tutarlı ve kararlı bir rehberlik sağlar, Belirsiz durumlarda nasıl davranılacağı konusunda rehberlik eder, Yönetici ya da patronların otokratik gücünü kontrol eder, Örgütlerin toplumsal sorumluluklarını tanımlar, Örgütün ya da mesleğin çıkarlarına hizmet eder.
Mesleki Örgütlenme ve Meslek Mesleki örgütlenme Kuruluşları Mesleki örgütlenmenin gelişimi ve meslek kuruluşlarının ortaya çıkışı insanların sosyal yaşamlarının doğal ve zorunlu bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Meslek örgütleri, temel olarak, belli bir mesleği icra edenlerin ortak ihtiyaçlarını karşılamak ve ortak çıkarlarını korumaya yönelik etkinlikleri gerçekleştirmek üzere kurulan ve çeşitli işlevleri bulunan organizasyonlardır.
Bu bağlamda, meslek kuruluşlarını, belli bir mesleği icra edenleri bir araya getiren, toplum, devlet ve meslek mensupları bakımından çeşitli işlevler üstlenen, hukuki, idari, ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel ve mesleki yönleri bulunan çok boyutlu organizasyonlar/örgütlenmeler olarak tanımlamak mümkündür.
Meslek örgütlerinin en temel işlevleri Mesleki dayanışma ve yardımlaşmanın tesisi, Mesleğin ve meslek mensuplarının çıkarlarının korunması ve geliştirilmesi, Mesleki faaliyetlerin belli standartlara uygun olarak yürütülmesinin sağlanması, Meslek ahlakının korunması, Meslek mensupları arasında ve bunlar ile toplum arasındaki ilişkilerin düzenlenmesi, Bu amaçlar doğrultusunda ekonomik, Siyasi, sosyal ve kültürel etkinliklerin gerçekleştirilmesi.
Mesleki örgütlenmenin ortaya çıkışı Mesleki örgütlenmeler genel olarak iki temel esasa dayanmaktadır. Birincisi, mesleğe ve meslek mensuplarına yönelik olup, bu anlamda grup çıkarlarının korunmasına ilişkindir. İkincisi, devlet ve toplumun geneline yönelik olup, bu da toplumsal ihtiyaçların karşılanması ve kamu yararının/genel toplumsal yararların korunmasına ilişkindir.
Meslek Kuruluşu/Meslek Örgütü Meslek, kelime manasıyla bir kimsenin geçimini sağlamak için yaptığı sürekli iş, uğraş olarak tanımlanmaktadır. Meslektaş ise aynı meslekten olan kimse yi ifade etmektedir (TDK, 2005). Meslek örgütü veya meslek kuruluşu kavramları ise aynı meslekten olan kimselerin muayyen bazı amaçlarla bir araya gelerek oluşturdukları ve üyelerinden ayrı bir kişiliği (tüzel kişilik) bulunan örgütü/organizasyonu/teşkilatı tanımlamak için kullanılmaktadır.
Türkiye de meslek kuruluşlarını/örgütlerini genel olarak; dernekler ve odalar/birlikler (kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları) olmak üzere iki grupta ele almak gerekir.
Meslek kuruluşu deyimi kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu kavramına göre daha geniş kapsamlıdır. Meslek kuruluşu tabiri genel manada hem devlet teşkilatı içerisinde yer alan veya kamusal nitelikleri bulunan örgütleri (kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşlarını), hem de devletten bağımsız olarak gönüllük esasına dayalı olarak özel hukuk hükümlerine göre kurulan dernek statüsündeki örgütleri kapsamaktadır. Bir başka deyişle, meslek kuruluşları deyimi geniş anlamda kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları yanında sivil toplumun bir unsuru olan mesleki dernekleri de kapsamaktadır.
Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşu Kavramı 1982 Anayasasının 135 inci maddesi kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları nı düzenlemektedir. Madde iki tür kuruluştan söz etmektedir: Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, Kamu kurumu niteliğindeki meslek üst kuruluşları.
Anayasaya göre, bu kuruluşlar belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlakını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleridir.
Meslek kuruluşları yerel düzeyde oda veya federasyon olarak, merkezde ise birlik veya konfederasyon olarak örgütlenmişlerdir. Yaygın olan model oda/birlik şeklindeki örgütlenmedir. Türkiye de ilgili kanunlarla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşu niteliği tanınmak suretiyle Anayasanın 135 inci maddesi kapsamına alınan 18 meslek grubu bulunmaktadır.
Sivil Toplum Sivil toplum kavramı genel olarak, Batı nın endüstrileşmiş ve gelişmiş toplumlarında gözlemlenen demokratik yapıyı, devlet kurumlarının dışında, toplumun kendi kendini yönlendirme geleneğini anlatmaktadır (Belge, 1983:1920).
Sivil toplum en geniş anlamıyla bireylerin ve grupların devletten kaynaklanmayan ve devletçe yönetilmeyen her türlü toplumsal faaliyetini kapsar (AB Komisyonu Türkiye Delegasyonu, 2001:3). Bir başka deyişle sivil toplum kendisiyle ilgili kararları kendisi alan ve hiçbir dış müdahaleye tabi olmayan insan topluluğunu ifade eder.
Değerli Eğitimcilerimiz, sunumların tamamına ulaşmak için yayınevimiz ile irtibata geçiniz. Atlas Sağlık Yayınları Gsm : 533 745 49 44 bilgi@asmlyayin.com