Dijital fabrikalarda kifliye özel üretim

Gelecek& Trendler Yenilikçilik ve gelecek araflt rmalar dergisi l Aral k 2007 www.siemens.com.tr Dijital fabrikalarda kifliye özel üretim Türkiye nin de dijital fabrikalar olacak Siemens Otomasyon ve Kontrol Sistemleri Bölümü Direktörü Kaya Tütengil, dijital fabrika konseptinin yayg nlaflaca n söylüyor. Son teknolojilerle donat lm fl dijital fabrikalarda üretim daha h zl, daha az hatal ve hatta kifliye özel. Gelece in fabrikalar enerji tasarrufu da sa layacak. Avrupa n n en iyisi Siemens in Amberg deki elektronik fabrikas, pahal olaca düflünülen üretim bölgelerinin bile rekabetçi olabilece ini ispatl yor.

2 GELECEK&TRENDLER E d i t ö r Gelece in üretim tesisleri! M. Rauf Atefl Siemens, 2006 y l nda ABD li UGS adl flirketi sat n ald. Bu flirketin en önemli özelli i PLM (Product Lifecycle Management), yani Ürün Yaflam Döngüsü Yönetimi konusunda uzman olmas yd. UGS nin PLM teknolojisi, bir ürün fikrinin do uflundan itibaren, Ar-Ge çal flmalar n takip ederek pazara ç kar lmas na kadar geçen sürece yönelik çözümleri yönetiyor. Hatta bununla kalm yor, pazarda hayat sürdürmesine ve öldükten sonra yenisinin yerine konulmas na kadar uzanan bir yelpazede flirketlere katk da bulunuyor. igital Factory (Dijital Fabrika) uygulamalar na katk da bulunan bu D çözümler sayesinde art k piyasaya ürün sunma, ürünleri gelifltirme ve yenileme süreleri de k sal yor. Geçmiflte bir üretim hatt n gözlemek, yeni teknolojileri eklemek ve fikirleri hayata geçirmek mümkün de ildi. Ancak, art k bir gerçek fabrika gibi bilgisayar ortam nda her fleyi yönetebiliyorsunuz. Sanal ortamda yapt klar n z, baflar l olmas durumunda gerçek üretim cephesine tafl yabiliyorsunuz. lerleyen sayfalarda okuyacaks n z, bu teknoloji, rekabetin ve inovasyonun inan lmaz h zla geliflti i bir ortamda, piyasaya ürün sunumunu müthifl h zland r yor. Gerçekten etkileyici de il mi? Biz de öyle buldu umuz için Siemens ile birlikte haz rlad m z Gelecek&Trendler dergisinin bu say s n dijital fabrikalara, do al olarak da endüstriyel otomasyona ay rd k. Biz haz rlarken ciddi anlamda bilgilendik, etkileyici teknoloji ve hizmetlerle tan flt k. Bir anlamda gelece in üretim tesislerini, flimdiden görmüfl olduk. Bütün dünyada 300 den fazla fabrikas olan Siemens, flimdiden bunu hayata geçirmifl. çinde bulundu umuz dönemde san yorum 3 fabrikas nda sanal ortam yarat lm fl, dijital fabrikaya yönelik denemeler yap l yor. Al nan ilk sonuçlar çok etkileyici Siz de okuyunca hak vereceksiniz Otomasyonda müthifl yenilikler oluyor. Biz de bu yenilikleri, farkl çözümleri sizlerle paylafl rken, konuyu anlaman z kolaylaflt racak örneklere de yer verdik. Türkiye den ve dünyadan örnek uygulamalar var. Bu konuda uzman olan yöneticilerin söyleflilerini ve de erlendirmelerini de ilerleyen sayfalarda bulacaks n z. San yorum, Gelecek&Trendler dergisinin son sayfas na geldi inizde, Ne kadar çabuk bitti diyeceksiniz. Be eni ve elefltirileriniz olursa lütfen bize yaz n. Gelecek say da görüflmek üzere... Sayg lar m zla

çindekiler Üretimde gerçek ve sanal birleflti...4 Otomasyonla ilgili f s lt lar...7 Türkiye nin de dijital fabrikalar olacak...8 Vapurlar Siemens ile h zlanacak...11 Fark yaratan fabrika...12 Avrupa n n en iyi fabrikas...14 Dans eden yapraklar...17 Sa l kta maliyet etkinli i...20 Fabrikalarda kusursuz iletiflim...22 Sanal dünyada rönesans...25 Önce uygula sonra öner!...28 fiafl rt c derecede gerçek...30 Dijital trenler...32 Yay nc Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi Murahhas Üye (CEO) Mehmet Y. Y lmaz Yay n Direktörü (Sorumlu) M. Rauf Atefl Yay n Yönetmeni Sedef Seçkin Büyük Yaz iflleri Müdürü Ebru F rat Haber Müdürü Hande Demirel Süzer Görsel Yönetmen A. Bertu Pat r Yay n Kurulu (Alfabetik s rayla) M. Rauf Atefl, Özlem Aksoy, Hande Demirel, Hüseyin Gelis, Sedef Seçkin, Kaya Tütengil Marka Müdürü Gökçe Aykaç Ankara dari Temsilcisi Erdal pekeflen Tel: 0 312 467 14 37-38-39 zmir Temsilcisi Ziynet Attila Tel: 0 232 463 78 30 capital@doganburda.com Yay n Türü Yerel, süreli, ayl k Bask APA Uniprint Bas m Sanayi ve Ticaret A.fi Ömerli Köyü Mevkii 34555 Had mköy- STANBUL Tel: 0 212 798 28 40 Da t m Yaysat A.fi. Tel: 0 212 622 22 22 Yönetim Genel Yay n Koordinatörü Yeflim Denizel Tüzel Kifli Temsilcisi Murat Köksal Sat fl Direktörü Orhan Taªk n Finans Direktörü Didem Kurucu Üretim Direktörü Servet Kavaso lu Reklam Grup Baflkan Cem M. Baflar Grup Baflkan Yard mc s Funda Baykal Sat fl Müdürü Özlem Güner Atefl, Emel Sönmez Teknik Müdür Nusret K r ml o lu Sat fl Temsilcileri Deniz Küçükhüseyin, Erman leri Tel: 0 212 336 53 60 (3 hat) Faks: 0 212 336 53 90 Rezervasyon Tel: 0 212 336 53 00-57-59 Faks: 0 212 336 53 92-93 Ankara Reklam Tel: 0 312 467 14 37-38 zmir Reklam Tel: 0 232 463 78 30 Hedef Sayfalar Tel: 0 212 336 53 70 Faks: 0 212 336 53 91 Maya Akar Center, Kat: 7 Büyükdere Cad. No: 100-102 34394 Esentepe/ STANBUL c Hürriyet Medya Towers 34212 Güneflli- STANBUL Tel 0 212 410 32 28 Faks 0 212 410 32 27 Capital Dergisi Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi taraf ndan T.C. yasalar na uygun olarak yay mlanmaktad r. Capital Dergisi nin isim ve yay n hakk Do an Burda Dergi Yay nc l k ve Pazarlama A.fi ye aittir. Dergide yay mlanan yaz, foto raf, harita, illüstrasyon ve konular n her hakk sakl d r. zinsiz, kaynak gösterilerek dahi al nt yap lamaz. DB Okur Hizmetleri hatt Tel: 0212 478 03 00 okurhizmetleri@doganburda.com DB Abone Hizmetleri hatt Tel: 0212 478 03 00 Faks: 0212 410 35 12-13 abone@doganburda.com Pazar hariç her gün saat 09.00-18.00 aras nda hizmet verilmektedir. Gelecek&Trendler 3

4 D J TAL FABR KALAR UGS ve Siemens Siemens, geçti imiz günlerde UGS i sat n alarak, 121 milyar Euro luk dünya otomasyon pazar n n lider flirketi Otomasyon ve Kontrol Sistemleri Grubu nun gerçek ve sanal üretim dünyalar n birlefltirecek araçlara sahip olmas n sa lad. Üretimde gerçek ve sanal birleflti Üretimde gerçek ve sanal dünyalar art k iç içe geçmek üzere. PDA lardan uçaklara, enerji tesislerine ve flifleleme süreçlerine kadar her fleyin atas say labilecek ürünlerin, üretim tesislerinin ve tedarik zincirlerinin önemli bir k sm n n, sanal dünyada kavramlaflt r larak, gözle görülür bir hale getirilmesi, test edilmesi, çal flt r lmas ve bak m-onar m çal flmalar n n planlanmas, onlar henüz gün fl n görmeden çok daha önce yap lm fl olacak. Hesaplama ve simülasyon tekniklerinde elde edilen ilerlemelerin sa lad ivme sayesinde sanal kopyalar art k gerçek dünyadaki karfl l klar n her geçen gün daha iyi taklit edebilir hale geliyorlar. Bu arada gerçek dünyadaki üretim tesislerinde kullan lan mekanik araçlar, robotlar, programlanabilir mant k devreleri ve iletiflim sistemleri de, sanal dünyadaki kopyalar n n yarat lmas n kolaylaflt rmak için gitgide daha dijital, daha ak ll ve yaz l mlarla daha rahat yönlendirilebilir hale getiriliyor. 4 May s 2007 de bu iki dünya, kusursuz tek bilgi ve iletiflim ortam oluflturmak üzere flimdiye kadar hiç olmad ölçüde bir araya getirildi. Bu tarih, ürün yaflam döngüsü yönetimi (PLM) yaz l m n n lider kuruluflu Texas, Plano daki UGS in Grup Baflkan Helmut Gierse nin ifadesiyle 121 milyar Euro luk dünya otomasyon pazar n n lideri olan Otomasyon ve Kontrol Sistemleri nce (A&D) sat n al narak A&D PL (Siemens PLM Yaz l m ) ad alt nda Siemens bünyesine kat ld tarihti. A&D bu haliyle 80 binden fazla kifliyi istihdam ediyor ve y lda 15 milyar Euro dan fazla sat fl gerçeklefltiriyor. 62 ülkede 3 bini AR-GE de olmak üzere toplam 7 bin 750 kiflinin çal flt bu yeni Siemens PLM Yaz l m flirketinin flu anda ilk ona giren rakiplerinin sahip oldu u toplam fazla 47 bin müflterisi ve 4.3 milyon lisansl kullan c s var. Siemens, UGS i A&D nin bünyesine katmakla, ürün ve üretim tasar m ndaki sanal dünyas ile fabrikan n üretim alan ndaki makinelerin ve ilgili kontrol sistemlerinin gerçek dünyas n n püf noktalar aras ndaki boflluklar doldurmufl oldu. Gierse, PLM Yaz l - m portföyümüz ile A&D nin donan m ve yaz l m ürünlerini birlefltirmemiz sayesinde art k müflterilerimiz kendi ürünlerini tasarlarken ve üretirken çok daha etkin ve kazançl kararlar alabilecekler. Bu birlefltirme, ürün tasar m, tesis tasar m ve fiziksel üretimden gelen verilerin teknolojik anlamda kusursuz bir flekilde entegrasyonunu gerektirir. Zaten bu lider yaz l m flirketini sat n al rken bizim de tam olarak akl m zdaki fikir buydu. Tamamen entegre otomasyon portföyümüzü, çok daha güçlü bir hale getirmek için sistem arayüzlerinin say s n azaltmakt diyor. Siemens A&D bu amaçla, ürün ve üretim yaflam döngülerini birlefltiren ve dolay s yla Siemens in yaz l m vizyonunu hayata geçiren yeni bir yaz l m çözümünün gelifltirilmesini tasarlayacak bir giriflim olan Arflimed Projesi ni bafllatt. Siemens PLM Yaz l m Baflkan ve CEO su Tony Affuso, Müflterilerimiz, Siemens ile UGS in biraraya getirilmesinden gerçekten çok heyecanland lar çünkü mühendislerin ve pazarlamac lar n tasarlamak istedikleriyle üretim ekibinin gerçek üretim kapasitesi aras ndaki bofllu u sadece bizim doldurabilece imizi gayet iyi biliyorlard diyor. Siemens PLM Yaz l m Genel Müdürü Dr. Helmuth Ludwig de bu sözlere Olan bitenle ilgili olarak söylenebilecek en iyi fley her ne kadar bu bofllu un doldurulmas gerekti inin fark na varan tek flirket biz olmasak da, halen A&D nin otomasyon teknolojlerindeki önder rolü ve bizim PLM deki lider konumumuz göz önüne al nd nda, bunu gerçekten baflarabilecek tek flirketin biz oldu umuz gerçe idir. H zl büyüme. Aralar nda Frost ve Sullivan ile AMR Research in de bulundu u araflt rma organizasyonlar n n ortak düflüncesine göre, Siemens PLM Yaz l m ve rakipleri taraf ndan imal edilen PLM ürünlerinin sahip oldu u dünya pazar, 2012 y l na gelindi inde bugünkü 13.4 milyar dolarl k seviyesinden 24 milyar dolar seviyesine ç km fl olacak. Siemens PLM Yaz l m Küresel Pazarlamadan Sorumlu Baflkan Yard mc s David Shirk e göre bu pazar üç ayr segmente bölünmüfl durumda. Siemens PLM Yaz l m n n, NX yaz l m ve di er ürünleriyle listede ikinci s rada yer ald ve pazar n yüzde 18 ini elinde tuttu u birinci segmentte, 2005 ile 2012 aras nda pazar n bugünkü 8 milyar dolarl k seviyesinden 12 milyar dolara yükselmesi bekleniyor. kinci ürün kategorisinde ise cpdm var. Siemens in pazar lideri oldu u Teamcenter portföyünü de kapsayan ve

2005 de 5 milyar dolar olan bu pazar n 2012 de 11 milyar dolara ulaflaca tahmin ediliyor. Siemens burada da pazar n yüzde 14 ünü elinde tutuyor. Shirk e göre Tecnomatix ürün hatt m z nedeniyle bizim aç m zdan özellikle çok cazip olarak nitelendirilen üçüncü segment ise dijital imalat pazar. Siemens in yüzde 31 lik bir pazar pay yla ilk s - rada oldu u ve her y l ortalama yüzde 20 büyüyen bu pazar n flimdiki 300 milyon dolarl k pazar hacminin de 2012 ye gelindi inde 1.3 milyar dolara ç kmas bekleniyor. Bu üç pazar n her birine de dünyan n her taraf ndan çok güçlü bir talep var. Shirk, Avrupa da 2006 ile 2012 aras nda PLM ürünlerine olan talebin y lda yüzde 7 veya 8 oranlar nda artarak bugünkü 5.6 milyar dolarl k seviyesinden 8.7 milyar dolara ulaflaca na dikkat çekiyor. Ayn dönem boyunca Amerika k tas nda da talebin benzer h zlarda büyümesini ve 6.3 milyar dolarl k hacminden 9.7 milyar dolara ç kmas bekleniyor. Ayr ca y lda ortalama yüzde 13, 14 lerle büyüyen Asya da da flu anda 3 milyar dolar olan pazar büyüklü ünün 5.6 milyar dolara ç kaca öngörülüyor. Siemens ayr ca, özellikle orta ölçekli flirketlerin gereksinimlerine cevap verebilen bir yaz l m ürünleri portföyü olan UGS Velocity Serisi ni de vitrine ç kartm fl durumda. Bu seri, orta ölçekli üretici flirketlere yönelik olarak ilk defa düflük bir maliyet karfl l nda kullan m son derece kolay olan bir kurumsal Simülasyon teknolojisi sayesinde en karmafl k üretim süreçlerinin bile canland r lmas sa lanarak en verimli flekilde çal flabilecek ve müflteri isteklerine göre h zla kendini ayarlayabilecek tesisler tasarlanabilir. PLM çözümü sunulmas n sa l yor. PLM pazar n n bu denli büyük ve kapsaml oldu u düflünüldü ünde pazardaki rekabetin de ne kadar amans z oldu u tahmin edilebilir. Ancak Siemens in PLM yaz l m n bu rekabette farkl laflt ran en önemli özelli- i, 3B bilgisayar destekli ürün ve fabrika tasar m ndaki (NX ve Tecnomatix yaz l m ) ve onu Teamcenter iflbirlikçi veri yönetimi sistemine entegre etmesindeki tecrübesi ve böylece çok yönlü bir sanal dünyadaki bilgileri, iflbirli ine dayal bir gelifltirme ortam na tafl - yabilmesi. Ludwig, Teamcenter teknolojisi sayesinde bu bileflenlerin tümünü di er hiçbir rakibimizin yapamayaca flekilde bir araya getirebiliyoruz. Birden fazla yerde çal flt r labilme özelli ini ise flu anda bizden baflka hiç kimse sunam yor ve zaten bu da bizim sahip oldu umuz muazzam avantaj n çekirdek noktas d r diyor. GM gibi Siemens PLM yaz l m müflterisi olan büyük flirketler için gelifltirilmifl çoklu site iflbirli i, flirketlerin kendi sitelerinde 3D dinamik veriler üzerinde çal fl rken ayn zamanda tedarikçilerin ürün gelifltirme sitelerine eriflerek, verileri en son güncellenmifl haliyle alabilmeleri anlam na geliyor. Sonuçta bu müflteriler her gün etraflar ndaki bütün sitelere bakarak neler olup bitti inden aral ks z bir flekilde haberdar olabilirler. Affuso, Tasar m üzerinde ne zaman bir de ifliklik yap lsa, Teamcenter sayesinde an nda müflterilerin önündeki ekranlar na gelir diyor. Örne in bir üründe herhangi bir sorun oldu unun fark na var ld nda, tedarikçi Japonya dan olsa bile verilerin ilk haline derhal ulafl labilinir ve tasar mc lar, üretimciler ve bu tedarikçi, ürünün revizyonunu bir iflbirli i ortam içinde gerçeklefltirebilir. Ludwig, Bu tarz bir nedenle üretimde yaflanabilecek duraklamalar, geleneksel iflletilen fabrikalarda, haftalar hatta aylar boyu sürebilirken bizim sistemimizde günler belki de birkaç saat içinde halledilebilmektedir diyor. Ancak iflbirli ine dayanan simülasyon teknolojisinin as l güzel taraf, çok büyük maliyetlere sebep olabilecek hatalar daha gün fl na ç kmadan önce yakalayabilme yetene inde yatar. Örne in Caterpillar da Siemens PLM Yaz l m na, ifllevsel sanal prototipler ürettiriliyor. Affuso, Burada üretime geçmeden önce bütün olas l klar sanal ortamda denerler diyor. Üstelik Tecnomatix üretim simülasyonu yaz l m sayesinde yeni veya daha ileri bir ürünün imalat nda karfl lafl labilecek hatalar, üretim hatt n n sanal bir kopyas n n Teamcenter içinde gelifltirilip denenmesiyle en aza indirilerek, maliyetten ve zamandan da tasarruf edilir. Bu yöntemin Nissan n ortalama araç gelifltirme süresini dikkate de er bir oranda k saltmas nda yard mc olufluna iflaret eden Affuso, Bu özellik, bir ürünün yaflam döngüsündeki pazara sürülme aflamas n yüzde 30 ile 50 aras nda de iflen oranlarda k salt r diyor. Yüksekten uçmak. Siemens PLM Yaz l m n n neden bu kadar yükseklerde uçtu- unu gösteren di er önemli bir örnek de Eclipse Havac l k. Bu Yeni Meksika, Albuquerque orijinli flirket, çok hafif jetler olarak adland r lan devrimci bir yeni ürünler kategorisini piyasaya sürmüfltü. Y lda 100 uçak satman n büyük bir baflar olarak görüldü ü bir endüstride, Eclipse, y lda bin uçak satmay hedefliyor ki bu hedef flu an itibar yla al nm fl 2 bin 600 siparifl göz önüne al nd nda çoktan afl lm fl görünüyor. Bu baflar s ndaki en önemli faktör ise alt kiflilik çift turbofanl bir uça, benzerlerinin neredeyse yar fiyat na mal edebilmesinde yat yor. Eclipse tasar mc lar, tüm bir uça n en küçük vidas na kadar detayl bir modelini NX yaz l m içinde ç kartm fllar, dijital modellerden ka t dökümanlar na kadar ürünle ilgili tüm bilgileri Teamcenter da yönetmifller ve Gelecek&Trendler 5

6 D J TAL FABR KALAR UGS ve Siemens Ç N DE GELECE NfiA ETMEK fabrikalar n da Tecnomatix de tasarlay p optimize etmifllerdi. Eclipse de mühendislik departman ndan sorumlu baflkan yard mc s Dr. Oliver Masefield, Hedeflerimizi tutturabilmemizdeki yetene imiz, dijital kopyalamadan ve onlar do rulamaktan kaynaklan - yor diyor. Siemens PLM Yaz l m nda araflt rma ve gelifltirme departman n yöneten, ürünlerden sorumlu baflkan yard mc s Chuck Grindstaff, Eclipse nin baflar s n n ard ndaki teknolojik s rr flöyle aç kl yor: Kullan c, NX, Teamcenter ve Tecnomatix i kullanarak, birden fazla tedarikçiden gelen verileri derleyip, bir araya getirebilir, bunlar entegre edilmifl bir sistem içinde saklayabilir. 3D görsel canland rmalar yaratabilir ve yeni bir ürünün nas l üretilece i ve nas l performans gösterece i hakk ndaki sorular n sanal bir ortamda sorabilir. Teamcenter ile 3D modeller ç kartabilir, onlar n enine ve boyuna kesitlerini alabilir, parçalar aras ndaki mesafeleri analiz edebilir UGS, Çin pazar na ilk defa 1987 de girmifl, ilk temsilcilik bürosunu 1990 da Pekin de açm fl ve 2004 te de fiangay da bir AR-GE merkezi kurmufltu. Bugün ise Siemens PLM Yaz l m ad alt nda, 100 ü fianghay daki AR-GE merkezinde olmak üzere toplam 250 kifliyi istihdam ediyor. Bu merkez, Çin pazar için kullan c arayüzleri tasarlanmas na, Asyal müflterileri için ürün yaflam döngüsü yönetimine (PLM), otomobil, havac l k ve gemi inflaat endüstrilerindeki müflterileri için bilgisayar destekli tasar ma (CAD), bilgisayar destekli mühendislik için genel araflt rmalara ve Çin üniversiteleriyle birlikte iflbirli ine dayal özel araflt rma projelerine odaklanm fl durumda. fiirket, 4 Haziran 2007 de önde gelen Çin üniversitelerinin kampüslerinde bir dizi PLM e itim merkezi açt. Bu merkezlerde her y l binlerce Çinli ö renci sertifika sahibi yap lacak ve böylece üniversitelerin, en son endüstriyel yaz l m e itimi alm fl mühendislerle yerel imalatç lar desteklemeleri sa lanm fl olacak. Siemens PLM Yaz l m n n Ürün Yaflam döngüsü Yönetimindeki Küresel F rsatlar giriflimi, her y l 9 bine yak n e itim kuruluflunda 915 binden fazla ö rencinin PLM teknolojisiyle tan flmas n sa l yor. SANAL DÜNYADA GERÇEK PLM YAZILIMI Siemens PLM Yaz l m (A&D PL) geçti imiz dönemde, tamam yla kendi sakinleri taraf ndan kurulmufl bir 3D (üç boyutlu) sanal dünya olan Second Life içinde novasyon Ba lant s ismiyle sanal olarak var olaca n duyurmufltu. Second Life n içinde dört milyondan fazla gerçek insan temsili olarak yafl yor. Bu lansman sayesinde Siemens, dünyada internet üzerindeki sanal dünyada moda olan bir ak m içinde yer alan ilk kuramsal PLM flirketi oldu. Siemens, Second Life içinde yaflayan temsili varl n, müflterileri ve ifl ortaklar yla iflbirli i kurmak, sanal konferanslara ev sahipli i yapmak ve müflterilerine kendi çözümlerini daha bir elle dokunulabilir flekilde yaflatmak amaçlar yla kullanacak. Siemens PLM Yaz l m n n Second Life ta vitrine ç kan müflterileri ve ifl ortaklar aras nda, dört y l arka arkaya Cup Series flampiyonlu unu kazanan tek NASCAR yar fl organizasyonu olan Hendrick Motorsports (HMS) ve dünyada dizelle çal flan arabalar aras nda saatte 563 kilometre h z yaparak 2006 da dünya karayolu h z rekorunu k ran araba olan JCB DIESELMAX da var. Siemens PLM Yaz l m geçti imiz günlerde NX, Tecnomatix ve Teamcenter ürün portföyünün en son versiyonlar n n güncellefltirmelerini Second Life üzerinden piyasaya sürdü. Bu faaliyete kat lmak için www.ugs.com/secondlife sitesini ziyaret edebilirsiniz. ve tüm parçalar n birbirine uyup uymad n görmek için uyumsuzluk alg lama testleri uygulayabilir. Siemens PLM Yaz l m simülasyon araçlar, kullan c lar n sadece monte edilecek bileflenleri göz önünde canland rmalar n sa lamakla kalmaz, ayn zamanda onlarla dinamik bir etkileflime girmelerini de sa lar. Grindstaff, Örne in bir titreflim analizini, hem bileflenler, hem montaj parçalar, hem elektrikli trenler, hem bir araba flasesi hem de bir uçak iskeleti üzerinde çal flt rabiliriz. Yani bu teknoloji, farkl modellerin k yaslanmas nda, dayan kl l k, titreflim, s ve ak flkan dinamikleri baz nda analiz edilmesinde ve bilgi temeline dayanan mühendislik kararlar n n verilebilmesi için verilerin birlefltirilmesinde ideal bir araçt r diyor. Bilgiyi yakalamak. Bu tip simülasyonlarda ortak olan bir özellik de, hepsinde dipsiz bir kuyu kadar çok sanal verinin temsil ediliyor olmas d r. Ancak bu kadar çok verinin kullan fll hale getirilmesi için onlar bilgi haline dönüfltürecek bir anal z iflleminden geçirilmeleri gerekir. Siemens PLM Yaz l - m n n Amerika, ngiltere, srail ve Çin de çal flan araflt rmac lar, bu gerçekten yola ç karak, Teamcenter n yeteneklerini, bilgiye dayal mühendislik alan na do ru geniflletmeye çal fl yorlar. Grindstaff, Bu aç l mla Teamcenter n art k kendini, fliddetli bir flekilde müflteri gereksinimlerini ö renmeye ve onlara ayak uydurmaya odaklamas n kastediyoruz. Teamcenter, ayn zamanda bilginin ele geçirilmesi, veritabanlar n n araflt r lmas ve bilginin yeni tasar mlara tekrar uygulanmas anlam nda da kendini gelifltirecek. Önümüzdeki yirmi y l içinde her endüstrideki en iyi uygulamalar mutlaka ö renmifl ve elde etti imiz bu bilgileri de tasar m süreçlerine mutlaka enjekte etmifl olaca z diyor. Ancak ortaya ç kan tasar mlar n anlaml olabilmeleri için, sanal ve gerçek dünyadaki elektronik aletlerden, donan mdan ve yaz - l mdan gelen verilerin pürüzsüz bir flekilde entegre edilmesini zorunlu k lan zorluklar n t pk Siemens in otomasyon ve PLM alanlar ndaki kombine ürünlerinin sa lad mükemmel uyumlulukla bertaraf edilmesi gibi, gerçek dünyadaki karfl l klar n bire bir taklit edebilmeleri flart. Arthur F. Pease

Gerçekler ve tahminler Otomasyonla ilgili f s lt lar Dünya elektronik otomasyon teknolojileri pazar, aritmeti i kimin yapt na ba l olarak 120 ile 230 milyar Euro aras nda gidip geliyor. Alman Elektrikli ve Elektronik Cihazlar Üreticileri Derne i ne (ZVEI) göre bu pazar 2006 da yüzde 6 oran nda büyümüfl. Üretim ve tedarik zinciri çözümleri üzerine uzmanlaflm fl bir dan flmanl k flirketi olan ARC Müflavirlik Grubu na göre, bu art fl n arkas nda duran itici güç küreselleflme. Asl nda küreselleflmenin üretici flirketlerden bekledi- i, daha h zl, daha ucuz ve daha iyi parolas n benimseyen bir çal flma tarz n hayata geçirmeleridir. Üreticilerin böylesine rekabetçi bir ortamda ayakta kalabilmeleri için pazardaki talebe mümkün oldu unca h zl ve esnek cevap verebiliyor olmalar gerekir. Ayn zamanda maliyetlerini k sarken, üretkenliklerini ve performanslar n artt rmak ve ürün yaflam çevrimlerini de k saltmak zorundad rlar. Bu sayd klar m z n tümünü gerçeklefltirmek için ise standartlaflt r lm fl platformlar ve protokoller uygulanmas gerekir. Otomasyon endüstrisinin anahtar pazar segmentlerinden biri, içinde sürücülerin, kontrol birimlerinin, motorlar n, say sal kontrol mekanizmalar n n ve programlanabilir mant k devrelerinin bulundu u motor sistemleridir. ARC nin verilerine göre 2005 te motor sistemleri sat fllar n n toplam cirosu 5.2 milyar dolara ulaflm fl durumda. 2010 da da bu rakam n 6.9 milyar dolara ç kmas bekleniyor. Küresel pazar n paylafl m nda ise yüzde 13.9 pazar pay yla motor sistemleri tedarikçileri aras nda pazar lideri olan Yaskawa y, yüzde 9.7 pay yla Mitsubishi Electric ve ard ndan da yüzde 9.3 pay yla Siemens izliyor. Üretim süreçlerini sadece senkronize etmekle kalmay p ayn zamanda onlar basitlefltiren ve esnekli ini art ran bilgi teknolojileri (BT) pazar nda da bu duruma paralel bir yükselifl gözleniyor. Kullan c lar art k ürünle ilgili tüm BT çözümlerini PLM (Ürün Yaflam Döngüsü Yönetimi) kullanarak birlefltirmeyi planl yorlar. Bir dan flmanl k flirketi olan AMR Research in yapt bir araflt rmaya göre, 2006 da 11 milyar dolar olan küresel PLM ürünleri pazar n n 2010 da 16 milyar dolara ç kaca öngörülüyor. 2005 verilerine göre, yüzde 13 lük pay yla CAD sistemlerinde uzmanlaflm fl Cadence in liderlik koltu unda oturdu u PLM pazar nda ikinci s ray yüzde 11 lik pay yla Dassault Systems ve üçüncü s - ray da yine ayn oranla flimdi Siemens in bir yan kuruluflu olan UGS al yor. PLM in bafll ca amaçlar aras nda ürün ve üretim optimizasyonlar, pazara sürülme sürelerinin k salt lmas, maliyetlerin düflürülmesi, esnekli in artt r lmas ve planlamayla süreç kalitesinin gelifltirilmesi say labilir. Aberdeen Grup un, üretici flirketlerin PLM in nimetlerinden çok daha fazla yararlanmas gerekti i yönündeki düflüncesine, ABD Ulusal Standartlar ve Teknolojiler Enstitüsü de kat l yor. malat süreçlerinde PLM in uygulanmas yla gerek gelifltirme süreleri gerekse de üretkenli in en az yüzde 20 art r labilece- i de dikkat çekilen konular aras nda yer al - yor. Aberdeen Grup un yapt bir araflt rmaya göre PLM çözümlerini kullanan flirketlerin sat fllar nda yüzde 19 luk bir art fl yaflanmas - na karfl l k üretim ve gelifltirme maliyetlerinde ise yüzde 16 oran nda düflüfl kaydedilmifl. Evdoxia Tsakiridou Gelecek&Trendler 7

8 D J TAL FABR KALAR Otomasyon ve kontrol sistemleri Siemens, endüstriyel otomasyon, proses endüstrisi, elektronik üretim sistemleri, hareket kontrol sistemleri, mekanik aktarma sistemleri, motor kontrol sistemleri ile bina enerji da t m sistemlerine kadar çeflitli alanlarda faaliyet gösteriyor. Her y l sat fllar n n yüzde 6 s n araflt rma ve gelifltirmeye yat r - yor. Dijital fabrika, kablosuz haberleflme, sensör sistemleri, mikroteknoloji, entegre güvenlik sistemleri ve hibrid teknolojileri gibi gelecek vaat eden alanlara odaklan yor. Yak nda Türkiye de de dijital fabrika konseptinin yayg nlaflaca n söyleyen Siemens Otomasyon ve Kontrol Sistemleri Direktörü Kaya Tütengil, sorular m z flöyle yan tlad : Siemens, otomasyon ve kontrol sistemleri ile ilgili hangi ürün ve hizmetleri sunuyor? Siemens olarak, otomasyon ve kontrol sistemlerinin bütün dallar nda ürün, hizmet ve çözüm sunuyoruz. Bu kapsamda fabrika otomasyonu, proses otomasyonu ve binalar için elektrik ekipmanlar için uzmanlaflm fl bölümlerimiz var. Otomasyon ve kontrol sistemleri pazar dünyada 120 milyar Euro luk bir pazar. Burada en yüksek pay da 55 milyar Euro ile fabrika otomasyonu al yor. Ard ndan 45 milyar Euro ile proses otomasyonu geliyor. Kalan bölümü de binalar için elektrik ekipmanlar oluflturuyor. Siemens bu üç alanda da aktif. Rakiplerimiz bu sahalardan birinde veya ikisinde var. Üçünde de aktif olan yok. Zaten Siemens in global anlamda çok az rakibi var. Dünyada fabrika otomasyonunda tart flmas z birinciyiz. Proses otomasyonunda üçüncüyüz, binalar için elektrik ekipmanlar nda da ikinciyiz. Ne mutlu ki bize Türkiye de bu üç alanda da birinciyiz. Fabrika otomasyonu ve binalar için elektrik ekipmanlar nda uzak ara birinciyiz. Proses otomasyonu k sm nda ise en yak n rakibimizden burun fark yla öndeyiz. Dünya üzerinde ürün gam en geliflmifl flirketiz. 120 bin de iflik ürünümüz var. Bu katmanlardaki bütün cihazlar birbiriyle konuflabilen, entegre ürünler. Bu ürünler sayesinde prosesimizi optimize edebiliyoruz. Bu ürünler hangi alanlarda kullan l yor? Çok say da ürünümüz fabrika otomasyonu ile makine otomasyonunda kullan l yor. Mermer, demir-çelik, cam, çimento gibi sektörlerdeki büyük makineler ve f r nlar n otomasyonunu sa l yoruz. Çok daha h zl ve minimum hurda ile çal flmalar n sa l yoruz. Her prosesin ilk önce bir girifl lojisti i vard r, daha sonra fabrika otomasyon k sm, sonra proses otomasyon k sm gelir. Örne in bizim uygulad m z proseslerden birini kullanan bir cam f r n 12 y ll k ömrü boyunca kesintisiz çal fl r. 12 y l sonra da y k l r zaten, yeniden yap l r. Dijital fabrika konseptini nas l tan ml yorsunuz? Dijital fabrika olay Türkiye için yeni bir kavram. Dijital fabrika demek, real dünyay virtüel ortamda yaratmak demek. Bir gerçek fabrikan z var, bunu bilgisayar ortam nda birebir yarat yorsunuz ve optimizasyon yap yorsunuz. Akl n za gelen yeni bir fikri deniyor, sanal ortamda baflar l olduktan sonra reel ortama geçiriyorsunuz. Burada önemli olan üretimin daha h zl, ucuz ve iyi yap lmas n n nas l sa lanaca. Çünkü bu gerçekleflirse rakiplerin önüne geçip, rekabet avantaj sa layabilirsiniz. Bu alanda öne ç kan teknolojiler neler? Geçen y l dijital fabrika konusunda dünya liderlerinden biri olan ABD li UGS firmas n sat n ald k. Bu yaz l m flirketinin dijital factory konusu d fl nda uygulad çözümlerden biri PLM (Product Life Cycle Management). Yani bir ürün fikrinin ilk do uflundan itibaren, Ar- Ge çal flmalar n takip ederek pazara ç kar l-

Dünyada dijital fabrika konusunda lider isimlerden biri olan Siemens, otomasyon ve kontrol sistemlerinin bütün dallar nda ürün, hizmet ve çözümler sunuyor. Dünyada fabrika otomasyonunda tart flmas z birinci olan Siemens, Türkiye pazar nda da rakiplerinden uzak ara önde gidiyor. Siemens Otomasyon ve Kontrol Sistemleri Direktörü Kaya Tütengil, yak nda Türkiye de de dijital fabrika konseptinin yayg nlaflaca n söylüyor. Türkiye nin de dijital fabrikalar olacak mas na, pazarda hayat n sürdürmesine ve önrünü tamamlad ktan sonra da arkas ndan yeni bir ürün gelifltirilmesine yönelik çözümler kapsamaktad r. Burada amaç ürünü mümkün oldu unca çabuk piyasaya sürmektir. Çünkü dünyada art k inovasyon süreleri k sal yor. Alt ayda bir yeni bir cep telefonu ç k - yor. Eskiden klasik konvansiyonel cihazlar - m z 10 y l kullan l rd, flimdi 5 y lda de ifliyor. Ciromuzun yüzde 75-80 ini 5 y ldan genç ürünlerle sa l yoruz. Bu bir trend, ço u rakibimiz için de durum böyle. Dolay s yla yeni fikirlerin vakit kaybetmeden hayata geçirilmesi laz m. Bunun için dijital fabrika ve PLM yaz l mlar çok büyük yarar sa l yor. Yeni bir ürün gelifltirmenin süresini yüzde 40 oran nda k salt yoruz. Hatta yüzde 20-25 oran nda maliyet tasarrufu sa l yoruz. Hatalar dijital ortamda gerçeklefltiriyor, mükemmeli bulduktan sonra realize ediyoruz. Bu çözümlerin tümü endüstriyel yaz l m ürünleri. Tabii burada flunu da unutmamak laz m, yaz l m asl nda bir tercümedir, araçt r. Bu yaz l ma birinin yön vermesi gerekir. Bunu yapan da otomasyon ve kontrol sistemleridir. Bu ikisi birleflti i zaman ortaya büyük bir sinerji ç kar. Biz bu çözümleri kendi fabrikalar m zda kullanmaya bafllad k. Siemens in dünyada 300 den fazla fabrikas var. 2-3 fabrikada virtüel ortam yarat ld ve dijital fabrika için deneme çal flmalar bafllad. Bu yöntemlerle maliyet ve zaman tasarrufu sa lan rken, verimlilik de yükseldi. Bir dijital fabrikan n maliyeti ne kadar? Burda projeyi bilmeden bir rakam vermek yanl fl olur. Dijital fabrika sanal ortamda kurulur ama önemli olan, bunu bir tak m simülasyonlarla optimize ettikten sonra gerçek hayatta realize etmek gerekir. Bu teknik, örne in smarlanan makinenin fabrika binas na s mamas gibi durumlar bile ortadan kald - r r. Dolay s yla, daha kurulum aflamas nda bir çok sorunu önleyerek tasarruf edebilirsiniz. Dünyan n önde gelen dijital fabrikalar hangileri? Bizim Amberg fabrikam z veya Çin deki son PLC fabrikas dijital fabrika anlam nda örnek gösterilebilecek fabrikalar. Türkiye de henüz dijital fasrika yok ama baz prosesler dijital ortamda sa lan yor. Türkiye yeniliklere çok aç k bir ülke oldu u için bu teknoloji yak n bir zamanda kullan lmaya bafllanacakt r. Siemens, Türkiye de flu anda hangi projeleri uyguluyor? K sa bir süre önce fiiflecam n Bulgaristan fabrikas n n otomasyonunu tamamlad k. fiu anda Bursa Yeniflehir deki cam ve zücaciye fabrikalar n n otomasyonunu yap yoruz. stanbul Kanyon ve Ankara CEPA al flverifl merkezlerinin bütün elektrik donan mlar n, enerji otomasyonunu biz yapt k. stanbul Bo az nda Karaköy den Sar - yer e kadar ayd nlatma sistemlerinin kontrolünü kurduk. Bu direklerin uzaktan kontrolünü yap yoruz. Bir problem oldu u zaman teknik servis görevlisinin cep telefonuna mesaj geliyor. An nda müdahale edilebiliyor. KARTAL FABR KASI SIEMENS N GURUR KAYNA I Dünyaya üretim. Biz Kartal fabrikas nda sadece Türkiye için de il, dünya için de üretim yap yoruz. 24 bin m2 lik alana kurulu Kartal üretim tesisi, Siemens in dünyadaki ilk 22 tesisi aras nda 3. s rada yer al yor. Kartal fialt Cihazlar (A&D CD) üretim tesisimizin baflar lar hepimizin gurur kayna. Siemens Türkiye nin en büyük bölümü olan Otomasyon ve Kontrol Sistemleri bölümü A&D Türkiye, 740 kifliye istihdam sa l yor. 12 kriterden iyi not. Duroplast üretiminde uzmanl k merkezi konumunda olan Kartal fialt Tekni i (CD) fabrikam zda Sentron 3VL aksesuarlar, termik röleler, start-stop butonlar, 3TF serisi kontaktörler (motor ve yard mc kontaktörler), 3TG mini kontaktörler, Sirius aksesuarlar, sigortal yük ay r c lar ve standart nihayet flalterleri tahrik gruplar üretiliyor. Siemens in en büyük flalt fabrikas olan Amberg ve ikinci s radaki Kanada fabrikas ndan sonra 3. s raya yerleflmemizin nedeni, tam 55 element ve 12 kriterden iyi not almam z. Bu y l umar m Kanada y geçip ikinci olaca z. Gelecek&Trendler 9

10 D J TAL FABR KALAR Otomasyon ve kontrol sistemleri Buna benzer bir sistemi flimdi SK ile birlikte gerçeklefltiriyoruz. Patlayan su borular - n tespit etmeyi, su kayb n önlemeyi ve kaçak su kullan m n önlemeyi amaçlayan bu proje, pilot bölge olarak Ka thane de uygulanmaya bafllayacak ve ard ndan bütün stanbul a yay lacak. Ayr ca, özellikle Bo az da baz ünlü kiflilerin evlerinde, Kanyon Al flverifl Merkezi ndeki rezidanslarda ve Kurtköy deki Milenyum villalar nda uygulad m z, binden fazla ak ll ev sistemlerimiz var. Bu sistem, evdeki fl klar n belli bir senaryoya göre aç l p kapanmas ndan rüzgar n fliddetine göre jaluzilerin kendi kendine toplanmas na kadar birçok faaliyet içeriyor. Türkiye de otomasyon pazar n n büyüklü ü ne kadar? Dünya otomasyon pazar n n 120 milyar Euro oldu unu baz al rsak, Türkiye pazar n n yaklafl k olarak 1 milyar dolar civar nda oldu- unu düflünüyorum. Türkiye pazar için yap lm fl bir projeksiyon var m? Önümüzdeki dönemde ne kadarl k bir büyüklü e ulafl labilir? Ekonomideki büyümenin iki basamakl gerçekleflece ine inan yoruz. Dolay s yla sektördeki y ll k büyümenin de ortalama yüzde 9-10 civar nda olaca n tahmin ediyoruz. Önümüzdeki 3 y l boyunca bu flekilde büyüyece- ini düflünüyoruz. Sibel Köklü Siemens, stanbullular sevindirecek yeni bir projeye daha imza at yor. DO ile yap lan iflbirli i sonucunda yenilenecek dört adet arabal vapurdan ilki denize indirildi. stanbul un sembollerinden say lan klasik arabal vapurlar n siluetine sad k kal narak tasarlanan ve günümüzün en son teknolojisiyle donat lan Suhulet isimli gemi, ayn zamanda Türkiye nin ilk elektrik tahrikli gemisi olma özelli ini tafl yor. Elektrik tahrikli sistem ile üretilecek di er gemilere de örnek olmas aç s ndan büyük önem tafl yan projede, Siemens Otomasyon ve Kontrol Sistemleri Bölümü, vapurlar n 2x800 kw gücündeki ana itici pervane motorlar n ve Sinamics G150 serisi yeni nesil h z kontrol sistemlerini sa l yor. Gemilerin ana elektrik altyap s ve enerji yönetim sisteminde ise Siemens Otomasyon ve Kontrol Sistemleri ürünleri kullan l yor. Geleneksel sistemlerde, gemi üzerindeki dizel makineler hareket enerjisini olufltururken, bu hareket bir flaft ile do rudan pervaneye iletilmekteydi. Bu projede uygulanan elektrikle tahrik sisteminde ise gemi üzerinde dizel Gen- Set lerin oluflturdu u ortak bir enerji sistemi, ana itici pervanelerin hareketini sa layan frekans konverterlerini beslerken, ayn zamanda geminin di er enerji ihtiyac n da karfl l yor. Güç elektroni inde son on y ld r yaflanan geliflmeler, her sektörde oldu u gibi gemi infla sektöründe de yeni uygulamalar gelifltirilmesine olanak sa l yor. Frekans konvertörlü h z kontrol sistemleri enerji tasarrufu, yüksek manevra kabiliyeti, gemi tasar m nda esneklik, daha az titreflim ve gürültü, daha düflük bak m masraf, daha temiz ve çevreci bir uygulama, toplam sistem güvenilirli i gibi sa lad avantajlarla

OTOMASYON VE KONTROL S STEMLER stanbul Deniz Otobüsleri flletmesi Vapurlar Siemens ile h zlanacak birçok geleneksel yöntemin yerini al yor. Dünyada da yayg n. Elektrikle tahrik sistemleri dünya denizcilik sektöründe son y llarda h zla yay l yor. Feribottan araflt rma gemilerine, yolcu gemilerinden yatlara, petrol platformlar ndan baraj kapaklar na kadar genifl bir uygulama alan olan elektrikle tahrik sistemleri konusunda, Siemens in dünya çap nda birçok referans bulunuyor. Özellikle son y llarda dünyan n önde gelen okyanus ötesi büyük yolcu gemilerinde de bu sistemlerin tercih edilmeye bafllamas yla, sektörün konuya ilgisi de oldukça artt. Bu nedenle gemi uygulamalar n n, yak n gelecekte motor ve h z kontrol sistemleri için en önemli pazarlardan biri olmas bekleniyor. Siemens Otomasyon ve Kontrol Sistemleri Direktörü Kaya Tütengil, Sirkeci - Harem aras nda çal flan arabal vapurlar n Türkiye de ilk defa gerçekleflen bir uygulama ile yüzde 30 yak t tasarrufu sa layaca n söylüyor; Sistem, yak t tasarrufu ile birlikte, vapurlara çok muazzam bir manevra kabiliyeti sa l yor. Vapurlar art k 8 dakika gibi k sa bir sürede karfl ya geçip, kolayca yanaflacak. Biz öncelikle kaptanlar da e ittik. Çünkü art k bu yeni sistemde dümen yok, joystick var. Bir geminin herfleyiyle komple üretim maliyeti 10.7 milyon dolar. DO bu sistemi yolcu gemilerinde de kullanma karar ald. DO ya ba l 20-25 vapurun daha yenileme çal flmalar Siemens taraf ndan yap lacak. Yeni nesil arabal vapurlar n hareketini, Siemens motor ve h z kontrol cihazlar sa layacak. Yeni vapurlarda uygulanan sistemle DO, büyük oranda enerji tasarrufu yapmay ve maliyetleri düflürmeyi planl yor. Ayr - ca projenin toplu tafl mada deniz yolu kullan m n art rarak stanbul trafi ine olumlu katk sa lanmas bekleniyor. Gelecek&Trendler 11

12 D J TAL FABR KALAR Çumra fleker fabrikas Konya fieker, 2003 y l nda büyüme planlar kapsam nda Konya daki fleker fabrikas na ek olarak Çumra da bir baflka fleker fabrikas daha kurma karar ald. Pancar üreticilerinin öz sermayesi ile bir y l gibi rekor bir sürede kuruluflu tamamlanan yeni fabrika, Eylül 2005 te hizmete aç ld. Bugün dünyan n en modern fleker fabrikas olan Çumra fieker, 2 milyon 600 bin metrekare aç k alan üzerine kurulu tesisi ve 14 bin ton/gün pancar iflleme üretim kapasitesi ile Türkiye nin de en büyük fleker fabrikas konumunda. Çumra fieker in baflar öyküsünde, uluslararas ölçekte bir uzman olan Siemens in büyük rolü var. Fabrikan n enerji da t m ve otomasyonunu gerçeklefltiren Siemens, ortaya koydu u proje ile Çumra fieker Fabrikas na kesintisiz ve kaliteli üretim imkan sunarken, en yeni üretim ve otomasyon teknolojileri ile donat lan fabrikan n verimlili ine de önemli katk lar sa lad. 10 bin noktadan bilgi ak fl. Konya fieker Yönetim Kurulu Baflkan Recep Konuk, Çumra fieker Fabrikas n n dünyada pancar flekeri üretiminde kullan lan en son teknolojinin uyguland en modern fabrika oldu una iflaret ediyor ve fabrikan n imza att ilkleri flöyle özetliyor: Tesis 10 bini aflk n noktadan bilgi alarak bilgisayarl otomasyon sistemi ile idare ediliyor. 20 km. yar çapl alandan hammaddesini temin edebilen kabiliyette dünyan n tek fleker fabrikas olarak konumlan yor. Çumra fieker ayn zamanda, kuru sistem ile pancar ifllemeye alan ve günde 2 bin ton fleker üretebilen tek tesis. Enerji maliyetini asgariye indiren en modern ak flkan yatakl kazana sahip tek fleker fabrikas. Baca emisyon de erleri de standartlar n alt nda. Türkiye nin en modern ar tma tesislerine sahip tek fleker fabrikas da olan Çumra fieker de, üretilen metan gaz kazanlarda yak larak enerji ekonomisi sa lan yor. Deflarj izin belgesine sahip tesisin, 40 bin tonluk otomatik nem ve s cakl k kontrolü sayesinde üretilen ürün kalitesini uzun süre muhafaza edebilecek dikey fleker silosu bulunuyor. Bu sayede her zaman dökme fleker ve big-bag torbalarda fleker sat fl sa lan - yor. 150 milyon dolarl k yat r m. Çumra fieker Fabrikas y ll k yaklafl k 200 bin ton kristal fleker, 10 bin ton küp fleker, 120 bin ton s v fleker, 60 bin ton da melas üretimi gerçeklefltiriyor. Fabrikan n yat r m maliyetinin, fleker fabrikas, s v fleker tesisi ve di er flekerli mamulleri üretecek ilave tesisleri ile birlikte toplam 150 milyon dolar oldu una dikkat çeken Recep Konuk, projeyle tam kapasite ve 120 günlük optimal kampanya süresi hedeflendi ini söylüyor. Konuk, Çumra fieker in yer seçimi ve hammadde yak nl, kapasite büyüklü ü, optimal kapasite kullan m, modern teknolojiye sahip, yüksek verimli makine ve tesislere sahip olmas, endüstriyel otomasyon altyap s, enerji sarfiyat n n düflüklü ü ve çevre kirlili ini önleyen tedbirleri ile de Türkiye deki di er fleker fabrikalar na göre pek çok avantaja sahip oldu unu belirtiyor. Türkiye nin en büyük fleker üreticisi Konya fieker in Çumra da kurdu u fleker fabrikas, optimal kapasite kullan m, yüksek verimli makine ve tesisleri, endüstriyel otomasyon altyap s, düflük enerji tüketimi ve çevre dostu tasar m ile benzerlerinden ayr l yor. En yeni üretim ve otomasyon teknolojileri ile fark yaratan Çumra fieker Fabrikas n n kaliteli ve kesintisiz üretim performans nda Siemens in de katk s var. Fark yaratan fabrika RECEP KONUK

zlenebilir ve fleffaf üretim. Çumra fleker fabrikas nda enerji da t m ve otomasyonu Siemens taraf ndan gerçeklefltirildi. Recep Konuk, Siemens iflbirli i ile gerçeklefltirilen projenin kapsam n flöyle özetliyor: Siemens PCS 7 tabanl otomasyon sistemini, Profibus a üzerinden projelendirilmifltir. Bu yeni sistem ile enerji da t m ndan saha enstrümanlar na kadar tek merkezden kontrol ve saha enstrümanlar kalibrasyonu yap labilir hale geldi. Bu da üretimde geriye dönük izlenebilirlik ve fleffafl k sa lad. Zaten s n rl olan üretim süremiz de ar zalardan dolay durufllar m z azald. Sistemde pancar n iflletmeye girmesinden kristal fleker üretilip ambara sevkine kadar olan aflamalar n tamam, manuel müdahale olmaks z n tam otomasyon ile sa lan yor. Öne ç kan yeni teknolojiler. Otomasyon sistemi kapsam nda Siemens in son teknolojisi olan Profibus uyumlu Sentron 3WL flalterleri, enstrümantasyon cihazlar ve yeni teknoloji motor sürücü sistemlerinin (Simocode ve Micromaster) kulland na dikkat çeken Recep Konuk, sa lanan faydalar ise flöyle özetliyor: Siemens in genifl ürün yelpazesi sayesinde tek a üzerinde enerji da t m ndan saha enstrüman na kadar tüm cihazlar n kolay ve h zl haberleflmesi sa land ve devre alma süresi k salt ld. Bu teknoloji ile sistem ekipmanlar n n her biri koruma alt na al narak ar za ve bozulmay minimuma indirmektedir. Bu sayede de sürekli ve kaliteli üretim sa lanabiliyor. Siemens in fleker prosesi ile ilgili departman n n da piflirim otomasyonu gibi yeni süreç teknikleri konusunda deneyim ve bilgilerini sisteme aktard na dikkat çeken Recep Konuk, Bu sayede istikrarl ve kaliteli fleker üretimi için büyük fayda sa lad k diyor. Gelecek&Trendler 13

14 D J TAL FABR KALAR Ödüllü fabrikalar Avrupa n n en iyi fabrikas Siemens in Almanya Amberg deki elektronik fabrikas, pahal olaca düflünülen üretim bölgelerinin bile rekabetçi olabilece ini ispatl yor. Tesis, bir yandan düflük maliyetli üretimiyle iftihar ederken, di er yandan pazara yenilikçi ürünler sunuyor ve daima kendini gelifltirmeye çal fl yor. Geçti imiz günlerde Avrupa n n en iyi fabrikas seçilmesi de bu çabalar n n kan t. Tak-tak-tak-tak... Amberg Elektronik Cihazlar Üretim Fabrikas ndaki (EMP) makinelerin, tafl y c bantlar üzerinde uçarcas - na ilerleyen bofl elektronik devre kartlar n n üzerine çipleri, transistörleri, rezistanslar ve kapasitörleri ola anüstü büyük bir h zla montaj n yaparken, ç plak bir insan gözüyle izleyebilmenin imkan yoktur. Siemens Otomasyon ve Kontrol sistemleri (A&D), EMP de, endüstriye ve günlük uygulamalara yönelik olarak görünmez zeka üretmekte. Nihai cihazlar aras nda Siemens in Simatic isimli PLC programlanabilir mant k devreleri ürün hatt da var. Bu ürün ailesi, kaynak yapma sistemlerinden çimento üretim tesislerine, flifleleme makinelerine, otomatik araba y kama makinelerine ve mand ra ürünleri iflleme sistemleri ile k zakl vinçlere kadar hemen hemen her tür imalat makinesinin konrolünde kullan lmakta. EMP nin kendi içinde, gün boyu durmaks z n çal flan ve her biri saatte 150 bin elektronik bilefleni iflleyebilen 16 tane üretim band bulunuyor. Siemens, endüstriyel otomasyonda kullan lan elektronik kontrol üniteleri pazar nda

aç k arayla dünya lideri. Üstelik pazar pay n da son birkaç y ld r sürekli olarak yüzde bir civar nda art r yor. Bu büyük baflar da, geçen y l 11 milyon adet Simatic modülü üreten Amberg fabrikas ndaki 870 çal flan n pay hiç de küçümsenmeyecek kadar fazla. Fabrika Müdürü Hans Schneider, Bu y l, 12 milyondan fazla ünite üretmeyi planl yoruz diyor. Amberg in fabrika üretim alan, iki katl bir bina yüksekli inde ve bir buçuk futbol sahas n kaplayan bir zemin üzerine yay l yor. Binan n içindeki bir balkondan, daima temiz tutulan üretim alan n görmek mümkün. Koridorlar, yan yana yürüyen üç iflçinin rahatl kla geçebilece i kadar genifl tutulmufl ve makinelerin ço u da göz temas nda sorun yaflanmamas için 1.4 metreden yüksek olmayacak flekilde kurulmufl durumda. Amberg deki bu iflletme, sahip oldu u dakik tesis planlamas (solda) ve süreçlerin aral ks z kontrolü (altta) sayesinde Avrupa n n en iyi fabrikas unvan na lay k görüldü. Düflük maliyetler. EMP, Avrupa da da, Çin Nanjing deki kardefl fabrikan n maliyetleri kadar düflük seviyede üretim yap lmas n n mümkün oldu unu ispatlayan canl bir örnek. Üstelik bu tesis bir de bu y l Almanya n n En yi Fabrikas /2007 Endüstriyel Mükemmelik Ödülü nü ald. Ayr ca bu ödülü veren iki organizasyon (Fransa Fontainbleau daki INSEAD fl Okulu ve Almanya Vallen- dar daki Otto Beisheim flletmecilik Okulu Üretim Yönetimi Departman ) taraf ndan Avrupa n n En yi Fabrikas ünvan na da lay k görüldü. Jüri, faaliyet stratejisi, ürün gelifltirme, tedarik zinciri yönetimi, organizasyon, insan kaynaklar, hizmet, ifl ortaklar n n idaresi ve sürekli geliflme konular n de erlendirdi ve EMP ye hemen hemen tüm kategorilerde en yüksek puan vererek birincilikle ödüllendirdi. flletmenin bu baflar s mevcut en iyi makineleri kullan yor olmas na, düflük maliyetli kaynak tedari ine ve üretim süreçlerini yönetmekteki yeteneklili ine ba lanabilir. Peki bu meziyetlerle gurur duyan pek çok baflka fabrika daha olmas na ra men bu tesisi birinci yapan neydi? Schneider bu durumu Biz, sadece temel üretim verileri sa layan de il ayn zamanda ilave makineler için koordinatlar da sa layan oldukça genifl kapsaml bir bilgi ve iletiflim teknolojisi kullan - yoruz sözleriyle aç kl yor. Schneider flöyle devam ediyor: Bu sistemler üretim verilerini toplar, analiz eder ve sonra da de erlendirir. Böylece fabrikada ne olup bitti inden bizim daima haberimiz olur ve ayr ca bize üretim rakamlar, dur-kalklar ve stoklar hakk nda sürekli güncellefltirilmifl bilgiler gelir. Siparifl lojistik sistemimizin esnekli i sayesinde malzeme lojisti i departman m z ve üretim departmanlar m z, üretim hacmindeki dalgalanmalardan asla olumsuz yönde etkilenmezler. Bu da bizim etkin bir kapasite planlamas yapabilmemizi ve makine-kapasite kullan m oranlar n yüksek tutabilmemizi sa lar. Tamam yla siparifl üzerine üretim yapan EMP nin yüzde 99 gibi hayranl k uyand ran bir teslimat güvenilirlik oran var ki bu oran, her 100 müflteriden 99 unun siparifl verdi i birimlerin 24 saat içerisinde istenilen kalitede ve eksiksiz olarak eline geçmesi anlam na geliyor. Tepeden t rna a kusursuz. EMP deki üretim süreçlerinin her biri bir di eriyle senkronize edilmifl ve aralar nda mükemmel bir uyum sa lanm fl. Tesiste, makinelerin kurulmas ve tamirat d fl nda hemen hemen hiç bir ifl elle yap lm yor. Üretim alan n n her yerini dolaflan mavi önlüklü kad n ve erkekler, sürekli olarak faaliyetleri izliyor, koordine ediyor ve gerekli kararlar al yorlar. Bir örnek: flçilerden biri, büyüteç alt na yerlefltirdi i bir modülü dikkatle inceliyor. Bu modül, bask l devrelerin 250 santigrad s - cakl k alt nda elektronik karta monte edildi- i lehim oca ndan henüz yeni ç km fl. flçi, bask l devrelerin sa lam bir flekilde, herhangi bir devrenin eksik monte edilip edilmedi- ini kontrol etmekle görevli. Çal flan Giriflimleri nden ve Siemens in top+ Yönetim Program ndan sorumlu Ulrich Brück, bu iflçinin yapt kontrollerden, istatistiksel süreç kontrolü amac yla faydalan - yor. Burada incelenecek modüller, bir bilgisayar taraf ndan rasgele seçiliyor. Brück, test istasyonundaki bir ekrana iflaret ederek, Meslektafl m z buradaki ekranda seçilmifl modülün interaktif bir modelini görür ve kontrol etmesi gereken fonksiyonel birimler de renkli iflaretlerle belirlenmifltir. E er hatal monte edilmifl bir devre görürse derhal ekranda ona karfl l k gelen sanal bölümü t klayarak asl nda olmas gereken do ru devreyi tan mlar ve Üretim Planlama departman na gönderilecek bir mesaj yarat r diyor. Zaten her bask l devrenin üzerinde bir barkod etiketi bulundu undan, hatal modüllerin avlanmas bir sorun teflkil etmez. Ancak bir hata tan mland zaman bu hatan n neden kaynakland na dair bir analiz çal flmas mutlaka yap l r. Brück, E er gerek görürsek bu bask l devreyi laboratuara bile götürüp, mikroskop alt nda inceleyebiliriz. Bizim için hatan n ne oldu u de il neden gerçekleflti i önemlidir diye konufluyor. Amberg deki tak m çal flmas, En yi Fabrika jürisini de en fazla etkileyen unsur olarak, pazara rakiplerinden çok daha h zl bir flekilde müflteri ihtiyaçlar na uygun yeneleçi ürünleri sürmekteki üstün yetene iyle nam salm flt r. EMP, çal flanlar na, kaliteye verdikleri büyük sadakat nedeniyle de müteflekkir. Üretim sahas ndan sadece iki dakikal k yürüme mesafesindeki odas n n kap s çal - flanlar na her zaman aç k olan Schneider, fller her zaman daha iyi yap labilir diyor. Schneider, masan n üzerine geçmifl birkaç y ldaki hata oranlar n gösteren bir grafik yay yor. Bu y l toplamda üretilen bir milyon birimden sadece 28 tanesi hatal üretilmifl ki bu rakam elektronik bileflenler üretiminde son derece düflük bir orana iflaret ediyor. Ancak bu bile Schneider için yeterli gelmiyor ve tak m bu say y 20 nin alt na düflürmeyi hedefliyor. Çal flanlar n her biri, standart adet 1 Gelecek&Trendler 15

16 D J TAL FABR KALAR Ödüllü fabrikalar olmas na ra men, y lda ortalama 15 adet uygulanabilir gelifltirme önerisi getiriyor. Fikirler ve idealler. Elektronik cihazlar sektöründeki normal standartlarda her çal flandan y lda bir adet öneri getirmesi beklenirken EMP çal flanlar, banttaki iflçisinden müdürlerine kadar, her y l kifli bafl na 15 gelifltirme önerisi getiriyor. Fabrika yönetimi de bu kat l m hararetli bir flekilde teflvik ediyor. Örne in çal flanlar n ne zaman isterlerse üretim alan ndaki yarat c l k bürosunda toplanmalar na izin veriliyor. Bu toplant larda, sorunlar tart fl l yor, grafikler üzerinde fikirler betimleniyor veya bu fikirler do rudan özel veritabanlar na iflleniyor. Bu gelifltirme süreci kendi özel metodolojisine dayal olarak yürütüldü ü için ifli rastlant sal kefliflere b rakm yor. Brück, EMP deki anahtar sorun alanlar - n n (anahtarlar) gösterildi i tekerlekli bir pano üzerinde CIP yi (aral ks z gelifltirme süreci) gösteriyor. At klar ve kaliteden, temizli e ve makine kurulufllar na kadar toplam 16 tane SIMATIC: BAfiARIYLA EfiANLAMLI Siemens Amberg Elektronik fabrikas n n bu büyük baflar y elde etmesinde, tüm çal flanlar n kalite güvence sistemine kat l m n n sa lanmas n n (solda) ve ifl gelifltirmeye yönelik say s z önerilerinin dikkate al nmas n n (sa da) önemi büyük. Siemens in Simatic sisteminin tarihi 1950 lere kadar uzan r. Ancak as l patlama 1979 y l nda gerçekleflti. O y l S5 serisi piyasaya sürülmüfltü. S5 in küçük elektronik kontrol birimleri sadece otomasyonun yönetilmesini sa lamakla kalm yor ayn zamanda dökümantasyon da yapabiliyorlard. Üstelik onlar programlayabilmek de mümkündü. Simatic ten önce makineler ve üretim bantlar, sadece uzmanlar taraf ndan çal flt r labilen büyük ve pahal süreç bilgisayarlar nca kontrol edilirdi. Uzmanlaflm fl operatörlere ihtiyaç duyulmayacak flekilde tasarlanan S5 serisinin lansman yla bu durumda radikal bir de iflim yafland. Gerçekten de bu sistemi kullanmay isteyen herkes kolayl kla ö renebildi. anahtar alan belirlenmifl. Her bir anahtar alan için ideal durum tan mlamas ile birlikte ona ulaflmak için gereken yetenekler s ralanm fl durumda. Bu anahtarlar, her y l müdürler ve uzmanlar taraf ndan ana grafikler format nda sürekli güncellefltiriliyor. Brück, Çal flanlar, ideal durum ile mevcut durumu sürekli k yaslarlar, öneriler sunarlar ve her iki durumu uzlaflt racak önlemler önererek bu tekerlekli panoya tuttururlar diyor. Çal flma gruplar n n her biri, y l n dörtte birlik bölümünde anahtarlar n yüzde 25 i kadar na çözüm sunabiliyor. Tüm sonuçlar sonra çal flanlar n önerilerini desteklemekle yükümlü yöneticilere aktar l yor. Ancak bu endüstriyel tesisler flampiyonu art k basit bir üretim tesisinin çok daha ilerisine geçmifl durumda. Jürinin karar nda flöyle deniliyordu, Yeni pazarlara girmek ve kendi koydu u kar ve sat fl hedeflerine ulaflmak isteyen modern fabrikalar n ileriye do ru yol alabilmeleri için berrak bir stratejileri olmas flartt r. Ve EMP bu ideale oldukça yaklaflm fl görünüyor. Schneider ise fabrikan n bu baflar s karfl s nda alçak gönüllü bir aç klama yapmay tercih ediyor ve flöyle diyor: Biz sadece elimizin alt nda duran kald - raçlardan faydaland k. EMP, gizli kalm fl potansiyellerini sistematik bir flekilde sürekli araflt rarak, ortalama verimlilik oran n her y l yüzde on art rabilme baflar s n elde etmifl durumda. EMP çal flanlar n n Asya rekabetinden korkmamas n n nedeni de zaten burada yat yor. Brück, Bizim en büyük avantaj m z, en iyi flekilde e itilmifl çal flanlara, kendini kan tlam fl mühendislik bilgi birikimine ve seçkin bir altyap ya sahip olmam zdan kaynaklanmaktad r diyor ve ekliyor: Örne in, makinelerden biri ar za yaparsa makine tedarikçimiz sorunu çözmek için an nda makinenin bafl nda belirir. Bu y l kazan lan En yi Fabrika ödülü sayesinde fabrikadaki tak m n motivasyonu çok daha artm fl durumda. Bu nedenle Schneider ve Brück ikilisi daha flimdiden kalite gelifltirme hedeflerini on puan birden art rmakla kalmay p, toplam hatal ürün say s - n da inan lmaz bir flekilde üretilen her bir milyon üründe 3.4 adete kadar çekmifl durumda. Evdoxia Tsakiridou

D J TAL FABR KALAR Simülasyonlar Bilgisayar simülasyonlar, endüstrinin vazgeçilmez enstrümanlar ndand r. Pek çok fiziksel deneyin yerini al p, gelifltirme sürelerini k salt r, maliyetleri düflürürler. Rüzgar ve gaz türbinlerinden mikro reaktörlere, manyetik rezonans tomografilerinden hava yast klar na kadar genifl bir alanda kullan lan dinamik sistemlerin tümü, simülasyonlarla hayat bulmufltur. Dans eden yapraklar Fizik kurallar n anlamak bazen oldukça kolayd r. Örne in Dr. Arno Steckenborn - un çocuklar geçti imiz yaz talya daki Güney Tyrol da tatillerini geçirirken, 13 üncü yüzy ldan beri Meran daki meyve bahçelerini sulayan Waale kanallar na a aç yapraklar atm fllard. Ancak yapraklar sahilde kendi etraflar nda dönüp duruyor ve çocuklar ellerindeki bir çubukla onlara uzanmad kça da hiçbir yere gitmiyorlard. Siemens Kurumsal Teknolojiler de (CT) bir fizik uzman olan Steckenborn asl nda bu dans eden yapraklar fenomenine, özellikle de kanallarda dans edenlerine zaten oldukça aflinayd. Sadece Steckenborn un üzerinde çal flt kanallar ile bu su kanallar aras nda baz farkl l klar vard. Onun ilgilendi i kanallar bir saç teli kadar inceydi ve gelecekte kimyasallar ve ilaçlar n üretiminde kullan - lacak mikro reaktörler ile küçücük cihazlar için tasarlanm flt. Meran daki meyve yetifltiricileri için bu yaprak parçac klar tam bir bafl belas d r. Zira bunlar sulama kanallar ndaki filtreleri bloke ederler. Ayn durum, Steckenborn un Berlin deki laboratuar nda test edilen mikro reaktörlerin kanallar nda, kimyasallar n kendi- lerini büyük lekeler halinde belli ettikleri durum için de geçerlidir. Ancak bir mikro reaktörün içine bak lmas imkans z oldu undan Steckenborn ve meslektafllar, s v n n ak flkanl n gözle görülür hale getirmek için, içinde mikro kanallar n geometrisi, malzeme karakteristikleri ile ak flkan n s ve ak flkanl k derecesi gibi tüm fiziksel parametrelerin tan mland bir simülasyon program ndan faydalan yorlar. Bu CFD (hesaplanabilir ak flkan dinami i) program, s v ak m yla ilgili verileri ve s da- l m bilgilerini de sa l yor. Hatta kimi zaman farkl s cakl k seviyelerine kadar s t lm fl iki s v n n birbiriyle kar flt r lmas için tasarlanm fl mikro kar flt r c örne inde oldu u gibi sürpriz sonuçlar bile ç kartabilir. Burada yap lan simülasyon, t pk bir bardak so uk süt içine ak t lan bal n hareket etmesi gibi iki s v n n birbirine paralel bir yol izledi ini göstermiflti. Süt içindeki bal girdaplar n n önlenmesi için genellikle kafl k kullan l r. Steckenborn un ekibi ise bu sorunu çözmek için birbirine kar flmas n istedikleri iki s v dan birinin ak flkanl k h z n di erinden biraz daha düflük tutarak bir flekilde birbirleriyle çarp flmalar n ve bu yolla kar flmalar n sa lamakta bulmufltu. Bu simülasyon sonucunda kar flt r c n n her iki ucundaki kanallardaki s cakl - n bire bir ayn duruma geldi ini gördüler. Programlanan gerçeklik. Steckenborn, Simülasyonlar bize hem zamandan hem de paradan kazand r r ve hangi parametrelerle nas l oynayabilece imizi gösterir diyor. Her ne kadar bilgisayarda bir simülasyon modeli oluflturmak aylar alsa da, avantajlar saymakla bitmez. Zaten dev prototipler üretmek de hem çok daha pahal ya mal olur hem de çok daha uzun sürer. Ancak simülasyonlar n henüz tam olarak beceremedikleri bir konu da vard r, o da deneylerin yerini almak. Bu alanda araflt rmac lara sadece pratik deneyler haz rlamalar nda ve hangi parametrelerde de ifliklik yap lmas n n dikkate de er ilerlemeler sa layaca na karar vermelerinde yard mc olurlar. Steckenborn bu durumu, Bizler, t pk bir basketbol oyuncusu gibi atak yapar z ve sonra topu hangi yöne do ru atmam z gerekti ini görmek için modelimize bakar z diye aç kl yor. CFD yaz l m n n as l görevi, ak flkanlar n ve gazlar n akma kurallar n tan mlayan Na- Simülasyonlar, iki s v n n (k rm z ve sar ) birbirine daha iyi kar flmas n sa lamak için yüksek ak flkanl k h z (sa da) ve daha sonra alçak ak flkanl k h z nda (solda) çalkant lar n nas l faydal olabilece ini gösteriyor. Gelecek&Trendler 17

18 D J TAL FABR KALAR Simülasyonlar vier Stokes denklemlerini çözmektir. Bu denklemler, fizikçileri memnun etmekte o kadar baflar l ve evrenseldirler ki saç teli kal nl ndaki kanallardan 50 metrelik pervaneleri olan rüzgar türbinlerine kadar genifl konularda kullan m alan bulurlar. Zaten bu nedenle, Danimarka Brande deki Siemens Rüzgar Enerjisi nde çal flan bir mühendis olan Jesper Laursen de, on binlerce Euro luk bir fiyat olan bu CFD yaz l m n kullan yor. Bu yaz l m sayesinde Jesper in önündeki ekranda, dönen pervanenin att turlar, hava moleküllerinin izledi i yollardan hesaplanarak çizilen çizgilerle çerçevelenerek gösterilebiliyor. Pervanenin kanatlar n n üçte-ikisi kadar bir alan n n d fl yüzeyine çarpan hava, pervaneyi afla ya do ru döndürerek jeneratörün çal flmas n sa l yor. Pervane kanad n n bilgisayarda bir modelini ç kartmak Laursen in birkaç haftas n ald ama sonuç harcanan eme e de erdi. fiimdi art k bilgisayar n faresine sadece bir iki kez t klayarak, pervanenin yüzeyini s k dokunmufl bir a gibi kaplayan ve 1 gigabyte yer kaplayan iki milyon noktac n pozisyonunu kolayl kla de ifltirebiliyor. Eskiden her bir noktadaki ak m de erlerinin tek tek hesaplanmas, birkaç PC den oluflan bir bilgisayar sisteminin tam bir gününü al rd. Laursen in elde etti i sonuçlar aras nda en fazla gelecek vaadedeni ise dibinden ucuna kadar her yerde ak m n sabitlenmesini sa layan bir pervane kanad flekli gelifltirebildi i çal flmas yd. Simülasyonlar nda kulland pervane kanad n n arka k sm, art k bir silindir fleklinde içeriye do ru flekil de ifltirmiyor ancak flaft n a z na do ru hafifçe düzleflerek giriyordu. Bugünkü rüzgar de irmenleri rüzgar enerjisinin yüzde 45 ini elektrik enerjisine dönüfltürebiliyor. Laursen in düflüncesine göre yeni pervane flekillerinin gelifltirilmesiyle bu oran iki ya da üç puan kadar artt r labilir. Bu da y lda 500 megavat saat ekstra enerji üretilmesi anlam na gelir. S MÜLASYONLA DAHA Y MR GÖRÜNTÜLER Kaliforniya valisi Arnold Schwarzenegger in 2006 Ocak ay nda geçirdi i motosiklet kazas ndan sonra manyetik rezonansl görüntüleme (MRI) tekni i kullan larak incelenip incelenmedi ini bilmiyoruz. Ancak bu eski Bay Kainat n oldukça yüksek oranda yüksek frekansl enerji ald na hiç flüphe yok. Erlangen deki Siemens Kurumsal Teknolojiler de fizik uzman olarak görev yapan Dr. Dirk Diehl, Kaslar n elektrik iletme kapasitesi çok yüksektir ve bu nedenle daha çok s n rlar diyor. Spesifik absorbe etme (emme) oran n n (SAR, vücudun her bir kilogram na düflen watt miktar ), afl lmamas için MRI çal flanlar, her hastay incelemeye almadan önce onlar n kilo ve boy bilgilerini sisteme girmek zorunda. Böylece makine, dokular uyararak görüntü al nmas n sa layacak flekilde dokular n sinyal yaymas n sa layan yüksek frekansl elektro manyetik sinyallerin dozaj n ayarlayabilir. Hastan n gerçek fiziksel durumuyla ilgili olarak sadece kilo ve boy bilgileri oldukça yetersiz kalaca için MR tomografilerinde genifl bir güvenlik marj b rak l yor. Ancak bu da hem inceleme süresini uzat yor, hem de al nan görüntünün netlik seviyesini düflürüyor. Diehl, yasal s n rlardan kaynaklanan bu zaman kayb n telafi etmek için Microwave Studio yaz l m ad nda bir program kullanarak MR tomografisinin bir modelini ç kartmaya çal fl yor. Bu modelin içine ayn zamanda farkl kilo ve boylardaki sanal hastalar da yerlefltirmeyi ihmal etmiyor. Toplamda 40 farkl dokunun simülasyonu flu anda gerçeklefltirilmifl durumda. Model üzerindeki k rm z renkli bölgeler, Diehl e, SAR de erlerinin ve dolay s yla da s cakl n tehlike s n rlar na yaklaflt n gösteriyor. MR tüpünün çeperine yak n olan dokularda ve pek çok kas hücresinde afl r s nm fl noktalar olabiliyor. Diehl, kilolu insanlar n bu konuda avantajl olaca n çünkü fliflmanlar n yüksek frekansl enerjiyi daha az absorbe edece ini söylüyor. Bir yandan da elektro manyetik alanlar n homojen olup olmad ndan emin olmak için gözünü ekrandan ay rm yor. 3 tesla ya da daha büyük manyetik ak m yo unlu unun oldu u en son ç kan MRI sistemlerinde, manyetik alan n yo unlu u büyük oranda dokunun s k l na ba l olarak dalgaland için bu inip ç kmalar dengeleyecek bir kontrol program n n kullan lmas na gerek duyulur. Ancak simülasyon sayesinde bu program her hastan n ihtiyaçlar na göre de ifltirilebildi inden, alanlar n da l m n n çok daha homojen bir duruma getirilmesi ve dolay s yla da görüntü kalitesinin ola anüstü art r lmas mümkün hale geliyor. Bilgisayar simülasyonlar, rüzgar çiftliklerinden kombine çevrimli enerji tesislerine kadar her alanda daha yüksek verimlilikler elde edilmesini sa l yor. U uldamayan türbinler. Verimlilik, gazla çal flan enerji tesislerinin iflletmecileri aç s ndan da çok hayatidir, özellikle de do- algaz fiyatlar n n bir roket h z nda yükseldi- i günümüz koflullar nda. Siemens in enerji otoritelerince oldukça fazla sevilmesinin bir nedeni de Siemens in üretti i kombine-çevrimli enerji tesislerindeki enerji verimlilik oran n n yüzde 60 n hemen alt nda dünyan n en verimli çal flan sistemleri olmalar d r. Bu baflar, büyük oranda türbinde kullan lan pervanenin kanatlar n n fleklinden kaynaklanmaktad r. Siemens Enerji Üretimi nin (PG), Münih teki Siemens Kurumsal Teknolojiler in Simülasyon ve Risk Analizleri Uzmanl k Merkezi ile koordineli yürüttü ü çal flmalar sonucunda ekstra verimlilik oranlar elde edebilmek için gaz ve buhar türbinlerinde kullan lan pervanelerin kanatlar üzerinde simülasyonlar yap l yor. Pervanenin kanatlar, s k dokunmufl bir a arac l yla matematiksel olarak tan mlan yor ve bu Navier Stokes denklemleri de bir bilgisayarda çözülüyor. Burada temel olarak verimlilik hedefleniyor. Matematiksel model bir kez yarat ld ktan sonra ise yap lmas gereken tek fley bir dizi ifl istasyonunun kanat k vr mlar n ve bükülmelerini içeren bilgisayar parametrelerini hesaplayabilmek ve optimum kanat geometrisini bulmak için bir hafta boyunca çal flt r lmas oluyor. Uzmanl k Merkezi nden Dr. Utz Wever, Zaman n en büyük k sm n ak m simülasyonlar al yor diyor. Ancak belirtilen özellikler oldukça dar bir çerçevede tutuluyor çünkü her ideal matematiksel çözümün PG tesisinde üretilmesinin imkan yok. Sonuçta kanatlar n, bin 500 Santigrad dereceyi aflan ola anüstü yüksek gaz s cakl klar na dayanacak bir malzemeden yap lmas gerekti i için malzeme ve pratik flekiller seçimi zaten çok k s tl s n rlarda yap labiliyor. Ayr ca bafl a r s na neden olabilecek bir sorunumuz daha var. çinde 24 adete kadar yak c bulunabilen bir gaz türbini yanma odas ve gövde bir keman n gövdesi ve telleri gibi hareket eder yani gaz alevlerinin ritmik osilasyonu 90 ile 500 hertz aras nda de iflen kulaklar sa r eden bir gürültü ç kar r. E er frekanslar, gödenin yank yapma frekans y-

Pervane kanatlar n n fleklinde yap lan de iflikliklerin hava ak mlar n nas l etkileyece i, bilgisayar simülasyonlar sayesinde belirlenebiliyor Bir türbin kanad n n optimum flekli nas l olmal? Bir yanma odas ndaki bas nç ne kadar de iflebilir? Bu sorular n cevaplar n bilgisayar simülasyonlar ndan almak mümkün. la çak fl rsa o zaman bu titreflimler türbine zarar verecek boyutlara ulaflabilir. Bu durum hemen hemen tüm gaz türbini imalatç lar - n n karfl laflt ve bafla ç kmak zorunda olduklar bir sorundur. Böyle hallerde ifller ç - r ndan ç kmadan türbinin nas l olursa olsun bir flekilde kapat lmas gerekir. Ancak bu yöntem iflletmecileri tam anlam yla tatmin eden bir çözüm yolu de il. PG, gaz türbininin daha ilk tasar m aflamas nda olaya müdahale ederek bu sorunu gidermek için u ultu ç karan türbinlerin sessiz çal flmas n sa layacak bir dizi simülasyon araçlar gelifltirmeye bafllad. Bu dedi imiz üç y l önceydi ve bu çabalar nda da CT nin Simülasyon ve Risk Analizi Uzmanl k Merkezi nden destek al yorlard. Bu arada geçen sürede uzmanlar, bilgisayarda iki ad ml bir simülasyon tekni i kullanarak halka fleklinde bir yanma odas yaratabilmeyi baflard lar. Bu sayede de art k farkl gaz türbinlerinde hangi s kl klarda ve neden titreflimler oluflabilece ini önceden görebilecek duruma geldiler. Simülasyonun ilk ad m nda, Almanya daki Mülheim an der Ruhr da akustik bir simülasyon gerçeklefltirildi. Bu aflamada, bir yanma odas n n faaliyet halindeyken maruz kald s cakl k koflullar alt nda sergiledi i akustik davran fllar simüle edildi. Burada bir sonlu element metodolojisi uyguland ve alevler dikkate al nmad. Bu flekilde t pk bir konser salonunda akustik ölçümleri yap lmas gibi, yanma odas ndaki rezonans n fliddeti tespit edilebiliyordu. CT araflt rmac lar sonra bu akustik verileri, yanma odas ndaki bas nç de iflikliklerini hesaplayabilen bir 3D stabilite analizi çerçevesinde brülörlerin ve alevlerin karakteristikleri ile birlefltiriyorlard. Bu modelde geometri üzerinde rahatl kla de ifliklikler yap labiliyor ve gaz enjeksiyon noktalar n n (brülörlerin) yerleri kolayl kla kayd r labiliyordu. Bu simülasyonla yanma odas ndaki istikrars zl klar n gürültü seviyesinin ne zaman en düflük akustik seviyesine ulaflabilece i bulunuyordu. Yani türbinin tamamen sessiz çal flaca nokta hesaplan yordu. Mülheim an der Ruhr daki Siemens te bir termaakustik uzman olan Dr. Sven Bethke, Bu simülasyon, yap lan deneylerle hemen hemen ayn sonucu veriyor diyor. Bethke ve Wever henüz yak n bir geçmifle kadar simülasyon sonuçlar n nas l yorumlamalar gerekti ine karar vermek için sadece mevcut gaz türbini türleri üzerinden hesaplamalar yapabiliyorlard. Bu y l ise, akustik simülasyonlar n yard m yla tek tek brülörler ve yanma odalar test edilmeye bafllanacak ve daha da optimum sonuçlar al nabilecek. Ayr ca 2007 de Bavaria Irsching de, 3D stabilite analizini de içinde bar nd ran termo akustik tasar ml ilk gaz türbininin faaliyete geçmesi bekleniyor. Bernd Müller Gelecek&Trendler 19

20 D J TAL FABR KALAR Tesis simülasyonu Heidelberg deki a r iyon terapisi merkezi, 2008 de kanser hastalar n tedavi etmeye bafllayacak. Tesisin kuruluflu ve ifl ak fllar n n optimizasyonu, fabrikalarda üretim süreçlerinin tasar m nda kullan lan simülasyon konusunda uzman olan Siemens taraf ndan gerçeklefltirildi. Sa l kta maliyet etkinli i lk bak flta, fabrikalar ve hastaneler birbirlerine pek benzemezler. Ancak her ikisi de h zl ve etkin faaliyet göstermek zorunda olan karmafl k sistemlerdir. Siemens bu gerçekten yola ç karak, otomasyon sistemlerinin optimizasyonu ve simülasyonu konular ndaki tecrübesini konuflturdu ve bilgi birikimiyle Heidelberg Üniversitesi T p Merkezi ndeki yeni bir a r iyon tedavisi merkezinin kurulufl ve ifl ak fl çal flmalar n n önce göz önünde canland r lmas n ve sonra da gerçeklefltirilmesini sa lad. 2008 de aç lacak olan bu merkez, ameliyatla ç kar lmas çok riskli veya ola anüstü zor tümörleri olan hastalar n tedavi edilmesi konusunda uzmanlaflacak. Bu tümörler, bir parçac k h zland r c s kullan larak karbon iyonu (karbon atomu çekirdekleri) bombard man na tutulacak. Bu parçac klar hastan n vücudundaki tümörlü bölgeyi ve yay ld yerleri hedef alacak ve büyük bir dikkatle etraftaki sa l kl dokulara hasar vermeksizin tümörü temizleyecek. A r iyon tedavisi, Darmstadt daki Gesellschaft für Schwerionenforschung (GSI, A r yon Araflt rmalar Derne i) taraf ndan gelifltirilmifl ve test edilmifltir. GSI n misyonu iflin ticari yönüyle ilgilenmeksizin sadece temel araflt rmalar yapmak oldu undan der- nek endüstri içinden kendine bir ortak aramaya karar vermifl ve Siemens i bulmufltu. 2003 de Siemens, GSI dan a r iyon tedavisindeki temel patentleri ve Heidelberg deki Alman Kanser Araflt rma Merkezi ni sat n ald ve bu yöntemin piyasaya sürülebilir hale getirilmesi için ola anüstü bir emek ve para harcad. Siemens flu anda Heidelberg deki bu merkezin, içinde iyon fl n n hastaya yönlendirecek teçhizattan da hastan n yerlefltirilmesine ve tedavi kontrolüne yarayacak donan mlara kadar, hastayla ilgili teknolojilerinin tümünü sa l yor. Heidelberg iyon tedavisi merkezinde proje müdürü olan ve Siemens in yak n iflbirli inden son derece hoflnut kalan Klaus Staab, Bu ifl yerinde iyon h zland r c s ndan sonraki tüm aflamalarda kullan lan teçhizat Siemens sa l yor diyor. Marburg daki bir baflka tedavi merkezi olan Rhön-Klinikum da, bina d fl ndaki yonlar, fl k h z n n yüzde 60 na denk gelecek bir h za ulafl ncaya kadar h zland r l rlar, sinkrotronda bekletilirler (solda) ve karmafl k bir fl k yönlendirme mekanizmas arac l yla hastan n vücuduna gönderilirler (sa da). her fley, içinde parçac k h zland r c s da dahil olmak üzere Siemens ten tedarik edildi. Yeni zeminin gözlerde canland r lmas. GSI araflt rmac lar daha flimdiden bu yeni tedavi yönteminin kararlaflt rd klar gibi uyguland na dair onay vermifl durumda. Siemens Kurumsal Teknolojiler den (CT), Thomas Lepel ise Ancak burada, ba ms z tedavi ad mlar n n tasarlanma fleklinin merkezin bir bütün olarak performans nas l etkileyece ini gösterebilecek bir tecrübe eksikli i var diyor. Gerçekten de parçac k tedavisi, klinik ifllemlerinde yepyeni bir yöntem. Lepel ve meslektafllar da zaten bu nedenle iyon tedavisi merkezindeki tüm ifl ak fl n tasvir edebilecek bir simülasyon modeli gelifltirdiler. Bu model sayesinde özel müflteri ihtiyaçlar n n hasta bafl na etkinlik ve tesisin operasyonel maliyetleri üzerindeki etkileri analiz edilebilecek. Bir fl n tedavisi ünitesine en az 100 milyon Euro ve bina için de yaklafl k 50 milyon Euro olmak üzere toplam 150 milyon Euro civar nda bir yat r m yap lmas gerekti i göz önüne al nd nda, bu tesisin ekonomik sa l aç s ndan hasta bafl na etkinli inin ne kadar önemli bir rol oynad anlafl labilir. Mev-