Turkish Journal of Trauma & Emergency Surgery Ulus Travma Derg 2006;12(1):71-75 Travmaya ba l bir akci er kist hidati i rüptürü: Olgu sunumu Traumatic rupture of a pulmonary hydatid cyst: a case report Ekber fiah N, Melih KAPTANO LU, Ayd n NAD R, Canan CERAN On yafl ndaki bir k z çocu unda hidatik kist rüptürüne ba l travmatik hidropnömotoraks geliflti. Hastaya flüpheli bronflial rüptüre ba l, uzun süreli masif hava kaça nedeniyle sa posterolateral torakotomi yoluyla kistotomi yap ld. Hastan n ameliyat sonras 13. ay nda dispne ve gö üs röntgeniyle belirlenen akci er çöküntüsü Heimlich valfi kullan larak tedavi edildi. Akci er kist hidati i komplikasyon ortaya ç kmad kça uzun süreli asemptomatik kalabilir. Ülkemizde hidatik hastal n görülme s kl yüksek oldu u için, bu durum hidropnömotoraks olan hastalarda göz önüne al nmal d r. Heimlich valfi kullan m persistan hava kaça n n tedavisinde iyi bir seçenek olabilir ve cerrahiye olan ihtiyac azaltabilir. Anahtar Sözcükler: Hidrotoraks/cerrahi; pnömotoraks/cerrahi; ameliyat sonras komplikasyon/tan ; rüptür, sonradan geliflen; torakotomi; Türkiye. We present a case of traumatic hydropneumothorax due to hydatid cyst rupture in a 10 year-old girl. The patient was suspected to have a bronchial rupture because of prolonged massive air leak and she underwent cystotomy via right posterolateral thoracotomy. The patient was readmitted with dyspnea and chest X-ray revealed a lung collapse 13 months postoperatively. Lung collapse was treated by using a Heimlich valve. Pulmonary hydatid cyst can be asymptomatic for a long time unless a complication occurs. Because of the high incidence of hydatid disease in our country, this condition should be considered in cases with hydropneumothorax. The use of a Heimlich valve may be a good choice in the management of persistent air leak and may reduce the need for surgery. Key Words: Hydrothorax/surgery; pneumothorax/surgery; postoperative complications/diagnosis; rupture, spontaneous; thoracotomy; Turkey. Bilinen en eski hastal klardan biri olan kist hidatik tar m ve hayvanc l kla u raflan, ancak koruyucu hekimli in yeterince geliflmedi i toplumlarda önemli bir sa l k sorunudur. Ülkemizde; Avrupa ülkelerine göre yaklafl k on kat daha fazla görülür. [1,2] nsidans 100.000 de 2-12, prevalans ise 100.000 de 50 olarak bildirilmektedir. [3-5] Geliflmifl tan ve tedavi yöntemlerine ra men hastal k, %3.5-18 morbidite ve %0-2 oran nda mortalite ile seyretmektedir. [6-7] Akci er kist hidati i genellikle asemptomatik seyirlidir. Hastalar n bir k sm nda ise bas ya ba l semptom ya da komplikasyon ortaya ç kmas ile tan koyulur. Kistin perforasyonu da bu komplikasyonlardan biridir. Perforasyonlar genellikle kendili- inden veya iyatrojenik olabilmektedir. [8] Kendili- inden oluflan perforasyon oran %0.36 olarak bildirilirken, iyatrojenik perforasyon oldukça nadir olup, bildirilen çal flmalarda %1 civar ndad r. [9,10] Literatürde travma sonucu geliflen akci er kist hidatik perforasyonu tek bir olguda bildirilmifltir. [10] Bu yaz da perforasyonun olufl flekli ve cerrahi sonras geliflen pnömotoraks komplikasyonu Heimlich valfi ile tedavi edilen ilginç bir olgu sunuldu. OLGU SUNUMU Yaklafl k 5 metre yükseklikten yere düflen 10 yafl nda bir k z çocu u acil servise nefes darl ve gö- üs a r s flikayetiyle baflvurdu. Fizik muayenesinde kan bas nc 100/70 mmhg, solunum say s 28/dk, kalp h z 118/dk bulundu. Sol hemitoraks n Cumhuriyet Üniversitesi T p Fakültesi Gö üs Cerrahisi Anabilim Dal, Sivas. Department of Thoracic Surgery, Medicine Faculty of Cumhuriyet University, Sivas, Turkey. letiflim (Correspondence): Dr. Ekber fiahin. Cumhuriyet Üniversitesi T p Fakültesi Gö üs Cerrahisi Anabilim Dal, 58141 Sivas, Turkey. Tel: +90-346 - 219 13 00 / 2368 Faks (Fax): +90-346 - 219 12 84 e-posta (e-mail): ekbersahin@yahoo.com 71
Ulus Travma Derg solunuma az kat ld ve solda solunum seslerinin azald belirlendi. Laboratuvar incelemelerinde patolojik bir de ere rastlanmad. Çekilen akci er grafisinde solda %60 l k pnömotoraks ve sol sinüste hava-s v seviyesi saptand (fiekil 1a). Hastaya travmatik hidropnömotoraks tan s koyularak sol orta aksiller hatta beflinci interkostal aral ktan 28F numara gö üs tüpü yerlefltirilerek kapal su alt drenaj uyguland. Tüp tak l rken bol hava ç k fl ve yaklafl k 300 cc hemorajik s v drenaj görüldü. Takibinde masif hava ç k fl devam eden ve akci er grafisinde akci eri ekspanse olmayan hastada bronfl rüptürü ön tan s yla torakotomiye karar verildi (fiekil 1b). Acil torakotomi yap larak beflinci interkostal aral ktan toraksa girildi inde; plevral bofllukta kist hidati e ait membran ve üst lobda, fissüre komflu yaklafl k 10x12 cm büyüklü ünde perfore olmufl bir kist hidatik görüldü. Kist membran ç - kar larak, kist bofllu unda aç k bulunan befl adet küçük bronfl a z 3/0 Vicryl ile tek tek kapat ld. Ard ndan toraks bofllu u gümüfl nitrat (%0.3) ve bol serum fizyolojik ile y kand. Toraks anatomiye uygun olarak kapat ld. Ameliyat sonras üçüncü gün bazal, alt nc gün apikal tüpler çekildi. Hava drenaj n n kesilmesinden sonra hastan n akci er grafisinde ortaya ç kan %10 oran ndaki pnömotoraks n kendi kendine rezorbe olaca düflünüldü. Bir hafta sonraki kontrolde pnömotoraks miktar de iflmemiflti. Hastal n plevraya yay lm fl olabilece i düflünülerek hastaya 15 mg/kg/gün Andazol (Biofarma, Türkiye) üç kür halinde, üç ay boyunca arada birer hafta boflluk b - rakacak flekilde uyguland. Üç ay sonra yap lan kontrolünde nefes darl devam eden ve sa üst kadran a r s olan hastan n abdominal ultrasonografisinde (USG) devitalize olmufl kist hidatikler (karaci er sa lob posterior segmentte 3x2 cm, sol lob lateral segmentte 2x2 cm) görüldü. Ek bir t bbi tedavi öngörülmedi. Akci er grafisinde pnömotoraks miktar n n artm fl oldu u ( %30) görüldü (fiekil 2a). Bunun üzerine istenen ve ancak yedi ay sonra hasta taraf ndan getirilen toraks bilgisayarl tomografisinde (BT) sol hemitoraks n üst k sm nda pnömotoraks ve fibrotik çekintiler (fiekil 2b), abdominal kesitlerinde de daha önceki abdominal USG ile uyumlu alanlarda yerleflen kistler belirlendi (fiekil 2c). Hastaya sol dördüncü interkostal aral k ve ön aksiller hattan 28F numara gö üs tüpü ile torakostomi uyguland. Sekiz gün sonra hava ve s v drenaj n n kesilmesi üzerine tüp torakostomisi sonland r ld. Kontrol toraks BT sinde %20 lik bir pnömotoraks n devam etti i görüldü (fiekil 3a). Bunun üzerine hastaya kendili inden oluflan pnömotoraks ya da rezeksiyon sonras geliflen persistan pnömotoraks tedavisinde kullan lan bir yöntem olan [11] Heimlich valfi tak lmas na karar verildi. Sol dördüncü interkostal aral k ön aksiller hattan Pezzer tüp yerlefltirilerek ucuna Heimlich valfi (Vygon, Fransa) tak ld. Yirmi bir gün sonra akci erin ekspanse oldu u görülerek (fiekil 3b), tüp torakostofiekil 1. Olgunun akci er grafisinde kalbin orta hatt n hafif sa na do ru yer de ifltirdi i, sol diyafragman n izlenemedi i, ayr ca solda yaklafl k %60 l k pnömotoraks, sol sinüste hava-s v seviyesi ve s v içerisinde yüzen germinatif membran (ok) parçalar oldu u görülmekte. Tüp torakostomi sonras hava-s v seviyesinin ve pnömotoraks n devam etti i görülüyor. 72 Ocak - January 2006
Travmaya ba l bir akci er kist hidati i rüptürü: Olgu sunumu (c) fiekil 2. Olgunun üç ay sonra çekilen akci er grafisinde, solda apekste %30 luk pnömotoraks görülüyor. Mediastinal yüzden apekse uzanan fibrotik bantlar, üst lobun bir k sm n n apekse tutundu u izlenimini veriyor (ok). Yedi ay sonra çekilen toraks tomografisinde, sol üst lob bronfl ayr m ndan itibaren pnömotoraks ve fibröz bantlar görülüyor (ok). (c) Toraks tomografisinin alt kesitlerinde, abdominal ultrasonografi ile uyumlu olarak, karaci erde canl l n kaybetmifl kist hidatik görülüyor (ok). misi sonland r ld. Heimlich valfi uygulamas ndan sonraki birinci ve üçüncü ay kontrollerinde hastan n akci erin ekspansiyonunu korudu u görüldü. TARTIfiMA Hidatik sözcü ü, su damlas anlam nda olan, latince hydatis kelimesinden gelir. [6] Kist hidatik önemini koruyan, endemik olarak görülen bir hastal kt r. Eriflkinlerde en s k yerleflti i organ karaci er iken (%50-70), çocuklarda akci ere yerleflir (%64). [3] Akci er kist hidati i rüptüre ba l anaflaksi riski tafl r. Kist hidatik rüptürü spontan, travmatik ve iyatrojenik olabildi i gibi, öksürükle ya da kist çap nda büyüme ile de meydana gelebilir. Eraslan ve ark.n n [9] inceledikleri 326 akci er kist hidati i olgusunda, rüptür görülme s kl n n %27 (n=90) olfiekil 3. Tüp torakostomi sonras çekilen kontrol toraks tomografisinde akci erin bir miktar ekspanse oldu u, daha önce üst lob ayr m na kadar inen pnömotoraks seviyesinin karina düzeyine kadar geriledi i, alt lobun ekspanse oldu u, üst lobun ise bir k sm n n halen ekspanse olamad görülüyor (ok). Hastan n ilk ameliyat ndan 15 ay sonra, 21 günlük Heimlich valfi uygulamas n n hemen sonras nda çekilen akci er grafisinde, apeksteki önemsiz boflluk d fl nda akci erin tamamen ekspanse oldu u görülüyor (oklar). Cilt - Vol. 12 Say - No. 1 73
Ulus Travma Derg du u ve aralar nda künt travmaya ba l rüptür bulunmad bildirilmifltir. Günay ve ark. [12] 12 y ll k bir sürede, travmatik rüptür nedeniyle tedavi ettikleri 16 kist hidatik olgusunda sadece birinin akci erde oldu unu bildirmektedir. Klini imizde tedavi edilen 80 kist hidatik olgusu içerisinde, sadece bir olguda künt travmaya ba l rüptür saptanm flt r. Akci er kist hidati inin tan s genellikle akci er grafisiyle konur. Tan s nda güçlük olan durumlarda toraks BT yard mc d r. Akci er grafisinde rüptüre olmufl kist, hava-s v seviyesi veren kaviter lezyon olarak görülür. Plevral rüptürde, hidropnömotoraks görüntüsü oluflabildi i gibi plevral bofllukta yüzen germinatif membran görülebilir (fiekil 1a). Hava ç k fl n n fazla olmas sonucu tansiyon pnömotoraks geliflebilir. Kapal su alt drenaj sonras, hava kaça n n devam etmesi, akci erin ekspanse olmamas ve radyolojik olarak parankime ait kaviter lezyonun görülmesi tan y destekler. [6] Künt travma sonras acil servise baflvuran hastam z n akci er grafisinde solda %60 pnömotoraks ve alt zonda hava-s v seviyesi vard. Kaviter lezyon görülmedi. Hastan n toraks tüpünden hemorajik s v drenaj bulunmas, masif hava kaça olmas ve acil olarak ameliyata al nmas nedeniyle toraks BT si çekilmemiflti. Akci er kist hidati inin tedavisinde cerrahi ilk seçenektir. [4,6,13] S kl kla parankim koruyucu cerrahi yöntemler tercih edilir. Cerrahi tedavi düflük mortalite ve morbiditesi nedeniyle komplike kistlerde de uygulanabilen etkili bir yöntemdir. Plevraya rüptüre kist hidatiklerde h zla ampiyem geliflece inden olgu en k sa zamanda ameliyata al nmal d r. Eraslan ve ark. [9] rüptüre akci er kist hidati i tan s yla, erken ameliyat edilenlerde morbidite oran n %4, dört günden sonra ameliyat edilenlerde ise %82 olarak bildirmifltir. Ameliyatta hangi teknik kullan l rsa kullan ls n bronfliyal kaçaklar n kapat lmas esas amaçt r. Hastan n klinik tablosuna göre ameliyat öncesi tüp torakostomi ve kapal sualt drenaj uygulanabilir. Olgumuzda hidropnömotoraks nedeniyle önce tüp torakostomi uyguland, masif hava kaça nedeniyle bronfl rüptürü düflünülüp torakotomi yap ld ; eksplorasyonda perfore kist hidatik tespit edildi ve sadece bronfl a zlar kapat l p kapitonaj yap lmad. Ameliyat sonras dönemde nüksün önlenmesi amac yla Andazol kullan ld. Kemoterapi; ameliyat kabul etmeyen olgularda cerrahinin riskli oldu- u durumlarda, nüks olan olgularda, çoklu organ tutulumlar nda (akci er, karaci er, dalak vb.) ve hastal n her iki akci ere yay ld durumlarda uygulan r. Ameliyat sonras nükslerin önlenmesinde de profilaktik olarak önerilmektedir. [5,14] Kendili inden oluflan pnömotoraks ya da rezeksiyon sonras geliflen uzam fl hava kaça durumlar nda, Heimlich valfi uygulamas n n, gö üs tüpünün kal fl süresini ve hastanede yat fl süresini k saltt bildirilmifltir. [15] Olgumuzda ameliyat sonras uzun süre devam eden ekspansiyon kusuru vard. Geçen zamanda ekspansiyon kusuru istenilen düzeyde azalmad için torakotomi ile dekortikasyon yeniden yap lacakt. Ekspansiyon kusurunun devam etmesi nedeniyle, daha çok akci er rezeksiyonu sonras uzam fl hava kaçaklar nda kullan lan Heimlich valfi ile tedavisi yap ld. Akci er kist hidati inin cerrahi tedavisinden sonra geliflen persistan ekspansiyon kusurunun tedavisinde de Heimlich valfinin baflar yla kullan labilece ini gördük. Ülkemiz gibi kist hidatik hastal için endemik olan bölgelerde, hidropnömotoraks tan s yla tüp torakostomi uygulanan ve masif hava kaça, akci- erde ekspansiyon güçlü ü olan olgularda nadir bir komplikasyon da olsa travmatik kist hidatik rüptürü akla gelmelidir. Ampiyem riski nedeniyle olabildi ince erken ameliyata al nmal d r. Kist hidatik cerrahisi sonras geliflen persistan pnömotoraks tedavisinde Heimlich valfi kullan m iyi bir seçenek olabilir. KAYNAKLAR 1. Petrov DB, Terzinacheva PP, Djambazov VI, Plochev MP, Goranov EP, Minchev TR, et al. Surgical treatment of bilateral hydatid disease of the lung. Eur J Cardiothorac Surg 2001;19:918-23. 2. Burgos R, Varela A, Castedo E, Roda J, Montero CG, Serrano S, et al. Pulmonary hydatidosis: surgical treatment and follow-up of 240 cases. Eur J Cardiothorac Surg 1999;16:628-34; discussion 634-5. 3. Cangir AK, Sahin E, Enon S, Kavukcu S, Akay H, Okten I, et al. Surgical treatment of pulmonary hydatid cysts in children. J Pediatr Surg 2001;36:917-20. 4. Tatar D, Günefl EY, Berktafl Ö, Perim G. Akci er kist hidati i tan l çocuk olgular m z. Akci er Arflivi 2003;4:31-5. 5. Ulaflan NG, Dural K, Y ld r m E, Han S, Sayg n H, Sak nc Ü. Kist hidatikli 44 olguya klinik yaklafl m. 74 Ocak - January 2006
Travmaya ba l bir akci er kist hidati i rüptürü: Olgu sunumu Tüberküloz ve Toraks Dergisi 2002;50:65-9. 6. Yuncu G, Sevinç S. Akci er hidatik kistleri. In: Ökten, Güngör A, editör. Gö üs Cerrahisi. Ankara: Sim Matbaac l k; 2003. s. 1011-24. 7. Sahin E, Enon S, Cangir AK, Kutlay H, Kavukcu S, Akay H, et al. Single-stage transthoracic approach for right lung and liver hydatid disease. J Thorac Cardiovasc Surg 2003;126:769-73. 8. Kabiri EH, El Maslout A, Benosman A. Thoracic rupture of hepatic hydatidosis (123 cases). Ann Thorac Surg 2001;72:1883-6. 9. Balci AE, Eren N, Eren S, Ulku R. Ruptured hydatid cysts of the lung in children: clinical review and results of surgery. Ann Thorac Surg 2002;74:889-92. 10. Cernay J, Bensenouci A, Boukhelal H, Zaouche A, Grangaud JP. The rupture of the pleura: a serious complication of hydatid cyst of the lung in children (author's transl). [Article in French] Rev Fr Mal Respir 1979;7:45-7. [Abstract] 11. Rice TW, Okereke IC, Blackstone EH. Persistent air-leak following pulmonary resection. Chest Surg Clin N Am 2002;12:529-39. 12. Gunay K, Taviloglu K, Berber E, Ertekin C. Traumatic rupture of hydatid cysts: a 12-year experience from an endemic region. J Trauma 1999;46:164-7. 13. Yüksel M, Kalayc G. Akci er kist hidati inin cerrahi tedavisi. In: Yüksel M, Kalayc G, editör. Gö üs Cerrahisi. stanbul: Özlem Grafik Matbaac l k; 2001. s. 647-59. 14. Dural K, Sak nc Ü, Atalay C. Tek operasyonda karaci er ve akci er kist hidatik cerrahisi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi 1999;47:345-8. 15. McKenna RJ Jr, Fischel RJ, Brenner M, Gelb AF. Use of the Heimlich valve to shorten hospital stay after lung reduction surgery for emphysema. Ann Thorac Surg 1996;61:1115-7. Cilt - Vol. 12 Say - No. 1 75