İÇİNDEKİLER BİRİNCİ BÖLÜM GENEL BİLGİLER 3 I-GİRİŞ 3 1 - Genel olarak 2- Deyim sorunu 5 3- Gerçek kişiler dışındaki varlıkların uyrukluğu sorunu 9 II- UYRUKLUK (VATANDAŞLIK) HUKUKU'NUN NİTELİĞİ 10 1- İçhukuk (Ulusal Hukuk) açısından H 2- Uluslararası hukuk açısından 13 III- UYRUKLUĞUN HUKUK DÜZENİ BAKIMINDAN ÖNEMİ 17 1- Anayasa hukuku bakımından 19 2- İdare hukuku bakımından 21 3- Ceza hukuku bakımından 22 - Uluslararası hukuk (Devletler Hukuku) bakımından 2 A- Diplomatik koruma 25 a) Genel olarak 25 b) Diplomatik koruma ile uyrukluğun ilişkisi 27 b) Yeni gelişmeler 29 B- Uyruğu, ülkeye kabul yükümlülüğü 31 5- İnsan hakları bakımından 32 6- Usul hukuku bakımından 36 7- Vergi hukuku bakımından 38 IV- UYRUKLUK KONUSUNDA ÜÇ TEMEL İLKE 38 1- Her kişinin uyrukluğu olmalıdır 39 2- Her kişinin yalnız bir uyrukluğu olmalıdır 2 3- Kişi, uyrukluğunu seçmede ve değiştirmede özgür olmalıdır 3 V- TÜRK VATANDAŞLIK (UYRUKLUK) HUKUKU'NUN TARİHÇESİ 1- Osmanlı dönemi 2- Cumhuriyet dönemi A- 192 Anayasası B- 1312 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu C- 1961 Anayasası 5 8 8 9 9 VII
Ç- 03 Sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu 52 D- 1982 Anayasası 5 E- Türkiye ve "Çifte Uyrukluk" sorunu 56 a) Genel olarak 56 b) TVK'nda ve Askerlik Kanunu'nda yapılan değişiklikle 58 c) Sonuç 61 VI- TÜRK VATANDAŞLIK HUKUKU'NUN UYGULANMASIYLA İLGİLİ YÖNETSEL YAPI 62 İKİNCİ BÖLÜM TÜRK VATANDAŞLIĞININ KAZANILMASI I-ÖZ (ASLİ) VATANDAŞLIK 68 1- Soybağı (Nesep) nedeniyle kazanılan öz vatandaşlık 69 A- Evlilik içi soybağı 69 a) Babaya göre 69 b) Anaya göre 70 B- Evlilik dışı soydanlık 71 a) Babaya göre 71 b) Anaya göre 75 2- Doğum yeri nedeniyle 76 II-SONRADAN KAZANILMIŞ (MÜKTESEP) VATANDAŞLIK 78 1- Yönetsel kararla vatandaşlığa alınma (Telsik) 78 A-Giriş 78 a) Genel olarak 78 b) Yargı denetimi 81 B- Olağan yol (Olağan Telsik) 83 a) Ergin (Reşit) olmak 8 b) Beş yıl süreyle Türkiye'de ikamet etmiş olmak 8 c) Türkiye'de yerleşme kararında olmak 87 ç) İyi ahlak sahibi olmak 87 d) Sağlıklı olmak 88 e) Türkçe konuşabilmek 88 f) Geçimini sağlayabilmek 88 C- İstisnai yol (Olağanüstü Telsik) 89 a) Bütün yabancılara açık olan yol 89 b) KKTC yurttaşlarına sağlanan özel kolaylık 92 Ç- 350 sayılı kanunla getirilen düzenleme 9 a) Koşula bağlı (şartlı) olarak vatandaşlığa alınma 9 VIII
b) Vatandaşlığa alınmanın hangi tarihten geçerli olacağı 95 c) Resmi Gazete ile ilan 95 D- Evlenme yoluyla 96 a) Giriş 96 b) Kadın-erkek eşitliği konusu 97 c) Evliliğe ilişkin koşullar 98 ç) Yurtsuzların (vatansızların) durumu 10 d) Başvuru ve inceleme usulü 105 2- Seçme hakkı kullanma yoluyla Türk vatandaşlığı kazanma 106 A- Türk vatandaşlığının "seçme hakkı" kullanma yoluyla kazanılması '08 a) Giriş 108 3- İlgilinin istemi gerekmeksizin Türk vatandaşlığının verilmesi 109 A- Erginler 109 a) Türkle evlenen yurtsuz (vatansız) veya evlenmekle uyrukluğunu yitiren kadın 109 b) Vatandaşlığa alınan erkeğin yurtsuz karısı 111 c) Vatandaşlığa dönen erkeğin yurtsuz karısı 111 B-Küçükler 112 a) Vatandaşlık kazanan babadan ötürü 112 b) Vatandaşlık kazanan anadan ötürü 112 c) Türk'ün evlat edindiği yabancı küçük 11 - İskan Kanunu'na göre Türk vatandaşlığının kazanılması 115 A-Göçmenlerin Türk vatandaşlığına alınması 116 B-Mültecilerin vatandaşlığa alınması 121 C- Muhacirlerin (Göçmenlerin) yararlandıkları bağışıklıklar 122 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM TÜRK VATANDAŞLIĞIYLA İLİŞKİNİN KESİLMESİ I- GİRİŞ 125 1- Genel olarak 125 2- Türk Vatandaşlığı Kanunu'nun sistemi 127 II- SEÇME HAKKI KULLANMA YOLUYLA TÜRK YURTTAŞLIĞINDAN AYRILMA 129 1- Evliliğin, kadının uyrukluk durumunu etkilediği haller... 129 IX
A- Yabancıyla evlenen kadına, Türk vatandaşlığından ayrılması için tanınan seçme hakkı 130 a) Deyim sorunu 130 b) Yurtsuzluğu (vatansızlığı) önleme amacı 131 c) Seçme hakkının, ancak kocanın uyrukluğu yönünde kullanılabilmesi 131 ç) Çifte uyrukluk sorunu 132 d) İstenç bildiriminin usulü 132 e) İdarece yapılacak inceleme 13 f) Türk vatandaşlığıyla ilişkinin hangi anda kesildiği sorunu 135 g) "Ayrılma"nın sonuçları 137 B- Türk'le evlenerek Türk vatandaşı olmuş kadının, önceki uyrukluğuna dönmek üzere Türk vatandaşlığından ayrılması 139 a) Bu yoldan yararlanma, kadını yurtsuz duruma düşürmemelidir 10 b) Bu yoldan, ancak evlilikten önceki uyrukluğa dönmek için yararlanılabilir 10 c) Usul ve süre 11 2- Türk vatandaşlığı kazanmış küçüklere, ergin olmalarından sonra tanınan seçme hakkı 12 III- TÜRK VATANDAŞLIĞINDAN "ÇIKMA" (İZİNLE ÇIKMA) 1 1- "Çıkma"nın bağlı olduğu koşullar 1 A-Sezgin ve ergin (mümeyyiz ve reşit) olmak 15 B- Başka bir devlet uyrukluğunu kazanmış veya kazanacak durumda olmak 15 C- Başvuran kişinin istencine ilişkin koşullar 17 Ç- Suç nedeniyle aranmakta olan yada hakkında herhangi bir mali ve cezai tahdit bulunanlarla ilgili koşul 18 D- Başvuru usulü 19 2- Türk vatandaşlığıyla ilişkinin kesilmesi anı 19 A- Çıkma başvurusunda bulunan kişi aynı zamanda başka bir devletin uyruğu ise 19 B- Çıkma başvurusunda bulunan kişi, başka bir devletin uyruğu değilse 150 3- Türk vatandaşlığından çıkmanın sonuçlan 151 A- Vatandaşlıktan çıkan kişinin Türkiye'de yararlanacağı haklar bakımından 151 X
B- Vatandaşlıktan çıkan kişinin eşi ve çocukları bakımından 15 a) Vatandaşlıktan çıkan baba ise 15 b) Vatandaşlıktan çıkan ana ise 155 IV- YURDA (VATANA) BAĞLILIKLA BAĞDAŞMAYAN EYLEMLER NEDENİYLE VATANDAŞLIKTAN YOKSUN BIRAKILMA 156 1- Türk vatandaşlığının kaybettirilmesi 157 A- İzin almaksızın, kendi isteğiyle yabancı bir devlet uyrukluğunun kazanılması hali 158 B- Askerlik görevine ilişkin haller 162 C- Yabancı devlet hizmetlerinde bulunmaya ilişkin haller.. 163 D- Türkiye'yle ilginin ve bağlılığın kesilmesine ilişkin haller 165 a) Türk vatandaşlığını yönetsel kararla (yetkili makam kararı ile) kazanmış bulunanlar 166 b) Türk vatandaşlığına ek olarak yabancı bir devlet uyrukluğunu kazanmış bulunanlar 167 E- Türkiye Cumhuriyeti'nin güvenliği aleyhine faaliyette bulunulmasına ilişkin haller 169 F- Türk vatandaşlığını kaybettirme işleminin sonuçları 170 2- Türk vatandaşlığından çıkarma 172 A- Çıkarma işleminin nedenleri ve koşulları 172 B-Çıkarma işlemin sonuçları 176 V- YÖNETSEL KARARLA VATANDAŞLIĞA ALINMANIN İPTALİ I 7 7 1- İptalin nedenleri ve koşulları 177 2- İptalin sonuçları A-Eş ve çocuklara etkisi 179 B- Malların tasfiyesi ve sınırdışı edilme 180 VI- YABANCI KADINA TURK YURTTAŞLIĞI KAZANDIRAN EVLENMENİN BUTLANI 181 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TÜRK VATANDAŞLIĞININ "DÖNME" YOLUYLA KAZANILMASI I- YÖNETSEL KARARLA TÜRK VATANDAŞLIĞINA DÖNME 185 XI
II- YABANCIYLA EVLENME YOLUYLA TÜRK YURTTAŞLIĞINDAN AYRILMIŞ KADININ TÜRK VATANDAŞLIĞINA DÖNMESİ 187 1 8 7 1- Giriş 2- Tanınan "dönme" olanağının niteliği 187 3- Koşullar ve süre 188 A- Yabancıyla evliliğin sona ermesi 188 B-Başvurunun yapılacağı süre 189 C- Başvurunun usulü 189 III- TÜRK VATANDAŞLIĞINI, KÜÇÜKKEN YİTİRMİŞ OLANLARIN TÜRK VATANDAŞLIĞINA DÖNMESİ 190 BEŞİNCİ BÖLÜM TÜRK VATANDAŞLIĞINA İLİŞKİN KONULARDA KANITLAMA (İSPAT) VE YARGI YOLU I-GİRİŞ 195 II- TÜRK VATANDAŞLIĞININ KANITLANMASINDA BİÇİM ve KANITLAMA ARAÇLARI 197 1- Biçim 197 2- Doğrudan kanıtlama-dolaylı kanıtlama 199 3- Vatandaşlığın belirgesi olarak kabul edilen resmi kayıt ve belgeler 200 A- Türkiye Cumhuriyeti nüfus sicili kayıtları 201 B- Nüfus hüviyet cüzdanları 203 C- Pasaport ve pasaport yerine geçen belgeler 203 D- Vatandaşlık ilmühaberleri 20 III- YARGI YOLU 205 1- Vatandaşlıkla ilgili yönetsel kararların yargısal denetimi.. 206 2- İdari Yargı dışındaki mahkemeler önünde çıkan vatandaşlık sorunları 210 A-Gerçek kişiler 210 B- Tüzel kişiler 212 ALTINCI BÖLÜM UYRUKLUK HUKUKU AÇISINDAN DEVLETLERİN ARDILLIĞI ve ARAZİ DEĞİŞİMİ I- GENEL OLARAK 217 XII
II-ULUSLARARASI ANTLAŞMALAR 219 1- Genel olarak 219 III- TÜRK UYGULAMASI 220 IV- YENİ GELİŞMELER 222 1 - Giriş 222 2- Uluslararası Hukuk Komisyonu'nun hazırladığı taslak 223 3- Uyrukluk konusunda Avrupa Sözleşmesi 22 A-Giriş 22 B- İlkeler 225 a) Genel nitelikteki ilkeler 227 b) Teknik nitelikte ilkeler 228 YEDİNCİ BÖLÜM GEMİLERİN, HAVA ARAÇLARININ ve TÜZEL KİŞİLERİN UYRUKLUĞU I- GEMİLERİN UYRUKLUĞU 233 1- Giriş '233 2- Türk kıyılarında taşımacılığın yabancılara yasaklanması (Kabotaj ayrıcalığı) 235 A- Kabotaj Kanunu 235 B- Turizmi Teşvik Kanunu 236 C- "Türk Uluslararası Gemi Sicili" Kanunu 237 3- Gemilere Türk bayrağı çekme hakkı tanınması 238 A- Türk Ticaret Kanunu 238 a) Gemi gerçek kişilerin mülkiyetinde ise 239 b) Gemi bir "donatma iştiraki"nin mülkiyetinde ise 20 c) Gemi bir "tüzel kişi"nin mülkiyetinde ise 20 B- Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu 22 - Yabancı gemilere Türk bayrağı çekme izni verilmesi 23 5- Türk bayrağı çekme hakkının kanıtlanması 25 6- Gemilerde "elverişli bayrak" sorunu 26 II- HAVA ARAÇLARININ UYRUKLUĞU 28 1- Giriş 28 2- Bir aracın Türk hava aracı sayılabilmesinin koşulları 250 3- Sicillerin tutulması 252 III- UZAY ARAÇLARI 252 1- Genel olarak 252 2- Uzay araçlarının tescili 253 XIII
IV- TÜZEL KİŞİLERİN UYRUKLUĞU 25 1- Genel olarak 25 2- Türk hukuku 256 EKLER EK 1- Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (İlgili Madde) 263 EK 2- Türk Vatandaşlığı Kanunu 265 EK 3- Türk Vatandaşlığı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik 285 EK - İskan Kanunu (İlgili Maddeler) 317 EK 5- Afganistan'dan Pakistan'a Sığınan Türk Soylu Göçmenlerin Türkiye'ye Kabulü ve İskanına Dair Kanun 319 EK 6- European Convention on Nationality 321 EK 7- UYRUKLUK KONUSUNDA AVRUPA SÖZLEŞMESİ... 337 EK 8-MADDE DİZİNİ 351 XIV