. GİRİŞ İnsanoğlunun doğal kaynakları istismar ölçüsünde tüketerek doğal dengeleri bozması sonucunda çok önemli yaşamsal sorunlar ortaya çıkmıştır. Bunlara "Çevre Sorunları" veya "İnsanlığın Ekolojik Sorunları" denmektedir. Ekonomik, ekolojik, teknolojik, sosyolojik ve politik kökenli bu sorunlar yaşamsal düzeyde önemlidir. Açlık, susuzluk, canlı türlerinin yok olması, bitki örtüsünün ve toprağın tahrip edilmesi, KÜRESEL ISINMA ve iklim değişimi, ozon tabakasının ineelmesi ve delinmesi, çevre kirlenmesi gibi süreçler bu sorunların başlıcalarıdır. Ancak, söz konusu sorunların bugün birdenbire ortaya çıkmadığını hepimiz biliyoruz. Bunları meydana getiren süreçlerin tarihsel bir gelişimi bulunmaktadır. Gerçekten, 200 bin yıldan beri devam eden insanlık tarihi, birbirinden çokfarklı evrim aşamalarından geçmiştir: Avcılık, gezici ve bunu izleyen yerleşik tarım, sanayi, kültür evrimleri gibi. Toplumların yaşam düzenini temelinden değiştiren ve birbirinden çok farklı olan bu aşamaları n, değişmeyen tek bir özelliği vardır. Bu özellik, insanoğlunun doğayı tahrip eden tutum ve davranışlarının sürekliliğidir. Aslında kendisi de doğal bir yaratık olan insanın niçin doğaya karşı geldiğini anlamak mümkün olmamakla birlikte, bu çelişkili tutuma bir tek açıklama getirilebilir: "Bir kaynağı kullanırken onu korumak insanoğlunun doğasında olmayan bir davranış özelliğidir. İnsanların evrimi; yararlanma, rekabet ve doğaya zarar veren yaratık olma yolunda gerçekleşmiş ve gerçekleşmektedir. Dünyanın yaradılışından bu yana ormanların yok edilmesi, karaların, suların ve havanın kirzetilmesi de bu evrim şeklinin en önemli simgeleridir."
KÜRESEL ISINMA İnsanlar tarafindan atmosfere salınan gazların sera etkisi yaratması sonutunda dünya yüzeyinde sıcaklığın artmasına KÜRESEL ISINMA denmektedir. Bilindiği gibi, dünyanın yüzeyi güneş ışınları tarafından ısıtılmakta, dünya ise bu ışınlarz tekrar atmosfere yansıtmaktadır. Ama, bu ışınların bir kısmı, su buharı, karbondioksit ve metan gazı gibi "sera gazları "nın dünyanın üzerinde oluşturdukları doğal bir örtü tarafından tutulmakta ve bu olgu da yeryüzünün yeterince sıcak kalmasını sağlamaktadır. Ancak, bu geleneksel döngü, son zamanlarda ne yazık ki bozulmuş durumdadır. Günümüzde, fosil yakıtların aşırı kullanımı, ormansızlaşma, hızlı nüfus artışı ve toplumlardaki tüketim eğiliminin hızla artması gibi nedenlerle karbondioksit, metan ve diazot monoksit gazlarının atmosferdeki yığılması ve gereğinden fazla artış göstermesi KÜRESEL ISINMA 'yı da beraberinde getirmiştir. 1860 'dan günümüze kadar tutulan kayıtlar, ortalama küresel sıcaklığın 0,8 C arttığını göstermektedir. Gereken önlemlerin alınmaması halinde ise, bu yüzyılın sonunda küresel sıcaklıktaki ortalama artışın 2 C'yi bulacağı ve tehlikenin boyutlarının artacağı öngörülmektedir. Gene bilim adamlarının tespitleri, gezegenimizin günümüzdeki ortalama sıcaklığının son 400.000 yılın en üst düzeyinde olduğu ve 2007'nin de dünya genelinde kayıtların tutulmaya başlandığı son 150 yıllık dönem içindeki en sıcak yıl olacağı şeklindedir.
KÜRESEL ISINMANIN ETKİLERİ Dünya iklim sisteminde önemli değişikliklere neden olan KÜRESEL ISINMA 'nın etkileri en yüksek zirve lerden, okyanus derinliklerine, ekvatordan kutupzara kadar dünyanın her yerinde hissedilmektedir. KÜRESEL ISINMA 'ya bağlı olarak dünyanın bazı bölgelerinde kasırgaların, sellerin ve taşkınların şiddeti ve sıklığı artarken, bazı bölgelerde uzun süreli ve şiddetli kuraklıklar ve çölleşme/er görülmektedir, KÜRESEL ISINMA 'nın en çok etkilediği Kuzey Kutbu 'nda, buzullardaki erime hız/anmaktadır. Öngörüler, 100 yıl içinde Kuzey' de hiç buzul kalmayacağına, erimenin okyanuslardaki su miktarını arttıracağzna, bunun sonucunda da deniz seviyesine yakın bölgelerin sular altında kalacağına işaret etmektedir, KÜRESEL ISINMA 'nın etkisiyle, orman yangınları artmakta, ilkbahar erken gelmekte, sonbahar gecikmekte, bitkiler erken çiçek açmakta, hayvanların göç dönemleri değişmekte, yaşama alanları farklılaşmaktadır, KÜRESEL ISINMA 'nın etkileri tüm canlzlai üzerinde kendini göstermekte ve değişikliklere dayanamayan bitki ve hayvan türleri azalırken yada tamamen yok olurken, iklim değişiklikleri sonucunda insanlardaki kalp, solunum yolu, alerjik ve bulaşıcı hastalıklar artmaktadır.
KÜRESEL ISINMA VE TÜRKİYE KÜRESEL IS/NMA, bütün dünyayı olduğu gibi ülkemizi de etkilemektedir. Bu çerçevede ve yapılan tespit ve tahminler doğrultusunda;» ı 90 ı - 2000 yıllan arasında Türkiye' de ortalama sıcaklık yaklaşık 2 C artmıştır,» 2030 yılından itibaren Türkiye kurak ve sıcak bir ikiimin etkisi altına girecek, sıcaklıklar kışın 2, yazın 2-3 derece artacaktır,» Özellikle büyük kentlerde yazın gece sıcaklıklan yükselecek, yağışlar azalacak ve düzensizleşecek, sel ve taşkınlar ortaya çıkacak, erozyon hızla artacaktır,» Karasulanmız ı 2- ı 8 cm. yükselecek, bu yükselme Türkiye haritasını değiştirecek, sahil kentlerinde taşkınlara rastlanacaktır,» Kar yağışlan seyrekleşecek, ekasistemlerde bozulmalar görülecek, hayvan ve bitki çeşitliliğinde azalma görülecektir,» Büyük su yüzeylerinde (denizler, göller, barajlar, akarsular) buharlaşma artacak, toprak kuru yacak, bunun sonucu bölgesel olarak iklim değişiklikleri ortaya çıkacak, tarımsal ürünlerimiz ve ormanlanmız ciddi zararlar görecektir,
» Sera gazlarını fazla üreterek» Ormanları yok ederek, yakarak» Hızla sanayileşerek» Çarpık kentleşerek» Aşırı sıcakları ve yangınları» Kuraklıkları» Selleri, kasırgaları» Açlık, yoksulluk ve hastalıkları kürese( /sın~ava Biz Sebeb O(uvoruz ~endi ıu ~Ueri~iz(e t>ave+ edivoruz Oy fa, bu ((onuda hepi~izin vapabi(eceği bir ~ev(er var.
ÖYLEYSE., GELlW; 1. Petrol, kömür ve doğal gaz (fos il yakıtlar) kullanımını sınırlandır alım, 2. Enerjiyi tasarruflu kullanalım, 3. Güneş, rüzgar ve jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelelim, 4. Ormanları koruyazım ve miktarını arttır alım, 5. Plansız ve çarpık kentleşmeye izin vermeyelim,
6. Enerji tasarruflu ampulleri kullanalım, / 7. Buzdolabımızın kapağının iyi kapanıp kapanmadığını kontrol ederek enerji tasarruf edelim, 8. Televizyon, bilgisayar, yazıcı, VCD, CD gösterici gibi elektronik aletleri "bekleme durumunda" (stand-by) bırakmayalım, 9. Yüksek sıcaklıkta yıkamak yerine ılık veya soğuk suyla yıkayalım, soğuk su ile durulayalım,
10. Geri dönüşümü mümkün olan şişe ve kutulardaki yiyecek ve içecekleri tüketelim, kağıtları geri dönüşüm çöp kutusuna atalım, ll. 5 dakikalık duşla yetinelim, daha az su tüketmeye gayret edelim, 12. Havayı değil binalarımızı ısıtalım, 13. Kalariferin derecesini çok açmayalım, 14. Aracımızı gerekmediği zamanlarda kullanmayalım, toplu ulaşım araçlarını tercih edelim, 15. Yakıt tüketimini azaltmak için lastikterimizin hava basınçlarının uygunluğunu kontrol edelim, 16. Her fırsatta bir ağaç dikelim, 17. KÜRESEL ISINMA konusunda bilgilenelim, etrafımızı bilgilendirelim.
İTO ÇAGRI MERKEZi Tel : (212) 444 O 486 İTO yayınları için ayrıntılı bilgi Bilgi ve Doküman Yönetimi Şubesi Dokümantasyon Servisi' nden alınabi lir. Tel : (212) 455 63 29 Faks : (212) 512 06 41 E-posta : ito.yayin@ito.org.tr İnternet : www.ito.org.tr Odarnız yayınıarına tam metin ve ücretsiz olarak internetten ulaşabilirsiniz.