Türkiye nin Yýldýzlarýnda Ýlginç ler Baþbakan ve Cumhurbaþkaný'na Destek Azalarak da Olsa Sürüyor Toplumsal Beklentilerde Kaygý Artýyor 2013 e Kaygýlý Baþlangýç TÜRKÝYE2013 BEKLENTÝLER - BEÐENÝLER Ekonomide Endiþe Rüzgarlarý
Ýçindekiler 2 Sunuþ 4 Türkiye 2013 Genel Yýl Beklentileri 6 Kiþisel Beklentiler 8 Ekonomik Beklentiler 11 Satýn Alma Harcama Eðilimleri 24 Yatýrým Tercihleri 25 Toplumsal Beklentiler Siyasi Gündem 47 Türkiye nin Yýldýzlarý 59 Araþtýrma Künyesi 1
SUNUÞ Tansiyon: 2013 e Kaygýlarý Artan Bir Toplum Olarak Baþlýyoruz Bir yýl önce yaptýðýmýz araþtýrmada toplumsal beklentilerde bahar havasý devam ederken, ekonomide endiþe rüzgarlarýnýn esmeye baþladýðýný belirtmiþtik. Bu yýlki araþtýrmanýn sonuçlarý ise toplumsal beklentilerdeki bahar havasý nýn yerini sert bir hava ya býrakmaya baþladýðý, ekonomideki endiþelerin ise sürdüðünü gösteriyor. Bu nedenle 2013 e toplumsal kaygýnýn yükseldiði, gerginleþtiðimiz bir ruh hali ile giriyoruz. 2013 e girerken Türkiye ile ilgili iyimser hislere sahip olanlar, 3 puanlýk azalma ile yüzde 49 a düþüyor. 2013 te kiþisel olarak daha iyi durumda olacaðým diyenler ise yüzde 41 olarak tespit ediliyor. 2013 e girerken toplumun yüzde 46 sý, 2012 ye göre 9 puanlýk düþüþle Türkiye ekonomisi olumlu diyor. Kiþisel gelirim artar diyenler ise 2012 de olduðu gibi yüzde 34 olarak tespit ediliyor. 2013 te enflasyon artar diyenler de 2012 ile ayný düzeyde (yüzde 52) olarak ortaya çýkýyor. Borsa ile Dolar ve Euro kuru artýþ beklentisi içinde olanlarda 2012 ye göre önemli bir deðiþim gözlemlenmiyor. Peki ya 2013 e girerken tüketicilerin satýn alma ve harcama eðilimleri ne yönde hareket ediyor? En belirgin fark tatil eðilimlerinin ciddi olarak artmakta oluþu; sadece yurtiçi tatil eðiliminde 18 puan, yurtdýþý tatil yapma eðiliminde beklentisinde 7 puanlýk artýþ var. Turizm talebi yükselecek ve tatil alýþkanlýklarý güçlenecek gözüküyor. Tüketici kredisi alým niyetinde 4 puan ve bilgisayar alým niyetinde de 4 puan artýþ gözleniyor. Hareketli olmaya aday iki sektör. Diðer ürün kategorilerindeki talep 2012 ye göre kayda deðer bir farklýlýk göstermiyor. Yýla baþlarken, hane tüketim talebi açýsýndan alçakgönüllü bir büyüme ile durgunluk arasýnda bir yerdeyiz. 2012 ile 2013 arasýndaki en önemli deðiþim toplumsal ruh halimizde; tansiyonumuz yükseliyor, daha karamsar ve gerginiz. Her ne kadar bazý konulardaki pozitif toplumsal beklenti hala yüzde 50 nin üzerinde olsa da, 2013 e girerken özellikle dýþ politika ve içerideki bazý temel sorunlar hakkýndaki toplumsal algýnýn geçen yýla göre negatif yönde deðiþtiði ortaya çýkýyor. Örneðin, 2013 te Türkiye nin uluslararasý itibarý artar diyenlerin yüzde 70 ten yüzde 55 e (15 puan azalma), Türkiye nin komþularý ile iliþkileri daha güçlenir diyenler yüzde 58 den yüzde 43 e (15 puan azalma), Daha huzurlu bir ülke oluruz diyenlerin yüzde 60 tan yüzde 47 ye (13 puan azalma), Yeni bir anayasa uzlaþma ile kabul edilir diyenler yüzde 68 den yüzde 56 ya (12 puan azalma), Adalet daha iyi iþler diyenlerin yüzde 56 dan yüzde 45 e (11 puan azalma), Ýnsanlar kendini daha güvende hisseder diyenlerin yüzde 54 ten yüzde 44 e (10 puan azalma), Demokratik hak ve özgürlükler artar diyenlerin yüzde 58 den yüzde 50 ye (8 puan azalma), Terörle mücadele baþarýya ulaþýr diyenlerin yüzde 47 den yüzde 39 a (8 puan azalma) gerilediði görülüyor. Öte yandan iç çatýþmalar artar diyenlerin yüzde 37 den 52 ye (15 puan artýþ), Türkiye nin bölünme ihtimali artar diyenlerin yüzde 27 den yüzde 41 e (14 puan artýþ) ve Türkiye nin dýþ 2
SUNUÞ politikasýnda sorunlar artar diyenlerin yüzde 54 ten yüzde 64 e (10 puan artýþ) çýktýðý gözleniyor. Diðer bazý beklentilerdeki ilginç bir nokta, son üç yýldýr sabit kalan Abdullah Öcalan serbest býrakýlýr diyenlerin oranýnýn bu kez yüzde 14 ten 19 a çýkmýþ olmasý. 2013 e girerken Baþbakan dan memnuniyet algýsý 11 puan azalarak yüzde 52 ye, Cumhurbaþkaný ndan memnuniyet de 6 puan azalarak yüzde 70 e düþüyor. Yine de bu oranlarýn yüzde 50 nin üzerinde olduðu, bir baþka deyiþle gerek Baþbakan a gerekse Cumhurbaþkaný na toplumsal desteðin azalarak da olsa sürdüðü belirtilmelidir. Bütün bu bulgulardan hareketle, yurttaþlarýn toplumsal beklentiler açýsýndan 2013 e kaygýlý bir ruh hali içinde girdiklerini, ekonomik beklentilerdeki endiþelerin geçen yýlkine benzer bir düzeyde devam ettiðini söyleyebiliriz. Bu ruh halinin deðiþmesini ve Türkiye nin beklentilerden çok daha iyi bir 2013 yýlý geçirmesini diliyoruz. Sevgi ve saygýlarýmýzla, Vural Çakýr 3
Türkiye 2013 Genel Yýl Beklentileri Kiþisel Beklentiler Ekonomik Beklentiler Satýn Alma Harcama Eðilimleri Yatýrým Tercihleri
Ekonomide Endiþe Rüzgarlarý Kamuoyunun ekonomik beklentiler yönünden endiþesi devam ediyor. 2013 e girerken Türkiye ile ilgili iyimser hislere sahip olanlar, 4 puanlýk azalmayla yüzde 49 a düþüyor. 2013 e girerken Türkiye ekonomisi hakkýnda olumlu bir algýya sahip olanlar ise yüzde 55 ten 46 ya geriliyor. Bu bulgular ekonomiye yönelik endiþelerin 2013 e girerken de devam ettiðini gösteriyor. 2013 te kiþisel olarak daha iyi durumda olacaðým diyenler geçen yýla benzer düzeyde, yüzde 41 olarak tespit ediliyor. Yine de 2013 e girerken kiþisel gelirim artar diyenler de geçen yýl ile ayný düzeyde, yüzde 34 olarak tespit ediliyor. 2013 te enflasyon artar diyenler geçen yýl olduðu gibi yine yüzde 52 düzeyinde. Borsa ile Dolar ve Euro kurundaki artýþ beklentisi içinde olanlarýn oranýnda geçen yýla göre büyük bir deðiþim gözlenmiyor. Bir baþka deyiþle gerek kiþisel ekonomik beklentiler gerekse bazý makro ekonomik beklentiler açýsýndan durgun bir seyir söz konusu. Peki 2013 e girerken tüketicilerin satýn alma ve harcama eðilimleri ne yönde hareket ediyor? Burada da durgun bir bekleyiþten söz edilebilir. Sadece yurtiçi tatil beklentisinde 18 puan, yurtdýþý tatil beklentisinde 7 puan, tüketici kredisi alým niyetinde 4 puan ve bilgisayar alým niyetinde de 4 puan artýþ gözleniyor. Spor, ulaþým, saðlýk ve eðitim harcamalarýnda nispi de olsa artýþ bekleniyor. Diðer kalemlerdeki satýn alma veya harcama beklentisinde ise büyük bir deðiþim beklenmiyor. 2013 te altýn en önemli yatýrým aracý olmaya devam ediyor. Yatýrým tercihinde altýný, arsa ve konut izliyor. 5
Kiþisel Beklentiler KÝÞÝSEL HÝSLER % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Kiþisel olarak daha iyi bir durumda olacaðým 48 36 28 34 41 39 41 2 Kiþisel olarak daha kötü bir durumda olacaðým 8 12 23 17 10 11 12 2 Kiþisel durumum ayný kalacak 43 52 48 47 48 48 45-3 Fikri Yok / Cevap Yok 1 1 1 1 2 2 2 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'E GÝRERKEN KÝÞÝSEL HÝSLER % Kiþisel olarak daha iyi bir durumda olacaðým 41 42 40 58 44 39 32 33 40 42 42 38 39 Kiþisel olarak daha kötü bir durumda olacaðým 12 10 14 7 7 13 20 16 13 12 11 16 13 Kiþisel durumum ayný kalacak 45 45 45 34 48 45 44 50 46 44 44 45 47 Fikri Yok / Cevap Yok 2 2 1 1 1 3 4 1 1 2 2 1 1 Tablo okuma hakkýnda: Baz: Görüþülen kiþi sayýsýdýr. Baz satýrýnda yer alan sayýlar, her bir kýrýlým için görüþülen kiþi sayýsýný belirtir. Genel kolonunda, demografik kýrýlýmlarýn tümü, yani toplam görüþme sayýsý yer alýr. Diðer kolonlar, demografik kýrýlýmlarý gösterir. Tablodaki her bir ifadenin karþýsýnda yer alan deðerler, kýrýlýmýn baz sayýsýna göre kendi içindeki daðýlýmýný gösteren yüzdesel deðerlerdir ve baz sayýya göre dikey olarak okunurlar. " " hesaplamalarý Quantum tarafýndan otomatik olarak yapýlýr. 6
Kiþisel Beklentiler KÝÞÝSEL GELÝR BEKLENTÝSÝ % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 35 28 25 29 37 34 34 0 Ayný kalýr 52 55 44 51 49 48 51 2 Azalýr 13 17 30 20 14 18 15-2 Fikri Yok / Cevap Yok 0 0 1 0 0 0 0 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE KÝÞÝSEL GELÝR BEKLENTÝSÝ % Artar 34 31 38 42 36 35 32 29 33 35 35 24 37 Ayný kalýr 51 58 42 49 55 49 43 55 51 50 49 58 52 Azalýr 15 11 19 10 10 17 25 17 17 14 16 18 12 TÜRKÝYE ÝLE ÝLGÝLÝ HÝSLER % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Ýyimserim 56 58 41 45 57 52 49-4 Ne iyimserim ne kötümserim 27 24 27 25 24 24 24 0 Kötümserim 16 17 31 30 19 23 27 4 Fikri Yok / Cevap Yok 2 1 1 1 0 1 0-1 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'E GÝRERKEN TÜRKÝYE ÝLE ÝLGÝLÝ HÝSLER % Ýyimserim 49 49 49 49 47 52 52 44 45 51 48 43 53 Ne iyimserim ne kötümserim 24 24 23 26 23 23 20 26 25 23 23 30 22 Kötümserim 27 26 28 23 29 25 29 30 29 26 29 24 25 Fikri Yok / Cevap Yok 0 1 0 2 1 0 0 0 1 0 0 2 1 7
Ekonomik Beklentiler GENEL TÜRKÝYE EKONOMÝSÝ % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Olumlu 53 51 34 40 53 55 46-9 Ne olumlu ne olumsuz 22 28 22 24 24 22 26 5 Olumsuz 22 20 43 34 22 22 27 4 Fikri Yok / Cevap Yok 3 2 1 1 1 1 1 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE GENEL TÜRKÝYE EKONOMÝSÝ % Olumlu 46 43 48 38 41 50 50 51 46 46 44 44 50 Ne olumlu ne olumsuz 26 30 23 38 33 22 18 21 26 27 29 23 22 Olumsuz 27 25 29 22 25 27 32 28 27 27 26 33 26 Fikri Yok / Cevap Yok 1 1 0 1 1 1 1 1 1 1 0 0 3 8
Ekonomik Beklentiler ENFLASYON BEKLENTÝSÝ % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 43 45 64 46 41 52 52 0 Ayný kalýr 38 41 24 38 43 34 34-1 Azalýr 19 14 11 16 16 14 15 1 Fikri Yok / Cevap Yok 0 0 1 0 0 0 0 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE ENFLASYON BEKLENTÝSÝ % Artar 52 56 47 52 55 47 53 50 52 51 52 57 49 Ayný kalýr 34 33 34 37 32 37 32 31 35 33 34 28 36 Azalýr 15 10 20 11 13 16 15 20 14 16 15 16 15 BORSA BEKLENTÝSÝ % 2007 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Borsa yükselir 30 28 30 31 32 31 33 1 Borsa düþer 15 10 24 16 9 14 15 0 Borsa ayný kalýr 32 42 30 34 32 24 29 5 Fikri Yok / Cevap Yok 23 21 17 19 26 31 24-7 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2012 2013 2013'TE BORSA BEKLENTÝSÝ % Borsa yükselir 33 33 32 37 37 28 30 31 32 33 32 42 31 Borsa düþer 15 12 17 15 15 18 12 13 13 16 15 14 14 Borsa ayný kalýr 29 27 31 27 26 35 30 28 31 28 31 23 28 Fikri Yok / Cevap Yok 24 27 21 21 23 20 27 28 24 24 23 21 26 9
Ekonomik Beklentiler DOLAR KURU BEKLENTÝSÝ % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Çok artar 11 6 14 11 8 16 13-2 Az artar 37 35 39 44 41 50 44-6 Ayný kalýr 27 41 18 29 35 20 28 8 Az düþer 15 18 23 15 15 14 15 1 Fikri Yok / Cevap Yok 9 0 6 0 0 0 0 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE DOLAR KURU BEKLENTÝSÝ % Çok artar 13 13 14 15 16 14 12 10 11 15 13 18 12 Az artar 44 45 43 37 42 51 47 42 48 41 46 37 43 Ayný kalýr 28 27 28 24 28 26 32 28 31 26 26 25 32 Az düþer 15 15 14 24 13 10 9 19 10 18 14 21 13 EURO KURU BEKLENTÝSÝ % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Çok artar 15 11 15 17 10 17 13-4 Az artar 44 49 39 46 42 39 45 6 Ayný kalýr 24 32 26 28 35 28 28 1 Az düþer 6 8 15 10 13 16 14-2 Fikri Yok / Cevap Yok 11 0 5 0 0 0 0 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE EURO KURU BEKLENTÝSÝ % Çok artar 13 17 9 12 19 12 11 10 14 13 11 14 17 Az artar 45 46 44 45 39 52 44 46 49 42 49 36 40 Ayný kalýr 28 27 29 28 26 26 34 28 24 31 28 23 31 Az düþer 14 10 17 15 16 10 11 16 13 14 12 27 12 10
Satýn Alma Harcama Eðilimleri SATIN ALMA ve TÜKETÝM EÐÝLÝMLERÝ % *2013 yýlý verilerine göre sýralanmýþtýr. 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Yurtiçi tatil 45 39 41 36 47 33 51 18 Otomobil 25 22 18 18 26 24 25 1 Cep Telefonu 26 21 21 26 25 22 24 2 Mobilya 24 18 18 16 20 21 23 1 LCD - Plazma TV 20 14 16 17 22 21 21 0 Saðlýk Sigortasý 25 25 23 22 17 19 20 1 Tüketici Kredisi 18 15 15 20 23 15 20 4 Bilgisayar 25 20 21 20 22 14 18 4 Yurtdýþý tatil 11 11 9 11 13 11 18 7 Mutfak 22 16 13 14 18 16 15 0 Kýþlýk konut 15 12 11 11 10 13 12 0 Bireysel Emeklilik Paketi 14 12 10 11 9 11 10-1 Yazlýk konut 8 5 3 4 6 5 6 1 11
Satýn Alma Harcama Eðilimleri YURTÝÇÝ TATÝL % 2007 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Yurtiçi tatile çýkarým 45 39 41 36 47 33 51 18 Yurtiçi tatile çýkmam 55 61 59 64 53 67 49-18 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2012 2012 2013 2013'TE YURTÝÇÝ TATÝL BEKLENTÝSÝ % Yurtiçi tatile çýkarým 51 48 53 52 47 58 44 51 57 46 55 47 42 Yurtiçi tatile çýkmam 49 52 47 48 53 42 56 49 43 54 45 53 58 CEP TELEFONU % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 26 21 21 26 25 22 24 2 Satýn almam 74 79 79 74 75 78 76-2 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE CEP TELEFONU SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 24 27 22 44 27 24 17 12 26 23 25 24 23 Satýn almam 76 73 78 56 73 76 83 88 74 77 75 76 77 Tablo okuma hakkýnda: Baz: Görüþülen kiþi sayýsýdýr. Baz satýrýnda yer alan sayýlar, her bir kýrýlým için görüþülen kiþi sayýsýný belirtir. Genel kolonunda, demografik kýrýlýmlarýn tümü, yani toplam görüþme sayýsý yer alýr. Diðer kolonlar, demografik kýrýlýmlarý gösterir. Tablodaki her bir ifadenin karþýsýnda yer alan deðerler, kýrýlýmýn baz sayýsýna göre kendi içindeki daðýlýmýný gösteren yüzdesel deðerlerdir ve baz sayýya göre dikey olarak okunurlar. " " hesaplamalarý Quantum tarafýndan otomatik olarak yapýlýr. 12
Satýn Alma Harcama Eðilimleri SAÐLIK SÝGORTASI % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 25 25 23 22 17 19 20 1 Satýn almam 75 75 77 78 83 81 80-1 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE SAÐLIK SÝGORTASI SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 20 20 19 32 21 23 13 11 19 20 22 17 17 Satýn almam 80 80 81 68 79 77 87 89 81 80 78 83 83 BÝLGÝSAYAR % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 25 20 21 20 22 14 18 4 Satýn almam 75 80 79 80 78 86 82-4 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE BÝLGÝSAYAR SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 18 19 17 28 17 19 12 14 21 16 19 14 17 Satýn almam 82 81 83 72 83 81 88 86 79 84 81 86 83 13
Satýn Alma Harcama Eðilimleri TÜKETÝCÝ KREDÝSÝ % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 18 15 15 20 23 15 20 4 Satýn almam 82 85 85 80 77 85 80-4 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE TÜKETÝCÝ KREDÝSÝ SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 20 20 19 16 20 26 20 15 20 19 21 25 15 Satýn almam 80 80 81 84 80 74 80 85 80 81 79 75 85 OTOMOBÝL % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 25 22 18 18 26 24 25 1 Satýn almam 75 78 82 82 74 76 75-1 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE OTOMOBÝL SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 25 21 29 33 25 27 21 19 26 24 25 29 23 Satýn almam 75 79 71 67 75 73 79 81 74 76 75 71 77 14
Satýn Alma Harcama Eðilimleri LCD - PLAZMA TV % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 20 14 16 17 22 21 21 0 Satýn almam 80 86 84 83 78 79 79 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE LCD - PLAZMA TV SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 21 19 23 23 23 20 20 19 22 21 19 31 20 Satýn almam 79 81 77 77 77 80 80 81 78 79 81 69 80 MOBÝLYA % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 24 18 18 16 20 21 23 1 Satýn almam 76 82 82 84 80 79 77-1 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE MOBÝLYA SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 23 24 21 26 29 22 19 17 24 22 21 39 19 Satýn almam 77 76 79 74 71 78 81 83 76 78 79 61 81 15
Satýn Alma Harcama Eðilimleri MUTFAK % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 22 16 13 14 18 16 15 0 Satýn almam 78 84 87 86 82 84 85 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE MUTFAK MOBÝLYASI SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 15 14 16 18 19 16 15 9 18 14 15 20 14 Satýn almam 85 86 84 82 81 84 85 91 82 86 85 80 86 BÝREYSEL EMEKLÝLÝK PAKETÝ % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 14 12 10 11 9 11 10-1 Satýn almam 86 88 90 89 91 89 90 1 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE BÝREYSEL EMEKLÝLÝK PAKETÝ SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 10 10 10 11 12 14 8 4 12 9 9 12 11 Satýn almam 90 90 90 89 88 86 92 96 88 91 91 88 89 16
Satýn Alma Harcama Eðilimleri KIÞLIK KONUT % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 15 12 11 11 10 13 12 0 Satýn almam 85 88 89 89 90 87 88 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE KIÞLIK KONUT SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 12 12 13 16 14 13 13 7 12 13 13 9 12 Satýn almam 88 88 87 84 86 87 87 93 88 87 87 91 88 YURTDIÞI TATÝL % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Yurtdýþý tatile çýkarým 11 11 9 11 13 11 18 7 Yurtdýþý tatile çýkmam 89 89 91 89 87 89 82-7 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE YURTDIÞI TATÝLE ÇIKMA BEKLENTÝSÝ % Yurtdýþý tatile çýkarým 18 17 19 19 15 20 15 21 21 16 20 16 13 Yurtdýþý tatile çýkmam 82 83 81 81 85 80 85 79 79 84 80 84 87 17
Satýn Alma Harcama Eðilimleri YAZLIK KONUT % 2007 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Satýn alýrým 8 5 3 4 6 5 6 1 Satýn almam 92 95 97 96 94 95 94-1 Toplam 100 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE YAZLIK KONUT SATIN ALMA BEKLENTÝSÝ % Satýn alýrým 6 6 7 9 5 9 5 3 6 6 6 8 5 Satýn almam 94 94 93 91 95 91 95 97 94 94 94 92 95 EÐLENCE HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 9 8 10 8 12 4 Deðiþmez 46 53 60 62 65 3 Azalýr 45 39 30 30 22-7 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE EÐLENCE HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 12 10 15 27 13 10 7 7 12 13 14 12 10 Deðiþmez 65 69 61 58 61 61 75 71 65 65 66 65 64 Azalýr 22 21 24 15 26 29 18 22 23 22 21 23 26 18
Satýn Alma Harcama Eðilimleri TELEFON HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 20 13 19 22 22 0 Deðiþmez 39 52 59 54 58 4 Azalýr 41 35 22 24 20-4 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE TELEFON HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 22 21 24 27 20 22 24 21 22 23 23 24 19 Deðiþmez 58 59 57 54 61 60 58 58 61 56 59 57 57 Azalýr 20 20 19 19 20 19 18 21 17 21 17 19 24 EV DIÞI YEME-ÝÇME HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 18 16 21 24 22-1 Deðiþmez 48 57 58 59 59 0 Azalýr 34 27 22 17 19 2 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE EV DIÞI YEME-ÝÇME HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 22 19 26 26 23 24 16 22 23 22 24 18 20 Deðiþmez 59 65 53 62 55 57 64 58 61 57 58 66 58 Azalýr 19 17 20 12 22 19 19 19 16 20 18 16 22 19
Satýn Alma Harcama Eðilimleri SPOR HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 11 14 16 17 21 4 Deðiþmez 57 60 63 65 65 0 Azalýr 32 26 20 18 14-4 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE SPOR HARCAMALARININ YÖNÜ Artar 21 16 26 29 21 25 20 11 21 21 21 21 20 Deðiþmez 65 69 60 66 59 60 65 75 65 65 64 66 65 Azalýr 14 15 14 5 20 15 15 14 15 14 14 13 15 KÝÞÝSEL BAKIM HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 16 14 19 21 23 2 Deðiþmez 49 59 62 65 63-3 Azalýr 35 26 19 14 15 1 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE KÝÞÝSEL BAKIM HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 23 22 24 43 23 17 17 18 24 22 22 32 21 Deðiþmez 63 64 61 45 62 71 69 64 64 62 65 52 61 Azalýr 15 14 15 12 15 12 14 18 12 16 12 16 18 20
Satýn Alma Harcama Eðilimleri GÜNLÜK TÜKETÝM HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 31 21 33 35 33-2 Deðiþmez 41 53 53 49 52 2 Azalýr 28 25 15 16 15 0 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE GÜNLÜK TÜKETÝM HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 33 30 37 30 36 37 30 31 34 33 33 37 32 Deðiþmez 52 57 46 54 49 50 54 53 55 50 53 45 52 Azalýr 15 13 17 16 15 14 16 16 12 18 14 18 16 GÝYÝM HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 22 20 26 31 30-1 Deðiþmez 46 55 57 55 54-1 Azalýr 32 25 17 15 16 1 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE GÝYÝM HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 30 25 34 45 34 31 23 17 27 31 30 39 26 Deðiþmez 54 58 50 41 49 56 60 64 58 52 54 47 58 Azalýr 16 16 16 14 18 13 16 19 15 17 16 15 16 21
Satýn Alma Harcama Eðilimleri ULAÞIM HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 28 21 32 32 37 5 Deðiþmez 42 58 53 54 51-3 Azalýr 30 21 16 15 12-2 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE ULAÞIM HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 37 34 40 45 34 38 36 34 35 39 37 39 36 Deðiþmez 51 54 47 47 53 50 48 53 54 48 51 48 51 Azalýr 12 12 13 8 13 11 16 14 11 14 12 12 13 SAÐLIK HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 44 38 37 36 39 3 Deðiþmez 47 49 56 55 52-3 Azalýr 9 13 7 10 9-1 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE SAÐLIK HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 39 37 41 43 32 42 39 41 35 41 38 49 38 Deðiþmez 52 55 50 51 60 52 48 48 57 49 53 46 53 Azalýr 9 9 9 6 8 6 13 11 8 10 9 6 9 22
Satýn Alma Harcama Eðilimleri EÐÝTÝM HARCAMALARININ YÖNÜ % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Artar 48 49 53 50 55 5 Deðiþmez 40 41 37 39 39 0 Azalýr 12 10 10 10 5-5 Toplam 100 100 100 100 100 0 2013'TE EÐÝTÝM HARCAMALARININ YÖNÜ % Artar 55 55 56 70 56 70 54 31 56 55 55 58 56 Deðiþmez 39 41 37 25 38 26 40 62 39 39 40 36 39 Azalýr 5 4 7 5 6 3 6 7 4 6 6 6 5 23
Yatýrým Tercihleri KÝÞÝSEL TASARRUF ÝÇÝN YATIRIM TERCÝHÝ % 2012 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 0 Altýn'a 29 39 34 52 43-8 Arsa'ya 18 17 23 28 28 1 Ev'e 22 18 27 29 26-3 Türk Lirasý'na 15 18 13 9 10 1 Mevduat Hesabý'na 4 5 4 3 7 4 Dolar'a 5 3 2 6 5-1 Euro'ya 5 5 2 10 5-6 Borsa'ya 1 3 2 4 3-1 Hazine Bonosu'na 3 1 1 2 3 1 Diðer 0 1 1 1 0-1 Bilmiyorum / Cevap Yok 3 4 4 3 4 0 Toplam 104 114 114 146 133-13 Tablolar 2013 verisine göre sýralýdýr. Çoklu cevap nedeniyle toplam 100'ü aþabilir. 2013 2013'TE KÝÞÝSEL TASARRUF ÝÇÝN YATIRIM TERCÝHÝ % GENEL Kadýn Erkek 18-24 25-34 35-44 45-54 55 + AB-C1 C2-DE Kent Yarýkent Kýr Altýn'a 43 50 36 49 55 46 29 34 45 42 43 43 44 Arsa'ya 28 18 39 28 25 40 34 18 28 28 32 25 22 Ev'e 26 28 24 34 31 24 24 18 24 27 26 25 26 Türk Lirasý'na 10 10 10 7 4 7 7 25 12 9 8 17 12 Mevduat Hesabý'na 7 8 5 3 4 6 10 11 7 6 8 4 4 Dolar'a 5 4 5 6 3 4 5 6 5 4 4 2 7 Euro'ya 5 6 3 7 4 3 4 6 6 4 5 4 5 Borsa'ya 3 3 4 4 3 2 3 4 5 2 3 4 4 Hazine Bonosu'na 3 2 3 0 2 1 5 4 4 2 2 5 2 Bilmiyorum / Cevap Yok 4 4 3 1 4 3 5 5 3 4 4 3 4 Toplam 133 133 133 138 135 135 127 130 139 129 135 132 129 24
Toplumsal Beklentiler - Siyasi Gündem
Toplumsal Beklentilerde Kaygý Artýyor Toplumsal beklentilerde ise geçen yýlla karþýlaþtýrldýðýnda karamsar bir ruh hali ile karþýlaþýyoruz. Her ne kadar bazý konulardaki pozitif toplumsal beklenti hala yüzde 50 nin üzerinde olsa da, 2013 e girerken özellikle dýþ politika ve içerideki bazý temel sorunlar hakkýndaki temel algýnýn geçen yýla göre negatif yönde deðiþtiði ortaya çýkýyor. Örneðin 2013 te Türkiye nin uluslararasý itibarý artar diyenlerin yüzde 70 ten yüzde 55 e (15 puan azalma), Türkiye nin komþularýyla iliþkileri güçlenir diyenlerin yüzde 58 den yüzde 43 e (15 puan azalma), Daha huzurlu bir ülke oluruz diyenlerin yüzde 60 tan yüzde 47 ye (14 puan azalma), Yeni anayasa uzlaþma ile kabul edilir diyenlerin yüzde 68 den yüzde 56 ya (12 puan azalma), Adalet daha iyi iþler diyenlerin yüzde 56 dan yüzde 45 e (11 puan azalma), Ýnsanlar kendini daha güvende hisseder diyenlerin yüzde 54 ten yüzde 44 e (10 puan azalma), Demokratik hak ve özgürlükler artar diyenlerin yüzde 58 den yüzde 50 ye (8 puan azalma), Terörle mücadele baþarýya ulaþýr diyenlerin yüzde 47 den yüzde 39 a (8 puan azalma) gerilediði görülüyor. Türkiye nin bölünme ihtimali artar diyenlerin yüzde 27 den yüzde 41 e (14 puan artýþ), Türkiye nin dýþ politikasýnda sorunlar artar diyenlerin yüzde 54 ten yüzde 64 e (10 puan artýþ), Devlet yönetiminde dinin etkisi artar diyenlerin yüzde 57 den yüzde 67 ye (10 puan artýþ) çýktýðý gözleniyor. Diðer bazý beklentilerdeki negatif geliþmeyle birlikte toplumsal kaygýnýn geçen yýla göre bir hayli yükselmiþ olduðu söylenebilir. 2013 e girerken Baþbakan dan memnuniyet algýsý 11 puan azalarak yüzde 52 ye, Cumhurbaþkaný ndan memnuniyet de 6 puan azalarak yüzde 70 e düþüyor. Yine de bu oranlarýn yüzde 50 nin üzerinde olduðu, bir baþka deyiþle gerek Baþbakan a gerekse Cumhurbaþkaný na toplumsal desteðin azalarak da olsa sürdüðü belirtilmelidir. Bütün bu bulgulardan hareketle, yurttaþlarýn toplumsal beklentiler açýsýndan 2013 e kaygýlý bir ruh hali içinde girdiklerini, ekonomik beklentilerdeki endiþelerin de geçen yýlkine benzer bir düzeyde devam ettiðini söyleyebiliriz. Öte yandan Ýç çatýþma artar diyenlerin yüzde 37 den yüzde 52 ye (15 puan artýþ), 26
Toplumsal Beklentiler TOPLUMSAL SORUNLAR ÇÖZÜM BEKLENTÝSÝ % Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Toplum hayatýnda dinin etkisi artar 65 58 53 59 67 71 4 Devlet yönetiminde dinin etkisi artar 57 48 45 52 57 67 9 Türkiye'nin dýþ politikasýnda sorunlar artar N/A N/A N/A 50 54 64 10 Türban-baþörtüsü meselesi çözülür 49 27 33 48 42 60 18 Büyük þehirler daha güvensiz hale gelir N/A N/A 62 56 54 58 5 Yeni bir Anayasa uzlaþmayla kabul edilir N/A N/A N/A 57 68 56-12 Türkiye'nin uluslararasý itibarý artar N/A N/A 59 64 70 55-15 Yolsuzlukla mücadele artar 53 55 52 58 59 55-4 Ýç çatýþmalar artar N/A N/A 53 42 37 52 15 Demokratik haklar ve özgürlükler artar N/A N/A 51 57 58 50-8 Daha huzurlu bir ülke oluruz N/A N/A 47 55 60 47-14 Ordunun itibarý artar N/A N/A 59 53 55 46-9 Ekonomik refah artar N/A N/A N/A 49 51 45-6 AB ile iliþkiler geliþir 49 45 47 48 43 45 2 Adalet daha iyi iþler 63 45 46 52 56 45-11 Ýnsanlar kendini daha güvende hisseder 66 41 40 49 54 44-10 Türkiye'nin komþularýyla iliþkileri daha da güçlenir N/A N/A N/A 64 58 43-15 Hükümetin demokratik açýlým politikasý baþarýlý olur N/A N/A 36 46 49 42-7 Laiklik güçlenir 63 54 52 53 51 42-9 Ýþsizlik azalýr 40 28 33 41 40 42 2 Türkiye'nin bölünme ihtimali artar N/A N/A 35 33 27 41 14 Ergenekon olarak konuþulan dava adil bir sonuca baðlanýr N/A N/A 36 39 43 41-2 Terörle mücadele baþarýya ulaþýr 69 42 39 47 47 39-8 Güneydoðu sorunu çözüme kavuþur 53 25 30 37 37 31-6 Abdullah Öcalan serbest býrakýlýr N/A N/A 14 14 14 19 5 2013 yýlý verilerine göre sýralanmýþtýr. Bazý önermeler araþtýrmaya dahil edilmediði dönemlerde tabloda N/A olarak gösterilmektedir 2012 2013 27
Toplumsal Beklentiler TOPLUMSAL BEKLENTÝLER % Toplum hayatýnda dinin etkisi artar 71 75 68 69 68 68 68 82 70 73 70 80 70 Devlet yönetiminde dinin etkisi artar 67 69 64 71 67 59 60 76 65 68 66 77 63 Türkiye'nin dýþ politikasýnda sorunlar artar 64 60 67 61 60 60 64 73 64 64 63 70 62 Türban-baþörtüsü meselesi çözülür 60 61 59 62 61 58 55 63 59 61 58 73 59 Büyük þehirler daha güvensiz hale gelir 58 61 55 63 59 53 56 60 60 57 57 68 56 Yeni bir Anayasa uzlaþmayla kabul edilir 56 59 53 53 58 57 58 53 53 58 55 53 59 Türkiye'nin uluslararasý itibarý artar 55 56 55 60 56 57 56 49 52 57 54 57 58 Yolsuzlukla mücadele artar 55 58 52 58 57 55 58 50 49 59 53 52 60 Ýç çatýþmalar artar 52 58 46 67 55 47 43 49 49 54 54 57 47 Demokratik haklar ve özgürlükler artar 50 51 49 51 49 52 50 48 47 52 48 53 53 Daha huzurlu bir ülke oluruz 47 48 45 45 46 47 51 43 43 49 44 46 53 Ordunun itibarý artar 46 46 46 38 45 49 47 50 40 50 44 51 47 Ekonomik refah artar 45 45 46 54 40 47 46 43 41 48 43 53 47 AB ile iliþkiler geliþir 45 51 39 64 48 36 38 40 44 46 41 52 50 Adalet daha iyi iþler 45 44 46 40 46 47 44 47 43 46 41 49 51 Ýnsanlar kendini daha güvende hisseder 44 44 44 38 40 49 48 45 42 45 41 43 51 Türkiye'nin komþularýyla iliþkileri daha da güçlenir 43 48 37 39 46 40 40 47 39 45 40 45 48 Hükümetin demokratik açýlým politikasý baþarýlý olur 42 46 38 44 41 43 43 40 40 43 39 36 49 Laiklik güçlenir 42 45 39 45 34 49 43 41 36 46 40 46 44 Ýþsizlik azalýr 42 43 41 42 37 44 43 44 40 43 40 42 44 Türkiye'nin bölünme ihtimali artar 41 48 34 48 38 36 45 41 39 42 43 33 40 Ergenekon olarak konuþulan dava adil bir sonuca baðlanýr 41 38 44 39 42 44 38 41 38 43 38 46 46 Terörle mücadele baþarýya ulaþýr 39 37 41 31 32 41 44 48 38 40 37 39 44 Güneydoðu sorunu çözüme kavuþur 31 35 26 29 30 27 28 38 28 33 27 24 40 Abdullah Öcalan serbest býrakýlýr 19 20 18 19 16 19 19 22 16 21 19 25 15 28
Toplumsal Beklentiler TERÖRLE MÜCADELE BAÞARIYA ULAÞIR % 2012 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Katýlýyorum 69 42 39 47 47 39-8 Katýlmýyorum 28 57 56 50 49 58 8 Cevap Yok 3 2 5 4 4 3-1 Toplam 100 100 100 100 100 100 0 2013 2013'TE TERÖRLE MÜCADELE BAÞARIYA ULAÞIR % Katýlýyorum 39 37 41 31 32 41 44 48 38 40 37 39 44 Katýlmýyorum 58 58 57 62 66 57 55 48 59 57 61 58 50 Cevap Yok 3 5 2 7 2 2 2 4 3 3 2 3 6 GÜNEYDOÐU SORUNU ÇÖZÜME KAVUÞUR % 2012 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Katýlýyorum 53 25 30 37 37 31-6 Katýlmýyorum 44 73 64 57 58 63 5 Cevap Yok 4 2 6 6 5 6 1 Toplam 100 100 100 100 100 100 0 2013 2013'TE GÜNEYDOÐU SORUNU ÇÖZÜME KAVUÞUR % Katýlýyorum 31 35 26 29 30 27 28 38 28 33 27 24 40 Katýlmýyorum 63 59 68 65 65 69 68 51 65 62 68 61 55 Cevap Yok 6 6 6 6 5 4 4 11 7 6 5 15 5 29
Toplumsal Beklentiler TOPLUM HAYATINDA DÝNÝN ETKÝSÝ ARTAR % 2012 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Katýlýyorum 65 58 53 59 67 71 4 Katýlmýyorum 32 39 41 34 29 24-4 Cevap Yok 3 3 5 6 4 4 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 0 2013 2013'TE TOPLUM HAYATINDA DÝNÝN ETKÝSÝ ARTAR % Katýlýyorum 71 75 68 69 68 68 68 82 70 73 70 80 70 Katýlmýyorum 24 21 28 24 29 31 26 12 26 23 25 16 25 Cevap Yok 4 4 5 7 3 1 5 6 5 4 4 4 5 AB ÝLE ÝLÝÞKÝLER GELÝÞÝR % Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Katýlýyorum v 49 45 47 48 43 45 2 Katýlmýyorum 45 52 48 46 52 50-2 Cevap Yok 5 3 5 6 5 5 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 0 2012 2013 2013'TE AB ÝLE ÝLÝÞKÝLER GELÝÞÝR % Katýlýyorum 45 51 39 64 48 36 38 40 44 46 41 52 50 Katýlmýyorum 50 42 58 33 48 62 56 50 52 48 54 45 44 Cevap Yok 5 8 3 3 3 3 6 10 4 6 5 3 6 30
Toplumsal Beklentiler ÝÞSÝZLÝK AZALIR % 2012 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Katýlýyorum 40 28 33 41 40 42 2 Katýlmýyorum 59 72 66 56 57 56 0 Cevap Yok 2 0 1 3 3 2-2 Toplam 100 100 100 100 100 100 0 2013 2013'TE ÝÞSÝZLÝK AZALIR % Katýlýyorum 42 43 41 42 37 44 43 44 40 43 40 42 44 Katýlmýyorum 56 55 58 54 63 55 56 54 59 55 58 54 53 Cevap Yok 2 3 1 4 1 1 1 2 1 2 1 4 2 YOLSUZLUKLA MÜCADELE ARTAR % 2012 2013 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Katýlýyorum 53 55 52 58 59 55-4 Katýlmýyorum 44 44 44 40 38 42 4 Cevap Yok 3 1 4 3 3 3 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 0 2013'TE YOLSUZLUKLA MÜCADELE ARTAR % Katýlýyorum 55 58 52 58 57 55 58 50 49 59 53 52 60 Katýlmýyorum 42 37 46 38 41 43 40 46 48 37 43 47 37 Cevap Yok 3 4 2 5 3 2 2 4 2 4 4 1 3 31
Toplumsal Beklentiler TÜRBAN-BAÞÖRTÜSÜ MESELESÝ ÇÖZÜLÜR % 2012 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Katýlýyorum 49 27 33 48 42 60 18 Katýlmýyorum 45 71 62 45 52 36-16 Cevap Yok 5 2 5 7 6 4-2 Toplam 100 100 100 100 100 100 0 2013 2013'TE TÜRBAN-BAÞÖRTÜSÜ MESELESÝ ÇÖZÜLÜR % Katýlýyorum 60 61 59 62 61 58 55 63 59 61 58 73 59 Katýlmýyorum 36 33 38 37 37 40 39 28 37 35 37 26 36 Cevap Yok 4 5 3 2 2 2 6 10 4 5 5 0 5 DEVLET YÖNETÝMÝNDE DÝNÝN ETKÝSÝ ARTAR % 2012 Baz 1100 1100 1100 1100 1100 1100 1100 0 Katýlýyorum 57 48 45 52 57 67 9 Katýlmýyorum 39 49 50 42 39 29-9 Cevap Yok 4 3 5 7 4 4 0 Toplam 100 100 100 100 100 100 0 2013 2013'TE DEVLET YÖNETÝMÝNDE DÝNÝN ETKÝSÝ ARTAR % Baz 1100 555 547 188 271 219 181 241 438 662 657 129 314 Katýlýyorum 67 69 64 71 67 59 60 76 65 68 66 77 63 Katýlmýyorum 29 26 33 22 31 40 36 20 32 28 30 20 31 Cevap Yok 4 5 2 7 3 2 4 4 4 4 3 3 5 32