Hanifi AKBIYIK Toprak Muhafaza ve Havza Islahı Dairesi Başkan Yardımcısı 2012-Ocak 1
Havza Havza; bir akarsu tarafından parçalanan ve kendine has doğal kaynakları bünyesinde barındıran, suları aynı denize, ırmağa veya göle akan belirli büyüklükte arazi parçasıdır. Bir su havzası suların deniz veya göllere döküldüğü yerlerden başlar, en yüksek noktaya kadar devam eder ve kendi içerisinde birçok mikro havzaya ayrılır.
3
Havzaların Büyüklüklerine Göre Sınıflandırılması 1. Küçük Havzalar <100 Ha. 2. Orta Büyüklükte Havzalar 100-1000 Ha. 3. Büyük Havzalar 1000 10000 Ha. 4. Çok Büyük Havzalar >10000 Ha. (Fırat, Dicle) 4
ANKARA 24 October 2007
Turkey s main watersheds AKARSU HAVZALARI cnokan2009 6
Havza Islah Çalışmalarının Tarihsel Gelişimi Ortadoğu, Hindistan, Mısır, Çin Osmanlı Dönemi(Fatih Sultan Mehmet, II.Beyazıt) Cumhuriyet Dönemi(1950) 7
Havza Islahı Toprak, su ve bitki örtüsü arasında doğal dengeyi sağlamaya yönelik teknik, kültürel ve idari tedbirlerin alınması ile havzada yaşayan halkın sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmalarının sağlanması için yapılan çalışmaların tamamına havza ıslahı ismi verilir. 8
Havza Amenajmanı Bir su toplama havzasında, ekolojinin temel esasları dikkate alınarak, doğal kaynakların, toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasını sağlayacak şekilde sürdürülebilir kullanımının sağlanması, geliştirilmesi ve yönetilmesidir. 9
ENTEGRE HAVZA AMENAJMANI Bir havza üzerinde bulunan doğal kaynakların kullanımı genelde o kaynakların sahipleri tarafından planlanmakta ve yönetilmekte, dolayısı ile birbirleri ile bir bağlantısı bulunmamaktadır. Örneğin ormanlar Orman Bakanlığı, tarım arazileri ise sahipleri tarafından işletilmektedir. Ancak havzada yapılan çalışmalar her ne kadar birbirinden bağımsız yapılırsa yapılsın orada üretilen su, havzanın alt kısımlarında yaşayan insanlar ile daha evvel yapılmış olan tesisleri etkiler. Bu da Enteğre Havza Amenajmanı nın doğmasına neden olmuştur.
ENTEGRE HAVZA AMENAJMANI Bir havza üzerinde bulunan doğal kaynakların kullanımı genelde o kaynakların sahipleri tarafından planlanmakta ve yönetilmekte, dolayısı ile birbirleri ile bir bağlantısı bulunmamaktadır Erozyonu veya doğal kaynak tahribatını meydana getiren sorunlar yöreye has, havza bazında çözüm gerektiren ve birçok kurum ve kuruluşları direkt ilgilendiren bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır.bu nedenle erozyonun önlenmesi ile görevli kurumların aynı havzada birlikte çalışmalarının önemi ortaya çıkmaktadır. Örneğin; doğal kaynakların tahrip edildiği bir havzada sadece Çevre ve Orman Bakanlığı nın havzanın üst kısmında gerekli erozyon kontrolu tedbirlerini alması, Tarım teşkilatlarının aşağı havzada, tarım alanlarında, yanlış arazi kullanımından kaynaklanan erozyon ve toprak koruma tedbirlerini almaması, o havzada erozyonun sürmesine veya kısmen alınan tedbirlerin amacına ulaşamaması sonucunu doğurmaktadır. Bu nedenlerle havzada doğal kaynak aşınmasının önlenmesi için uygulayıcı kuruluşların güçlerini birleştirilerek entegre bir çalışmaya geçmesi gereklidir.. 11
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (1) Konular Yönetimin temel amacı Gelişmiş Ülkelerde mevcut durum Su kalitesinin ve miktarının artırılması ve geliştirilmesi, Biyolojik çeşitliliğin, ekonomik türlerin korunması ve geliştirilmesi, Yaban hayatının korunması ve sürdürülebilirliği Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde mevcut durum Erozyonun önlenmesi, sel ve taşkın kontrolu Ormanların korunması ve geliştirilmesi, Meraların ıslahı Tarımsal üretimin geliştirilmesi Gelir seviyesinin yükseltilmesi 12
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (2) Konular Havza rehabilitasyonundan sağlanan fayda Gelişmiş Ülkelerde mevcut durum Havza içinden çok havza dışı insanlara yönelik Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde mevcut durum Genellikle havza içi insanlarına yönelik 13
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (3) Konular Arazi kullanımı Gelişmiş Ülkelerde mevcut durum Doğal kaynakların kullanılmasında, koruma ve kullanma dengesi hakim. Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde mevcut durum Orman ve mera tahribatı, yanlış tarım, yamaç tarımı 14
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (4) Konular Havzanın nüfus yoğunluğu Az Gelişmiş Ülkelerde mevcut durum Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde mevcut durum Yoğun 15
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (5) Konular Altyapı Gelişmiş Ülkelerde mevcut durum Yollar standart, elektrik ve şebekeli içme suyu mevcut. Isınma kömür ve elektrik Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde mevcut durum Yollar toprak ve stabilize. Elektrik genellikle mevcut Şebekeli içme suyu az, çoğunluk çeşmeli. Isınma çoğunlukla odun ve tezek. 16
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (6) Konular İnsanlarının sosyal ve ekonomik durumu Gelişmiş Ülkelerde mevcut durum Okumuş, kendini geliştirmiş zengin büyük topraklı çiftçiler Ahır hayvancılığı son derece gelişmiş. Büyük hayvan çiftlikleri hakim Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde mevcut durum Az okumuş, fakir, küçük topraklı çiftçiler ve köylüler Sürü hayvancılığı hakim Az gelişmiş ahır hayvancılığı 17
GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERDE HAVZA YÖNETİMİNDEKİ TEMEL FARKLILIKLAR (7) Konular Mülkiyet Gelişmiş Ülkelerde mevcut durum Mülkiyet belirli, kadastro tamamlanmış. Tarım, orman ve merada özel mülkiyet hakim Tarım alanları büyük ölçekte Az gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde mevcut durum Orman ve meralarda Devlet mülkiyeti Tarım, çok parçalı ve küçük arazilerde. Özel mülkiyet yanında Devlet mülkiyetinde olup ta tarım yapılan önemli ölçekte arazi mevcut 18
Doğal Kaynak Sorunlarının Çözümünde Havza Amenajmanının Rolü Sorun Çözüm Havza Amenajmanı İlişkisi Su Yetersizliği Bitki Örtüsü Yönetimi (evapotransprayonu azaltmak) Derin köklü türleri sığ köklülere, iğne yapraklıları yapraklılara dönüştürmek Sel ve Taşkın Tahrip olmuş ve çıplak alanda bitkilendirme Uygun bitki örtüsünü yetiştirmek ve yönetmek Enerji yetersizliği Odun kullanma Hızlı gelişen tür ağaçlandırmaları H.elektrik santraller kurmak Baraj ve nehir yataklarına gelen sedimenti en düşük düzeyde tutmak Gıda yetersizliği Hayvancılığı geliştirmek Otlatma sistemlerini geliştirmek Erozyon ve sediment Erozyon kontrol yapıları Bitkilendirme ve yönetim yoluyla yapıların ömrünü uzatmak Bitkilendirme Bitki örtüsü tesisi, korunması ve yönetimi 19
Havzalarda Tespit Edilen Sorunlar Doğal kaynakların tahribi Meralarda aşırı ve düzensiz otlatma Zayıf bitki örtüsü Orman alanlarından aşırı ve usulsüz faydalanma Erozyon Göçebe hayvancılık Dağınık yerleşim İnsan kaynaklarında azalma (Göç nedeniyle yetersiz işgücü) Hayvansal verimde düşüklük Tarım arazilerinin yanlış kullanılması Yetersiz tarım alanları Yetersiz su kaynakları Modern tarım tekniklerinden yoksunluk Tarım arazilerinde yetersiz organik madde Kırsal fakirlik Doğal kaynakların doğru kullanımı konusunda eğitim eksikliği Sanayiden kaynaklanan tahribat ve kirlenen doğal kaynaklar Arazi kadastrosunu tamamlanmaması 20
Havzalarda Arazi Bozulumunun Sonuçları Erozyonda artış Toprakta tuzlanmanın artması Tarım ürünlerinde azalma (Miktar+Kalite) Böcek ve hastalıklarda artış (Bitki+Tarım) Meralarda ot veriminin azalması Biyolojik çeşitlilikte azalma Su veriminde düşüş ve azalma Orman yangınlarında artış Bitki ölümleri Su kaynaklarında azalma Su ihtiyaçlarında artış Doğal kaynak tahribatında artış Sel ve taşkınların artması Yoksulluk ve göç 21
Havza Rehabilitasyon Projesi Havza ıslahı amacıyla hazırlanan projedir. Havza ıslah projesi kırsal kalkınma projesi değildir. İçerik olarak tarım, orman ve mera çalışmalarını kapsar ve doğal kaynak tahribatının önlenmesi ile birlikte, havzada yaşayan halkın ekonomik açıdan kalkındırılmasını ve böylece bozulmuş doğal dengenin yeniden tesis edilmesini amaçlar. 22
Türkiye de Yapılan Entegre Havza Rehabilitasyon Projeleri Doğu Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi Çoruh Havzası Rehabilitasyon Projesi Master Plan Çalışmaları 23
Projelerin Temel İlkeleri Projelerin birinci amacı doğal kaynak aşınımının durdurulmasıdır. Bu projeler kırsal kalkınma projeleri değildir. Doğal kaynak üzerindeki baskının azaltılması amacıyla kırsal kesim desteklenmektedir. Devletin ilgili birimlerinin yanı sıra yerel halkın, belediyelerin ve sivil toplum kuruluşlarının katılımını esas almaktadır. Karar verme, uygulama ve proje finansmanında katılım aranmaktadır. 24
Projelerin Ortak Gayeleri Doğal kaynakların (orman, toprak ve su ) korunması, rehabilitasyonu ve yönetimi Gelir getirici faaliyetler ile doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu ve yönetimi faaliyetlerinin entegrasyonu İnsan kaynaklarının geliştirilmesi Sürdürülebilirlik ve yaygınlaştırılabilirlik 25
HAVZALARIN SEÇİM KRİTERLERİ Kırsal fakirliğin şiddetle hüküm sürdüğü, Doğal kaynak tahribatı yoğun olan, Can ve mal kaybı yönünden tehlike arz eden, Ekonomik açıdan geri kazanımı mümkün olan, Belirli büyüklüğe sahip olan, Yerel halkın çalışmalara olumlu cevap verdiği, havzalardır. 26
Planlama Süreci Aşamaları 1.Sorun ve imkanları tanımlama(envanter, araştırma, değerlendirme) 2. Kısıtlama ve amaçları tanımlama, strateji geliştirme 3. Stratejileri gerçekleştirmek için alternatifleri ortaya koyma 4. Alternatiflerin çevresel, sosyal ve ekonomik etkilerini belirleme 5. Seçenekleri sıralama veya önceliklendirme 27
YASAL DAYANAK 6831 sayılı Orman Kanunu 4999 sayılı kanunla değişik 58. maddesi : Orman rejimine dahil veya yeniden orman tesis edilecek yerlerde havza bazında yapılacak ağaçlandırma, erozyon ve sel kontrolü, çığ ve heyelanların önlenmesi, ekosistemlerin korunup geliştirilmesi ve havzada yaşayan insanların hayat şartlarının iyileştirilmesi faaliyetleri, Çevre ve Orman Bakanlığının koordinatörlüğünde ilgili kuruluşlarla birlikte hazırlanan entegre projeler halinde uygulanır. 28
HAZIRLANAN BU PROJE İLE; Havzada rehabilitasyon çalışmaları yapılırken aynı zamanda doğal kaynakların doğru kullanımı konusunda halk eğitilmektedir. Proje ile öngörülen erozyon, toprak muhafaza, mera ıslahı ve ağaçlandırma gibi doğal kaynakları korumaya yönelik faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde zarar gören veya otlatma alanlarının daraltılması gibi çeşitli sıkıntılara giren yöredeki köylülerin bu sıkıntılarının hafifletilmesi için değişik ve alternatif gelir getirici faaliyetler uygulanmaktadır. Böylece kırsal fakirlik ile mücadele edilmektedir. 29
HAZIRLANAN BU PROJE İLE; Havzanın rehabilitasyonu, kurumlarca katılımcı olarak hazırlanan mikro havza planları kapsamında yapılmaktadır. Yani kurumlar havza rehabilitasyonu açısından ortak bir plan etrafında birlikte çalışma yapmaktadırlar. Bu planlar yerel halkla yatırımcı kurumlar arasında bir nevi sözleşme niteliğindedir. Bu açıdan birlikte karar verilen yatırımlar mikro havza planında öngörülen zaman ve ölçekte yapmak çok önemlidir. Havza planlarının hazırlanmasından uygulanmasına kadar yapılan tüm işlerde, yörede yaşayan ve doğal kaynakları kullanan köylüler projeye katılmaktadır. Böylece, kurumlar çalışmalarını tamamlayıp, havzadan çıktıktan sonra projeden gerçekleştirilen yatırımların sürdürülebilirliği, sorumluluğun o havzada yaşayan topluma ait olduğu kavramını getirmektedir 30
HAZIRLANAN BU PROJE İLE; Proje faaliyetlerine yerel halkın maddi desteği alınmaktadır. Örneğin sulama kanallarının yapımında çimento bedelini köylü ödemektedir. Projeden yapılan yatırımların devamlılığı için ayni ve nakdi katılım son derece önemli bir faktördür. 31
HAZIRLANAN BU PROJE İLE; Erozyonun azaltılması için, havza bazında katılımcı entegre planlama ve uygulamalara önem verilmektedir. Doğal kaynakların önemi ve korunmasına dair eğitim, yayın ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmaktadır. Kırsal fakirlikle mücadele edilmektedir. Bu amaçla havzadaki çiftçilere gelir artırıcı faaliyetler sunulmaktadır. Çünkü yoksulluk ile doğal kaynak tahribatı arasında doğrudan bir ilişki vardır. Yoksulluk arttıkça doğal kaynaklara yönelik baskı da artmaktadır. Tahribat arttıkça da yoksulluk artmakta ve bu kısır döngü devam etmektedir. 32
DOĞU ANADOLU SU HAVZALARI REHABİLİTASYON PROJESİ 33
Proje Uygulama Yılları Proje; Dünya Bankası ile Hükümetimiz arasında 25 Mart 1993 tarihinde imzalanmış ve uygulanmasına aynı yıl içersinde başlanmıştır. Proje 2001 yılında sona ermiştir. 34
Proje Bütçesi Proje Bütçesi Dış Para 77 Milyon USD İç Para 33 Milyon USD 110 Milyon USD 35
Bütçenin Kuruluşlara Dağılımı 80,000 70,000 60,000 50,000 40,000 30,000 20,000 10,000 0 AGM TÜGEM KHGM dış kredi iç para toplam 36
Proje Uygulayıcısı Kurumlar Koordinatör: Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü KHGM TÜGEM ORKÖY 37
Proje illeri Proje; 1993 te Orta Fırat havzasında bulunan Elazığ, Malatya ve Adıyaman İllerinde başlamıştır. 1998 yılından itibaren Adana, K. Maraş ve Sivas illeri; 1999 yılından itibaren de Isparta, Antalya, Mersin, Gaziantep ve Ş. Urfa illeri dahil edilmiştir. Toplamda il sayısı 11, mikro-havza sayısı da 88 dir. 38
PROJENİN AMACI Havzadaki doğal kaynak aşınmasını kabul edilebilir seviyeye indirmek, Havzada yaşayan köylünün gelir seviyesini arttırmak, Doğal kaynakların doğru kullanımına yönelik eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları yapmak, 39
PROJENİN İLK LERİ Bu proje ile ilk defa ; Kurumlar aynı havzada çalışma yapmaktadırlar Çalışmalara, yöre köylüsü, planlamadan uygulama sonucuna kadar aktif olarak katılmakta ve yatırımlara maddi katkı sağlamaktadır. 40
PLANLAMA AŞAMASINDA YÖRE HALKININ ROLÜ Katılımcı mikrohavza planlamasında uygulanacak planı önce yerel halk kabul etmekte sonra teknik projelendirme ve uygulama aşamasına geçilmektedir. Planlama aşamasında çiftçi ve köylü katılımı daima; - Problemlerin birlikte tespit edilmesi - Problemlerin birlikte tartışılması - Saptanan problemlerin birlikte çözülmesi sırasıyla gerçekleşmektedir. Köy halkı ile toplantılar düzenlenir. Problemlerini anlatmaları istenir, öncelik sırasına konur 41
PROJENİN FAALİYET GRUPLARI Rehabilitasyon faaliyetleri: Erozyon kontrolu, ağaçlandırma ve bozuk ormanların iyileştirilmesi Mera Islahı: Meraların ıslahı ve alt yapının geliştirilmesi Nadas azaltma çalışmaları Kıyı koruması Tarımsal teras tesisi Oyuntuda ve meyilli marjinal alanlarda korumalı bağbahçe tesisi Yabani ağaç aşılamaları 42
Gelir artırıcı faaliyetler: Agronomik paket uygulamaları: Tarla bitkilerinin yetiştirilme tekniği uygulamaları. Suluda meyvecilik, sebzecilik ve bağcılık, Tarla kenarı ağaçlandırması, Suluda yem bitkisi üretimi, Arıcılık, Hayvancılığın iyileştirilmesi, Küçük ölçekte sulamalar, Mera yönetiminin geliştirilmesi. Demostrasyonlar 43
Proje bilgileri Mikro havzaların sayısı:...88 Mikro havzaların toplam alanı:...716.945 Ha. Toplam uygulama alanı....144.894 Ha. Toplam maliyet :...78.334.000 $ Köylerin sayısı :........350 Nüfus :.....278.966 44
Yapılan çalışmalar (1) AGM 73.156 ha. toprak muhafaza ağaçlandırması 19.882 ha. mera ıslahı 81 ha. galeri ağaçlandırması 2.240 ha. meşe rehabilitasyonu 1.687 ha. sedir rehabilitasyonu 45
Yapılan çalışmalar(2) TÜGEM 7 888 ha agronomik paket uygulaması, 9 813 ha. nadas azaltma, 1 588 ha. demonstrasyon çalışması 1 224 000 adet antep fıstığı aşılaması, 238 049 adet tarla kenarına fidan dikimi, 1 903 ha. suluda yem üretimi, 8 864 ha. bağ bahçe tesisi, 34 560 adet arı kovanı dağıtımı 46
Yapılan çalışmalar (3) KHGM 1.069.498 m sulama kanalı, 1.260 adet sulama havuzu, 2.643 ha. tarımsal teras inşaatı 12.368 ha. arazinin sulamaya açılması 47
ANADOLU SU HAVZALARI REHABİLİTASYON PROJESİ 48
49
Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi Proje : Karadeniz ve Akdeniz e sularını boşaltan Kızılırmak, Yeşilırmak ve Seyhan nehirlerinin su toplama havzalarında seçilen 28 yukarı mikrohavzada doğal kaynak rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin azaltılmasını, aşağı havzalarda ise tarımsal ve hayvansal kaynaklı su kirliliğinin azaltılması ve izlenmesi çalışmalarını kapsar. 50
Uygulayıcı Kurumlar (Merkez) BAKANLIK ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI(MEF) TARIM VE KÖY İŞLERİ BAKANLIĞI(MAR A) GENEL MÜDÜRLÜKLER Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü(AGM) Orman Genel Müdürlüğü(OGM) Orman ve Köy İlişkileri Genel Müdürlüğü(ORKÖY) Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü(ÇYGM) Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü(TÜGEM) Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü(KKGM) 51
Uygulayıcı Kurumlar İl Düzeyinde İLGİLİ BİRİMLER İl Çevre ve Orman Müdürlükleri(AGM,ORKÖY,ÇYGM) Orman İşletme Müd.(OGM) Tarım İl Müdürlükleri İl Özel İdare Müdürlükleri PROJE İÇİNDEKİ İLGİLİ KURUMLAR Belediyeler, Muhtarlıklar Kooperatifler ve Birlikler 52
Uygulama İlleri (1) NO İLİ HAVZA REHABİLİTASYONU VE 1 SAMSU N 2 AMASY A TARIMSAL KİRLİLİK 2 Mikrohavza da;(ilyaslı, Yörükler) -Büyükbaş hayvan atık yönetimi, depolama ve uygulama tesisleri -Besin Yönetimi -Su kirliliğinin ölçülmesi ve izlenmesi 2 Mikrohavza da; (Ezinepazarı, Büyükkızılca) Büyükbaş hayvan atık yönetimi, depolama ve uygulama tesisleri -Besin Yönetimi -Su kirliliğinin ölçülmesi ve izlenmesi 5 Mikrohavza da; -Havza rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin azaltılması 3 TOKAT 2 Mikrohavza da; (üzümören, Turhal) Büyükbaş hayvan atık yönetimi,depolama ve uygulama tesisleri -Besin Yönetimi -Su kirliliğinin ölçülmesi ve izlenmesi 5 Mikrohavza da; 53
Uygulama İlleri (2) NO İLİ HAVZA REHABİLİTASYONU VE TARIMSAL KİRLİLİK 4 ÇORUM 2 Mikrohavza da;(derinçay, Arifegazili) -Besin Yönetimi, Kümes atık yönetimi -Su kirliliğinin ölçülmesi ve izlenmesi 7 Mikrohavza da; -Havza rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin azaltılması 5 SIVAS 5 Mikrohavza da; -Havza rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin azaltılması 6 KAYSERİ 6 Mikrohavza da; -Havza rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin azaltılması 54
Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi KÜRESEL AMAÇ: Karadeniz e boşalan su havzalarında besin maddeleri ve öteki tarımsal kirleticilerin yüzey ve yer altı sularına boşaltılmasını azaltacak tarımsal uygulamaların başlatılmasıdır. Proje; uzun vadede Türkiye ve Karadeniz in yüzey ve yer altı sularına azot, fosfor ve öteki tarımsal kirleticilerin boşaltılmasını azaltacak iyileştirilmiş gübre ve besin maddesi yönetim uygulamaları yanı sıra organik çiftçiliğin başlatılmasına yardımcı olacaktır. 55
Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi Proje ; sürdürülebilir bir doğal kaynak yönetimi için devletin ilgili tüm birimleri ile yerel halkın katılımını hedefleyen katılımcı bir projedir. Doğal kaynak yönetimi ile ilgili sorumluluk yüklenmiş ve bu yönetimden etkilenen, talep ve beklentisi olan tüm toplum kesimleri ve ilgili grupların; karar verme, planlama, uygulama, izleme, değerlendirme ve denetimi de dahil olmak üzere yönetimin her safhasında yer almaktadır. 56
Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesinin Politikaları -Doğal Kaynakların Korunması, Rehabilitasyonu ve Yönetimi -Gelir Getirici Faaliyetler İle Doğal Kaynakların Korunması, Rehabilitasyonu ve Yönetimi Faaliyetlerinin Entegrasyonu -İnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi -Sürüdürülebilirlik ve Yaygınlaştırılabilirlik 57
PROJE BİRİMLERİ MERKEZİ DÜZEYDE 1-Proje Yönetim Grubu(PMG) 2-Her Bakanlığın Proje Yönetim Birimleri(PMU) İL DÜZEYİNDE 1-İl Proje Yönetim Ekipleri 2-Küçük Su toplama Havzası Uygulama Ekipleri 58
59
TOPLAM BÜTÇENİN FİNANSMAN DAĞILIMI(Kredi+Hibe) Dünya Bankası Milyon $ Kredi Hibe Toplam 20.00 7,01 27.01 Hükümet 7.30 2.22 9.52 Katılımcı 7.70 0.84 8.54 TOPLAM 35.00 10.07 45.07 60
Bütçenin Kurumlara Dağılımı Kurum Dünya Hükümet Katılımcı Toplam Bankası AGM-OGM 10.46 3.92-14.38 İL ÖZEL İD. 6.25 1.94 8.19 TÜGEM 2.82 0.72 2.07 5.61 ORKÖY 2.32 0.60 3.70 6.62 Harçlar 0.10 - - 0.10 TOPLAM 15.70 11.49 7.71 34.90 ÇYGM 0.47 0.10-0.57 KKGM 6.53 2.10 0.80 9.43 TOPLAM 7.00 2.20 0.80 10.00 GENEL TOPLAM 22.70 13.69 8.51 44.90 61
Kredi Bütçesinin Kategorilere Göre Dağılımı(milyon $) Kategoriler Dünya Bankası Hükümet Çiftçi-Köylü Toplam Tarımsal Girdi ve yatırımlar 4.2 0.8 2.1 7.0 Mal ve Ekipmanlar 1.3 0.0 1.3 İnşaat İşleri 12.8 5.5 2.8 21.1 Danışmanlık Hizmetleri 0.6 0.2 0.7 Eğitim 0.2 0.0 0.2 İşletme Giderleri 0.8 0.8 2.9 4.5 Toplam Proje Maliyeti 19.8 7.3 7.7 34.8 Banka İşlem Harcı 0.2 0.2 Genel Toplam 20.0 7.3 7.7 35.0 62
Hibe Bütçesinin Kategorilere Göre Dağılımı(milyon $) Kategoriler GEF Hükümet Belediy e Çiftçi-Köylü Toplam İnşaat İşleri 3.7 0.4 0.1 0.0 4.2 Mallar 1.3 0.2 0.1 0.0 1.7 Teknik Danışmanlık ve Eğitim Hizmet Sözleşmeleri 0.4 0.1 0.1 0.6 0.9 0.2 1.1 İşletme Giderleri 0.6 0.3 0.7 0.7 2.4 Toplam Proje Maliyeti 7.0 1.3 0.9 0.8 10.1 63
KURUMLARIN PLANLANAN FAALİYET MİKTARLARI KURUMLAR PLANLANAN UYGULAMA ALANI (Ha.) AGM 22.763 OGM 4.082 TOPLAM 26.845 TÜGEM 7.625 KHGM(il özel idare) 4.488 GENEL TOPLAM 38.958 ORKÖY 430 Ünite 64
ORMANCILIK FAALİYETLERİNİN MİKTARI AGM-OGM Toprak Muhafaza Ağaçlandırılması Ha. 15.600 Çıplak, Zayıf,Aşınmış Top. Kor. Ve Geliştirlmesi Ha. 2.265 Galeri Ağaçlandırması Ha. 37 Orman İçi Mera Yönetiminin Planlanması Ha. 1.800 Orman İçi Mera Rehabilitasyonu ve Yönetimi Ha. 2350 Meşe Rehabilitasyonu Ha. 2875 1 Kapalı Koru Ormanlarında Rehabilitasyon Ha. 807 Odun Dışı Or. Ür. Envanteri ve Planlaması Ha. 400 Katılımcı Ağaçlandırma Ha. 710 TOPLAM Ha. 26844 65
TARIMSAL FAALİYETLERİN MİKTARI (TÜGEM) Nadas Azaltma Ha. 1834 Marjinal Tarım Alanlarının Doğru Kullanımı Ha. 509 Çevre Dostu Tarım Teknikleri Ha. 155 Demonstrasyonlar Ünite 39 Mera Alanlarında Rehabilitasyon Faaliyetleri Ha. 2442 Kuru Alanlarda Bağ Bahçe Tesisi Ha. 539 Sulu Alanlarda Bahçe Tesisi Ha. 751 Sulu Alanlarda Yem Bitkisi Üretimi Ha. 596 Sebze Üretimi Ha. 199 Orman Dışı Yabani Ağaç Aşılaması Ad. 97 Tarla Kenarı Ağaçlandırması Ha. 90 Basit Tarımsal İşleme Teknikleri Ünite 14 Arıcılık Ünite 360 66
ORKÖY FAALİYETLERİN MİKTARI SÜT SIĞIRCILIĞI SÜT KOYUNCULUĞU ÜNİTE 168 ÜNİTE 169 TATLI SU BALIKÇILIĞI HAVUZ 10 SERACILIK ÜNİTE 80 67
İL ÖZEL İDARE MÜDÜRLÜKLERİ (MÜLGA KÖY HİZMETLERİ GN.MÜD.) FAALİYETLERİNİN MİKTARI Faaliyet Çeşidi Birimi Miktarı Küçük Sulama Ha. 3939 Tarımsal Teras Ha. 495 Dere Islahı Ha. 57 GENEL TOPLAM 4488 68
Bileşenlerine göre Proje Faaliyetleri (1) I Bozulmuş Doğal Kaynakların Rehabilitasyonu a)-rehabilitasyon 1- Ormanlık alan (TMA, Çıplak, zayıf, Galeri Ağ. Meşe reh., 1 kapalı koru orman. Reh, katılımcı vs) 2- Mera alanı (orman içi ve orman dışı mera al.reh.) 3- Tarım alanı (Nadas azaltma, Marjinal tarım alan. doğru kul., dere kenarı ağaç.) 4-Çevre dostu tarımsal uygulamalar 1.Gübre yönetimi ( hayvansal atıkların depolanması vs.) 2.Besin maddesi yönetimi (topraktaki N, P, K miktarını tespit ederek daha rasyonel gübre kullanılmasının sağlanması) 3.Organik tarım (organik tarımın desteklenmesi) 4.Su ve toprak kalitesinin izlenmesi (hayvansal atıkların yönetimi ile toprak ve su kalitesindeki artışın gözlenmesidir) 69
Bileşenlerine göre Proje Faaliyetleri (2) II Gelir Getirici Faaliyetler a) Küçük ölçekli sulama (bir ya da daha fazla su kaynağının geliştirilmesini, sulama alanına taşınması ve tarlalara dağıtılmasını içerir) b) Tarımsal teras (yüzey akışını tutarak alandaki fazla suyun uzaklaştırılması, böylece erozyonun önlenerek dik arazilerin tarıma elverişli hale getirilmesi) c) Ürün çeşidinin arttırılması, geliştirilmesi (kuru ve sulu alanda meyve üretimi, sebze üretimi, arıcılık vs) d) Hayvancılığın, seracılığın ve balıkçılığın geliştirilmesi (süt sığırcılığı, süt koyunculuğu, tatlı su balıkçılığı ve seracılık) 70
Bileşenlerine Göre Proje Faaliyetleri (3) III Eğitim ve Bilinçlendirme Çalışmaları Eğitimler ; doğal kaynakların korunması, tarımdaki verimliliğin artırılması, çiftçilerin inorganik gübre ve pestisit kullanımı ve organik tarım teknikleri konularında olacaktır. IV AB Standartlarına Uyumlaştırma Çalışmaları Proje ; tehlikeli atıklar ve nitrat direktifi, iyi tarımsal uygulamalar kodu ve organik tarım için destek sağlanması 71
Bileşenlerine Göre Proje Faaliyetleri (4) V-Proje Yönetim ve Destek Hizmetleri Proje yönetimi (teknik, mali v.s destek sağlanması) Destek hizmetleri (proje yöneticileri, teknik personel ve çiftçiler için eğitim) İzleme-değerlendirme sistemi Uygulamalı araştırma ve teknolojinin yaygınlaştırılması için fon ( toprak, su, mahsul, doğal kaynak yönetimi, tarımsal kirlilik, hayvancılık ve ormancılık konularında araştırmaları finanse edecektir.) 72
İÖİ FAALİYETLERİ 73
KKGM İLE ÇYGM FAALİYETLERİ Faaliyetler Birim Miktar Merkezi Depo adet 3 Piazometre 4'lü set 2 Küçük Çiftçlik Deposu adet 110 Hanehalkı Deposu adet 194 Büyük Çiftlik Deposu depo 6 Traktör adet 11 Loader adet 3 Gübre Dağıtıcısı adet 6 Trailer adet 5 Vakum Tankeri adet 8 Gübre Analizi test 75 Toprak Analizi (TCA) test 3.120 Toprak Analizi (Bafra) test 1.040 Toprak Örnekleri adet 8 Diğer 74
KKGM FAALİYETLERİ 75
Hane Tipi Atık Deposu
Hane Tipi Sıvı Atık Deposu
Yükleyici
KARIŞTIRICI
Merkezi Tip Sıvı Atık Deposu
Katı Atık Püskürtücü
Vakum Tankeri
Decreasing agricultural, husbandry and water pollution at lower parts of watershed
Manure Management Central-type liquid manure store Liquid manure Spreading of Liquid manure into the soil
PROJEDEN BEKLENEN FAYDALAR (1) Doğal kaynak rehabilitasyonu ve kırsal fakirliğin azaltılması çalışmaları ile elde edilecek faydalar Havzada; Mevcut ormanların ve meraların korunması Bozulmuş orman ve meraların iyileştirilmesi ve geliştirilmesi Erozyonun, sel ve taşkınların önlenmesi Tarımsal sistemlerin güçlendirilmesi ve çeşitlendirilmesi İlave istihdam oluşturulması ve fakirliğin azaltılması Kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi 87
PROJEDEN BEKLENEN FAYDALAR (2) Tarımsal ve hayvansal kaynaklı su kirliliğinin azaltılması ve izlenmesi çalışmaları ile elde edilecek faydalar; Yer altı ve yerüstü sularının kalitesinde artış Büyük nehirlere ve Karadeniz e besin maddeleri boşalımında azalma Suya boşaltım konusunda çevre mevzuatına uyum kabiliyeti Nitrat izleme konusunda AB şartlarına ve iyi tarımsal uygulama kurallarına uyma kabiliyeti İlave istihdam oluşturulması ve fakirliğin azaltılması Kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi 88
Bozulmuş Bir havza Rehabilite Edilen Havza 89
ÇORUH NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ
Çoruh Nehri Havzası Koordinatörlüğünü Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü nün yaptığı projenin finansman desteği Türkiye Cumhuriyeti ve Japon JICA tarafından sağlanmaktadır. Proje yaklaşık 2 milyon hektarı kapsamaktadır. Proje entegre bir proje olup, Artvin, Bayburt ve Erzurum illerini kapsamaktadır. Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi (ÇOB/ TKİB / DB) Toplam yüzölçümü: 2 milyon ha Orman alanı: 0.44 milyon ha Toplam nüfus: 430,000 Orman köyleri nüf.: 160,000 91
Proje özeti Period 8 yıl (2009-2016 dönemi olarak varsayılmıştır) Kapsanan İller ve İlçeler Bayburt (Bayburt merkez) Erzurum (İspir; Uzundere; Olur; Şenkaya; Tortum; Oltu; Narman) Artvin (Yusufeli; Şavşat) İlgili kuruluşlar ÇOB (AGM; OGM; ORKÖY; DKMPG; DSİ) TKB (TÜGEM) İl Özel İdaresi (Bayburt; Erzurum; Artvin) Potentiyel hedef MH lar Toplam 604,301 hektar alana sahip 18 MH. 18 MH daki hedef köyler 242 köy (154 orman köyü ile 88 normal köy) Kırsal nüfus : 55,119 (2007, tahmini) Proje bütçesi (milyon TL) Hükümet Faydalanıcı JBIC Toplam Taban maliyet içinde payı (%) Uygulamalar A. Rehabilitasyon işleri 5,8 0,0 37,7 43,5 62,9 B. Yaşamın geliştirilmesi 0,0 7,3 16,0 23,3 33,6 C. Kapasite geliştirme 0,0 0,0 2,4 2,4 3,5 Taban maliyet 5,8 7,3 56,1 69,2 100,0 Fiyat Artışı 3,8 4,8 34,0 42,7 Fiziki beklenmedik giderler 0,5 0,6 4,5 5,6 Danışmanlık hizmetleri 1,0 0,0 13,3 14,3 İdari giderler 4,0 0,0 0,0 3,2 KDV 20,0 0,0 0,0 17,8 Yapım dönemi faizleri 6,2 0,0 0,0 6,2 Toplam 41,3 12,7 108,0 159,1 Toplam içinde payı (%) 25,5 7,8 66,7 100,0 Katkılar HÜKÜMET Katkısı: - Bozuk orman rehabilitasyon giderlerinin % 75 i (OGM); - PUB destek personeli. - İdari giderler, KDV, uygulama dönemi faizleri. Yararlanıcıların Katkısı: - Gelir artırıcı faaliyetlerde işçilik katkısı. JBIC katkısı: - Diğer giderler. 92
Amaçlar ve Faaliyetler Projenin Ana Amacı Çoruh Nehri havzasında doğal çevrenin korunmasına ve yoksulluğun azaltılmasına, bitki örtüsü, toprak ve su kaynaklarının entegre rehabilitasyonu, sürdürülebilir yönetimi ve yerel halkın yaşamının farklı gelir artırıcı faaliyetlerle geliştirilmesi suretiyle katkı sağlamak. Alt-proje A. Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu, sürdürülebilir yönetimi A.1 Erozyon kontrolü ve doğal afetlerin önlenmesi A.2 Mera ıslahı sürdürülebilir yönetimi A.3 Çok mikro-havzaya hizmet eden doğal kaynak geliştirme çalışmaları Alt-proje B. Köylülerin yaşamının/geçiminin iyileştirilmesi B.1 Küçük ölçekli sulama altyapısı geliştirme B.2 Gelir getirici faaliyetler B.3 Odun tüketiminde tasarruf sağlayıcı uygulamalar B.4 Çok mikro-havzaya hizmet sağlayan pazarlama desteği Alt-proje C. Kapasite geliştirme C.1 Doğal afetlerin önlenmesi C.2 Entegre ve katılımcı yaklaşımla havza rehabilitasyonu C.3 Uygulayıcı kuruşların elemanlarının teknik eğitimi C.4 Yerel toplulukların kapasitelerinin geliştirilmesi Destek Danışmanlık hizmetleri S.1 Proje Yönetim Birimi nin desteklenmesi S.2 Ayrıntılı MH planlaması ve tasarımı S.3 İzleme ve değerlendirme sistemi 93
Yükselti: 550-3,397m Topoğrafya: Genellikle çok sarp. İklim: Sert ve üretim için uygun değil, genellikle kış döneminde çok düşük ısı ve yoğun kar yağışı. Toplam alan : 2 milyon ha Arazi kullanımı (2001) : - Orman No. 94 alanı= % 22( =0.44 milyon ha) - Ağaçlık ve çalılık alan = % 2 - Mera ve otlak alanı = % 46 - Tarım alanı % 14; - Diğer % 6. Ormanlarda yıllık % 9 luk azalma. Toprak erozyon sınıfları (havza alanı %): Sınıf 1 = 4%; Sınıf 2 = 25%; Sınıf 3 = 51%; Sınıf 4 = 20%. Çoruh nehri sisteminde yüzen sediment miktarı: Ortalama = 179 ton/km2/yıl Değişim = 44-391 ton/km2/yıl 20 den fazla HES projesi planlanmıştır Kırsal nüfus (2007) = 186,980 (515 orman köyü ve 317 normal köylere dağılmıştır). Yıllık nüfus artışı: - % 2.4 (1990-2000) ve % -5.0 (2000-2007) Dış göç ve yaşlanma hızlanmıştır. 3 ilde yol koşulları: Yol yoğunluğu = 3.16 m/ha (< ülke ortalaması 3.74 m/ha) Asfalt kaplama oranı= 5.7% (< % 47.5 ülke ortalaması) 3 ilde ortalama fert başına milli gelir (2001): = ülke ortalamasının % 57 si (1,226 US$). 3 ilde istihdam yapısı (2000): = istihdamın % 66 sı tarım sektöründedir. Doğal kaynakların tahribatına yol açan küçük ölçekli geleneksel hayvancılık ve tarım ana geçim kaynaklarıdır. 94
Potansiyel hedef Mikro-havzalar: 63 MH arasından seçilen 18 MH YÜKSEK öncelikli MH lar ORTA öncelikli MH lar DÜŞÜK öncelikli MH lar Altları çizilen 12 MH Proje Uygulama Planı için seçilmiştir. Ispir north (UC-17) Ispir (UC-14) Bıçakçılar (MC- 06) Barhal (MC-05) Yusufeli (MC- 03) Veliköy (BT-03) Şavşat (BT-04) Olur merkez (OL-11) Olur batı (OL-12) Şenkaya (OL-07) Taht (UC-11) Masat (UC- 03) Tortum kuzey (TR-04) Uzundere (TR-06) Tortum orta (TR-03) Tortum güney(tr-02) Oltu (OL-04) Narman (OL-02) 95
MH Sıralama Kriterleri Faktörler 1 Anahtar kurumlar tarafından belirlenen öncelikler Görüşme 2 Doğal kaynaklardaki bozulmanın ciddiyeti (orman, toprak, bio-çeşitlilik) ve neticesindeki doğal afetler Saha incelemesi ve görüşme 3 Yapılacak çalışmaların potansiyeli (başarı şansı) Saha incelemesi Karar verme yöntemi ve sınıfı Çok önerilen Önerilen Önerilmeyen Çok ciddi Ciddi Orta veya Az Yüksek Orta Düşük 4 Ulaşılabilirlik 5 Aktif işgücünün kullanılabilmesi İlçe merkezine kaç saat olduğu Nüfus sayımı verileri ve görüşme Kolay Zor Kullanılabilir Kullanılamaz 6 Yoksulluk düzeyi 7 Gelir arttırma potansiyeli 8 Toplumların birliği Görüşme Nüfus sayımı verileri ve görüşme Saha incelemesi ve görüşme Çok yoksul Orta Diğerlerinden iyi Yüksek Orta Düşük İyi İyi değil 9 HES projelerine olumlu etki Evet / Hayır Toplanan bilgiler 10 Çakışan projelerin olmaması Evet / Hayır 96
MH lerin Karakteristikleri Yüksek Öncelikli MHlar İspir Uzundere Oltu Olur merkez Yusufeli İl Erzurum Erzurum Erzurum Erzurum Artvin Sınıflandırılmış IV III VI III II Alt-toplam MH alanı (he) 31,934 31,240 38,603 46,179 32,193 180,149 Orman köyleri (sayı ve nüfus) 8 + 16 5 + 0 15 + 2 14 + 7 7 + 1 49 + 26 Normal köyler (sayııve nüfus) 1,824 2,704 3,249 2,792 3,804 14,372 Orta Öncelikli MHlar Masat Veliköy Bıçakcılar Ispir north Şenkaya Tortum n. Sub-total İl Bayburt Artvin Artvin Eruzurum Erzurum Erzurum Sımıflandırılmış Grup V II II II II III MH alanıı(he) 21,873 40,485 26,176 38,785 45,638 38,548 211,505 Orman köyleri (sayı ve nüfus) 4 + 2 21 + 0 6 + 0 5 + 1 14 + 1 4 + 4 54 + 8 Normal köyler (sayı ve nüfus) 1,939 4,037 1,778 1,867 2,093 9,620 21,333 Düşük Öncelikli MHlar Taht Tortum s. Tortum m. Olur west Narman Şavşat Barhal Sub-total İl Bayburt Erzurum Erzurum Erzurum Erzurum Artvin Artvin Sınıflandırılmış Grup V IV VI VI VI I II MH alanı (he) 28,316 34,858 29,090 37,312 40,775 18,518 23,778 212,647 Orman köyleri (sayı ve nüfus) 4 + 15 5 + 11 7 + 5 11 + 6 4 + 17 15 + 0 5 + 0 51 + 54 Normal köyler (sayı ve nüfus) 3,040 1,450 4,383 2,603 4,164 1,964 1,811 19,414 Ortalama 11 MH 35,600 ha; 12 to 13 köy; 3,250 kişi Bayburt ilindeki Taht MH da çalışılmıştır. 97
Alt proje faaliyetleri listesi (1) A A. Doğal kaynakların rehabilitasyonu Kurum A.1 A.1.1 A.1.1.1 A.1.1.2 A.1.2 A.1.2.1 A.1.2.1.1 A.1.2.1.2 Erozyon kontrolü ve doğal afetlerden korunma Bitki örtüsünü geliştirme (biyolojik tedbirler) Toprak koruma (yamaç ıslahı ve oyuntu tahkimi) A.1.1.1.1 Tesis ; A.1.1.1.2 Bakım Bozuk orman rehabilitasyonu A.1.1.2.1 Tesis ; A.1.1.2.2 Bakım Mühendislik yapıları Sel ve nehir sedimantasyonu kontrol çalışmaları Harçlı Islah Sekisi Nehir kenarı tahkimi AGM OGM (75%), AGM (25%) A.1.2.2 Çığ kontrolü çalışmaları AGM A.2 Mera rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi A.2.1 Orman içi meraların rehabilitasyonu AGM A.2.2 Orman dışı meraların rehabilitasyonu TÜGEM A.3 Çoklu MH için doğal kaynak geliştirme hizmeti A.3.1 Orman fidanlık tesislerinin geliştirilmesi A.3.1.1 Bayburt orman fidanlığı ; AGM A.3.1.2 Artvin orman fidanlıkları A.3.2 Ekosistem tabanlı çok fonksiyonlu orman yönetimi planlaması OGM A.3.3 Koruma alanları yönetimi planlaması A.3.3.1 Milli parklar yönetim planı Yaban hayatı geliştirme alanları yönetim DKMPG A.3.3.2 planı A.3.4. Odun dışı orman ürünleri sürdürülebilir faydalanmasının planlaması OGM DSİ B Köylülerin yaşamlarının iyileştirilmesi Kurum B.1 Küçük ölçekli sulama altyapısının iyileştirilmesi B.1.1 B.1.2 B.1.3 Çiftlik havuzu Küçük toprak rezervuarı Boru hattı B.1.3.1 (φ250mm) ; B.1.3.2 (φ300mm) ; B.1.3.3 (φ400mm) B.1.4 Kanal rehabilitasyonu B.1.4.1 (30x25cm) ; B.1.4.2 (38x25cm) ; B.1.4.3 (51x34cm) ; B.1.4.4 (30x40cm) B.1.5 Damla sulama B.2 Gelir getirici faaliyetler B.2.1 Hayvancılığın geliştirilmesi (Yem üretimi; Hayvan barınaklarının iyileştirilmesi) B.2.2 Tarımsal kalkınma (Bahçelerin iyileştirilmesi; Seracılığın teşviki; Demonstrasyon çiftliği) B.2.3 Tarım dışı gelir arttırıcı faaliyetler (Arıcılık; Belirlenmeyen faaliyetler) B.3 Odun tüketiminin azaltılmasına yönelik faaliyetler B.3.1 Güneş enerjisi ile su ısıtma sistemleri B.3.2 Isı etken soba B.3.3 Pilot mini-hidroelektrik sistemi B.4 Çoklu MHler için pazarlama yardımı İÖİ ler TÜGEM TÜGEM, ORKÖY ORKÖY ORKÖY B.4.1 Pazar araştırması ve fizibilite çalışmaları TÜGEM 98
Alt proje faaliyetleri listesi (2) C Kapasite geliştirme Kurum C.1 Doğal afetlerin önlenmesi C.1.1 Saha seçimi, arazi keşfi ve veri tabanı kontrolü konularında eğitim C.2 Havza rehabilitasyonunda entegre ve katılımcı yaklaşım C.2.1 Katılımcı ve entegre havza planlama ve uygulamaları eğitimi AGM C.2.2 Doğu Anadolu ve Anadolu Su Havzası Rehabilitasyonu Proje PMIU sahalarına geziler C.2.3 Çalıştaylar C.3 Uygulayıcı kurumların personelinin teknik eğitimi PMIU C.3.1 Alt proje ve uygulamalarıyla bağlantılı uygulama eğitimleri C.3.1.1 Toprak muhafaza, bozuk orman rehabilitasyonu, mera ıslahı, sosyoekonomik ve çevresel etkiler AGM C.3.1.2 Bozuk MH lerde orman ekosistemine özellikle özen gösterilerek çoklu kullanım orman yönetimi planlaması ve OGM uygulamaları C.3.1.3 Odun dışı orman ürünü kaynaklarının muhafaza ve sürdürülebilir kullanımı OGM C.3.1.4 Korunan alanların planlanması ve yönetimi (envanter, tür habitatı yönetimi, restorasyon, eko-turizm, yerel toplulukların DKMPG katılımı, vb.) C.3.1.5 Yaşamın/geçimin iyileştirilmesi stratejileri, programları ve uygulamaları ORKÖY C.3.1.6 DSİ personelinin eğitilmesi DSİ C.3.1.7 TKİB personelinin eğitilmesi TÜGEM C.3.2 Seçilen personelin yurtdışında kısa süreli eğitimi C.3.2.1 Karar vericiler ve kilit proje personeli için yurtdışındaki başarılı proje sahalarına teknik çalışma gezileri C.3.2.2 Proje uygulama personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim C.3.2.3 ÇOB nin seçilen personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim PMIU C.3.2.4 TKİB nin seçilen personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim Yurtdışı eğitimlere katılacak potansiyel personel için yoğun C.3.2.5 yabancı dil eğitimi C.4 Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi PMIU S Danışmanlık hizmeti Kurum S.1 S.2 S.3 S.3.1 S.3.2 Proje Yönetim Birimine Destek Ayrıntılı MH planlama ve tasarımı İzleme ve değerlendirme sistemi İ&D sisteminin metodolojisi, işletilmesi, kalite kontrolü ve geri beslemesi için uzmanlık hizmeti (saha örneklemesi ve laboratuar analizi dahil) Saha ölçümü ve değerlendirme işleri için ekipman ve tesisat Bilgisayarlı veritabanı ve S.3.3 CBS oluşturulması (yazılım temini dahil) Uygulayıcı kurum personelinin CBS tabanlı S.3.4 izleme ve değerlendirme konusunda eğitilmesi S.3.5 Başlangıç noktası anketi 99 PMIU PMIU PYB
Temel Faaliyetlerin Miktarları Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi Toprak muhafaza: 26.000 ha alanda Tesis, 59.100 ha alanda Bakım Bozuk orman rehabilitasyonu: 14,300 ha alanda Tesis, 8,233 ha alanda Bakım Meraların (orman içi/orman dışı) rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi: 16,000 ha alanda uygulama Rehabilitasyon işlerinden doğan istihdam: 685,915 işçi-gün Köylülerin yaşamının iyileştirilmesi 3,356 ha tarım alanı barınak ve yeterli sulama suyundan faydalanacak 4,135 ha artmalı ekim alanlarında yem bitkisi üretimi 893 geleneksel barınağın durumu iyileştirilecek 302 ha alanda meyve bahçeleri tesis edilip düzgün biçimde işletilecek Sebze üretimi için 207 adet sera tesis edilecek 806 arıcılık ünitesi kurulacak 400 hane güneş enerjisi ile su ısıtma sisteminden faydalanacak ve 10 yıl sonunda 11.000m3 (2,8 m 3 / yıl / hane) odun tasarruf edilmiş olacak 800 hane ısı etken sobadan faydalanacak ve 10 yıl sonunda 44,000m3 odun (5,5 m 3 / yıl / hane) tasarruf edilmiş olacak 100
ALINAN DERSLER (1) Katılımcı projelerde fiziksel hedefler tek amaç değildir. Proje düzenlenmesinde ve uygulanmasında devlet kuruluşları ile yerel örgütler ve halkın katılımı sürdürülebilirliğin temel şartıdır. Katılımcı kuruluşlar, taşraya hizmet götürmek için etkin bir şekilde işbirliği yapabilirler, Proje faaliyetleri, mülkiyetin kesinleştiği alanlarda gerçekleştirilmelidir, Projenin tasarımında ve uygulamasında yerel halkın geleneksel bilgileri ile kapasiteleri de dikkate alınmalıdır. 101
ALINAN DERSLER (2) Bu tür projelerin, sosyal değerlendirmelere, yayım ve tanıtım tekniklerine ve yaklaşımlarına ihtiyacı vardır, Proje planlama ve uygulama çalışmalarına tüm tarafların dahil edilmesi gereklidir, Eğitim zamanında ve uygun bir şekilde yapılmalıdır, Projenin tasarımında ve uygulanmasında yeterli zamanın ayrılmasına önem verilmelidir, Proje tasarımında tüm uzmanlıkların ve farklı disiplinlerin katılımları sağlanmalıdır, 102
ALINAN DERSLER (3) İzleme ve değerlendirmeler sürdürülebilir olmalı, sonuçlarla ilgili her türlü veriyi içermeli ve sadece uygulama süresinde değil, proje tamamlandıktan sonra da devam etmelidir, Proje uygulama sürecinde, alınması gereken çeşitli teknik hususlarında tartışılması gerekliliği ortaya çıkmıştır. 103
SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR HAVZA YÖNETİMİ İÇİN KURUMSAL BAZDA YENİ ÖRGÜTLENMELER GEREKLİDİR. Havzanın sürdürülebilir bir yönetime kavuşması için, kurumların havza bazında katılımcı anlayış içerisinde birlikte çalışmalarına ihtiyaç vardır. Bunu gerçekleştirmek bugünkü yasal mevzuatla mümkün görülmemektedir. Bunun içinde yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır. 104
DOĞAL KAYNAK TAHRİBATININ TEMELİNDE FAKİRLİK VARDIR. Türkiye de ekosistemin bozulması, ormanların azalması meraların tahribi ve buna bağlı olarak da erozyonun hızlanması, bir tek nedenle açıklanmayacak kadar çeşitli ve karmaşıktır. Bütün bu olumsuz etkilerin başında halkımızın ekonomik yapısının önemli bir rolü vardır. Ekosistem tahribatının temelinde fakirlik olduğu unutulmamalıdır. Doğal kaynak tahribatı, fakirliğin bir sonucu iken, fakirlik de doğal kaynak tahribatının bir sonucudur. 105
Erozyon kontrolu ve ağaçlandırma amaçlı ormancılık faaliyetlerinde teknik boyut kadar insan faktörü de çok önemlidir. Özellikle son yıllarda çevre ve doğal kaynakların başında gelen ormanlarımızın korunması, geliştirilmesi ve işletilmesine yönelik faaliyetlerde teknik tedbirlerin yanında insan faktörünün dikkate alınacağı yönetim modelinin önemi ortaya çıkmıştır. Bu süreçte sosyoekonomik boyut dikkate alınmadığı taktirde, çalışmaların yörede yaşayan toplumlar tarafından benimsenmediği, kabul edilmediği, hatta yapılan yatırımların sürdürülebilirliğinin tehlikeye düştüğü görülmektedir. 106
Artık görülmüştür ki doğal kaynak aşınmasının azaltılmasında olmazsa olmaz koşul şunlardır: -Havza bazında planlama ve uygulama, -Entegre ve katılımcı yaklaşım, -Gelir artırıcı yatırımlarla kırsal fakirliğin azaltılması, -Eğitim ve bilinçlendirme çalışmalarıdır. Bu şekilde bir çalışma şu anda dış kaynaklı bir proje ile mümkün görülmektedir. Çünkü erozyonun çözümüne dönük mevcut kanunlarımız entegre ve havza bazında çalışmayı öngörmemektedir. Ayrıca erozyonun havzalarda makul seviyeye indirilmesi, doğal kaynakların korunması ve ormanların iyileştirilmesi havza bazında, katılımcı yaklaşım metodları, havza amenajman teknikleri ve daha kapsamlı köylü ve teknik eleman eğitimi ile birlikte çözülecektir. 107
EROZYON KONTROLUNDA ALINAN ÖNLEMLER İdari Önlemler Kültürel Önlemler Mekanik Önlemler