EPDK NIN DOĞAL GAZ PİYASASI ÜZERİNDEKİ SON DÖNEM DÜZENLEMELERİ Lütfiye AKKAYA Avukat 02/11/2017 INGAS 2017 7. Uluslararası Doğalgaz Kongresi & 1. Doğalgaz Fuarı/ İSTANBUL
GİRİŞ 2002 yılında ülkemizde sadece 6 ilimizde doğal gaz kullanılmakta iken, EPDK nın kurulması ile birlikte 2003 yılından itibaren günümüze kadar gerçekleştirilen ihaleler neticesinde 2016 yılı itibarıyla 76 ilimizde konutlarda doğal gaz kullanılmaya başlanmıştır. Daha önceki yıllarda ihalesine çıkılmasına rağmen başarısızlıkla sonuçlanan Ağrı, Tunceli, Hakkâri, Şırnak ve Artvin illerimize doğal gaz ulaştırılması amacıyla açılan ihaleler Aralık 2016 ve Mart 2017 tarihlerinde gerçekleştirilmiş ve ihaleler bu defa başarıyla sonuçlandırılarak lisanslama işlemleri tamamlanmıştır. Bu illerimizde gerekli yatırımların tamamlanmasının akabinde 2018 yılı itibarıyla 81 ilimizin tamamında doğal gaz kullanımı sağlanmış olacaktır.
4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu Doğal gazın, Kaliteli Sürekli Ucuz Rekabete Dayalı Çevreye Saygılı şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için piyasa oluşturulması ve bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması amaçlanmaktadır.
Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Yönetmeliği Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu nun (Kurul) 09/03/2017 tarihli toplantısında Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Yönetmeliği (Yönetmelik) görüşülerek karara bağlanmıştır. EPİAŞ a piyasa işletim lisansı kapsamı dışında kalan organize toptan doğal gaz piyasalarının işletilmesine ilişkin faaliyet izni verilmiştir. Yönetmelik 31/03/2017 tarih ve 30024 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Organize piyasanın Kuralları bu Yönetmelik çerçevesinde EPDK tarafından belirlenmiştir.
Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Yönetmelikle Öngörülenler; Yönetmeliği Türkiye Organize toptan doğal gaz satış piyasası kurulması, böylece bölgedeki ve erişilebilir pazarlardaki doğal gazın da Türkiye de fiyatlanmasına olanak sağlanması, Türkiye nin bir doğal gaz ticaret merkezi olması, «Sürekli Ticaret Platformu» adı altında bir elektronik platform kurularak bu platformun EPİAŞ tarafından işletilmesi,
Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Yönetmeliği Bu platformda piyasa katılımcılarının anonim şekilde alış ve satış teklifleri verebilmesi, Uzun süredir hedeflenen şeffaf ve rekabetçi bir toptan satış piyasasının sağlanması, Ülkemizde çeşitli arz kaynaklarından gelen gazın fiyatlandığı bir Pazar/hub haline gelmesi,
Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası Yönetmelik uyarınca; Yönetmeliği EPİAŞ, Piyasa İşletim Usul ve Esaslarını (PUE) hazırlayarak Kurul onayına sunmuştur. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu 21/09/2017 tarihli ve 7293-7 sayılı toplantısında Organize Toptan Doğal Gaz Satış Piyasası İşletim Usul ve Esaslarını belirlemiştir. Usul ve Esaslar kapsamında; 01/04/2018 tarihinde faaliyete geçecek olan Doğal Gaz Sürekli Ticaret Platformunda yapılacak ticaretin kuralları, bu platformda ticari işlem yapabilecek taraflar ile tarafların hak ve yükümlülüklerini belirlemiştir.
Ülkemizin İlk Yüzen LNG Terminali (FSRU) ETKİ Liman İşletmeleri Doğalgaz İthalat ve Ticaret A.Ş. tarafından İzmir / Aliağa açıklarında kurulan Türkiye nin ilk Yüzen LNG Terminali (FSRU); Aliağa Yüzen Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) Terminali Aralık 2016 da devreye alındı. Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) tarafından hazırlanan BOTAŞ Dörtyol LNG Yüzer Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi (FSRU) Temel Kullanım Usul ve Esasları taslağı, Kurumumuz internet sayfasında 18/10/2017-30/10/2017 tarihleri arasında görüşe açıldı.
Yüzen LNG Terminali (FSRU)
Yeni Yeraltı Doğal Gaz Depolama Projeleri 2014 yılında 2 adet, 2015 yılında 1 adet olmak üzere özel sektör tarafından geliştirilen 3 adet yer altı doğal gaz depolama projesi lisanslandırılmıştır. BOTAŞ a ait olan 2 adet (Tuz Gölü ve Silivri) yer altı doğal gaz depolama lisansı ile birlikte toplam 5 adet yer altı doğal gaz depolama lisansı verilmiştir. Bu tesislerin tamamının devreye alınması ile birlikte ülkemizin toplam yer altı doğal gaz depolama kapasitesinin yakın vadede 6 milyar m 3 e uzun vadede ise 10 milyar m 3 seviyelerine çıkarılması hedeflenmektedir.
Tedarikçilerin Depolama Yükümlülükleri 03/11/2016 tarih ve 6574-6 sayılı Kurul Kararı ile «Depolama Yükümlülüklerine İlişkin Usul ve Esaslar» kabul edilmiştir. Kurulun aynı tarihli toplantısında 6574-7 tarihli Kurul Kararı ile Boru hattı vasıtasıyla doğal gaz ithal eden İthalat lisansı sahibi tüzel kişiler için depolama yükümlülük oranı yeni bir karar alınıncaya kadar %6 olarak belirlenmiştir.
Tedarikçilerin Depolama Yükümlülükleri 03/11/2016 tarih ve 6574-8 sayılı Kurul kararı ile, Toptan satış lisansı sahibi tüzel kişiler ile ithalat (Spot LNG) lisansı sahibi tüzel kişiler için, Depolama Yükümlülüklerine İlişkin Usul ve Esaslar ın 1 inci maddesinin üçüncü ve dördüncü fıkralarında yer alan depolama yükümlülük oranlarının yeni bir karar alınıncaya kadar % 2 olarak belirlenmesine karar verilmiştir.
Doğal Gaz Piyasası Lisans Yönetmeliği 31 Ekim 2017 tarihli ve 30226 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren son değişiklikle Toptan Satış Lisansı sahibi Üretim Şirketleri için sahip olunması gereken asgari sermaye miktarında revizyon yapılarak bu miktar yarıya indirilmiştir.
Serbest Tüketici Limitinin Düşürülmesi 2016 da alınan Kurul Kararı ile; Konut tüketicileri dışındaki tüm doğal gaz tüketicilerinin serbest tüketici olmasına imkan tanınmıştır. Konut tüketicileri için ise serbest tüketici olma sınırı yıllık 75.000 m 3 olarak belirlenmiş olup, önümüzdeki yıllarda bu sınırın da kademeli olarak azaltılması planlanmaktadır.
Doğal Gaz Dağıtımına İlişkin Sevkiyat Kontrol Merkezlerinin Kurulması 07.04.2016 tarihli ve 6196 sayılı Kurul Kararı ile; Doğal gaz dağıtım şirketlerinin, Sevkiyat Kontrol Merkezlerinin kurulması sağlanmış olup bu şekilde, Doğal gaz dağıtım şebekesinin uzaktan elektronik ortamda izlenmesi ve yönetilmesi Doğal gaz sevkiyatına ilişkin verilerin (basınç, sıcaklık, tüketim vb.) anlık olarak takip edilmesi, Alarm ve acil durum yönetimi yapılması, mümkün hale gelmiştir. Bu sayede ayrıca, doğal gaz ticaret piyasalarının ve doğal gaz borsasının oluşması yönünde önemli bir adım daha atılmıştır.
Türk Karasularındaki Yerli Ve Yabancı Deniz Taşıtlarına LNG/CNG Satışı Doğal Gaz Piyasası Lisans Yönetmeliği nin Toptan satış lisansı sahibi şirketlerin hak ve yükümlülükleri başlıklı 25. maddesine eklenen «...Türk karasularında bulunan deniz taşıtlarının yakıt ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla yapılacak satışlara ilişkin hususlar, Kurul kararıyla düzenlenir.» hükmü doğrultusunda, 2016 yılında alınan Kurul Kararı ile Türk karasularında bulunan yerli ve/veya yabancı deniz taşıtlarının yakıt ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla, ilgili lisans sahiplerince söz konusu deniz taşıtlarına LNG/CNG satışının gerçekleştirilmesine izin verilmiştir.
LNG/CNG İle Doğal Gaz Dağıtımı Yapılması Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 08/06/2017 tarihli toplantısında; Doğal Gaz Dağıtım Şebekesinin Sıvılaştırılmış Doğal Gaz (LNG) veya Sıkıştırılmış Doğal Gaz (CNG) ile Beslenmesine İlişkin Usul ve Esaslar kabul edilmiştir. Boru hatlarının ulaşamadığı coğrafi olarak nispeten zorlu olan bölgelere dağıtım şirketlerince LNG/CNG olarak taşımalı yöntemler ile doğal gaz götürülmesinin önü açılmıştır.
LNG/CNG Firmalarının Evsel Kullanıcılara Doğal Gaz Arzı 03/11/2016 tarih ve 6582 sayılı Kurul Kararı ile doğal gaz toptan satış lisansı sahibi şirketler tarafından LNG olarak ve CNG lisansı sahibi tüzel kişiler tarafından, dağıtım bölgeleri kapsamı dışında kalan veya dağıtım şebekesinin henüz ulaşmadığı bölgelerdeki evsel tüketicilere doğal gaz arzı sağlanmasına izin verilmiştir.
Doğal Gazın Araçlarda Kullanımı İçin Toptan Satış (OtoLNG) Ve CNG (OtoCNG) Lisansları Doğal Gaz Piyasası Lisans Yönetmeliğinde gerçekleştirilen, 24/5/2017 tarihli ve 30075 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren mevzuat değişikliği kapsamında; Toptan Satış (OtoLNG) ve OtoCNG olarak alt lisans türleri tanımlanmış ve istasyonlarda araçlara yakıt olarak LNG ve CNG satışı düzenlenmiştir. Temiz ve ucuz bir yakıt alternatifi olan LNG/CNG pazarının büyümesi sağlanmıştır.
Bürokrasinin Azaltılması ve Yatırımcının Desteklenmesi Doğal gaz piyasasında faaliyet göstermek isteyen yerli ve/veya yabancı yatırımcıların piyasaya girişlerini kolaylaştırmak amacıyla, lisanslandırma işlemlerinde sadeleştirme yapılarak başvuru sahibi şirketlerin Kuruma sunacakları bazı belgeler mevzuattan çıkarılmıştır.
İlçelere Doğal Gaz Ulaştırılması Hâlihazırda doğal gaz ulaştırılmamış olan nüfusu 10 bin ve 20 binin üzerindeki ilçelerimize doğal gaz ulaştırılması amacıyla alınan Bakanlar Kurulu Kararları çerçevesinde, BOTAŞ ve ilgili dağıtım şirketleri ile yapılan görüşmeler neticesinde 2017, 2018 ve 2019 yıllarında doğal gaz arzı sağlamak üzere toplam 222 ilçe ve belde belirlenmiştir. Mevcut durumda 347 ilçemizde doğal gaz kullanılmaktadır. 2017-2018-2019 yıllarında doğal gaz arzı sağlanması planlanan 222 ilçe ve beldemiz ile birlikte 2019 yılı itibarıyla 550 nin üzerinde ilçemizde doğal gaz kullanımının sağlanması planlanmaktadır. Böylelikle, 2019 yılı itibarıyla doğal gazdan faydalanan nüfusumuzun 60 milyona ulaşması öngörülmektedir. Daha sonra, 2020-2021-2022 yıllarında kalan ilçelerimize de doğal gaz ulaştırılması planlanmakta olup, nihai olarak Cumhuriyetimizin kuruluşunun 100. Yılı olan 2023 yılı itibarıyla tüm ilçelerimize doğal gazın ulaştırılması hedeflenmektedir.
İlçe Bazlı Doğal Gaz Genişleme Yatırımları Mevcut durumda 347 ilçemizde doğal gaz kullanılmaktadır. 2017 yılı içerisinde en az 100 ilçeye daha doğal gaz arzı sağlanması planlanmaktadır. 2017 2018 2019 yılları içerisinde 222 ilçe ve beldeye doğal gaz arzının sağlanacağı öngörülmektedir. 2019 yılı sonuna kadar doğal gaz konforundan yararlanan ilçe sayısının 550 nin üzerinde olması hedeflenmektedir.
Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Tüketici haklarının ve müşteri memnuniyetinin ön planda tutulması, Dağıtım şirketlerinin ve müşterilerin yeterli olgunluğa ulaşması, Tüketiciler ve dağıtım şirketleri tarafından Kurumumuza iletilen başvurular, Gelişen teknoloji Hizmetleri Yönetmeliği ile Yönetmelik Değişikliği gereksinimi ortaya çıkmıştır.
Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği Abone bağlantı bedeli ve ön ödemeli sayaç tanımları, ABD Doları olarak belirtilen kısımların ulusal politika çerçevesinde Türk Lirası olarak değiştirilmesi, Abone Bağlantı Bedelinin iadesi, İlgili mevzuat gereğince alınması gereken izinler için de başvuru süresi sınırı, Servis hattının imalatına ve Abone Bağlantı Bedeli ne ilişkin süreçler, Müşteri Sözleşmeleri,
Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği Tesisat kontrolü için süre sınırı, Vefat eden abonelerin aboneliklerinin ilave bir bedel alınmaksızın eşlerine aktarılması, Doğal gaz arzının durdurulacağı durumlar, Müşteri sözleşmelerinin sona erdirilmesi, Çağrı merkezi kurulması,
Doğal Gaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği Fatura okuma süreleri, fatura ödeme süresi, Yeterli sayıda ve bedelsiz hizmet veren ödeme merkezi açılması, Tüketimi az olan serbest tüketicilere de haberleşme sistemi tesis edilmesi, Eksik faturalandırma, Usulsüz Kullanım, Genişleme, hususlarında değişikliğe uğramıştır.
İlginiz için teşekkürler Lütfiye AKKAYA Avukat/ Lawyer Hukuk Dairesi Başkanlığı/ Law Department Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu / Energy Market Regulatory Authority E-posta / E-mail: lakkaya@epdk.org.tr