Prof. Dr. A. Can TUNCAY Yeditepe Üniversitesi

Prof. Dr. A. Can TUNCAY Yeditepe Üniversitesi

4 Ülkemizde iþ ve iþçi bulma hizmetlerinin bir kamu görevi olarak devletçe yürütüleceði ilk kez 1936 yýlýnda 3008 sayýlý Ýþ Kanunu ile düzenlenmiþ ve bu görev daha sonra 1946 yýlýnda 4837 sayýlý kanunla kurulan Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumu Genel Müdürlüðüne verilmiþtir. Daha sonra 3008 sayýlý kanunun yerine geçen 1971 tarihli ve 1475 sayýlý Ýþ Kanunu da iþe elveriþli iþçiler bulma, iþçilerin de elveriþli olduklarý iþlere yerleþtirilmesine aracýlýk etme görevinin bir kamu görevi olarak devletçe yapýlacaðýný ve bu görevin 4837 sayýlý Kanunla kurulan Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumunca yapýlacaðýný öngörmüþ bulunmaktadýr. Ancak iþgücü piyasasýnýn iþ ve iþçi bulma faaliyetlerinin düzenlenmesi, iþsizliðe karþý alýnacak önlemlerle ilgili 2, 34, 88, 96 ve 122 no.lu Uluslararasý Çalýþma Sözleþmelerinin bu zaman dilimi içinde Türkiye Cumhuriyeti tarafýndan onaylanmasýna raðmen, adý geçen Kurum iþ piyasasýnýn ülke çapýnda ve belli bir plan ve program çerçevesinde düzenlenmesini saðlayacak çaðdaþ ve dinamik bir yapýya kavuþturulamamýþtýr. Böylece Kurumun geliþmesi ekonomik ve sosyal geliþmelerin ve ihtiyaçlarýn gerisinde kalmýþtýr. Bunun sonucu olarak da bu Kurum, bu alandaki uluslararasý sözleþmelere uygun bir örgütlenme yapýsýna sahip olmayan, hukuki statüsünü ve personel rejimini çaðdaþ geliþmelere uyduramayan sadece iþ ve iþçi bulma aracýlýðý faaliyetleri ile ilgili bir takým formaliteleri yerine getirmeye çalýþan bir kuruluþ görünümünden öteye geçememiþtir. Oysa günümüzde batý ülkelerinden istihdam kurumlarý geliþmiþ ve geliþmekte olan ülkelerin ortak sorunu olan istihdamý artýrma ve iþsizliði azaltma konularýnda iþgücü piyasasýnda önemli roller üstlenmeye ve buna paralel olarak yeniden örgütlenmeye baþlamýþlardýr. Batýdaki iþ kurumlarý özellikle, iþe yerleþtirme, iþ gücüne nitelik kazandýrma ve eðitim, mesleðe yöneltme, iþ ve meslek danýþmanlýðý, iþ kurmaya destek, iþgücü piyasasýný izleme ve düzenleyici rol oynama, mesleki rehabilitasyon ve iþsizlik sigortasý uygulamasý ve benzeri faaliyetler yoluyla istihdamýn geliþtirilmesi ve iþsizliðin sýnýrlandýrýlmasý konularýnda büyük görevler ve sorumluluklar yüklenmiþlerdir. Ýþte bir yandan istihdamla ilgili ortaya çýkan ihtiyaçlara cevap bulabilmek öte yandan bu alandaki çaðdaþ geliþmelere ayak uydurabilmek ve ciddi boyutlarda seyreden yapýsal iþsizlik sorunu ile mücadele edebilmek ve ayrýca üyesi olmaya çalýþtýðýmýz Avrupa Birliðine uyum saðlayabilmek için Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumunun yeniden yapýlandýrýlmasý ve bu alandaki görevlerin yerine getirilebilmesi amacýyla Türkiye Ýþ Kurumu Kanunu Tasarýsý hazýrlanmýþtýr (Genel Gerekçeden). Bu arada sosyal güvenlik reformu çerçevesindeki ilk düzenleme 08.09.1999 da yürürlüðe giren 4447 sayýlý Kanunla yapýlmýþ ve kanuna son anda iþsizlik sigortasý kurulmasý ile ilgili maddelerde eklenmiþ ve bu sigorta kolunun uygulanmasý için Türkiye Ýþ Kurumu görevlendirilmiþtir. Ancak Haziran 2000 tarihinden itibaren iþsizlik sigortasý primleri toplanmaya baþla-

masýna raðmen bu kurumla ilgili düzenlemeler TBMM'ne sevk edilememiþtir. Bu durumda söz konusu tasarýnýn yasalaþma sürecinin zaman alabileceði düþüncesiyle yürütme organý Anayasanýn 91. maddesinin kendisine verdiði yetkiye dayanarak bu konuda önce Kanun Hükmünde Kararname çýkartma yolunu tercih etmiþtir. (Y. Alper, Kanun Hükmünde Kararnamelerle Sosyal Güvenlik Reformu, Ýþveren, Kasým 2000, s.34). Böylece Bakanlar Kurulu sosyal güvenlik alanýný ilgilendiren diðer bazý kurumlarda köklü deðiþiklikler yapan 616, 618 ve 619 sayýlý KHK ler yanýnda 24.08.2000 gün ve 617 sayýlý KHK yi de çýkartarak kýsaca ÝÞKUR adýyla anýlan Türkiye Ýþ Kurumunu kurmuþ ve Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumu'nu ortadan kaldýrmýþtýr (Bununla beraber 617 s. KHK yürürlükten kaldýrdýðý 4837 sayýlý Kanunun sadece 16 / 2 maddesini yürürlükte býrakmýþtýr). 617 sayýlý KHK 04.10.2000 gün ve 24190 mükerrer sayýlý Resmi Gazete'de yayýmlanýp yürürlüðe girdikten kýsa bir süre sonra Anayasa Mahkemesi tarafýndan 617 sayýlý KHK nin dayandýðý 4588 sayýlý Yetki Kanunu yine Anayasa Mahkemesince iptal edilmiþ olduðundan 617 sayýlý KHK yasal ve anayasal dayanaktan yoksun kaldýðý gerekçesiyle iptal edilmiþ fakat iptalin doðuracaðý hukuksal boþluk kamu yararýný ihlal edici nitelikte görüldüðünden yasakoyucuya yeni düzenleme yapmasý için zaman tanýmak amacýyla Anayasanýn 153. maddesi gereðince iptal hükmünün 9 ay sonra yürürlüðe girmesine karar verilmiþtir (31.10.2000, E. 2000/63, K. 2000/36). Dokuz aylýk süre 08.08.2001 tarihinde sona ermiþ fakat aradan geçen zaman esnasýnda 617 sayýlý KHK nin yerine yenisi yapýlýp yürürlüðe konulamamýþtýr. Böylece ortaya, korkulan hukuksal boþluk çýkmýþ bulunmaktadýr. Fakat ÝÞKUR faaliyetine yasal düzenleme varmýþçasýna devam etmekte, hatta Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðý KHK nin iptalinden beri kararnamenin uygulanmasýna iliþkin bir dizi yönetmelikler çýkarýp yürürlüðe koymuþ bulunmaktadýr. Bu yönetmelikler yürürlüðe girme tarihi sýrasýna göre Türkiye Ýþ Kurumu Genel Kurulunun Toplanma ve Çalýþma Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmelik (RG. 01.03.2001, No:24333), Türkiye Ýþ Kurumu Satým Alým Ýhale ve Muayene Kabul Yönetmeliði (RG. 12.03.2001, No:24340), Türkiye Ýþ Kurumu Ýstihdam ve Meslek Uzmanlýðý ve Uzman Yardýmcýlýðý Sýnav Yönetmeliði (RG. 10.04.2001, No:24369), Türkiye Ýþ Kurumu Sicil Yönetmeliði (Ayný RG.) Türkiye Ýþ Kurumu Yönetim Kurulunun Toplanma ve Çalýþma Usul ve Esaslarý Hakkýnda Yönetmelik (RG. 26.07.2001, No:24474), Türkiye Ýþ Kurumu Genel Müdürlüðü Emanet Ýþlere Ait Uygulama Yönetmeliði (ayný RG.), ve iptal hükmünün yürürlüðe girmesine bir gün kala Türkiye Ýþ Kurumu Hukuk Müþavirliði Yönetmeliði ile Türkiye Ýþ Kurumu Genel Müdürlüðü Teftiþ Kurulu Yönetmeliði çýkarýlmýþtýr (RG. 07.08.2001, No:24486). Son olarak da iptal kararýnýn yürürlüðe girmesinden sonra geçenlerde 4447 sayýlý Ýþsizlik Sigortasý Kanununun Uygulanmasýna iliþkin 3 No.lu Teblið yürürlüðe konulmuþtur (RG. 30.01.2002, No:24656). 5

6 Bu geliþmeler karþýsýnda cevaplanmasý gereken sorular þunlar olmalýdýr: 1) Türkiye Ýþ Kurumu'nu kuran 617 sayýlý KHK yürürlükte midir, deðil midir? 2) Türkiye Ýþ Kurumu'nun tüzel kiþiliði devam etmekte midir? 3) Kurum iþlemleri hukuken geçerli midir? 4) Anayasa Mahkemesince iptal edilen bir kararnameye dayanýlarak çýkarýlan yönetmelikler ve tebliðler geçerli midir ya da yürürlükte midir? Yukarýdaki sorularýn, en azýndan bazýlarýnýn, cevabýný vermek pek kolay olmadýðý gibi oldukça da tartýþmalýdýr. Sorularýn tartýþmasýna girmeden önce Anayasa Hukukumuzda Kanun Hükmünde Kararnamenin ne anlam ifade ettiðini çok kýsaca hatýrlamakta yarar vardýr. KHK ler türünden iþlemler özellikle 2. Dünya Savaþýndan sonra devletin sosyal ve ekonomik alana müdahalesi ihtiyaçlarýna ivedilikle cevap vermek ve bu alanda geliþen teknolojiye paralel olarak kararlarýn hýzlý alýnmasýný saðlamak amacýyla önemli, ivedi ve zorunlu hallerde baþvurulan, yürütmeyi güçlendiren ve ona etkili düzenleme yapma yetkisi veren iþlemler olarak Batý demokrasilerine girmiþtir. Bunlar bazýlarýna göre yürütmenin düzenleyici iþlemleri arasýnda sayýlýrlar (B. Tanör / N. Yüzbaþýoðlu, 1982 Anayasasýna göre Türk Anayasa Hukuku, (YKY) Ýstanbul, 2001, s.361. Ayrýca bak. N. Yüzbaþýoðlu, Türkiye'de Kanun Hükmünde Kararnameler Rejimi (BETA), Ýstanbul 1996, s.46; B. Kuzu, Türk Anayasa Hukukunda Kanun Hükmünde Kararnameler (ÜÇDAL), Ýstanbul 1985, s.127 vd.). Batý demokrasilerinde olduðu gibi önce 1961 sonra da 1982 tarihli Türk Anayasa sistemine girmiþlerdir. Anayasanýn 91. maddesine göre Bakanlar Kurulu ancak TBMM'nden bu konuda aldýðý yetkiyle KHK çýkarabilir. "Yetki Kanunu, çýkarýlacak KHK nin amacýný, kapsamýný, ilkelerini, kullanýlma süresini ve süresi içinde birden fazla kararname çýkarýlýp çýkarýlmayacaðýný gösterir. Bakanlar Kurulunun istifasý, düþürülmesi veya yasama döneminin bitmesi belli süre için verilmiþ olan yetkinin sona ermesine sebep olmaz. KHK nin TBMM tarafýndan süre bitiminden önce onaylanmasý sýrasýnda yetkinin son bulduðu veya süre bitimine kadar devam ettiði de belirtilir... KHK ler R.G.'de yayýmlandýklarý gün yürürlüðe girerler. Ancak kararnamede yürürlük tarihi olarak daha sonraki bir tarih de gösterilebilir. Kararnameler R.G.'de yayýmlandýklarý gün TBMM'ne sunulur. Yetki Kanunlarý ve bunlara dayanan KHK ler TBMM komisyonlarý ve Genel Kurulunda da öncelikle ve ivedilikle görüþülür..." TBMM KHK yi aynen ya da deðiþtirerek kabul edebileceði gibi, reddedebilir de. Bu düzenlemeye göre Yetki Kanunu, KHK ve KHK nin TBMM'ce aynen ya da deðiþtirilerek kabulü birbirinden baðýmsýz iþlemler olmayýp Anayasada öngörülen bir sürecin deðiþik aþamalarýdýr. KHK nin Yetki

Kanunu ile baðý, KHK yi aynen ya da deðiþtirerek kabul eden kanun ile kesilir. Bu andan sonra KHK genel anlamda bir kanun niteliðine dönüþür (Tanör / Yüzbaþýoðlu, s. 363: B. Kuzu, Türk Anayasa Hukukunda KHK ler s. 893) KHK lerin belirli bir süreç içinde kanun þeklini almasýna "yasama yetkisinin özel kullaným biçimi" de denebilir (Tanör / Yüzbaþýoðlu s. 366). Böyle olunca da Bakanlar Kuruluna KHK çýkarma yetkisinin verilmiþ olmasý Anayasa Mahkemesine göre Anayasanýn devredilmezliði ilkesini de ortadan kaldýrmaz (Tanör / Yüzbaþýoðlu, s.367). Yetki Kanunlarý gibi bunlara dayanýlarak çýkarýlan KHK ler Anayasa Mahkemesinin Anayasaya uygunluk denetimine tabidir. Bu çerçeve içinde Yetki Kanunu iptal edildiðinde buna dayanýlarak çýkarýlan KHK nin de bundan etkileneceði kuþkusuz ise de yetki kanunu iptal edilen KHK nin bu iptal iþlemi nedeniyle kendiliðinden hükümsüz hale geleceði düþünülmemelidir. Böyle bir KHK ancak Anayasa Mahkemesi kararýyla ortadan kaldýrýlabilir, yani iptal edilebilir (Tanör / Yüzbaþýoðlu, s.382). Ýþte Anayasa Mahkemesi de 31.10.2000 tarih ve E. 2000/65, K. 2000/35 sayýlý iptal kararýyla 617 sayýlý KHK yi böyle iptal etmiþ bulunmaktadýr. a) Türkiye Ýþ Kurumunu kuran ve görevlerini düzenleyen 617 sayýlý KHK Anayasa Mahkemesince iptal edildiðine göre acaba yürürlükten kaldýrýlan 4837 sayýlý Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumu Kuruluþ ve Görevleri Hakkýnda Kanun kendiliðinden canlanýr ya da yürürlüðe girer mi? 1961 sayýlý Anayasa düzeninde KHK fonksiyonel açýdan idari düzenleyici iþlem kabul edildiðinden iptal edilmesi ya da TBMM nce reddedilmesi durumunda bu KHK nin yürürlükten kaldýrdýðý (daha doðrusu askýya aldýðý) önceki kanun hükümlerinin kendiliklerinden uygulamaya gireceði kabul ediliyordu. Oysa 1982 Anayasasýndaki biraz farklý düzenleme karþýsýnda böyle bir durumda yürürlükten kaldýrýlan kanunlarýn tekrar yürürlüðe girip giremeyecekleri tartýþmalýdýr. (bak. E. Teziç, Anayasa Hukuku (BETA), 7. basý, Ýstanbul 2001, s.32). Eski görüþü devam ettiren düþünce tarzýna göre TBMM'nce reddedilmeleri halinde olduðu gibi Anayasa Mahkemesince iptal edilen KHK nin deðiþtirdiði ya da yürürlükten kaldýrdýðý kanun hükümleri, bunlar yürürlükten kalkmayýp sadece askýya alýnmýþ olduklarýndan, KHK nin iptal kararýnýn Resmi Gazete'de yayýnlandýklarý gün otomatikman yeniden yürürlüðe gireceklerdir (Yüzbaþýoðlu, KHK ler Rejimi, s.146,156). Buna karþýlýk bizce daha doðru olan görüþe göre KHK 1982 Anayasasýnda fonksiyonel açýdan özel bir tür yasama prosedürü niteliðinde olduðuna göre bunun deðiþtirdiði ya da yürürlükten kaldýrdýðý kanun hükümlerinin KHK nin Ay. Mah.ce iptali ile kendiliðinden yürürlüðe girmesi söz konusu deðildir (L. Duran, KHK nedir? Ýst. Barosu Dergisi, C. 69, sayý 10-11 s. 711, 713; Teziç, s.32). Esasen Yargýtay HGK da bankacýlýk düzenlemesiyle ilgili bir kararýnda, KHK nin yürürlükten kalkmasý, kaldýrýlan ya da hükümleri deðiþtirilen 7

8 yasanýn geri gelmesi sonucunu doðurmaz hükmüne varmýþtýr (10.12.1997, E.19-665, K.1016). b) KHK nin Anayasa Mahkemesince iptali üzerine eski Kanunun otomatikman yürürlüðe girmeyeceði tespit edildikten sonra tartýþýlmasý gereken ikinci husus Türkiye Ýþ Kurumu tüzel kiþiliðinin hukuki varlýðýdýr. Eski Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumu gibi Türkiye Ýþ Kurumunun da bir kamu tüzel kiþisi olduðuna kuþku yoktur. Nitekim iptal edilen 617 s. KHK nin amaç ve kapsam baþlýklý 1. maddesi kurumu "Çalýþma ve Sosyal Güvenlik Bakanlýðýnýn baðlý kuruluþu olan Sosyal Güvenlik Kurumunun ilgili kuruluþu olup özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kiþiliði haiz, idari ve mali bakýmdan özerk bir kamu kuruluþu" olarak tanýmlanmýþtýr. Anayasanýn 123/3. maddesine göre "kamu tüzel kiþiliði ancak kanunla veya kanunun açýkça verdiði yetkiye dayanýlarak kurulur". O halde bunlar özel hukuk tüzel kiþileri gibi kendilerini meydana getiren gerçek kiþilerin iradeleriyle doðmayýp, yasama organýnýn iradesiyle yani kanun ya da kanunun açýkça verdiði bir yetkiyle (KHK) meydana gelirler. Bu tüzel kiþiler bu nitelikleri gereði kendi statülerinde deðiþiklik yapmaya yaþamlarýna son vermeye de yetkili olmadýklarý gibi kendiliðinden de ortadan kalkmazlar (L. Duran, Ýdare Hukuku Ders Notlarý, Ýstanbul 1982, s. 72). Bir baþka ifade ile bir kamu tüzel kiþisinin son bulmasý, kurulmasýnda olduðu gibi ayný hukuki deðerde (aksine) bir düzenleme ile yani kanunla ya da kanuni yetkiye dayanan bir idari iþlemle olur (T. B. Balta, Ýdare Hukuku I. Ankara 1972, s.202; Ý. Özay, Günýþýðýnda Yönetim, Ýstanbul 1996) Açýkçasý kamu tüzel kiþiliði mahkeme kararý ile dahi ortadan kaldýrýlamaz (N. Bilge, Hukuk Baþlangýcý, 14. basý, Ankara 2000, s.238, Ayný görüþte; A.R. Okur, Sosyal Güvenlik Depremi, Çimento Ýþveren, Kasým 2001, s.5). Bu hususta þöyle de düþünülebilir: Türkiye Ýþ Kurumu yürürlükten kaldýrýlan önceki kamu tüzel kiþisi Ýþ ve Ýþçi Bulma Kurumunun yeniden yapýlandýrýlmýþ þekli ve onun devamýdýr. Dayanaðýný Anayasanýn 49. maddesinden alan bir kamu tüzel kiþiliði esasen eskiden beri vardý. Anayasa hükmü ortadan kalkmadýkça var olmaya da devam edecektir. Anayasanýn 03.10.2001 gün ve 4709 sayýlý kanunla deðiþik 49. maddesi, devletin çalýþma hayatýný düzenleyici, çalýþanlarýn hayat düzeylerini yükseltici, iþsizliði önleyici ve iþsizleri koruyucu önlemleri almakla görevli olduðunu öngörmüþtür. Nitekim 617 sayýlý KHK, kararnamenin çýkarýlýþ amacýný þöyle açýklamýþtýr: "... istihdamýn korunmasý, geliþtirilmesi, yaygýnlaþtýrýlmasý ve iþsizliðin önlenmesi faaliyetlerinde bulunmak ve iþsizlik sigortasý hizmetlerini yürütmek üzere, Türkiye Ýþ Kurumu kurulmuþtur. Kurum görevlerini 1475 sayýlý Ýþ Kanunu dýþýnda kalan iþ ve iþçi isteyenleri de kapsayacak þekilde düzenler ve yürütür". KHK ile Anayasa maddeleri

arasýndaki benzerliðe dikkat edilmelidir. O halde, Anayasa Mahkemesinin 617 sayýlý KHK yi iptal etmiþ olmasý Türkiye Ýþ Kurumunu hukuki temeli olmayan bir kurum haline dönüþtürmez, onun tüzel kiþiliðini sona erdirmez. c) Kurumun tüzel kiþiliði sona ermemiþse bunun örgüt yapýsý, iþleyiþi, görev ve hizmetleri, finansman, gelir ve gider konularýndaki ve sigortalýlarýn hak ve yükümlülüklerine iliþkin hukuksal boþluk nasýl doldurulacaktýr? Bir fikre göre, uyuþmazlýk halinde boþluk davaya bakan hakim tarafýndan Medeni Kanun md.1 deki kural koyma yetkisi kullanýlarak doldurulabilir. Hakim, kural koyarken iptal edilen KHK hükümlerinden de yararlanabilir (Okur, Sosyal Güvenlik Depremi, s.4). Kanýmca esas itibariyle özel hukuk iliþkileri ve uyuþmazlýklarý için geçerli olan bu kuralý kamu hukuku alanýnda da örnek almak pek isabetli sayýlmaz. Kaldý ki, bu kural bir kamu hizmetinin tüm ihtiyaçlarýna cevap verebilecek nitelikte de deðildir. Ýdare Hukukunun özel hukuktan çok farklý özellikleri vardýr. Ýdarenin çoðu kez ivedilikle karar almasý gerekir, hizmetleri kesilmez, takdir yetkisi vardýr. Uyuþmazlýk çýkmasýný, sonrada hakimin kararýný bekleme Ýdare Hukukunun özellikleriyle pek baðdaþmaz. Bu nedenle T. Ýþ Kurumunun örgüt yapýsýnýn, hizmetlerinin, çalýþanlarýn ihtiyaçlarýnýn hak ve yükümlülüklerinin hukuksal dayanaðýný özel hukukta deðil kamu hukuku prensipleri içinde aramak gerekir düþüncesindeyim. Bize göre Anayasanýn yukarýda sözünü ettiðimiz, devlete çalýþma hayatýný geliþtirici, çalýþanlarýn hayat düzeyini yükseltici, iþsizliði önlemek ve iþsizleri koruyucu önlemler alma görevini yükleyen 49. maddesi, T. Ýþ Kurumunun gerek örgüt yapýsýnýn, gerek görev ve hizmetlerinin, gerek bu alanda çalýþanlarýn hak ve yükümlülüklerinin anayasal dayanaðýný oluþturur. Anayasa hükümleri yasama, yürütme, yargý organlarýný, idare makamlarýný ve diðer kuruluþ ve kiþileri baðlayan temel hukuk kurallarýdýr (AY md.11). Ayrýca kamu hizmetinin sürekliliði ve kesintisizliði ilkesi gereði KHK nin iptal edilmiþ ve yerine yeni bir düzenleme yapýlmamýþ olmasý bu hizmetlerin durmasý sonucunu doðurmaz. Örneðin þehirlerin su, ýsýnma ve aydýnlanma hizmetlerinin üretimi ve daðýtýmýný düzenleyen bir yasanýn iptali vatandaþlarýn birden bire bu hizmetlerden yoksun kalmalarý sonucunu doðurmaz, bu hizmetler bir biçimde görülmeye devam edilecektir. Kamu hizmetinin kesintisiz uygulanmasýnda kamu yararý vardýr (M. Günday, Ýdare Hukuku, 4. basý, Ankara 1999, s.225). Nitekim Anayasa mahkemesinin 617 sayýlý KHK yi iptal eden kararýnda 617 sayýlý KHK nin iptalinin doðuracaðý hukuksal boþluk kamu yararýný ihlal edici nitelikte görüldüðünden yasakoyucuya düzenleyici iþlem yapmasý için zaman tanýmak amacýyla kararýn yürürlüðe girmesini dokuz ay sonrasýna býrakmýþtýr. Kaldý ki, aþaðýda yeniden deðineceðimiz gibi 617 sayýlý KHK ye 9

10 dayanýlarak çýkarýlan bir dizi yönetmelik varlýklarýný sürdürmektedir. Ýþlemler ve hizmetler bu düzenlemelere dayanmaktadýr. Kuþkusuz bu söylenenlerden 617 s. KHK nin iptal edilmiþ olmasýna raðmen T. Ýþ Kurumunun hiçbir þey olmamýþ gibi iþine, görev kapsamýna giren hizmetleri saðlamaya devam edeceði, çalýþanlarýn da haklarýný rahatlýkla talep edebilecekleri, yükümlülüklerini gönül rahatlýðýyla yerine getirecekleri, getirmedikleri takdirde yaptýrýma maruz kalacaklarý sonucunu da çýkarmamak gerekir. Ortada hukuksal bir boþluk vardýr ve bu devam etmektedir. T. Ýþ Kurumu, denebilirse, kamu gücünü kaybetmiþ bir kurum olarak iþlemektedir. Bu nedenle T. Ýþ Kurumunun iþlemlerine görev ve yetki kullanýmýna daima kuþkuyla bakýlacak, her an bir uyuþmazlýk çýkmasý beklenecektir. Bu konuda idari yargýya büyük görevler düþecektir. d) Bu noktada son bir sorun da iptal edilmiþ olan bir kararnameye dayanýlarak çýkarýlmýþ bulunan yönetmeliklerin akýbetidir. Bazýlarý iptal edilmiþ bir üst hukuk kuralýna dayanýlarak daha alt düzeyde bir hukuk kuralýnýn yaratýlmasý ve buna hukuki geçerlilik tanýnmasýnýn hukuken mümkün olmadýðý görüþündedirler (T. Centel, Türk Çalýþma Hayatýnýn Beklentileri, Mercek (MESS), Ekim 2001, s.5). Oysa Anayasa Mahkemesi tarafýndan iptal edilen bir düzenleyici iþlem ister kanun olsun ister kararname olsun iptal kararýnýn yürürlüðe girmesinden önce bu düzenlemelere dayanýlarak çýkarýlan daha alt düzeydeki düzenlemeler (yönetmelikler, tüzükler) kanun ya da KHK yürürlükten kalksa bile yürürlükte kalmaya devam ederler. Ekleyelim ki, iptal edilen kanun ya da KHK ye dayanýlarak daha önce yapýlan iþlemler, bu iþlemlerle elde edilen hukuki statüler ve kazanýlan haklar da devam eder. Aksi halde devlete olan güven, hukuk düzeninde bulunmasý gereken güven ve istikrar sarsýlýr. Esasen bu gerekçe ile Anayasa md.153/5 iptal kararlarýnýn geriye yürümezliði ilkesini kabul etmiþtir (Tanör/Yüzbaþýoðlu, s.524). Fakat ayný þeyi iptal kararýnýn yürürlüðe girmesinden sonra fakat iptal edilen kanun ya da KHK ye dayanýlarak çýkarýlan yönetmelik ya da tebliðler için söylemek güçtür. Bunlar bir anlamda "yoklukla malul" iþlemlerdir. Fakat kanýmýzca yine de bu durumun bir yargý kararýyla tespiti gerekmektedir. Týpký iptal edilmiþ Yetki Kanununa dayanýlarak çýkarýlan KHK nin kendiliðinden yürürlükten kalkmayacaðý fakat Anayasa Mahkemesince iptalinin gerektiði ilkesinde olduðu gibi. Fakat buradaki teknik anlamda bir iptal davasý deðil, fakat yok sayýlan bir idari iþlemin bu durumunun bir yargý kararýyla tespiti davasýdýr. Bu tespitin herhangi bir süreye tabi olmadýðý kabul edilmekle beraber, bunun sadece idari mahkemelerinde mi yoksa herhangi bir adli yargý merciindede mi yapýlabileceði doktrinde tartýþmalýdýr (Bak. C. Erkut, Ýdare Hukuku ve Ýlimleri Dergisi. Sayý 1-3. Ý.Ü. Ýdare H. ve Ýdare Ýlimleri AUM, Ýstanbul 1988, s.88-89).