GASTER-VENTRİCULUS (MİDE) Prof. Dr. S. Ayda DEMİRANT
ÖĞRENİM HEDEFLERİ Midenin yerini Midenin kenar,delik ve duvarlarını Midenin bölümlerini ve tabakalarını Midenin damar ve sinirlerini öğrenmek
Karın boşluğunda MİDE Diaphragma nın altında Regio epigastrica,regio hypochondriaca sinistra ve regio umbilicalis te Oesophagus ile duodenum arasında Genel olarak J harfi şeklinde Hacmi yeni doğanlarda 30 ml.,ergenlikte 1000 ml., yetişkinlerde 1500 ml.
İki deliği, iki duvarı, iki kenarı vardır: Ostium cardiacum: Oesophagus un mideye açıldığı giriş deliği 11.thoracal vertebrae veya 7.kıkırdak costa seviyesinde, sternum un 2.5 cm. solunda Karın ön duvarından 10 cm.kadar derinde Kesici dişlerden 40 cm. kadar uzaklıkta İncisura cardiaca ve plicae cardiacae
KLİNİK BİLGİ Normal olarak yemek borusunun alt ucunda kastan oluşmuş kapak benzeri bir yapı vardır. Bu yapı, mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçmasını önleyerek midenin içinde kalmasını sağlar. Reflü hastalığında ise bu yapı sık aralıklarla gevşer ve midenin asidik içeriği yemek borusuna kaçar.
Ostium pyloricum : Mide yi duodenum a birleştiren çıkış deliği Orta hattın 1.5 cm. kadar sağında ve 1.lumbal vertebrae seviyesinde M.sphincter pylorus
Paries anterior (Ön duvar) ; Peritonla kaplı Sol üst kısmı diaphragma aracılığıyla sol akciğerin tabanı, kalp ve 7.8.9. costalarla komşu Sağ kısmı karaciğerin lobus sinister,lobus quadratus ve karın ön duvarı ile komşu Mide dolu iken karın ön duvarı ile komşuluk yaptığı alanda görülen üçgen yapıya Labbe üçgeni denir, üçgenin alt kenarını 10.costaları birleştiren çizgi, sol kenarını sol arcus costalis, sağ kenarını karaciğerin ön kenarı oluşturur. Mide boş olduğunda karın arka duvarına sokulur. Bu durumda mide ile karın ön duvarı arasına colon transversum girer.
Paries posterior (Arka duvar); Peritonla örtülü,arkada bulunan organlarla arasında bursa omentalis adı verilen boşluk vardır Bursa omentalis in ön duvarının alt kısmını oluşturur. Diaphragma, dalak, sol böbreğin üst kısmı, sol böbrek üstü bezi, pancreas ın ön yüzü, flexura coli sinistra ve mesocolon transversum ile komşudur. Bu organların oluşturduğu sığ çukura mide yatağı denir. Mesocolon transversum mideyi flexura coli sinistra ve ince barsaklardan ayırır.
Curvatura ventriculi minor : Midenin sağa ve arkaya bakan kısa konkav kenarıdır. Dolu midede bu kenarın alt kısmında inc.angularis vardır Bütün uzunluğu boyunca omentum minus un lig.hepatogastricum parçası tutunur. Bu bağ mideyi karaciğere bağlar. Omentum minus un bu kenara tutunan parçasının iki yaprağı arasında a.v.gastrica dextra ve sinistra bulunur.
Curvatura ventriculi major ; Midenin sola,aşağıya ve öne bakan kenarıdır. Curvatura ventriculi minor dan 4-5 kat daha uzundur. Yukarıda inc.cardiaca dan başlar, sola-yukarıya uzanarak sol linea medioclavicularis te 5.kıkırdak costa seviyesine çıkar,daha sonra sola-aşağıya doğru 9.kıkırdak costa ya kadar iner, burada tekrar sağayukarıya doğru yönelir,1.lumbal vertebra nın alt kenarı hizasında orta hattın sağında pylorus ile birleşir. İnc.angularis in aşağısında curvaturda bir genişleme görülür, bu bölümü sağ taraftan sınırlayan oluğa sulcus intermedius denir. Pylorus un yaklaşık olarak 2.5 cm.solunda olan bu oluk ile pylorus arasında kalan mide bölümüne canalis pyloricus adı verilir.
Curvaturun fundus bölümü ile diaphragma arasında lig.gastrophrenicum, corpusu ile dalak arasında lig.gastrosplenicum (lig.gastrolienale), geri kalan bölümünde de mideyi colon transversum a bağlayan omentum majus bulunur. Omentum majus un iki yaprağı arasında a.v.gastroepiploicae dextra ve sinistra yer alır.
MİDENİN BÖLÜMLERİ Sırası ile pars cardiaca, fundus ventriculare, corpus ventriculare, pars pylorica ve pylorus olmak üzere 5 bölümde incelenir. 1-Pars cardiaca: Ostium cardiacum dan sonraki 2-3 cm.lik kısımdır. Yukarıda ostium cardiacum ile oesophagus açılır, aşağıda ise fundus ventriculare ile birleşir. 2-Fundus ventriculare (gastricus): İnc.cardiaca dan geçirilen horizontal düzlemin üstündeki bölümdür. Kubbe şeklinde olup, ostium cardiacum un solunda ve yukarıdadır. Diaphragma nın altında bulunur, genellikle gazla doludur. 3-Corpus ventriculare (gastricus): İnc.cardiaca ve inc.angularis arasındaki, midenin en büyük ve en çok genişleyebilen bölümüdür.
4-Pars pylorica: İnc.angularis ten çekilen horizontal düzlemin altında kalan bölümdür. Antrum pyloricum ve canalis pyloricus olmak üzere iki kısımda incelenir. 5-Pylorus: Mide nin duodenum a yakın olan kısmıdır. Mide yi duodenum a bağlayan deliğe ostium pyloricum denir. M.sphincter pyloricus denen sphincter vardır. Bunun oluşturduğu kapağa valva pylori denir, bu kapak ince bağırsak içeriğinin mideye geçmesini önler.
Mide duvarının yapısı Dıştan içe; 1-Tunica serosa: Visceral periton,midenin iki yüzünü örter, mide kenarlarında birleşir. Küçük curvaturda omentum minus, büyük curvaturda omentum majus u oluşturur. Mideyi yakın organlara bağlar, karaciğere uzanan bağa lig.hepatogastricum, diaphragma ya- lig.gastrophrenicum, dalağa-lig.gastrolienale, colon transversum a-lig.gastrocolicum denir. Midenin damar,sinir ve lenfatikleri her iki curvatur boyunca periton un iki yaprağı arasında uzanır. 2-Tunica muscularis : Dışta stratum longitudinale, içte stratum circulare, en içte ise fibrae obliquae bulunur. Longitudinal lifler daha çok curvaturlarda, circuler lifler midenin her tarafında (pylor da kalınlaşarak m.sphincter pyloricus u oluştururlar), oblik lifler cardia dan başlar,aşağı-sola doğru eğik olarak uzanırlar.
3-Tunica submucosa : Mucosanın altında olup gevşek bağ dokusudur, bol miktarda damar, sinir ağları ve kas dokusu yer alır. Mucosa ve submucosa arasında lamina muscularis mucosae denilen ince bir kas tabakası vardır. 4-Tunica mucosa : Midenin iç yüzünü örter, kalın, yumuşak, hareketlidir. Boş midede plica gastricae lar vardır.küçük curvatur da plikalar yoktur,burası düz bir oluk şeklindedir,cardia yı pylorus a bağlayan en kısa yoldur, bu yola Waldeyer in mide caddesi denir, sıvı gıdalar bu yolu izleyerek mideyi terk ederler. Mucosada area gastrica lar ve bunların üzerinde foveolae gastricae lar vardır.bu deliklere gl.gastricae denilen mide bezleri açılır.
KLİNİK BİLGİ Gastroskopi, yemek borusu, mide ve onikiparmak bağırsağı hastalıklarının tanısında güvenilir yöntemlerden biridir. Ucunda kamera olan ince ve bükülebilen bir boru yardımıyla ağızdan girilerek inceleme yapılır.
MİDENİN DAMAR VE SİNİRLERİ Curvatura ventriculi minor de a.gastrica dextra ve sinistra, curvatura ventriculi major da a.gastroepiploicae dextra ve sinistra, fundus ta aa.gastricae breves ten beslenir. Bu arterlerden ayrılan dallar bir süre tunica serosa da uzandıktan sonra mide duvarına girerler, kas tabakasına dallar verdikten sonra tunica submucosa da zengin bir damar ağı oluştururlar. Venleri arterleri izler, aynı ismi alırlar, sonuçta v.porta ya açılırlar.
Lenfleri tunica serosa ve submucosa da zengin lenfatik ağlar oluşturur, küçük ve büyük curvaturlar boyunca arterleri izler ve sonuçta tamamı nodi lymphatici coeliaci ye dökülür.
Sinirleri; parasimpatikleri n.vagus, simpatikleri plexus coeliacus tan gelir. N.vagus tan çıkan lifler, oesophagus un çevresinde plexus oesophagus u oluşturur. Bu ağdan oesophagus un önünde ve arkasında olmak üzere truncus vagalis anterior ve posterior çıkar. Truncus vagalis anterior sol n.vagus tan oluşur ve midenin ön yüzüne uzanır. Truncus vagalis posterior sağ n.vagus tan oluşur ve midenin arka yüzüne uzanır.
Simpatikler, medulla spinalis in 6-9 thoracal segmentlerinden çıkar ve plexus coeliacus ta sinaps yapıp midenin damarları çevresinde ağlar oluşturarak mideye girer.bu ağlardan çıkan lifler mide duvarının iki kas tabakası arasında ve tunica submucosa da tekrar sinir ağları oluşturur,iki kas tabakası arasında oluşan sinir ağına plexus myentericus (Auerbach), submucosa dakine ise plexus submucosus (Meissner) denir.
Parasimpatikler mide hareketlerini ve mide bezlerinin sekresyonunu arttırır, simpatikler ise tersine etki yapar. Midenin ağrı duyusu simpatikler, açlık, susuzluk ve tokluk duyuları ise parasimpatikler ile taşınır.
Yiyecek ve içeceklerin çok sıcak ya da soğuk olması mide sıvısına zarar verebilir. Bu nedenle yiyecek ve içeceklerin ılık olmasına özen göstermek gerekir.