ARAUCARİACEAE Dallar gövdeye etajlar halinde dizilmiştir. Herdem yeşildir. Çiçekler 1C2E lidir. Erkek çiçekler büyük kozalak oluşturur. Dişi çiçeklerde büyük kozalak oluşturur. Olgunlaşan kozalak pulları dağılır. Her pulda tek tohum bulunur.
Araucaria Güney Amerika, Avustralya, Yeni Guinea, Yeni Caledonia, Yeni Hebrides ve Norfolk Island da 12 değişik türü ormanlar kurmaktadır. Bu cinsin bazı türleri Güney Amerika nın en kıymetli orman ağaçlarını oluştururlar. Genç ağaçlar simetrik, dallar yatay yönde etajlar halinde dizilmiştir. Dallar gövdeyi tamamen örtmüştür. İleri yaşlarda alt dallar kuruyarak dökülür. Düzgün silindirik gövde yapısı vardır.
Genç sürgünler yeşil renkli ve çıplaktır. Tomurcuklar yaprak tarafından gizlenmiştir. Sürgünlerde çok sıralı sarmal dizilen ve sürgün üzerinde uzun yıllar kalan yapraklar deri gibi sert, yassı sivri uçlu ya da üç veya dört köşeli biz gibi uzun ve ağacın değişik kısımlarında değişik boydadırlar. Erkek ve dişi kozalaklar ayrı ayrı ağaçlarda(2e) veya ender olarak da aynı ağacın değişik dalları üzerinde (1E) görülür. Erkek çiçekler uzunluğu 10-15 cm. ye kadar erişebilen silindirik bir kozalak oluşturur. Dişi kozalakları ise büyük ve yuvarlaktır 2 veya 3 yılda olgunlaşır. Olgunlaşan kozalaklar dağılır. Kozalağı oluşturan pullar Pinaceae dekilerin aksine dış pulludur. Kozalak pulu, tohumlarla kaynaşmıştır. Kanatlı veya kanatsız olan iri tohumlar nişasta bakımından zengindir, yenir. Sarımtırak-beyaz renkli, düzgün lifli ve reçineli odunları kolay işlenir,evlerin iç kısımlarında, mobilya imalinde, oymacılıkta, marangoz işlerinde ve kağıt endüstrisinde kullanılır. Arokaryalar tohumla üretilir. Ancak bir türünde (A. heterophylla) çelikle de üretilebilir.
Araucaria lar 3 seksiyona ayrılır Colymbea Endl Yaprakları deri gibi sert, düz, geniş; kozalaklar büyük; kotiledon sayısı 2, çimlendiğinde toprak altında kalır, toprak üstüne çıkmaz. A. araucana, A. bidwillii, A. angustifolia. Intermedia C. T. White Gençlik yaprakalrı biz gibi; sonradan oluşan olgunluk yaprakları ise düz ve geniştir; kotiledonları 2-4, çimlendiğinde toprak üstüne çıkarlar. A. klinkii Eutacta Endl Yaprakları biz gibi ince ve uzun, dalgalı; kozalaklar nisbeten küçük; kotiledonlar 2-4, çimlendiğinde toprak üstüne çıkarlar. A. balansae, A. bunninghamii, A. columnaris, A. heterophylla
Araucaria angustifolia
Araucaria angustifolia
Araucaria araucana Vatanı olan Şili de ve Güneybatı Arjantin de dişi ağaçlar 30-50, erkek ağaçlar 15-18 m. Boylanan bir orman ağacıdır. İkizkenar üçgen biçiminde deri gibi sert uçları batıcı yaprakları vardır. Yapraklar sürgünlere sık ve kiremit gibi üst üste binecek şekilde dizilmiştir. Yeşil olarak 10-15 yıl, kahverengiye dönüştükten sonra daha uzun yıllar sürgün veya gövde üzerinde kalırlar. Kozalakları yuvarlak 15-20 cm. çapındadır.sürgünlerin ucunda dik dururlar.
Tohumları 3-4 cm. uzunluğunda, parlak soğan kabuğu rengindedir. Yerli halkın gıdasını teşkil eder. Şili de tohumları Pinones diye anılır; kanatsızdır. Bütün türler içerisinde dış çevre koşullarına, soğuklara en dayanıklı olanıdır. Olağan üstü dekoratif bir ağaçtır. Yarı gölge veya ışıkta, rüzgara maruz olmayan yerlerde, taze, taze kumlu balçık, kireççe fakir rutubetli topraklarda iyi gelişir. Kuru taşlı sığ topraklarda veya atmosferik koşulların zehirli baca gazları ile bozulduğu yerlerde, genç ağaçların alt dalları kuruyarak dökülür. Peyzaj mimarisinde yeşil saha tesislerinde soliter bitki olarak kullanılır.
Araucaria heterophylla Avrupa ve ülkemizde ufak fidan halinde saksılar içinde salonlarda süs bitkisi olarak rastlanmaktadır. Vatanı olan Norfolk adasında 60-70 metreye kadar boylanabilen bir orman ağacıdır. B türde iki tip yaprak görülür. Birinci yaprak türü genç ve yan sürgünlerde görülen yumuşak, açık yeşil renkte, biz gibi uzun, köşelidir İkinci yaprak türü yaşlı sürgünlerdeki sık, birbiri üzerine binmiş olan daha kısa daha sert ve uç kısımları boynuz şeklinde kıvrılmış olandır.
Kozalakların boyu eninden daha kısadır. Tohumları 2,5-3 cm. uzunluğunda olup, kanatları gelişmiştir. Odunu fazla dayanıklı ve kıymetli değildir. Dekoratif bir süs bitkisidir. Dış etkilere, özelliklere soğuklara karşı daha duyarlıdır. Ülkemizde Antalya, Adana ve İskenderun da parklarda yetişen güzel örneklerine rastlanır.
TAXODIACEAE
Jeolojik devirlerde, özellikle Miosen in ılıman ve rutubetli ikliminde bugüne kıyasla çok geniş yayılış alanlara sahip olduğu saptanan Taxodiaceae familyasının taksonları bugünkü linyitlerin oluşuma büyük katkı sağlamışlardır. Günümüzde ne Avrupa ne de ülkemizde doğal yetişen tek bir canlı örneği vardır. Batı Anadolu da Kütahya-Tunçbilek, Ankara-Kızılcahamam dolaylarında Sequoia, Taxodium gibi taksonların fosillerine rastlanmıştır. Jeolojik devirlerde yaşamış birçok taksonu kömürleşmiş, fosil olarak yeryüzünden kaybolmuş olmakla beraber, bugün familyanın 10 cinsi (7 cins monotipiktir) ve 15 kadar türü bulunmaktadır. Bunlardan Athrotaxis 3 türü ile Tasmanya nın dağlık bölgelerinde ormanlar kurarken; Cunninghamia nın 2 türünden birisi Çin, diğeri Formasa için endemiktir. Familya 1C1E dir. Yapraklar herdem yeşil ve kışın dökülür. Yapraklar pul veya iğne yaprak şeklinde olup sürgünlere, bir cins hariç(metesequoia da karşılıklıdır) sarmal dizilirler
Dişi çiçekler, yuvarlak veya yumurta biçiminde kozalak oluştururlar. Sürgün uçlarında terminal olarak yer alan kozalakların dış ve iç pulları az veya çok kaynaşmış vaziyettedir. Her kozalak pulu 2-12 tohum tomurcuğu taşır. Kozalaklar 1 veya 2 yılda olgunlaşır. Tohumların 2 veya 3 lateral kanadı vardır. Erkek çiçekler terminal veya yan durumludurlar. Erkek çiçekler bir araya gelerek yuvarlak veya başaklar halindeki kurulları yani erkek çiçek topluluklarını oluştururlar. Herbir etamin pulunun alt kenarında 2-9 adet serbest vaziyette, sarkan çiçek tozu torbası vardır. Çiçek tozu torbaları uzunlamasına açılır. Çiçek tozlarının yan taraflarında hava baloncuğu bulunmaz. Bu familyaya bağlı taksonlarda, kabuk uzun şeritler haline boyuna derin çatlaklı, lifli ve çoğunlukla kalındır.
Cunninghamia Günümüzde Çin ve Formasa da doğal olarak yetişen ve iki türü bulunan herdem yeşil iğne yapraklı ağaçlardır. İlk kez 1702 yılında Çin de J. Cunninham tarafından bulunduğu için bu isim verilmiştir. Erkek çiçekler sürgünlerin ucunda birçoğu bir arada yer alan silindirik kozalakçık halindedir. Bir eksen etrafında sarmal olarak dizilmiş olan pulların alt taraflarında 3 tane çiçek tozu torbası bulunur.
Dişi çiçeklerde terminal ya da subterminaldir. Çoğunlukla bunların 1-3 tanesi bir arada bulunur. Kozalak pulları ortak bir eksen etrafında kiremit gibi sarmal olarak dizilmiştir. Kozalakların uçları sivri ve batıcıdır. İç pul dış pulla kaynaşmıştır. Kozalağın olgunlaşma süresi bir yıldır. Kozalak olgunlaşınca açılır fakat dağılmaz. Herbir pulda 3 tane tohum tomurcuğu vardır. Tohumlar dar kanatlı ve sert kabukludur. Fideciğin çenek sayısı 2 dir. İğne yapraklar tırpan biçiminde, deri gibi sert, ince ve uzundur.
Cunninghamia lanceolata 30m. ye kadar boylanabilen bir ağaçtır. Kabuk genç iken düzgün, sonraları yukarıdan aşağı düzensiz çatlaklıdır. Genç sürgünler yeşil, sonraları esmerdir. Dallar genç bireylerde düzenli etajlar halinde çevrel, yaşlılarda ise düzensiz dizilmiştir. Tırpan biçiminde ve 3-7 cm uzunluğunda deri gibi sert, uçları sivri, kenarları ince dişli iğne yaprakları vardır. Yaprakların üst yüzleri parlak yeşil,alt yüzlerinde iki tane mavi beyaz stoma bandı vardır. Yatay kesitlerinde 1 orta, 2 de yan damar görülür. İğne yaprakların sürgünlere dizilişi iki sıralı sarmaldır. Orta ve Güney Çin de büyük ormanlar kurar. Odunu hafif ve dayanıklıdır. Çin de özellikle tabut tahtası olarak çok makbuldür. Vatanı dışında ılıman iklimlere sahip olan yerlerin dekoratif bir park ağacıdır. İstanbul da Dolmabahçe sarayının bahçesinde ve Atatürk Arboretumunda birkaç güzel örneği vardır. Yetiştirilmesi tohum ve çelikle olur. Sürgün verme özelliğine sahiptir.
Sequoıa Kratase ve Tersiyer de, Kuzey Yarım Küresinin ormanlarında 40kadar formunun mevcudiyeti saptanmış bulunan Sequoıa cinsinin günümüzde, Kuzey Amerika nın Pasifik sahillerinde, Kaliforniya çevresinde, eski devrin bir anısı olarak sınırlı bir alanda kalmış olan Sequoıa sempervirens adlı tek bir türü vardır (monotipik). Sequoia sempervirens 60-90 m. boy, 2.5 3.5 m. çap yapabilen (maksimum 120 m. boy x 6 m. Çap) konik bir yapıya sahip herdem yeşil ağaçlardır. Çok düzgün gövde, kısa dar ve gayri muntazam konik bir tepe oluştururlar. Yaşlı gövdelerin kabuğu çok kalın (15-25 cm), boyuna derin çatlaklı, lifli ve tarçın kırmızısı rengindedir.
Tomurcuklar küre şeklinde olup, çok sayıda sivri uçlu birçok tomurcuk pulları ile örtülmüşlerdir. Sürgünlere sarmal dizilmiş bulunan yapraklar iki şekildedir: --Yan dallar üzerindeki yapraklar -- Abies ve Taxus yapraklarına benzer, 1-2,5 cm. uzunluğundadır ve 2 sıralı gibi dizilmişlerdir. Alt yüzeylerinde iki stoma bandı vardır. Enine kesitlerinde 3 adet reçine kanalı görülür. --Ana sürgün uçlarında ve kozalak taşıyan sürgünler üzerindekiler- 0,5-1 cm. uzunluğundadır. Biz gibi uçları sivridir. Çok sıralı sarmal diziliş gösterirler. Sahil sekoyası Porsuk dan, yapraklarında stoma bantları ve reçine kanallarının bulunuşu ile; Göknar dan ise yan sürgünlerde yer alan iğne yaprakların eşit uzunlukta olmayışı ile kolayca ayrılır.
Sonbaharda hazırlanan terminal veya yan durumlu olan erkek çiçekler bir kısa eksen üzerinde sarmal olarak dizilmiş çok sayıda etamin pullarından meydana gelmiştir. Yaklaşık 2-2,5 cm. uzunluğunda, yumurta biçimindeki dişi kozalak 15-20 adet kırmızımtırak kahve renkli, odunlaşmış karpellerden meydana gelmiştir. Peltat karpellerin üst yüzeyleri buruşmuş gibidir. Kozalaklar bir yılda olgunlaşır. Açık kahverengi tohumları küçük, basık ve dar kanatlıdır. Yetiştirilmesi tohumla olduğu kadar, çelikle de yapılır. Sürügün verme özelliği vardır. Yaşayan dev ağaçlardan çoğunun kütük sürgününden geliştiği kabul edilmektedir. Oldukça derin ve geniş yayılan bir kök sistemine sahiptir. Çok dayanıklı öz kısmı, koyu kırmızı bir odunu vardır. Amerika da ve ticaretteki adı Redwood dur.
Sahil Sekoyası California nın sis kuşağı bulunan sahil kesiminde 700 km. uzunluğunda ve 35-50 km. genişliğindeki bir şerit üzerinde, deniz seviyesinden 1000 m. Yüksekliğe kadar çıkabilen ormanlar kurar. Saf veya Douglas Göknarı ile karışık ormanlar kuran en kıymetli orman ağaçlarıdır. Havanın neminin azaldığı, deniz etkisinin kaybolduğu yerlerde bu tür görülmez. Toprak rutubetinin yüksek olduğu, alüviyal taban arazilerde ormanların % 90 ı bu türle örtülüdür. Kalın kabuklu yaşlı ağaçlar orman yangınlarına karşı dayanıklıdır. Hafif şiddetteki bir örtü yangınından zarar görmezler. Böcek ve mantar olarak zararlıları azdır. Yaprak ekstraksiyonları parfümeride değerlendirilmektedir.
REDWOOD YAPRAKLARINDAN YAPILAN PARFÜM