EKONOMİK GELİŞMELER Kasım 2013 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU
İÇİNDEKİLER 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH) 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI 3 TURİZM GELİRİ ve GİDERİ 4 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE) 5 ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE) 5 GRAFİKLER Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği. 4 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 1
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %4,4 arttı. Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4,4 lük artışla 30 145 Milyon TL oldu. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %10,2 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,2 lik artışla 385 113 Milyon TL oldu. İmalat sanayi, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %5,7 lik artışla 61 414 Milyon TL, sabit fiyatlarla %3,4 lük artışla 7 733 Milyon TL oldu. Mali aracı kuruluşlar, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %24,7 lik artışla 13 657 Milyon TL, sabit fiyatlarla %8,5 lik artışla 3 463 Milyon TL oldu. GSYH 2012 yılında cari fiyatlarla 1 415 786 Milyon TL oldu GSYH değeri 2012 yılında cari fiyatlarla %9,1 lik artışla 1 415 786 Milyon TL, sabit fiyatlarla %2,2 lik artışla 117 675 Milyon TL oldu. Kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri 2012 yılında cari fiyatlarla 18 914 TL, ABD doları cinsinden 10 497 Dolar olarak hesaplandı. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,1 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %2,1 oldu. İstihdam İşsizlik ve İşgücü Hareketleri İşsizlik oranı %9,8 seviyesinde gerçekleşti. Türkiye genelinde işsiz sayısı 2013 yılı Ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 361 bin kişi artarak 2 milyon 806 bin kişiye yükseldi. İşsizlik oranı ise 1 puanlık artış ile %9,8 seviyesinde gerçekleşti. Tarım dışı işsizlik oranı 1 puanlık artış ile %12,3, 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı ise 1,5 puanlık artış ile %18,7 oldu. İstihdam edilenler 593 bin kişi arttı. İstihdam oranı %46,6 olarak gerçekleşti. İstihdam edilenlerin sayısı 2013 yılı Ağustos döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 593 bin kişi artarak 25 milyon 960 bin kişiye yükseldi. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 53 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 646 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %25,1 i tarım, %19,1 i sanayi, %7,2 si inşaat, %48,6 sı ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,6 puan, sanayi sektörünün payı 0,4 puan artarken, tarım sektörünün payı 0,8 puan, inşaat sektörünün payı 0,3 puan azaldı. İstihdam edilenlerin oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puanlık artış göstererek %46,3 den %46,6 a yükseldi. İşgücüne katılma oranı %51,6 olarak gerçekleşti. Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, 2013 yılı Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,9 puan artarak %51,6 oldu. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,7 puanlık artışla %72,6, kadınlarda ise 1,2 puanlık artışla %31,3 olarak gerçekleşti. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 2
İthalat İhracat ve Dış Ticaret Açığı Ekim ayında ihracat %8,2 azaldı, ithalat ise %3,7 arttı. Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2013 yılı Ekim ayında, 2012 yılının aynı ayına göre %8,2 azalarak 12 105 milyon dolar, ithalat %3,7 artarak 19 480 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %31,8 arttı. Ekim ayında dış ticaret açığı %31,8 artarak 5 596 milyon dolardan 7 375 milyon dolara çıktı. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2012 Ekim ayında %70,2 iken, 2013 Ekim ayında %62,1 e geriledi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %3,9 azaldı. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2013 Ekim ayında bir önceki aya göre ihracat %3,9 azaldı, ithalat %5,8 arttı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2013 yılı Ekim ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %4,7 azalırken, ithalat %11,7 arttı. Avrupa Birliği ne ihracat %0,2 arttı. Hırvatistan'ın 1 Temmuz 2013 itibariyle Avrupa Birliği ne (AB) üye olması nedeniyle AB ülke grubu 28 ülkeyi içerecek şekilde hazırlandı. Önceki yıl verileriyle karşılaştırma yapılabilmesi için 2013 yılına ve geriye dönük olarak tüm yıllara ilişkin veriler 28 ülkeyi içerecek şekilde revize edildi. AB nin ihracattaki payı 2012 Ekim ayında %40,1 iken, 2013 Ekim ayında %43,8 e yükseldi. AB ye yapılan ihracat, 2012 yılının aynı ayına göre %0,2 artarak 5 305 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Almanya ya yapılan ihracat 2012 yılı Ekim ayına göre %4,8 artarak 1 156 milyon dolar olurken; bu ülkeyi sırasıyla Irak (1 053 milyon dolar), İngiltere (805 milyon dolar) ve Rusya Federasyonu (615 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Çin aldı. Çin den yapılan ithalat, geçen yılın aynı ayına göre %13,2 artarak 1 963 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 826 milyon dolar), Rusya Federasyonu (1 812 milyon dolar) ve İtalya (1 132 milyon dolar) izledi. İhracatta motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları ilk sırada yer aldı. Fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi motorlu kara taşıtları ve bunların aksam parçaları (1 370 milyon dolar) olurken, bu fasılı; kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler ile bunların aksam ve parçaları (1 052 milyon dolar), elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme verme, televizyon görüntü ses kaydetme verme cihazları ve bunların aksam parça aksesuarları (884 milyon dolar) ve demir ve çelik (726 milyon dolar) izledi. İthalatta mineral yakıtlar ve yağlar ilk sırada yer aldı. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 3
Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği Dış Ticaret, Eylül 2012-2013 Dış Ticaret, Ocak-Eylül 2012-2013 Turizm Geliri ve Gideri Turizm geliri geçen yılın aynı çeyreğine göre %4,7 arttı. Turizm geliri Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarından oluşan III. çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,7 artarak 11 579 173 bin $ oldu. Turizm gelirinin %79,6 sı yabancı ziyaretçilerden, %20,4 ü ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edildi. Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile organize etmektedirler. Bu çeyrekte yapılan harcamaların 8 366 686 bin $ ını kişisel harcamalar, 3 212 488 bin $ ını ise paket tur harcamaları oluşturdu. Ziyaretçilerin kişi başına ortalama harcaması 721 $ oldu Bu çeyrekte yabancıların ortalama harcaması 667 $, yurtdışında ikamet eden vatandaşların ortalama harcaması ise 1 001 $ oldu. Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı çeyreğine göre %4 arttı Ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı 2013 yılı III. çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4 artarak 16 057 651 kişi oldu. Bunların 13 716 757 sini yabancılar, 2 340 894 ünü ise yurt dışında ikamet eden vatandaşlar oluşturdu. Turizm gideri geçen yılın aynı çeyreğine göre %15,4 arttı Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı çeyreğine göre %15,4 artarak 1 224 441 bin $ oldu. Bunun 1 065 100 bin $ ını kişisel, 159 341 bin $ ını ise paket tur harcamaları oluşturdu. Yurt dışını ziyaret eden vatandaş sayısı 2012 yılı III. çeyreğine göre %49,9 arttı Bu çeyrekte yurt dışını ziyaret eden vatandaş sayısı bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %49,9 artarak 2 067 830 kişi oldu. Bunların kişi başı ortalama harcaması 592 $ olarak gerçekleşti. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 4
Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık %0,01 arttı. TÜFE de (2003=100) 2013 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %0,01, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,91, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,32 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,39 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %3,27 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşti. Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Kasım ayında endekste yer alan gruplardan sağlıkta %0,76, eğlence ve kültürde %0,65, lokanta ve otellerde %0,64, ev eşyasında %0,52 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %1,34 ile gıda ve alkolsüz içecekler oldu. Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Kasım ayında endekste yer alan gruplardan alkollü içecekler ve tütünde %0,64, haberleşmede %0,41 ve ulaştırmada %0,08 düşüş gerçekleşti. Yıllık en yüksek artış %13,55 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti. TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre eğitim (%10,06), gıda ve alkolsüz içecekler (%9,77), lokanta ve oteller (%9,40), ulaştırma (%8,28) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %0,97 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) de oldu. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) Üretici Fiyatları Endeksi aylık %0,62 arttı. Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), 2013 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre %0,62, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,80, bir önceki yılın aynı ayına göre %5,67 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,10 artış gösterdi. Aylık değişim; tarımda %0,87, sanayide %0,57 olarak gerçekleşti. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,97 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre %4,56 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %2,29 düşüş gerçekleşti. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,97, bir önceki yılın aynı ayına göre %5,89 ve on iki aylık ortalamalara göre %5,42 artış gerçekleşti. Sanayide en yüksek aylık artış basım ve yayım sektöründe gerçekleşti. Sanayinin üç sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,32 düşüş, imalat sanayi sektöründe %0,76 artış, elektrik, gaz ve su sektöründe %0,86 düşüş olarak gerçekleşti. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; basım ve yayım (%2,15), ana metal sanayi (%2,10), makine ve teçhizat imalatı, b.y.s. (%1,40) alt sektörleridir. Buna karşılık ham petrol ve doğal gaz çıkarımı (%-4,07), büro makineleri imalatı (%-3,13), iletişim teçhizatı imalatı (%-1,39) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 5