İlkbahar, 2015 Sayı: 1
Yöne=m ve İm=yaz Sahibi I Can Advisory adına, İbrahim Can ican@icanadvisory.com Yayın Koordinatörü, Editör Harika Karavin hkaravin@icanadvisory.com Görsel Yönetmen Görkem İsa Yıldırım, Krea<f Ajans Fotoğrafçı Elif Gökçe İle=şim I Can Advisory 2015 Bültende yer alan içeriğin her hakkı saklıdır. Söz konusu içerik yazılı izni olmadan ve kaynak belir<lmeden kopyalanamaz, saklanamaz yahut herhangi bir şekilde kullanılamaz. Aksi halde 5846 Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca yasal takip başlajlır. Bülten ile paylaşılan içerik danışmanlık hizme< kapsamında değerlendirilemeyeceği gibi bütün sorumluluk kullanıcıya aikr.
İş dünyasında küçük balık olmak istemiyorsanız; I Can Advisory: Finansal Yöne?m Danışmanlığı ve daha fazlası... - Advertorial- 2
Kurumsal İletişim Sizsiniz Halkla İlişkiler kavramı Stratejik İle<şim Yöne<mi kavramı yönünde değişim ve gelişim göstermiş, Pazarlama İle<şimi ve Kurumsal İle<şim olarak iki ana başlıkta uzmanlaşmaya gidilmesine neden olmuştur. Kurumsal ile<şim, bilginin profesyonel iş ilişkisinde paylaşılması şeklinde özet tanıma konu edilebilir. Kurumların amaç ve hedeflerine ulaşmaları için iç ve dış ile<şim kaynaklarının orkestra gibi birbiriyle mükemmel bir uyum dahilinde işlemesi gerekmektedir. Ardından da kurumun tüm fonksiyonlarının dahil olacağı bilgi akışı, etkileşim, geri besleme faaliyetleri ile i<bar, imaj, algı yöne<mi başarısının sağlanması kurumsal ile<şim konusunu oluşturmaktadır. Konuya ilişkin bazı işletmelerin i<bar yöne<mi algısının oluşmasına neden olan durum ise kurumsal yöne<m ilkeleri denildiğinde akla ilk gelen dört temel öğenin (adillik, şeffaflık, hesap verebilirlik ve sorumluluk) güven üzerine tesis edilmesidir. Kurumsal i<bar aynı zamanda bir kurumun Yöne<m Kalitesi nin de bir göstergesidir. 3
İ<bar yöne<minde esas olan;işletmenin yöne<cileri, çalışanları ve hedef kitlesinin işletmeyi nasıl gördüğü ve işletmenin asılında nasıl gösterilmek istendiği kri<k noktaları oluşturmaktadır. Finansal başarının 85% gibi büyük bir çoğunluğu kişilik, ile<şim, pazarlık ve önderlik ye<leri ile ilişkilidir. ŞaşırJcı bir biçimde teknik bilgi 15% gibi düşük bir seviyede kalmışjr. İşletmelerin hedeflerine ulaşmasında bu derece kri<k rol oynayan kurumsal ile<şim veya son dönemde sıklıkla duyulan kurumsallaşma, kurumsal kimlik gibi söylemler maalesef akademik argümanlarla sınırlı kalmakta, en kurumsal olduğu söylenen kurum ve kuruluşlarda dahi kurumsallık henüz içselleş<rilememektedir. Buna en <pik davranış modeli olarak; üst yöne<min kaj poli<kalarının uzman ve üzeri unvanlara sahip kendi çalışanlarınca dahi eleş<rilmesinin önünün kesilmesi, müşteri veya üçüncü şahıslardan gelecek geri bildirimlere kalite poli<kası gereğince standart, hazır şablon yanıtlar verilmesi ve gerçek anlamda kalite yöne<mi modellerinin uygulanamaması örnek olarak verilebilir. En iyi uygulamalar arasında yer alan işletmeler dış geri bildirimleri <<zlikle incelerken personel ve operasyonel maliyeden tasarruf ekklerinin bilinciyle zaman zaman söz konusu geri bildirimleri çözüm önerileriyle birlikte sunan değerli profesyonelleri küçük jestleriyle ödüllendirmektedir. Kurumsal ile<şim genel olarak; medya ilişkileri (kriz yöne<mi, kurumsal kimlik, yeni stratejiler geliş<rme, müşteri geri bildirimleri, halkla ilişkiler, reklam kampanyaları), dış ilişkiler (fuar organizasyonları, sektörel, devlet veya sivil toplum kuruluşları ile ilişkiler), iç ilişkiler (şirketler topluluğu, sürekli yayınlar, web sitesi) gibi konularla özetlenebilirse de bu durumun kategorize edilmesi şirketlere ve onların ölçeklerine göre değişebilmektedir. Bazı işletmeler yine benzer nedenlerle bu süreçlerin bir kısmını kendi iç kaynaklarından bazılarını ise profesyonel kurumlardan hizmet veya danışmanlık alımı yoluyla gidermektedir. En doğru model, bu konuda işletmeye en uygun karmayı bulmak ve yönetmek<r. Örneğin; bazı işletmeler yabancı dil bilen personellerine çok kapsamlı, teknik bilgi (mühendislik, hukuk, finans vb.) gerek<ren konularda çeviri yapjrarak maliyetleri düşürdüğü yanılgısına kapılmaktadır. Hada birçok web sitesi tasarımı ile uğraşan firma çeviri hizme< de verdiğinden cazip bir çözüm gibi görünebilmektedir. Ancak kurumsal ile<şimin asıl fonksiyonu olan kurumun i<barı ve güveni söz konusu olunca, olası bir çeviri hatası müşteriden döndüğünde en ağır maliyet ile yüz yüze kalınmaktadır. Üstelik çoğu zaman bu sorunun temelindeki 4
hatayı göremeyen veya görmek istemeyen şirketler aynı soruna ilişkin reak<f tespitler alanında koca bir departman kurmayı akılcı bulmaktadırlar. Böylece maliyetler katlanarak artmaktadır. Örneğimize ilişkin en iyi çözüm modelinin şirke<n üst yöne<minin çalışanlarıyla ortaklaşa tespit ekği stratejinin ilgili bölümden sorumlu uzmanların ve yöne<cilerinin web tasarımı yapacağı firmaya kurumsal ile<şim danışmanlığı verecek firma taraindan aktarılmasına nezaret etmesi, çeviri hizme<nin bir dil bilimci, yeminli tercüman taraindan gerçekleş<rilmesi ve entegrasyon tamamlandıktan sonra da şirket içindeki sorumlunun süreci yöne<p geri beslemesidir. Bu sayede her uzman en iyi olduğu konuda etkileşimli bir ile<şim sürecine girer, risk en düşük seviyeye indirilirken, verimlilik en yüksek seviyeye çıkarılır. Kurumsal ile<şim, Jpkı pazarlama konusunda da olduğu gibi, bir işletmenin tüm çalışanlarını ve o şirke<n müşterilerini dahi içine alan geniş bir kavramdır. İşletme yöne<cileri medyada unvanlarını kullanırken, çalışanları müşterileri karşısında, müşterileri ise o işletmenin markalı ürünlerini kullandıkları süreçte, ile<şimde oldukları kimselere iyi veya kötü çeşitli mesajlar vermekte ve onların algılarını beslemektedirler. Söz konusu süreçlerin etkin ve verimli yöne<lmesi tepe yöne<cilerinden başlayarak müşterilerine doğru zorlaşan bir hal almaktaysa da, profesyonel danışmanlık hizmetleri sayesinde asla imkansız değildir. Günümüzde birçok işletme düzenli bülten yayımlamakta ve bu bültenleri profesyonel ellere teslim etmektedir. Çeşitli açık hava organizasyonları, sosyal sorumluluk projeleri ve akademik işbirlikleri, elektronik genel kurullar düzenlerken kısmen veya tamamen dış kaynaklardan profesyonel danışmanlık hizme< almaktadırlar. Söz konusu danışmanlık şirketlerini seçerken nelere dikkat etmeliyiz? Genellikle şirketler en az üç danışmanlık şirke<nden teklif talep ederler ve o şirketleri seçerken de ya çevrenin tavsiyesi ya da Google da öne çıkanlar referans kabul edilir. Daha sonra iş hakkında bilgi edinildiği zannı ile en düşük maliyet tercih sebebi olur ki bunun da kumardan bir farkı yoktur. Referanslar da farklı kişilerin bireysel deneyimleri olacağından yine de tam olarak bir çözüm sağlamaz. Burada en doğru yöntem kendine güvenen, profesyonelliklerini yasal lisanslar, üst düzey deneyimler ile ispatlamış bir danışmanlık şirke<nin, yöne<cisiyle imzalanacak başarı veya çözüm ortaklığı denilen hukuki yapjrımları da olan yasal bir sözleşmeyi imzalamakjr. Böyle bir sözleşmeden bahsekğiniz andan i<baren 5
adayların yarısının kaybolduğunu ve niteliğin gözle görülür derecede arnğını göreceksiniz. Fayda- maliyet analizine bakarak da pahalı gibi görünen şeylerin aslında yarankları ekonomik değer yanında ne kadar ekonomik olduğu sonucuna varmanız mümkün olabilir. Yabancı Dil Raporlama Çeviri Hizmetleri Marka İle6şimi Web Sitesi İle6şimi Köklendiriyoruz! - Advertorial- 6
Sosyal Sorumluluğun Neresindesiniz? Bedensel Engellilerle Dayanışma Derneği (BEDD) ziyare<miz hepimiz için birçok kazanımla dolu geç<. Brezilya, Ukrayna, Almanya ve Endonezya dan gelen misafirlerimiz kendi ülkelerinin değerlerini paylaşarak, ülkemizdeki durumu yerinde gözlemleyip raporladılar. Sosyal sorumluluk adı aljnda kaleme aldığım bu makalemin, yalnızca engelliler için yazıldığını düşündüyseniz yanılıyorsunuz; zira fiziken bir engelimiz olmasa dahi ülkemizde hepimiz potansiyel bir engelli adayıyız. Ancak çok daha büyük bir ih<malle engelleneniz! Özellikle yükseköğrenim görmüşseniz, en az bir yabancı dil biliyorsanız, temel hak ve hürriyetleriniz konusunda, demokrasi vb. üzerine eği<m almış ve belki de yasal lisans vb. konularda diploma sahibi iseniz, engellendiğinizi hissetmemiş olmanız imkânsızdır. Şimdi bir de fiziken dezavantajlı grupların günlük hayatlarında yaşadıkları 7
zorlukları düşünerek empa< kurmaya çalışalım. İşte biz tam da öyle yapjk. Düşünmekle kalmayıp BEDD nin müthiş projesinin dave<ne kajldık ve engellenenlerin (ben engelli demeyi doğru bulmuyorum; zira onlar çoğumuzun hayal dahi edemeyeceği işlerde müthiş başarılar kaydediyorlar) neler yaşadıklarını bizzat deneyimleyerek bizler de yaşadık. Fotoğrara gördüğünüz üzere hepimiz tekerlekli sandalyelere binmiş, kaldırım üzerinden küçük bir parkuru tamamlamak için yola çıkmışken, koca bir kamyon onlarca kişiyi sandalyede görmesine rağmen son sürat üzerimize doğru ilerleyip hızını düşürmeyerek, bizlere büyük bir endişe yaşajp çok da etkili bir ders verdi! Sandalyeyi kontrol etmeyi çok kısa sürede kavramış olsam da, bir süre sonra tahmin edebileceğiniz gibi kaldırımın çok zorlu koşullarında, triathlon, kürek, la<n dansları, fitness gibi yüksek performans sporlarıyla profesyonel seviyede yıllardır uğraşan bir kişi olmama rağmen, yardım almak zorunda kaldım. Günün kuralı, ne olursa olsun etkinlik bitene kadar sandalyelerimizden kalkmamamız ve tüm işlerimizi bu şekilde görmeye çalışmamızdı. Gerçekten de sokakta, okulda, iş yerinde tekerlekli sandalyede iş görmek, o sandalyede oturmak ve insanların tuhaf bakışları aljnda ilerlemeye çalışmak, oldukça farklı bir duygu ve bir o kadar da zor bir deneyim oldu. Bence, - sadece bu nedenle dahi- o sandalyeleri her gün kullanmak zorunda olanlar, madalyayı herhangi bir sporcudan çok daha fazla hak ediyorlar. BEDD yöne<cileri 1993 yılında kurulan, Dragos, Maltepe de merkezi bulunan derneğin kuruluş amacını, TC vatandaşı olan ve ortopedik engelli (ya da benim tabirimle engellenen) kişilerin eği<m, sağlık, sosyokültürel ih<yaçlarına katkıda bulunarak ve kar amacı gütmeden, topluma yararlı dernek statüsünde faaliyetlerde bulunmak olarak özetlediler. BEDD, gönüllüler arayan ve diğer birçok dernekten farklılaşarak gönüllüleri için de toplanjlar ve bilinçlendirme çalışmaları organize eden oldukça ak<f bir organizasyondur. Engelsiz Kariyer Merkezi adından da anlaşılacağı üzere BEDD, bedenen dezavantajlı kimselerin ekonomik özgürlüklerini kazanmaları ve toplumda katma değer yaratan bireyler olmaları için teşvik edici bir oluşum olarak faaliyete geçmiş<r. BEDD ile tanışmam Derneğin Yöne<m Kurulunda yer alan Ayça Akın sayesinde olmuştur. Kendisi birçok insanın eği<m almış olmasına rağmen yine de özgüven eksikliği çek<ği la<n danslarında benim öğrencim olmuş, engellenen bir birey olmasının hiçbir eksikliğini hissetmeden ve hissekrmeden son derece keyifli ve este<k bir biçimde dans 8
edebilme başarısını göstermiş<r. İlerleyen dönemlerde bu özelliği ile bizleri şaşırtacak sürprizler yapacağı aldığım duyumlar arasında, ancak bekleyip göreceğiz. :) logoya Jklamanız yeterlidir. BEDD ile ile<şim kurmak, bilgi almak, bu ailenin bir üyesi, bir gönüllüsü olmak için yandaki 9
Finansal Yönetim Danışmanlığı Nedir? Ağaçtan çitlerle çevrilmiş bir labiren<n etrainızı sardığını, ne kadar hızlı koşsanız da bir süre sonra yorulduğunuzu, kaybekğiniz her saniyede ağır bir maliye<n ve zararın aljna girdiğinizi, hedefinizi göremediğiniz için ilerleyemediğiniz bir çıkmazın içinde kendinizi hayal edin. Böyle bir durumdayken bulunduğunuz konumu, gitmek istediğiniz 10
hedefi, önünüzdeki engelleri, en kes<rme yolu ve daha fazlasını anali<k hesaplamaları ve önceki deneyimleri ile analiz ederek çözüm önerisini sizinle paylaşan kişiye Finansal Yöne<m Danışmanı, o kişinin sunduğu profesyonel hizmete ise danışmanlık hizme< denir. Yöne<m danışmanlığının 60 tan fazla türü bulunmaktaysa da is<snasız olarak hepsinin ortak yönü, bir işletmede meydana gelmiş olması ve finansal boyutlarının da var olmasından ötürü, Finansal Yöne<m Danışmanı diğer yöne<m danışmanlıklarını da, en azından belli bir ölçüde bilmek ve deneyimlemiş olmakla değer yaratabilecek<r. İşletmeler için hekimlik olarak da özetlenebilecek söz konusu danışmanlık hizmetleri yalnızca kurumsal değil bireysel anlamda da büyük önem arz etmektedir. Öyle ki, gelişmiş ülkelerde bir avukat yahut aile hekimi kadar da Finansal Yöne<m Danışmanı, yüksek farkındalıktaki bireylerin yaşam boyu aldıkları profesyonel hizmetler arasında yerini çok uzun yıllardır almışjr. Sanılanın aksine Finansal Yöne<m Danışmanlığı almanız için yüksek seviyede finansal birikiminiz olması gerekmez. Finansal Yöne<m Danışmanları genel olarak maliyetleri (giderleri) azaltmak, hâsılaj (verimliliği) arjrmak üzerine hizmet vererek, aradaki fark üzerinden de ekonomik değer yaratarak danışanlarına fayda sunarlar. Bunları başarabilmek için de çoğu zaman hukuk bilgisi, sosyal çevre ve iş ağı (network), deneyim, yasal yetkiler, bilimsel modeller, arabuluculuk gibi birikimlerinin en uygun karmasından oluşacak çözümlerden faydalanırlar. Banka hesabınızda çok yüksek birikimleriniz olmasa dahi bireysel anlamda genel giderleriniz, zaman zaman emlak, taşıt gibi konularda yajrımlarınız, SGK gibi zorunlu sağlık sigortalarınız veya emeklilik planlarınız olacağından, kurumsal anlamda da yasal ve zorunluluk arz eden vergi, dene<m vb. süreçlerden yeni iş bağlanjlarına, dış <careden <cari mahkemelere veya yajrımlardan diğer çeşitli konulara kadar, muhakkak bir Finansal Yöne<m Danışmanı ile is<şare etmeniz gereken konular olacakjr. Ülkemizde hemen her konuda işlerin tanıdık kavramı üzerinden yürüdüğü gerçeğini bir kenara bırakırsak ve hukuk, sağlık, finans vb. hemen her sektördeki uzmanlıklarda herkesin ilmi, deneyimi, yetenekleri kısacası başarı oranı farklı olacağından sizin için en doğru çözümü sunacak Finansal Yöne<m Danışmanını nasıl seçebilirsiniz? Danışmanın danışmanlık hizme< alacağınız konuda yasal lisanslarının olması (örneğin SMMM, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir), mesleki deneyim (en az 3 yıl diye genel bir kanı olsa da kiminin 2 yılı bir diğerinin 5 yılına denk olabileceği de unutulmamalıdır), 11
referans, akademik altyapı, makale ve yayınlar gerekli kriterler olsa da maalesef ki yeterli değildir. Aslında çok basit bir referans noktası ile doğru danışmanı bulmanız mümkündür. Son model, akıllı bir telefon sajn alsanız ve iki gün sonra da yurt dışına seyaha<niz olsa danışmanınız da yukarıda sayılan tüm niteliklere sahip bir danışman olarak sizin yanınızda bulunduğu için akıllı telefona ödediğiniz ücret olan 1.000 TL nin 2% sini sizden talep etse sanıyorum bunu çok anlamsız bulursunuz ve böyle bir hakkı olmadığını düşünerek hiçbir ödeme yapmazsınız. İşte çoğu alandaki danışmanlar (hukuk, sağlık, finans) size herhangi bir katma değer yaratacak eylemi (danışmanlık hizme<ni) sonlandırmadan en başta ücretlerini alarak sizin sermayenizi azaltmaktadırlar. Başarı konusunda garan< vermeyerek eğer başarılı olunursa sizin de bir miktar kazanç sağlamanız (bazen zarar da olabilir) mümkün olabilir. Ancak I Can Advisory olarak felsefemiz şöyledir ki, örneğimizdeki vakada TaxFree faturası talep eden danışman, yurt dışına çıkan danışanının faturayı havaalanında gümrük memuruna ibraz etmesi ile alacağı 103 TL iade ile kara geçecek, dönüşte de danışmana 20 TL ödemesi karşısında elinde yeni bir fonu, sermayesi olacak, günün sonunda da 83 TL kar edecek<r. Özetle sürdürülebilir sonuçlar için çözüm odaklı bir yaklaşım benimsiyor ve başarı ortaklığınıza ile garan< veriyoruz. Siz olsanız hangisini seçerdiniz? Ya da şöyle soralım: Bugünden sonra sizden sabit bir ücrete ilave, örneğin bir davadan alacağınız belirsiz ve garan<siz bir tutar için 10% komisyon isteyen bir danışmana yahut bir avukata karşı yaklaşımınız nasıl olur? Büyük ih<malle zaten sizin olan sermayenizin ne kadar arjrılacağını, bunun karşılığında danışmanın alacağı ücre< ve/veya komisyonu ve elbede bunun başarı ortaklığı garan<sini sorgulayacaksınız,ki çok da iyi yapacaksınız. Makalenin başındaki örneğe, labirente geri dönecek olursak, labirent de olsa sizin bahçenizde sağa sola koşturmanız sonrasında ulaşjğınızda meyvelerin bir bölümü çoktan çürümüş ise, o danışmanlık için ödemiş olduğunuz tutar karşısındaki kazancınızı hesaplamanız için de başka bir danışmana daha ih<yacınız olabilir. En kötüsü de, hiç bilmiyor olmanız gerçeğinin cezai müeyyideye uğramaktan kurtulmanıza yetmeyeceği yasal süreçlerle karşı karşıya kalmayacak başarılı danışmanlık hizmetlerini alabilmenizdir. 12
Başarının + (Formülü)² = Nedir? Başarının formülünden önce başarının tanımı üzerinde durmak is<yorum. Başarı = başarısızlıkların toplamıdır. Felsefe sevmeyenler için matema<k ile açıklayayım; 100 tekrar veya deneme ile gerçekleşecek bir başarı için 99. tekrarda 99 kere başarısızlık yaşamışsınızdır ya da bakış açınızı değiş<rirseniz başarıya ulaşma sürecinizin 99% unu tamamlamışsınızdır. Bu anlamda her başarısızlıktan ders çıkarıp, aynı hatayı tekrarlamadığınızda ve yeterince denediğinizde başarı muhakkak sizinle olacakjr. Örneğin, torbasız elektrikli süpürgenin icadı için 5.126 başarısız deneme gerçekleş<rilmiş<r. Başka bir açıdan incelendiğinde başarı en temel anlamda hedefe ulaşma oranı olarak ifade edilebilir. Ancak hedefe ulaşırken fayda (kazanç) ve maliyet (kayıp) analizlerinde bulunmak da kaçınılmazdır. 100% ulaşılmış bir hedef mutlaka maliye<nden daha yüksek, pozi<f bir ge<ri sunmalıdır. Aksi halde hedefe ulaşılsa dahi zarar edilmiş yani başarısız 13
olunmuş olur. O halde başarı, hedefe 100% ulaşmaktan daha fazlasıdır! Pozi<f ge<ri de yetersizdir; zira alterna<f maliyet kavramı yani Söz konusu hedef için katlanılan maliyet ile başka bir hedef ile elde edilecek ge<ri daha fazla olabilir miydi? sorusu burada devreye girecek<r. Örneğin yajrım amaçlı bir daireyi 500 bin TL ye sajn alıyorsunuz. Kirayı tahsil edememe riski, vergiler, bakım masrai, kiraya verememe riski, kiracının eve zarar verme riski (depozito olsa dahi yasal süreçler vb. olabilir) gibi birçok risk de söz konusu iken, kiraya verdiğinizde 1.200 TL aylık geliriniz var. Yakın zamanda bölgede ciddi bir kalkınma ile konutun değerinin artmayacağı varsayımı ile aynı tutarı bankada, vadeli hesapta değerlendirdiğinizde aylık yaklaşık 3.500 TL ge<riyi en düşük risk ile elde edebilirsiniz. Sizce hangi yajrım daha rasyonel? Matema<k yalan söylemez! :) O halde bu örnek için vadeli hesap (alterna<f maliyet) ev sajn almaktan daha akıllıca ve sonuç olarak başarılı bir yajrımdır. Başarılıyı yakalamak adına için kişi için en doğru hedefin (ulaşılmak istenilen ve sayısal olarak ölçülebilir noktanın) belirlenmesinin ardından, o hedefin gerçekleşmesi önündeki engellerin de tespit edilmesi gerekir. Engellerin tek tek ve doğru bir strateji ile kaldırılması bize gösterecek<r ki ulaşılamayacak hiçbir hedef yoktur! Unutmayın ki ölçemediğinizi geliş<remezsiniz, eğer gelişim gösteremezsiniz de mevcut konumunuzdan ileriye bir adım dahi olsa gidemezsiniz. Sihirli formüle geçmeden önce, Albert Einstein ın başarının formülünü nasıl açıkladığına bakalım: A= X+Y+Z (Başarı) = (Çalışmak) + (ÇalışJğı konuyu oyun gibi görmek, sevmek) + (Konuşmak yerine üretmek). Beni başarıya götüren teori ise: Başarı,algılardan doğan aksiyonların toplamı sonucunda, kıt kaynakların da ik<sadi (etkin ve verimli) bir şekilde kullanılmasıyla, azimle tekrarlanan bir değer yaratma sürecidir. HayaJnızın hemen her aşamasında uygulanabilecek söz konusu formülümü şu örnek ile basitleş<rerek açıklamak isterim ki ardından siz de akademik veya mesleki kariyerinizden, aşk hayajnıza, finansal 14
yajrımlarınızdan, fiziksel görüntünüze kadar sayısız alanda bu formülü uygulayabilirsiniz. Borsada işlem gören bir şirke<n hisse senetlerine 100 TL yajrım yapan bir kişiyi ele alalım. Borsa yajrımı için kişinin bu yönde pozi<f bir algısının (i) oluşması gerekir. Bunun geliş<rilmesi için de eği<m gereklidir. Söz konusu hisse senedi alımının başarılı bir yajrım olabilmesi için alımı, izlenmesi (değerlendirilmesi) nihaye<nde de sajlması gibi aksiyonlar (a) dizisi gereklidir. Bu süreçleri destekleyecek ve geliş<recek unsurlar da Maslow un ih<yaçlar hiyerarşisinde de belirkği temel ih<yaçlardır. Hisse 1 TL den alındığında 1,2 TL ye ulaşınca yajrımcı sajş emri vermez ve (aksiyon) açgözlülükle daha çok yükselmesini beklerse burada bir sajş aksiyonu gerçekleşmediği için +/- başarıdan söz edilemez. Hisse düşüşe geç<ğinde 1,1 TL den dahi sajş gerçekleşirse alış maliye<ne göre 10% ge<ri; son yüksek seviyesindeki alterna<f maliyete göre 10% kayıp gibi farklı bakış açıları ile yorum yapılabilir. Burada 100 TL nin cebimizde veya vadesiz hesapta duran kıt bir kaynak (s) olması faktörü sermayeye eklenerek değer yaratma (c) sürecine sokulmuş ve bu işlem akıllıca, rasyonel bir biçimde yöne<ldiğinde de başarılı bir yajrım olarak ifade edilmiş<r. Söz konusu alım sajm aksiyonlarının (kıt kaynaklarla değer yaratma zincirinin) başarısız olması ih<mali de dahil olmak üzere hatalardan ders çıkararak, azimle ve tekrar tekrar (p) pozi<f yönde gerçekleş<rilmesi ile başarı arjrılacakjr. Elbede alterna<f maliyet analizi de unutulmamalıdır! Aynı örneği spor ve sağlıklı yaşam için de ele alabiliriz. Aslında mesele genel anlamda toplam yaşam kalitesinin en yüksek seviyeye çıkarılması ile ilgilidir. Burada piramidin en tepesinde yer alan hayat misyonunuzun gerçekleş<rilmesi veya o yolda yürüme olgusu da göz ardı edilmemelidir. Hepimizin spor yapmasında farklı amaçları vardır; iyi hissetmek, kilo vermek, formda kalmak, performansı arjrmak, yarışmaya hazırlanmak, sosyalleşmek vb İşte bunların tamamı bir algıdır ve kişiden kişiye eği<m ve vizyon gibi değerlere göre değişiklik gösterir. Buna karşın kimileri daha temel ih<yaçlarını dahi karşılamakta gerçekten yetersizdir. Kimileri de bu bahaneye sığınır, ancak spor yapmamanın gerçek anlamda bir bahanesinin olmadığını hepimiz kendi içimizde biliriz. İşte bu noktada bir aksiyon alırız; spor salonuna kaydolmak, sahilde koşmak, bisiklete binmek, evde küçük egzersizler yapmak vb Burada en kısıtlı kaynağımız elbede adına hayat denilen süreçte bize ayrılan zamandır. En değerli varlığımız, günden güne eksilmektedir. Bu nedenle sahip 15
olduğumuz ve olabileceğimiz her şeyden de yavaş yavaş uzaklaşmaktayız. İşte bu değeri hayajn merkezine oturtup ek olarak da; doğru beslenme, ek gıdalar alma, uyku, seks, mo<vasyon (psikolojik beslenme) gibi diğer sermaye (maliyet) unsurları üzerine belli bir değer yaratmayı hedefleriz. Para ile ölçülebilme ilk anda çok fazla kapitalist bir yaklaşım gibi gelebilir ancak para, uluslararası geçerli finansal bir enstrüman olmaktan öte sayısal olarak da en geçerli ölçüm imkanını sunmaktadır. Çok iyi bir fiziğe sahip olmanın yaranğı değer nasıl para ile ölçülebilir? Hayır, o şekilde değil elbede! Yukarıda sayılan maliyetlere katlanarak çok iyi bir görüntü, sağlıklı bir vücut ve sistemler bütünü, güçlü bir psikoloji, hastalıklara ve kazalara karşı yüksek direnç ile mesleğinizde ve akademik kariyerinizde sürdürülebilir başarı, en düşük Jbbi masraflar, sosyal çevrenin kazandırdığı ile<şim ağı ile gelen irsatlar gibi daha birçok husus size para ile ölçülebilen maliyet azalması veya ge<ri arjşı sağlayacakjr. Azimle spor<f ve sağlıklı yaşam konusunda çevrenizdeki olumsuz ve eksik veri kırınjları temelli yorumlara kulağınızı Jkayıp, pozi<fe odaklandığınızda sürdürülebilir başarı muhakkak hayat boyu sizinle olacakjr. sosyal medya hesaplarımız veya e- posta adresimiz üzerinden paylaşabilirsiniz. Bu benim başarı formülüm. Siz de sizi hayada başarıya taşıdığına inandığınız formülünüzü 16
Sermaye Piyasaları Havuzu Sermaye piyasaları kavramının temelinde, bir araya gelmiş bir grup anonim şirke<n 500 veya daha fazla ortağın (yajrımcı, pay sahibi) hisse senetlerinin borsa veya benzeri teşkilatlanmış piyasalarda işlem görerek, payları (hisse senetleri, ortaklık hakkı veren), tahvil (ortaklık hakkı vermeyen borçlanma aracı) ve diğer finansal enstrümanlar ile sermayenin halktan toplanıp, yajrıma, kazanca dönüştürülmesi ve düşük sermaye maliye< karşılığında halka kar payı ile pay (hisse senedi) değer arjş kazancı sağlanması sistema<ği yatmaktadır. Bu yüzden, sermaye piyasalarının diğer reel sektörleri de içinde barındırdığını söylemek mümkündür. Aralarındaki tek fark ise şöyle özetlenebilir: Çirçi mahsulü tarladan alır, kasalara koyar ve aracılara satar. Son olarak mahsul, pazar ve marketlere sajlarak, nihai ürün tüke<ciyle buluşmuş olur ve tüke<ci ürünü tüketmiş olur. Bu durum, reel piyasalara örnek<r, olaylar görüldüğü gibi gerçek ve gözlemlenebilir bir boyudadır. Sermaye piyasalarında ise durum biraz daha karmaşıkjr. Çirçi tohumu daha toprağa ekmeden, elindeki arsa ve yıl içinde beklenen yağmur miktarını da göz önünde bulundurarak tahminde bulunur. Diğer bir ifadeyle, bire on bereketle hasat yapsam şu kadar ton mahsulüm olsa ve onu şu fiyadan satsam, bu kadar kazancım olur diye hesaplamaya girer. Lisans sahibi uzman denetçilerden bazıları ve değerleme uzmanları, uluslararası standartla bu hikayenin doğrulunu analiz etmeye çalışırlar. Sonrasında makul güvence verecek bir rapor hazırlar ve görüş bildirirler. Çirçi, arjk tüccar olur, tarla ve topraktan çıkarak kravat ile 17
girişimci şapkası takar, eski dostlarına, köylüye, halka Bana güvenin, bana yajrım yapın, gelin bir olalım ve hep birlikte kazanalım. der. Halk bu girişimciye nasıl güveneceğini bilemez çünkü işler gerçekten karmaşık bir hal almışjr. Eski çirçi, yeni girişimci (tacir), beraberinde ortaya çıkan karmaşık bir süreç ve birçok kişi ile nasıl başa çıkacağını bilemez, büyümeyi doğru yönetmek için birilerine akıl danışır ve şirketleşir. Anonim bir şirket olunca da profesyonel yöne<cileri işe alır. Sonra yeni yajrımcılar kazanarak şirkedeki kendi payını azaltmak zorunda kalır. Daha sonra ise devreye yukarıda saydığım hukuk dalları ile onların ikincil düzenlemeleri (tebliğler, yönetmelikler vb.), denetçiler, kamu otoritesi (düzenleyici ve denetleyici kurumlar) girer ve işler daha da karmaşıklaşmaya başlar. Profesyonel yöne<ciler ile yajrımcılar arasında çıkar çajşmaları belirir; çünkü yöne<ciler tarladan daha fazla mahsul alınabileceğini iddia ederler ve daha fazla sermaye talep ederler. YaJrımcılar ise en az sermaye koyarak en yüksek ge<riyi elde etmek isterler. Denetçiler, değerleme uzmanları ve diğer uzmanlar da bu konuda destekleyici raporlar düzenlerler ve her iki taraf arasında denge noktası oluşturmaya çalışırlar. Bunu yaparken de hiç kuşkusuz hukukun esaslarını kullanırlar. Kamu otoritesi (düzenleyici ve denetleyici kurumlar) de tüm süreci tepeden izler ve bazen ince ayarlarla yajrımcı, yöne<ci ve denetçi gibi uzmanlardan oluşan üçlü gruba müdahale eder. YaJrımcı ise işlerin iyi gikğini, güvende olduğunu düşünür ve kazanç beklen<si ile yajrım yapmaya devam eder çünkü tüm sürecin denetlendiğini düşünmektedirler. YaJrımcılar çoğu zaman tarlayı hiç göremez, meyve ve sebzelere dokunamaz hada çoğu zaman hiç adını bile bilmedikleri, hayatları boyunca hiç görmedikleri tropikal meyvelere çok kazançlı oldukları varsayımıyla yajrım yaparlar. Tüm bu sürecin sonunda, bir sezon bikğinde ve mevsim değiş<ğinde iyice acıkan ve kilo kaybeden yajrımcılar karşılarında yajrımlarıyla oranjlı mükellef bir sofra beklerler. En az 500 kişi bir masaya oturur ve acaba ne ikram edecekler, ne kadar güzel meyve ve sebzeler gelecek diye merak ederler. Ne de olsa hepsi son derece eği<mli, yüksek tahsilli, yabancı dil bilen, çeşitli uzmanlık ser<fikaları, lisansları olan aklı başında insanlar taraindan ortaya konulan paralar toplanarak, akıllıca yajrımlara yönlendirilmiş<r. Ancak yajrımcılar şoke olurlar. Yüzlerce kişi varken ortaya sadece birkaç tane elma koyulmuştur. Önceleri bunun bir şaka olduğunu düşünürler. Yine de kimse sormaya cesaret edemez, fakat genel kurul toplanjsında o sezonun raporu okunur ve onca finansal göstergenin öze< şu şekilde ifade edilir: Halktan toplanan paralarla alınan tohumlar bire on veren kalitede olamayacak 18
derecede ucuzdur. Bu sezon yeterli yağmur yağmamış ve yapay sulama sistemi de yetersiz kalmışjr. Bazı ürünler güneşten kurumuş, tarlanın bir kısmı da çirlik inşaaj için ayrılmış ve çirlik yöne<m kurulu başkanına tahsis edilmiş<r. Ayrıca çirliğin bahçesine yapılan havuzda da tohumların kalitesinin test edildiğine yönelik iddia Yöne<m Kurulu Faaliyet Raporu nda belir<lmektedir. Toplanan hasat oldukça düşük olmasına, toptancılara gereğinden fazla indirim yapılmasına ve nakliyat şirke<nin Yöne<m Kurulu Üyesinin kardeşine ait bir şirket olmasının da etkisi ile nakliyat giderlerinin piyasa koşullarına göre biraz yüksek olmasına karşın, sonuç kar sağlayacak düzeydedir. Buna faaliyet karı denmektedir. YaJrımcılar bunu duyunca çok mutlu olurlar. Ancak olay burada bitmemektedir. Yöne<min üre<mi yerinde incelemesi için inşa edilmiş çirliğin bakımı ve tadilaj için alınan banka kredisinin yüksek faizleri ile söz konusu kar oldukça azalmış ve sonuç olarak sezon zarar ile kapajlmışjr. Üstelik söz konusu yöne<cilerin üniversiteden arkadaşları olan danışmanlarından aldıkları hizmetlerin bedelleri de eklendiğinde zararın boyutları daha da artmışjr. YaJrımcılar son duruma i<raz ederler, tüm birikimlerini kaybekklerini söylerler fakat her şey hukuka uygundur ve dene<m raporları da makul güvence vermekte, olumsuz bir görüş içermemekte, tüm açıklamaların kabul edilebilir olduğunu göstermektedir. Kaybeden yajrımcıların yerine gelecek yeni yajrımcılara bir sonraki senenin bütçesi, planları ve hedefleri gösterilerek çok daha iyi bir tablo ve yüksek karlar vaat edilerek cazip teklifler sunulacakjr. Kaybeden yajrımcılar, Yöne<m Kurulu Üyeleri aleyhine sorumluluk ve faaliyetlerle ilgili özel dene<m talep etmeye yönelik dava açmayı içeren yasal haklarını kullanmak veya profesyonel danışmanlık hizme< ile böylesi riskleri bertaraf etmeyi seçmek yerine beddua etmeyi tercih ederler ve asla göremeyecekleri meyve ve sebzelere olan sanal yajrımları yüzünden ellerindeki toprağı, evi, tarlayı ve ayrıca güvenlerini, inançlarını da kaybederler. 2012 yılında Türkiye de rekor seviyelere gelen ve tarihi günler yaşayan borsa endeksine karşın, halka arz edilen 47 şirkeden 30 u yajrımcısına 64% gibi ciddi bir oranda kayıp yaşan. Son yıllarda halka arz seferberliği gibi poli<kalar ile Türkiye deki sermaye piyasaları teşvik edilmeye çalışılsa da, ülkenin yeniden yapılandırılması şeklinde yorumlanacak bir dizi devrim niteliğinde radikal değişiklikler yapılsa da, sermaye piyasalarının başarılı bir şekilde yöne<lemediği ve uluslararası piyasaların şeffaflık, dürüstlük, eşitlik ve adillik gibi ilkeleriyle kıyaslanabilir seviyelerinde olmadığı 19