PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ Yrd.Doç.Dr. Simay KIRCA 2017-2018 Güz Yarıyılı DERS 7
Peyzaj Mimarlığında Değişen Öncelikler Yaşam süreçleri ve adaptasyon Organizmaların yayılışı ve yaygınlığı Enerji ve maddelerin hareketi Süksesyon Biyolojik çeşitlilik
Enerji Etkin Peyzaj Düzenleme Enerji etkin peyzaj düzenleme, enerji korumaya yönelik peyzaj düzenleme eylemlerini kapsar. Enerji etkin peyzaj düzenlemesi bir başka ifade ile çevreye duyarlı peyzaj planlama, tasarımı ve yönetimi konularını kapsamaktadır. Alanın estetik değeri ile birlikte, çevre kalitesinin de artırılmasını sağlar. Isıtma ve soğutma teknolojilerinin gelişmesiye fosil yakıtlara bağımlığı azaltmak, düşük maliyet ve daha az bakım isteyen düzenlemeler ile peyzaj uygulamalarının doğaya, ekosisteme ve insan sağlığına saygılı bir şekilde yapılması gerektiğini savunmaktadır. Park Bahçe ve Peyzaj Mimarisi Dersi / Yrd.Doç.Dr. Simay Kırca / 2017-2018
Ekosistem Hizmetleri Sosyal adaleti gözeten İnsanların ekosistemlerden sağladığı faydalar I. Üretim hizmetleri Su, temiz hava, yiyecek ve ilaç, vb. üretimi Ekoloji prensiplerine uygun Sürdürülebilir Peyzaj Planlama ve Tasarımı Ekonomik olarak karşılanabilir II. Destek hizmetleri Tozlaşma, atıkların ayrışması, besin zinciri, vb. III. Düzenleyici hizmetler Küresel ve yerel iklimin düzenlenmesi, erozyon kontrolü, hastalık kontrolü, vb.) IV. Kültürel hizmetler Rekreasyon, rahatlama, insan sağlığına yönelik faydalar, vb.
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri DAĞ VE ALPİN ALANLAR Yerel iklimin düzenlenmesi Su sağlama ve düzenleme Erozyon ve sediment kontrolü İnsan sağlığına sağladığı faydalar Yiyecek ve yenilebilir besin dışı ürünler Kültürel faydalar
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri ORMANLAR Küresel iklimin düzenlenmesi Yerel iklimin düzenlenmesi Hava ve su temizleme Erozyon ve sediment kontrolü Yaşam alanı sunma Atıkların ayrışması ve değerlendirilmesi İnsan sağlığına sağladığı faydalar Yiyecek ve yenilebilir besin dışı ürünler Kültürel faydalar
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri KURAK ALANLAR Küresel iklimin düzenlenmesi Erozyon ve sediment kontrolü Tozlaşma Atıkların ayrışması ve değerlendirilmesi Yiyecek ve yenilebilir besin dışı ürünler
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri TARIM ALANLARI Tozlaşma Yiyecek ve yenilebilir besin dışı ürünler
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri KENTSEL ALANLAR Küresel iklimin düzenlenmesi Yerel iklimin düzenlenmesi Hava ve su temizleme İnsan sağlığına sağladığı faydalar Kültürel faydalar
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri ADALAR Hava ve su temizleme Su sağlama ve dengeleme Afet zararlarını azaltma İnsan sağlığına sağladığı faydalar Yiyecek ve yenilebilir besin dışı ürünler
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri İÇ SULAR Su sağlama ve dengeleme Afet zararlarını azaltma Atıkların ayrışması ve değerlendirilmesi İnsan sağlığına sağladığı faydalar Yiyecek ve yenilebilir besin dışı ürünler
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri KIYI ALANLARI Su sağlama ve dengeleme Afet zararlarını azaltma Yaşam alanı fonksiyonları Atıkların ayrışması ve değerlendirilmesi İnsan sağlığına sağladığı faydalar Yiyecek ve yenilebilir besin dışı ürünler Kültürel faydalar
Peyzaj Tiplerine Göre Ekosistem Hizmetleri DENİZ EKOSİSTEMLERİ Küresel iklim düzenleme Atıkların ayrışması ve değerlendirilmesi Yiyecek ve yenilebilir besin dışı ürünler Kültürel faydalar
Ağaçlar evapotranspirasyon, gölgeleme ve rüzgar kontrolü ile yerel iklimi düzenler. Vejetasyon yerel hava kalitesini arttırır. Toprak ve vejetasyon yağış sularını süzer ve komşu su yollarını ve su tablasını korur. Vejetasyon ile mimari yapılarda ve peyzaj düzenlemelerinde tercih edilen yapı malzemeleri kentlerdeki ısı adası oluşumunu hafifletir. Vejetasyon, su ve yapı malzemeleri biraraya getirilerek parklar, bahçeler ve açık alanlar oluşturulur. Bu ise insan sağlığını arttırır ve kültürel faydalar sağlar. Su, toprak ve havadaki organizmalar atıkları parçalar ve besin döngüsünde önemli bir rol oynar.
Ekosistem hizmetlerinin ekonomik getirisine ilişkin bazı örnekler Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D) nde kentlerde bulunan ağaçlar tahminen yılda yaklaşık 33 784,000 ton hava kirliliğinin uzaklaşmasını sağlıyor (değeri $3.8 milyar dolar) (Nowak, Crane, ve Stevens 2006). A.B.D de evlerin etrafındaki 100 milyon yaşlı ağaç enerji giderlerini yılda tahminen $2 milyar azaltıyor (Akbari et al. 1992; Donovan ve Butry 2009). A.B.D de kent ağaçları güncel olarak 770 milyon ton karbon tutuyor (değeri $14.3 milyar dolar (Nowak ve Crane 2002). Kent ormancılığı ve kentlerdeki yeşil alanların katılımcı yaklaşımlarla planlanmasıyla toplumsal bilincin ve komşuluk ilişkilerinin geliştiği çok sayıdaki çalışmada ortaya konmuştur (Kuo ve Sullivan 2001a, 2001b; Sommer et al. 1994a, 1994b; Westphal 1999, 2003).
Sürdürülebilir peyzajların sahip olması gereken özellikler Karmaşık ve birbiriyle ilişkili doğal süreçlerin bulunması Tüm doğal ve kültürel süreçlerin dikkate alınması Doğal ve kültürel süreçlerin birbirine uyumlu hale getirilmesi Dinamik ve gelişen doğal ve kültürel süreçlerin varlığı Yenilenen ve dengeli doğal süreçlerin varlığı Çok fonksiyonlu alanlar Güzellik, estetik ve duyulara yönelik deneyimlerin yaşanabileceği alanların varlığı
Sürdürülebilir Peyzaj Planlama ve Tasarımında Benimsenen BazıYaklaşımlar 1. Su Sistemleri Koruma Etkin sulama sistemlerinin kullanılması Az su tüketen bitkilerin tercih edilmesi Çevreye en düşük etkiyi yapan sistemlerin tercih edilmesi Yeniden kullanma Yağmur suyunun toplanması Evsel atık suların (tuvalet atığı dışında) toplanması ve bunların arıtılarak sulama ve sifon suyu olarak kullanılması) Geniş alanlarda yağış sularının çöküntü alanlar yaratılarak toplanması Denge veyenileme Sıfır tüketim politikasının benimsenmesi (Yağmur suları ve tüm atık suların tekrar kullanımına yönelik arıtılması, depolanması ve alanda tüm ihtiyaçlar için aynı alanda kullanılması-fazlasının gerekli diğer alanlara aktarılması) Yağmur sularının süzülmesi ve iyileştirilmesi Yerleşim, altyapı, endüstriyel gelişim, vb. seçilen alanlarda hidrolik koşulların önceden düzenlenmesi
Sürdürülebilir Peyzaj Planlama ve Tasarımında Benimsenen BazıYaklaşımlar 2. Vejetasyon Muhafaza etme Mevcut vejetasyonun mümkün olduğunca alanda bırakılması Planlama sürecinde ekolojik açıdan öneme sahip kritik alanların belirlenmesi ve korunması Koruma Zamanla doğallaşarak alanda yayılabilecek egzotik türlerin kullanılmaması Ekosistem için tehdit oluşturan kimyasalların kullanılmaması Restorasyon İşgalci türlerin uzaklaştırılması Bitkilerin doğal bir bitki toplumu oluşturacak şekilde seçilmesi Uygun miktarda biyokütlenin restore edilmesi Yenileme Vejetasyonun sağladığı ekosistem hizmetlerinin maksimum düzeye çıkarılması Binalardaki ısıtma ve soğutma yükünü azaltmaya yönelik vejetasyona yer verilmesi Kentsel ısı adası oluşumunun azaltılması Farklı yaşam alanlarının sağlanması
Sürdürülebilir Peyzaj Planlama ve Tasarımında Benimsenen BazıYaklaşımlar 3. Toprak Muhafaza etme Alanın inşası sırasında sağlıklı toprağın muhafaza edilmesi Yeniden kullanma Proje alanında korunamayak olan toprağın başka bir yerde kullanılması. Taşıma sırasında toprağın zarar görmemesine dikkat edilmesi. Restorasyon Yenileme Fiziksel, kimyasal veya Toprağın zamanla kendini biyolojik yapısı bozulmuş yenilemesine olanak olan toprakların uygun sağlayan toprak teknikler kullanılarak restorasyonu ile toprak ve restore edilmesi vejetasyonun doğru yönetilmesine ilişkin yaklaşımların benimsenmesi.
Sürdürülebilir Peyzaj Planlama ve Tasarımında Benimsenen BazıYaklaşımlar 4. MALZEMELER VE KAYNAKLAR Kullanımı azaltma ve Geri Dönüşüm Geri dönüşümlü ve yeniden işlenmiş yapı malzemelerinin kullanılması. Yapı ve inşaat artıklarının geri dönüştürülmesi. Yeniden kullanma Yapı ve inşaat artıklarının işe yarayanlarının kurtarılıp yeniden kullanılması. Tasarımın yeniden kullanılan malzemelere göre şekillendirilmesi. Denge Yeniden inşa etmeme prensibinin benimsenmesi. Yapıların olduğu yerde tekrar kullanılması. Dayanıklı yapı malzemelerinin kullanılması. Yenileme Alanların ve yapıların adaptasyon ve yeniden kullanım amacıyla tasarlanması. Yapılarda yenilenebilir ve doğaya uyum sağlayabilen malzemelerin kullanılması.
Sürdürülebilir Peyzaj Planlama ve Tasarımında Benimsenen BazıYaklaşımlar 5. ENERJİ SİSTEMLERİ Kullanımı azaltma Yapılardaki ısıtma ve soğutma yükünün azaltılması ile güneş ve rüzgar enerjisinin faydalarının maksimum düzeye çıkartılması. Isı adası etkisini azaltıcı tasarımların yapılması. Dengeleme Binalar ve alanlardaki enerji ihtiyaçlarının karşılanması için yeşil enerji kredileri ve karbon dengeleme programlarının sunulması. Güneş enerjisiyle çalışan pompa, aydınlatma ve donatıların tercih edilmesi. Yenileme Güneş, rüzgar ve su gibi yenilenebilir doğal sistemlere dayalı aktif ve pasif enerji üretimi yöntemlerinin kullanılması. Üretim Alan ve yapı için gerekenden fazla enerji üretilerek fazla enerjinin yerel enerji sağlayıcısına satılması.
Sürdürülebilir Peyzaj Planlama ve Tasarımında Benimsenen BazıYaklaşımlar 6. KÜLTÜREL SİSTEMLER Muhafaza etme Toplumun sosyal ve ekonomik gereksinimlerinin belirlenmesi ve paydaşların tasarım sürecine dahil edilmesi. Rehabilitasyon Alanın eğitime nasıl katkı sağlayacağı, toplumsal bilinç oluşturacağı ve mekan hissi yaratacağının dikkate alınması. Ruhsal ve fiziksel sağlık ile sosyal eşitliği olumlu yönde etkileyecek bir program geliştirilmesi. Restorasyon Planlama çalışmasının, proje sırasında ve sonrasında yeni ekonomik imkanlar sunacak ve iş becerilerini geliştirecek şekilde kullanılması. Yeniden inşa etme İnsanların konforu ve ulaşılabilirliğini dikkate alan tasarımların yapılması. Fiziksel aktivite ve ruhsal yenilenmeye yönelik tasarımların geliştirilmesi. Sosyal etkileşim ve toplum bilinci oluşturmaya yönelik tasarımların gerçekleştirilmesi.
1. Fotovoltaik güneş kollektörleri 2. Metal çatı 3. İnşa edilmiş sulak alan 4. Havalandırılan lagünler 5. Yeşil çatı 6. Güneşi takip eden aydınlatma sistemi 9. Mekanik ve elektrik odası 11. Restore edilmiş orman
YARARLANILAN KAYNAKLAR PARK-BAHÇE VE PEYZAJ MİMARİSİ DERS SUNUMLARI Yrd.Doç.Dr. Alev Perihan BEKDEMİR Landscape Architecture AN INTRODUCTION Robert Holden & Jamie Liversedge Park Bahçe ve Peyzaj Mimarisi Dersi / Yrd.Doç.Dr. Simay Kırca / 2017-2018