BÜYÜYORUM, DEĞĠġĠYORUM, GELĠġĠYORUM ÇOCUĞUNUZ VE GELĠġĠMĠ NĠSAN 2014 İnsan, yaşamı boyunca sürekli bir gelişim ve değişim içindedir. Çocukların hangi gelişim döneminde neler yaşayacaklarını ve nasıl davranacaklarını bilmek ebeveynlerin hazırlıklı olmalarını, çocuğa yaşam sürecinde uygun desteği vermelerini sağlar. Çocukluk, gençlik, olgunluk, yaşlılık olarak isimlendirilen bu dönemler, birbirlerinden keskin sınırlarla ayrılmaz. Her bir gelişim dönemi birbirini etkiler. Toplumsal yaşayış, ailenin yetiştirme biçimi ve çocuğa yaklaşımı, cinsiyet, eğitim vb. birçok özellik kişiliğin gelişimini etkiler. Gelişim dönemlerinin ve buradaki görevlerin başarı ile tamamlanması, kişiyi sosyal yaşantısında mutlu ve uyumlu yapar. Hazırladığımız bültenle çocuklarımızın yaşadıkları gelişim dönemleri ile ilgili bilgiler vererek, önerilerde bulunmak istedik. Sayfa 1
6-9 YAŞ GELİŞİM ÖZELLİKLERİ Fiziksel Motor GeliĢim 6-9 yaş gelişim döneminde çocuklar çok hareketlidir, enerjileri çok fazladır. Sportif aktiviteler, evdeki eşyaları kullanarak çadır kampı yapmak gibi hayal gücü ve enerjisini dilediğince serbest bırakabileceği ortamlar sunmak, çocuğunuzun fiziksel enerjisini dışa vurabilmesini sağlayacaktır. Bu dönemde büyük kas gelişimi, küçük kas gelişimine oranla daha iyidir. Küçük kas gelişimini hızlandırmak için, evde resim yapma, çizme, boyama, kesip yapıştırma gibi etkinlikler yararlı olabilir. Logo türü oyuncaklar hem dikkat üzerinde, hem de kas gelişimi üzerinde olumlu bir etkiye sahiptir. Yaptığı çalışmaları çeşitli şekillerde sergilemek çocuğunuzun bu etkinlikleri zevk aldığı bir aktivite haline getirmesini sağlayabilir. Bedensel aktivite ve kas gelişimi için yüzme, jimnastik, bale, folklor, dans, jimnastik gibi kemik gelişimine olumlu katıları olabilecek etkinlikler, seçebilirsiniz. Sosyal Duygusal GeliĢim Bu dönemde özellikle okul uyumunda arkadaşlarının rolü büyüktür. Okulda arkadaş ilişkileri iyi gidiyorsa, okulu çok severler. Bu yaş dönemi çocuklarında genellikle arkadaşları tarafından ilk tercih edilen kişi olma isteği vardır. Çocuk bu dönemde eleştirilere karşı hassas olabileceği için anne ve babalarından gelecek destek ve övgü onun için çok önemlidir. Destek ya da eleştiriler sonucunda kendini kolayca üretken ya da beceriksiz olarak nitelendirebilir. Bu nedenle çocuğun becerileri ve iyi yapabildikleri üzerinde daha fazla durmak, eksiklerini kapatması için katkı sağlayacaktır. Eğer, sürekli başarısızlıkları üzerinde durulup, bunlar sık sık yüzüne vurulursa, çocuk düşük benlik saygısı geliştirebilir. Bu yaştaki çocuklar, öğretmenlerini mutlu etmek için hemen her şeyi yapmaya hazırdır. Anne-babanın öğretmenin söylediklerini desteklemeyerek, eleştiren söylemlerde bulunması, çocuğun kendini ebeveynleri ve öğretmeni arasında kalmış hissetmesine yol açabilir. BiliĢsel GeliĢim 6 yaş, çocuğun bebeksi özelliklerinden neredeyse tamamen kurtulup mantıklı ve gerçekçi olmaya başladığı bir dönemdir. Bu dönemde çocuk, anne-babasının birçok duygu ve düşüncesini paylaşabilecek ve onlarla fikir alışverişinde bulunabilecek olgunluktadır. Sorumluluk alabilir. Evdeki ve okuldaki kurallara uyabilir. Anne-babaların birçok defa konuşup, uyarmalarına rağmen çocuklarının hâlâ aynı davranmaya devam etmeleri, somut dönemin bir özelliğidir. Bu yaş çocukları somut düşünme döneminde oldukları için, çoğunlukla görerek ve yaparak öğrenirler. Anne-babalar olarak söylediklerinizden çok, davranışlarınızın önemli olduğunu bilmeniz çok önemlidir. Uzun cümlelerle konuşup, açıklama yapmak yerine, doğruyu somut olarak göstermek onun için çok daha anlaşılır olacaktır. Sayfa 2
9-14 Yaş Gelişim Özellikleri ERGENLĠK DÖNEMĠ NEDĠR? Ergenlik dönemi, çocukluktan erişkinliği geçişin yaşandığı çok önemli bir çağdır. Bu dönemin belirgin özelliği hızlı bir büyüme ve gelişme görülmesidir. Ergen bedensel, cinsel, sosyal ve duygusal anlamda farklı bir döneme girmiştir. Ergen bir eliyle iten ve reddeden, diğer eliyle isteyen ve bekleyendir. Bir yandan yoğun bağımsızlık isteyen ergen, diğer yandan ait olma ve sahip çıkılma beklentisi taşır. Ergen Ne Hisseder, Nasıl Davranmak Ġster? Ergenin genel olarak duygularında istikrarsızlık olduğu görülür. Ergen duygularını coşkulu yaşar. Ergen zaman zaman yalnız kalma isteği içinde olabilir. Daha yoğun hayal kurar. Ergen kendini yorgun hissedebilir. Ergen, yaşadığı bedensel değişimlere bağlı çekingenlik ve kendini saklama isteği içinde olabilir. Ergenlik Döneminin Özellikleri Dönemin en büyük özelliklerinden birisi bağımsızlık isteği ve her şeye itiraz etmektir. Ergen nedeni konusunda ikna olmadığı hiçbir şeyi kabul etmek istemez. Senin düşüncene karşı benim düşüncem. Kimlik arayışı içersindedir. Ben kimim, özelliklerim nedir? Model arayışı içersindedir. Fiziksel görünüme verilen önem artar. Yoğun bir gelecek kaygısı yaşar. Odalara kapanmalar, şiir yazmalar, uzun süren telefon konuşmaları sıkça görülür. Okulumu bitirebilecek miyim, meslek sahibi olacak mıyım, ailemi kaybedersem ne yapacağım vb. soruları kendilerine sorarlar. Asi özellikler göstermelerine rağmen, yakın çevresine, paylaşmaya, yönlendirilmeye ihtiyaç duyarlar. İlgi ve değer gördüğü insanlara aşırı bağlanma eğilimindedir. Sayfa 3
9-14 Yaş Gelişim Özellikleri ArkadaĢ ĠliĢkileri Ergen için arkadaşlar çok önemlidir. Ailesinden çok arkadaşlarının kendisi için ne düşündüğünü önemser. Karşı cinse ilgi duyar. Aralarında arkadaş grupları oluşturlar. Yakın arkadaşlıkların geliştiği bu dönemde ergenlerin çok özel sosyal becerileri geliştirdikleri görülür. Ġyi ĠliĢki Kurulabilmenin Ġpuçları Çocuğunuzu ailenin bir parçası olarak hissettirmek büyük önem taşır. Ailece birlikte zaman geçirmeye özen gösterin. Çocuğunuzla konuşun. Bu dönemde ergenin fark edilme ve takdir edilme ihtiyacı vardır. Bu dönemde aileye büyük bir görev düşer. Aile bu davranışların bir süre sonra geçeceğini bilmeli ve sabırla davranmalıdır. İletişimi sağlıklı şekilde kurup sürdürmek önce yetişkinin görevidir. Objektif olun ve bir ergenin gözüyle bakmaya çalışın. Doğru ve Etkili ĠletiĢim Ġçin Nelere Dikkat Etmeliyiz? Söz hakkı verin. Düşüncelerine değer verin ve bunu ona hissettirin. Aşırı eleştirel olmaktan kaçının. Onun endişelerine saygı duyun. Başkaları ile asla kıyaslamayın. Yeteneklerini geliştirmesine yardımcı olun. Onu sevdiğinizi her fırsatta söyleyin. Beklentileriniz çok fazla olmasın. Onun için önemli olan şeylere sizde önem verin. Hatalı davranışlarını, konuşarak uyarın ve doğru olanı anlatın. Yaşına uygun sorumluluklar verin, bu onun sorumluluk bilincini arttırır. Sayfa 4
BEN ERGENĠM Ben Ergenim Geliştirebileceğim yeteneklerim var, Hatalarımı görebileceğim algılarım, Onları düzeltebileceğim aklım. Enerji doluyum, Kendimi en yalnız hissettiğimde bile Yanımda ben varım. Yalnızlıkla ilgili; Paylaşılmayan, Ancak güzel tarafları olan Bir şey olduğunu düşünüyorum Şu an yaşadığım güçlükler, Geleceğe yatırım, Kendimi ve olanaklarımı geliştirme yolundaki İnancım bana hep destek. Evet bunlarla beraber ; Yüzümde sivilcelerim olabilir, Elimin kolumun sürekli büyümesine alışamadım, Ama gelişiyorum Kendime yardım etmeliyim Kendi kendime konuşurum İyi bir şeyler olduğunda kendimi ödüllendiririm Hata pek yapmam ama yapınca da uzun uzun düşünmem Bazen kendime mükemmel biri gibi gelirim Bazen de çok berbat göründüğümü düşünürüm Başkalarına hoş görünmek Benim için önemlidir Kendime güvenirim İstersem aşamayacağım güçlük yoktur. Artık çocuk değilim, GENCĠM. ANONİM KAYNAKÇA Cüceloğlu, Doğan (1999). İnsan ve Davranışı. Remzi Kitabevi, İstanbul. Parman, Talat (2000), Ergenlik ya da Merhaba Hüzün, Bağlam Yayınları, İstanbul. Yörükoğlu, Atalay (1998), Gençlik Çağı, Özgür Yayınları, İstanbul. Sayfa 5