TÜRKİYE DE TEKNİK TEKSTİL SEKTÖRÜ Prof. Dr. Arzu MARMARALI Ege Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliği Bölümü 1. Teknik Tekstiller Teknik tekstiller, performansları ve fonksiyonel özellikleri için tercih edilmekte ve her geçen gün artan ürün çeşitliliği ile günlük yaşamımızda daha fazla yer almaktadırlar. Teknik tekstillere olan talep, ekonomideki ve tekstil sektöründeki gelişmeler ile doğrudan ilişkilidir. Teknik tekstiller kullanım alanlarına göre temel olarak 12 gruba ayrılmaktadır [1]. 1. Tarım Teknik Tekstilleri (Agrotech) Tarım, hayvancılık, ormancılık ve balıkçılık sektöründe kullanılır. 2. İnşaat Teknik Tekstilleri (Buildtech) Bina ve diğer inşaatlarda, çadır ve gölgeliklerde kullanılır. 3. Teknik giysiler (Clothtech) Giysi ve ayakkabıların astar ve benzeri teknik bileşenleridir. 4. Jeotekstiller (Geotech) Otoyol ve benzeri inşaatlarda yalıtım, stabilite vb amacıyla kullanılan tekstillerdir. 5. Dekorasyon tekstilleri (Hometech) Mobilya, ev tekstili ve yer kaplamalarının teknik bileşenleridir. 6. Hijyenik ve tıbbi Teknik Tekstiller (Medtech) Tıbbi tekstiller ve bununla ilgili bakım ve hijyenik ürünlerdir. 7. Endüstriyel Tekstiller (Indutech) Doğrudan endüstriyel proseslerde kullanılan filtreler, bantlar vb ürünlerdir. 8. Ambalaj tekstilleri (Packtech) Torba, çuval ve big-bag gibi paketleme ürünleridir. 9. Otomotiv Tekstilleri (Mobiltech) Kara, hava ve deniz taşıtlarında dekorasyon, izolasyon ve filtreleme işlevleri olan Tekstillerdir. 10. Ekolojik Tekstiller (Oekotech) Zararlı tekstillerin kontrolü, toz ve duman filtrasyonu gibi çevre koruma amaçlı ürünlerdir. 11. Koruyucu Tekstiller (Protech) Kişiyi zararlı maddelere, kötü çevre koşullarına vb karşı koruyan tekstil ürünleridir. 12. Spor Tekstilleri (Sporttech) Aktif spor ve boş zaman teknik tekstilleridir. Son yıllarda bunlara 2 yeni grup daha eklenmiştir. 13. Gıda Tekstilleri Gıdaların ambalajlarında ve korunmasında tekstil ürünlerin kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır. Bu ürünlerden bazıları aynı zamanda yenilebilir tekstillerdir.
14. Akıllı Tekstiller Herhangi bir etkiyi veya etki değişikliğini algılayan ve buna bir tepki verebilen tekstil ürünleridir. Eğer tekstil ürünü etkiyi veya değişikliği sadece algılıyorsa buna pasif akıllı tekstil ürünü, etkiyi veya etki değişikliğini algılayıp buna bir tepki veriyorsa, aktif akıllı tekstil ürünü denilmektedir. Tekstil endüstrisi kapsamındaki teknik ve fonksiyonel tekstil sektörü, dünya pazarında hızla gelişmekte ve gelecek 15-20 yıl içerisinde daha da önem kazanacağı beklenmektedir. 1995-2010 yılları arasında dünyada teknik tekstillerin tüketimi için yapılan öngörü Şekil 1 de görülmektedir. Kaynak: David Rigby Associates Şekil 1. Dünyada teknik tekstil tüketimi, 1995-2010 2. Türkiye de Teknik Tekstil Sektörü Dünya pazarlarındaki gelişmelere paralel olarak Türkiye de teknik tekstil üretimi ve ürün çeşitliliği giderek artmaktadır. Mevcut dünya konjonktürüne göre, Türk tekstil sektörü, katma değeri yüksek, özgün ve kaliteli ürünler üretmeyi ve bu ürünleri rekabetçi fiyatlarla satmayı amaçlamaktadır. 2.1 Türkiye nin rekabet avantajları Türkiye teknik tekstil üretimi için büyük avantajlara sahiptir. Çünkü Türkiye; Gelişmiş bir tekstil endüstrisine (Tekstil ve hazır giyim endüstrisinde 35,000 den fazla şirket mevcuttur), Hammadde üretim yatırımlarına, Yüksek kaliteli ve eğitimli insan kaynağına, Güçlü tekstil eğitimi kurumlarına ve araştırma merkezlerine, Stratejik coğrafi konuma,
Gelişmiş nakliye ağına, EU teknik kurallarına uygun olarak çalışanların sosyal hakları, kalite ve çevre konusunda hassasiyete, Gelişmiş, modern ve çok iyi donanımlı tekstil testleri laboratuar altyapısına, EU ile Gümrük Birliği sözleşmesine, Çeşitli ülkeler ile serbest ticaret anlaşmalarına, Serbest bölgelere ve organize sanayi bölgelerine (gelişmiş üretim altyapısı, teknik bilgi, uluslar arası işbirlikleri ve ihracat olanakları için), Gelişmiş üniversite-sanayi işbirliğine (özellikle son yıllarda), Genç makine alt yatırımına (tekstil makinelerinin 75 % i 10 yaş altındadır) Büyük bir dahili pazara sahiptir [1,2]. 2.2 Türkiye de teknik tekstil yatırımları Türkiye de 200 den fazla firma teknik tekstiller ve dokusuz yüzeyler üretmektedir. Aralarında büyük ölçekli ve uluslar arası nitelikli firmalar bulunmakla birlikte, bu üreticilerin bir kısmı da küçük ve orta ölçekli firmalardır. Büyük ölçekli firmalar dünya pazarlarında da çok iyi tanınmaktadır. 2007 yılında, Türkiye nin 500 büyük şirketi arasında teknik tekstil üretimi yapan 9 şirket bulunmaktadır. Büyük ölçekli Türk dokusuz yüzey ve teknik tekstil üretici firmaların çoğu EDANA (European Disposables and Nonwovens Association) üyesidir. Teknik tekstil üretiminin en fazla olduğu şehirler İstanbul, Bursa, Gaziantep, Kocaeli ve Tekirdağ dır [3]. 2.3 Türkiye de teknik tekstil üretimi Tablo 1. Avrupa da ve Türkiye de teknik tekstil üretimi (1000 ton) [3] Yıllar Batı Avrupa Orta ve Doğu Avrupa Türkiye Toplam 1995 1079 90 45 1214 2000 1237 135 101 1473 2001 1209 143 104 1456 2002 1265 129 128 1522 2003 1289 133 137 1559 2004 1350 146 145 1641 2005 1287 147 150 1584 2008* 1222 152 162 1536 2012* 1135 155 175 1465 *Öngörü Kaynak: CIRFS/ World Markets for Technical Textiles to 2012 Teknik tekstil üreten firmalar çeşitli üretim alanlarına yönelmişlerdir. Bu alanlara örnek vermek gerekirse; Dokusuz yüzeyler, Özel keçeler, Filtreler,
Otomobil ve ambalaj sanayi için ürünler, Askeri giysiler ve donanımlar, Tıbbi ürünler, Kurşun geçirmez veya ısıya karşı koruyucu giysiler, Bakımı kolay ve ütü istemeyen kumaşlar ve giysiler, Nanoteknoloji ürünü kumaşlar ve giysiler, Çok fonksiyonlu kumaşlar, Bakteri ve sivrisinekten koruyucu ürünler sayılabilir. Türkiye de en fazla üretilen teknik tekstil altgrupları; Otomotiv tekstilleri, Temizlik / kozmetik / hijyen sektörlerinde kullanılan tekstiller, Ambalaj tekstilleridir. 2.4 Türkiye nin teknik tekstil dış ticareti Türkiye nin teknik tekstil alanında başlıca ihracat ürünleri; Big bags, Kord kumaşlar, Teknik kumaşlar, Dokusuz yüzeyler, Emniyet kemerleri, Hava yastıklarıdır. Tablo 2. Türkiye nin teknik tekstil ihracat değerleri Yıllar Değer(US$) Değişim % 2000 426.701.333-2001 495.402.697 16 2002 562.203.183 13 2003 575.371.434 20 2004 824.846.748 22 2005 903.737.293 10 2006 943.174.079 4 2007 1.091.572.258 16 2008 1.161.255.410 6,4 2009 949.767.959-18,2 Kaynak : İTKİB Genel Sekreterliği / DTM Bilgi Sistemi Türk teknik tekstil sektörü için başlıca pazarlar; Almanya, Fransa, İtalya, İngiltere dir.
Tablo 3. Türkiye nin ürün gruplarına göre ihracat değerleri (US$ 1000) HS Kodlar ve ürün grupları 2006 2007 2008 2009 630532 Big-Bags (FIBC) 260,189 274,589 294,787 192.678 5902 Yüksek mukavemetli naylon veya diğer poliamid, poliester veya viskoz rayon 163,219 174,605 163,411 122.974 ipliklerden kord kumaşlar 5903- Plastik ile sıvanmış/kaplanmış/lamine 66,081 83,107 105,491 90,132 edilmiş kumaşlar 5603 Dokunmamış mensucat sıvanmış/kaplanmış/lamine edilmiş veya 71,532 95,823 96,617 104,327 sıvanmamış/kaplanmamış/lamine edilmemiş 7019 Cam lifleri (cam yünü dahil) ve bunlardan yapılan 80,765 83,486 94,009 76,694 materyaller 870821 Emniyet kemerleri 65,998 73,620 75,583 57,073 870895 Hava yastıkları 14,859 30,921 43,211 53,306 Kaynak: İTKİB Genel Sekreterliği / DTM Bilgi Sistemi Tablo 4. Türk teknik tekstil sektörü için başlıca ihracat pazarları (US$) Ülke Adı 2008 2009 DEĞİŞİM (%) Almanya 189.636.515 129.647.376-31,6 Fransa 117.978.818 90.355.380-23,4 İtalya 61.589.704 50.628.358-17,8 İngiltere 53.021.309 44.089.372-16,8 Romanya 43.201.659 40.617.838-6,0 Rusya Federasyonu 50.772.669 39.844.724-21,5 İspanya 56.589.665 35.411.054-37,4 ABD 49.147.523 34.798.723-29,2 İran 21.700.972 32.081.248 47,8 Hollanda 37.578.422 31.023.097-17,4 10 ülkenin toplamı 681.217.256 528.497.170-28.9 Teknik tekstil ihracat toplamı 1.161.255.410 949.767.959-18.2 10 ülkenin oranı (%) 58.6 55.6 Kaynak : İTKİB Genel Sekreterliği / DTM Bilgi Sistemi Türkiye sadece teknik tekstil tedarikçisi değil, aynı zamanda teknik tekstil ithalatı da yapmaktadır. Türkiye nin teknik tekstil ithalat rakamları ve başlıca ürün grupları sırasıyla Tablo 5 ve Tablo 6 da verilmiştir.
Tablo 5. Türkiye nin teknik tekstil ithalat değerleri Yıllar Değer(US$) Değişim % 2000 280.073.527-2001 256.888.019 8 2002 319.706.935 24 2003 418.411.451 31 2004 580.128.345 39 2005 689.721.815 19 2006 730.653.816 6 2007 1.017.949.982 39 2008 1.113.533.590 9,4 2009 942.476.056-15,4 Kaynak : İTKİB Genel Sekreterliği / DTM Bilgi Sistemi Tablo 6. Türkiye nin ürün gruplarına göre ithalat değerleri (US$) HS Kodlar ve ürün grupları 2008 2009 5603 Dokunmamış mensucat sıvanmış/kaplanmış/lamine edilmiş veya sıvanmamış/ kaplanmamış/ lamine edilmemiş 2008 / 2009 % Değişim 298.338.554 267.582.254-10,3 870895 Hava yastıkları 173.903.839 137.102.862-21,16 5903 Plastik ile sıvanmış/ kaplanmış/lamine edilmiş kumaşlar 130.497.497 115.888.920-11,19 7019 Cam lifleri (cam yünü dahil) ve bunlardan yapılan materyaller 120.288.363 96.643.042-19,66 870821 Emniyet kemerleri 71.959.147 43.142.142-40,04 5601 - Pedler 43.235.802 57.927.510 33,98 5911 Teknik uygulamalar için kullanılan ürünler 54 02 20 Yüksek mukavemetli PES iplikleri 5902 Yüksek mukavemetli naylon veya diğer poliamid, poliester veya viskoz rayon ipliklerden kord kumaşlar 45.648.213 35.734.305-21,72 27.038.489 18.673.755-30,94 42.537.391 37.147.983-12,67 5602 Keçe (diğer) 20.212.725 12.539.831-37,96 Kaynak : İTKİB Genel Sekreterliği / DTM Bilgi Sistemi
Tablo 7. Türkiye nin başlıca teknik tekstil tedarikçileri (US$) Ülkeler 2008 2009 2008 / 2009 Değişim % Çin 156.350.606 155.461.610-0,6 İtalya 156.225.867 150.470.526-3,7 Almanya 155.586.703 127.392.631-18,1 Fransa 83.018.228 61.784.389-25,6 Romanya 41.865.523 58.302.548 39,3 İngiltere 39.824.757 43.458.904 9,1 Güney Kore 54.867.559 35.052.790-36,1 Polonya 41.613.064 34.004.422-18,3 İsrail 29.480.939 30.265.738 2,7 Çek Cumhuriyeti 51.254.036 26.882.967-47,5 ABD 24.075.706 21.273.638-11,6 İspanya 20.687.951 15.198.127-26,5 Portekiz 16.727.804 15.076.760-9,9 Hollanda 16.609.295 14.465.794-12,9 Hindistan 18.523.790 12.181.682-34,2 15 ülkenin toplamı 906.711.828 801.272.526-11,6 Teknik tekstil ithalat toplamı 1.113.533.590 942.476.056-15,4 15 ülkenin oranı (%) 81,4 85 Kaynak : İTKİB Genel Sekreterliği / DTM Bilgi Sistemi 3. Türk Teknik Tekstil Sektöründe Ar-Ge Çalışmaları Türkiye de tekstil ve konfeksiyon sektörü; ülkemiz kayıtlı istihdamının % 11 ini, kayıtlı GSMH nin yaklaşık % 10 unu ve ülkemiz ihracatının da % 38 ini gerçekleştirmektedir [4]. Ülke ekonomisindeki bu önemli rolüne rağmen, ne yazık ki Türkiye de Tekstil ve Konfeksiyon sektörünün, toplam Ar-Ge harcamalarından aldığı pay sadece %1,5 tir. GSMH dan Ar-Ge çalışmalarına ayrılan payın % 1 den düşük olduğu düşünülürse, teknik tekstiller konusunda yapılan Ar-Ge çalışmalarının yetersizliği ortadadır. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBITAK), araştırma ve geliştirme çalışmaları yapan üniversite ve firmalara, Ar-Ge projeleri vasıtasıyla destek vermektedir. Ayrıca koordinasyonu TÜBİTAK tarafından yürütülen ve çeşitli başlıklar altındaki Avrupa Birliği Proje Destek Fonlarından, büyük bütçeli projeler için destek sağlamak da mümkündür. Yeni bir Ar-Ge merkezi kurma gibi yüksek bütçeli projeler Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) tarafından desteklenmektedir. Sanayi Bakanlığı Ar-Ge Destekleri başlığı altında; Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, Sanayi Tezleri Programı (San-Tez) Ar-Ge Merkezleri, Teknogirişim Sermayesi Rekabet Öncesi İşbirliği Projeleri için destekler vermektedir.
3.1 Türkiye de Ar-Ge Merkezleri Ege Üniversitesi Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma ve Uygulama Merkezi (TKAUM) TUBITAK BUTAL TUBITAK MAM Bursa Tekstil Konfeksiyon Ar-Ge Merkezi (BUTEKOM) Kord-Sa, Ar-Ge Merkezi Bossa, Ar-Ge Merkezi Sanko, Ar-Ge Merkezi 3.2 Sanayide Ar-Ge çalışmaları Bir Türk firması, anne karnındaki bebeği elektromanyetik dalgalardan korumak amacıyla hamileler için bir koleksiyon hazırlamıştır. Bu giysilerin üretiminde, gümüş liflerine sahip özel bir kumaş kullanılmıştır [5]. Askeri tekstiller üretilen ve çok sayıda Ar-Ge çalışması yapılan bir firmada, Türkiye de ilk kez Infrared görüş sistemlerine yakalanmayan MultiSpectral Kamuflaj ağları üretilmiştir. Nükleer, biyolojik ve kimyasal silahlara karşı koruma sağlayan NBC Kumaşı aynı firmanın patentli ürünüdür [6]. Diğer bir Türk firması, (cep telefonları, mikrofonlar, mikrodalga fırınları ve kablosuz iletişim cihazlarından yayılan) elektromanyetik dalgaları engelleyen bir kumaş üretmiştir. Evlerde kullanılmak için geliştirilen BIOCARE isimli yenilikçi ürünün, iş yerlerinde, sağlık sektöründe ve özellikle askeri amaçlı olarak çok geniş kullanım olanakları bulacağı düşünülmektedir [7]. Türkiye nin en güçlü firmaları arasında olan ve naylon, polyester iplikleri, kord bezi, endüstriyel bez ve tek kord üreten bir firma, alanında dünya liderleri arasındadır. Bu ürünler otomobil lastiklerinde ve endüstriyel amaçlı olarak pek çok alanda kullanılmaktadır. Firma aynı zamanda Türkiye nin bu alandaki en büyük Ar-Ge merkezine sahiptir [8]. Türkiye nin en büyük dokusuz yüzey (non-woven) üreten fabrikasına sahip bir firmada ayakkabılar, otomobiller ve izolasyon amaçlı çeşitli keçeler ile hijyen amaçlı yüzeyler üretilmektedir [9]. Bir diğer firma, farklı özelliklerde (antistatik, iletken) farklı şekillerde bigbag ambalaj materlaleri yanında jeotekstiller, zirai tekstiller ve gölgelikler üretmektedir. [10]. Hem anti-mikrobiyal, hem de anti-böcek fonksiyonları da sağlayan kene kovar halılar, evlerde ve piknikte, her türlü haşerenin konmasına, sokmasına ve ısırmasına karşı kullanılabilmektedir [11]. Bir Türk firması, kendi kendini ve bulunduğu ortamın havasını temizleyen, mikrop barındırmayan, koku gideren ve UV ışınlarını engelleyen çevre dostu perde üretmiştir [12].
3.3 Üniversitelerde Ar-Ge çalışmaları Bilkent Üniversitesi Nanoteknoloji Araştırma Merkezi (NANOTAM) araştırmacıları, cisimleri belli frekanslarda görünmez kılan nanoteknoloji tabanlı malzeme geliştirdi. Görünmezlik pelerini" teknolojisi, askeri araçların üzerine kaplanabilen bir metamalzeme sayesinde istenilen frekans bandında, tankların hatta havadaki uçakların görünmezliğine olanak sağlamaktadır [5]. İstanbul Teknik Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü nde TÜBİTAK destekli olarak gerçekleştirilen bir projede teri içinde hapsedip kuruluk hissi veren yeni bir lif yapısı geliştirilmiştir. Bu lif ile üretilen, özellikle spor ve askeri kıyafetlerde kullanıma uygun olan kumaşın, ağırlığının yüzde 80'ine kadar suyu emme özelliğine sahip olduğu belirtilmektedir [13]. Ege Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümünde tamamlanan ve yürütülmekte olan bazı projelerden örnekler aşağıda sıralanmıştır. 1) Yüksek Fonksiyonlu ve Yenilikçi Tekstiller ve Teknik Alanda Uygulamaları (FP6-2002-Mobility 3 Project) Proje ortakları: Ege Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü, Türkiye Ghent University, Textile Engineering Department in Belgium Stuttgart Univ. Inst. for Textile Chemistry and Chemical Fibres in Germany 2) İletken İplikler ve Teknik Tekstillerde Kullanımı (Ege Üniv. Tekstil Mühendisliği Bölümü tarafından desteklenmektedir.) Bu proje kapsamında, iletken iplikler ve kumaşların elektromanyetik koruyuculuk özelliklerini tespit etmek için, iletken iplikler üretilecek ve bunlar farklı dizaynlar ile kumaş yapıları içerisine yerleştirilecek, Kumaş özellikleri ölçülecek ve değerlendirilecektir. Elektromanyetik özelliklerin ölçümü için Ege Üniv. Tekstil Mühendisliği Bölümünde bir test cihazı kurulmuştur (Electromagnetic Competence (EMC) Test Device). Bu cihaz 3m * 3m boyutlarında koruyucu oda ile Rhode& Schwarz test cihazından oluşmaktadır. 3) Akıllı Tekstiller ve Doğal Lifler (The British Council Science Partnership Programme tarafından desteklenmektedir.) Proje ortakları: Ege Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü, Türkiye Ege Üniversitesi, Elektrik-Elektronik Mühendisliği Bölümü, Türkiye University of Manchester School of Materials, England 4) Modern Liflerin Tanımlanması için Gelişmiş Metotlar (EUROKA tarafından desteklenmektedir.) Proje ortakları: Ege Üniversitesi, Tekstil Mühendisliği Bölümü, Türkiye The Research Development National Inst. For Textile and Leather, Romania Elkede Technology and Design Centre S.A., Greece Univ. of Maribor, Department of Textile Materials and Design, Slovenia Dorobantul S.A., Romania
Societatea Comerciala Pasmatex S.A., Romania Institute of Textile Architecture, Poland Korteks Mensucat San. Tic. A.S., Turkey 5) Kompresyon Çorapları İçin Basınç Ölçüm Cihazı Geliştirilmesi ve Bu Çorapların Konfor Özelliklerinin İncelenmesi (Ege Üniversitesi ve TÜBİTAK tarafından desteklenmiştir.) Proje kapsamında, tıbbi tekstiller arasında önemli bir yer teşkil eden kompresyon çoraplarının bacağa uygulayacağı basınç değerlerinin tam ve doğru olarak tespit edilebilmesi için, TS ENV 12718 standardına uygun, modern ve hassas bir ölçüm cihazı geliştirilmiştir. Ayrıca, çoğunlukla konforsuz olarak bilinen kompresyon çoraplarının performans ve ısıl konfor özellikleri farklı malzemeler kullanılarak iyileştirilmeye çalışılmıştır. 6) Sandviç Tekstillerin Kompozit Uygulamalarında Kullanım Olanakları (Ege Üniversitesi tarafından desteklenmiştir.) Projede üç boyutlu sandviç yapılı örme kumaşların kompozit üretiminde kullanım olanakları araştırılmıştır. 7) Tekstil Bazlı Su Isıtıcı Güneş Kolektörü (Tekstil Araştırma Derneği ve Ege Üniv. Tekstil Mühendisliği Bölümü tarafından desteklenmektedir.) Sıcak su elde etmek için geliştirilen güneş kolektöründe borular yerine özel tekstil yüzeyi kullanılmakta ve büyük enerji tasarrufu sağlanmaktadır. 8) Tekstil Bazlı Hava Isıtıcı Güneş Kolektörü (Tekstil Araştırma Derneği ve Ege Üniv. Tekstil Mühendisliği Bölümü tarafından desteklenmektedir.) Kolektörün içinde özel bir tekstil yüzeyi kullanılmaktadır. Tekstil bazlı Hava Isıtıcı Güneş Kolektörü benzerlerine göre çok daha verimli ve yaklaşık % 50 daha ucuzdur. 4. Teknik Tekstil Sektörünün Geleceği Önceleri sadece insanları örtme ve süslemede kullanılan tekstil ürünleri, sonraları teknik tekstil adı altında çok fonksiyonlu ve yüksek performanslı ürünlerle ziraatten inşaata, ulaşım sektöründen savunma ve sağlık amaçlı kullanıma kadar geniş bir alana yayılmıştır. Önümüzdeki yıllarda teknik tekstillerin kullanım alanlarının ve insan yaşamındaki öneminin daha da artması beklenmektedir. Günümüzde tekstil sektörünün öncelikli hedefi, katma değeri yüksek, kaliteli, özgün ve özel mamüller üretip uygun fiyatlarla pazara sürmektir. Bunun başarılabilmesi için katma değeri yüksek, yenilikçi, rekabetçi ve akıllı teknik tekstil ürünlerini geliştirilmesine yönelik Ar-Ge çalışmalarına büyük önem verilmesi gerekmektedir.
Kaynaklar [1] Textile and Apparel Industry and Technical Textiles in Turkey, General Secretariat of ITKIB, R&D Department. [2] EMEK, A., KUYUMCU, O., Technical Textiles and Nonwovens Industry in Turkey, Export Promotion Center of Turkey, 2009. [3] Türkiye de ve Dünya da Teknik Tekstiller Üzerine Genel ve Güncel Bilgiler, İTKİB Genel Sekreterliği Ar-Ge ve Mevzuat Şubesi, Haziran 2008. [4] http://www.questia.com/ [5] http://www.nonwoventechnology.com/issues/nw23.pdf [6] http://www.oztektekstil.com.tr [7] http://www.istikbal.com.tr [8] http://www.kordsa.com.tr/ [9] http://www.hassan.com.tr [10] http://www.isbirsentetik.com [11] http://rugzo.com/welsoft-kene-kovar-hali/ [12] http://www.elvin.com.tr/ [13] http://www.etkinpatent.com/patenticerik-11-52-prof-dr-nuray-ucar-teri-icinde-hapsedipkuruluk-hissi-veren-yeni-bir-lif-yapisi-gelistirdi.html