1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 1 GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSELERİ BEDEN EĞİTİMİ BİLİMİNE GİRİŞ YAZARLAR Fatih ÖZBAYRAKTAR Tuncer KURT Engin YÜCEL Cihan KIVANÇ Adem HAN Mahmut KILIÇ DEVLET KİTAPLARI ÜÇÜNCÜ BASKI..., 2012
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 2 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI... : 4754 DERS KİTAPLARI DİZİSİ... : 1370 12.?.Y.0002.3978 Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz. Editör Dil Uzmanı Program Geliştirme Uzmanı Ölçme ve Değerlendirme Uzmanı Rehberlik Uzmanı Görsel Tasarım Uzmanı : M. Nuri KILIÇ : Fatih ŞİMŞEK : Yrd. Doç. Dr. Ahmet ŞİRİNKAN : Yrd. Doç. Dr. İlhan ŞEN : Dr. Fahri SEZER : Levent ATEŞDENYILMAZ ISBN 978-975-11-3323-61 Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 09.11.2009 gün ve 196 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün19.03.2012 gün ve 3398 sayılı yazısı ile üçüncü defa 2.789 adet basılmıştır.
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 7 İÇİNDEKİLER Beden Eğitiminin Tanımı... Sporun Tanımı... Beden Eğitimi ve Spordaki Temel Kavramlar... Ölçme ve Değerlendirme... 1. ÜNİTE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR 7 12 17 23 2. ÜNİTE OKULLARDA BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR İlköğretim Kurumlarında Beden Eğitimi ve Sporun Amacı... 27 Ortaöğretim Kurumlarında Beden Eğitimi ve Sporun Amacı... 33 Yükseköğretim Kurumlarında Beden Eğitimi ve Sporun Amacı... 35 Ölçme ve Değerlendirme... 39 3. ÜNİTE BEDEN EĞİTİMİ VE SPORUN AMAÇLARI Genel Amaçlar... Özel Amaçlar... Ölçme ve Değerlendirme... 43 46 52
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 8 İÇİNDEKİLER Erken Çocukluk Dönemi (0-5 Yaş)... Orta Çocukluk Dönemi (6-9 Yaş)... Genç Çocukluk Dönemi (10-13 Yaş)... Ergenlik Dönemi (14-18 Yaş)... Ölçme ve Değerlendirme... 4. ÜNİTE BEDEN EĞİTİMİNDE GELİŞİM VE AŞAMALARI 56 58 60 62 66 5. ÜNİTE BEDEN EĞİTİMİ VE OYUN Oyun Alanları... 69 Eğitsel Oyunlar... 73 Eğitsel Oyun Türleri... 78 Oyun Kuralları... 79 Ölçme ve Değerlendirme... 81 6. ÜNİTE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR BİLİMLERİNİN DİĞER BİLİMLERLE İLİŞKİSİ Hareket Bilimi... 87 Spor Pedagojisi... 88 Spor Psikolojisi... 93 Spor Sosyolojisi... 95 Spor Tarihi... 97 Spor Tıbbı... 101 Spor Felsefesi... 103 Ölçme ve Değerlendirme... 106
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 9 İÇİNDEKİLER Beden Eğitimi ve Spor Dersleri ve Planlaması... 111 Antrenman ve Antrenman İlkeleri... 118 Yaşam Boyu Spor... 123 Ölçme ve Değerlendirme... 126 7. ÜNİTE BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR FAALİYETLERİ 8. ÜNİTE BEDEN EĞİTİMİ VE SPORDA MESLEK ALANLARI Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği... 129 Antrenörlük Eğitimi... 134 Spor Yöneticiliği Eğitimi... 136 Ölçme ve Değerlendirme... 140 Sözlük... 150 Kaynakça... 152
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 10 Öğrencilerin ön bilgilerini harekete geçirmelerini, işlenecek konuyu sezmelerini sağlayacak çalışmaları kapsar. KİTABIMIZI HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1- Beden eğitimi ve spor eğitiminde kişiliğin bütün yönleriyle geliştirilmesi amaçlanır. ifadesinden ne anladığınızı defterinize yazınız. Öğrencilerin sınıf içinde derse yönelik etkin katılımlarını sağlar. ETKİNLİK Plan Yapalım Bir önceki sayfada şubat ayına ait iki haftalık ünitelendirilmiş yıllık ders planı örneği verilmiştir. Planla ilgili öğrendiklerinizi ve ünitelendirilmiş yıllık plan örneğini... Öğrencilerin sınıf dışında bireysel veya grup hâlinde yapacakları uzun süreli çalışmalar bu bölümde yer alır. EV ÇALIŞMASI Antrenman ilkeleri doğrultusunda çalışma örnekleri hazırlayınız. Yazılı medyadan alınan ve konuyu destekleyen güncel haberler bu bölümde yer alır. GAZETE KÖŞEMİZ Konuyla ilgili durumu ve tutumu belirlemek için düzenlenmiş, ayrıntılı soruların öğrenci tarafından oluşturulduğu bölümdür. ANKET HAZIRLAYALIM Yaşadığınız şehirdeki üniversite öğrencilerine yönelik bir anket hazırlayınız. Ünite konularını kapsayacak biçimde düzenlenmiş araştırmaya yönelik soruların oluşturduğu bölümdür. ARAŞTIRALIM YAZALIM Oyun baskı altındaki duyguların dışarı çıkarılması için bir yoldur. ifadesinden anladıklarınızı araştırarak yazınız. Konuyu destekleyen bilgiler, olaylar ve makalelerle ilgili metinlerin yer aldığı bölümdür. OKUYALIM YORUMLAYALIM Hafta sonlarını iple çekerdik. Onlu yaşların henüz başlarında, çoğu ilköğretim öğrencisi bir grubumuz vardı. Ağabeylerimizin, amcalarımızın, mahalleden komşularımızın... Konuyu desteklemeye yönelik, bilimsel nitelik taşıyan bilgilerin bulunduğu bölümdür. BİLGİ KUTUSU
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 11 TANIYALIM ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A- Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1- Kapalı alanlarda oyun oynamak çocukların zihinsel,... Ünite konularıyla ilgili öğrenilen bilgilerin ve kazanılan becerilerin ölçüldüğü çalışmaların yer aldığı bölümdür. SPOR VİTRİNİ Beden eğitimi ve sporun, bireylerin sosyalleşmesi ve kurallara uyma alışkanlıklarına etkileriyle ilgili afiş hazırlayarak spor panosunda sergileyiniz. Öğrencilerin konuyla ilgili sınıf ya da okul panosunda sergilemek üzere yapacakları çalışmaları kapsar. DÜŞÜNELİM PAYLAŞALIM Aşağıdaki soruların cevaplarını yazarak arkadaşlarınızla paylaşınız. 1- Beden eğitimi öğretmenlerinin, yeteneklerin belirlenmesi, spor altyapısının oluşturulması,... Öğrencilerin konuyla ilgili düşüncelerini çeşitli yollarla sınıfa aktardıkları bölümdür. ÖĞRENDİKLERİMİZ * Erken Çocukluk Dönemi (0-5 Yaş) * Orta Çocukluk Dönemi (6-9 Yaş) * Genç Çocukluk Dönemi (10-13 Yaş) BEYİN JİMNASTİĞİ Günlük hayatımızda uymamız gereken aile, okul, toplum, oyun ve sporla ilgili kuralları düşününüz. Sonra bu kuralları tahtaya listeleyiniz. Ünite boyunca işlenen konuları kapsar. Öğrencilerin farklı fikirler ortaya koyarak herhangi bir sorunun çözümüne ulaşmasını sağlayacak sorular veya açıklamaları kapsar. SLAYT HAZIRLAYALIM Sınıf 3 gruba ayrılır. Gruplar aşağıda verilen konularla ilgili araştırma yaparak slayt hazırlayıp sınıfta sunum yaparlar. Öğrencilerin konuya ilişkin hazırladıkları görsel çalışmaları kapsar. TARTIŞALIM Örnek Antrenör etkinliğinde yazdığınız özellikleri hatırlayınız. Bu özellikler çerçevesinde, Başarılı olduğunu düşündüğünüz antrenörlerin... Öğrencilerin konuyla ilgili fikirlerini bireysel ya da grup hâlinde tartıştıkları bölümdür. ANLAMAYA ÇALIŞALIM Öğrencilerin konuyu daha iyi kavramalarını amaçlayan, analiz etmeye yönelik çalışmalardır.
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 12
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:33 Page 13 BEDEN EĞİTİMİNİN TANIMI HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. Çevrenizde engelli insanlar var mı? Engelli insanların günlük hayatta karşılaşabileceği sorunlar hakkında neler söyleyebilirsiniz? 2. Kollarınızı veya bacaklarınızı hareket ettirmeden yapabileceğiniz işler nelerdir? 3. Beden eğitimi ve sporla ilgili neler biliyorsunuz? 4. Vücudumuzun hareket etmesini sağlayan sistem ve organlar hangileridir? İnsan, yaşamını sürdürebilmek için hareket etmek zorundadır. Yaşamın devamlılığı birtakım fiziksel aktivitelere bağlıdır. Anne karnında başlayan hareket serüveni, yaşamın son anına kadar devam eder. Beden eğitimi ve sporun fiziksel aktiviteler içerdiği göz önüne alınırsa hareketin bu alandaki önemi ortaya çıkar. Beden eğitimi ve spor bir ev olarak düşünülürse hareket de o evin temelidir. ETKİNLİK Hareket Etmezsem Aşağıda verilen voleybol sahasındaki oyuncu yerleşimlerini inceleyerek soruları cevaplayınız. 1. Oyuncuların bulundukları yerde kalarak oyuna devam etmeleri zorunlu olsa nasıl bir sonuç ortaya çıkar? 2. Sizce oyun içerisinde serbest hareket edebilmenin seyir zevki, oyunu kazanma, yeteneklerin ortaya çıkması vb. durumlar açısından oyuna katkıları nelerdir? 7
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:34 Page 14 ETKİNLİK Hareketsiz Sınıfta elinizi veya ayağınızı bağlayarak 10-15 dk. boyunca bu şekilde hayatınızı devam ettiriniz. Geçen sürede karşılaştığınız zorlukları rapor hâlinde yazarak arkadaşlarınızla paylaşınız. Yukarıdaki etkinlikte karşılaşılan zorluklar sadece hareket kısıtlılığından mı kaynaklanmaktadır? Sınıfta yerinizde sayarak yaptığınız yürüyüşü bahçede de yaptığınız smaç çalışmasını sınıfta yapabilir misiniz? Öğretmeninizin, sınıfınızda tahtaya çizilmiş olan bir bilgisayar resminden hareketle bilgisayarın donanımlarını ve kullanımını anlatmasıyla, bilgi teknolojileri sınıfında her öğrencinin önünde bilgisayarın bulunduğu bir ortamda aynı konuyu anlatmasını karşılaştırınız. Hangi metot size bilgisayarı tanıma ve kullanma konusunda faydalı olur? Hangi metodun öğrenmenizi kolaylaştıracağını nedenleriyle açıklayınız? ETKİNLİK Dersimiz Nerede? Aşağıdaki tabloda verilen derslerde öğrenmenin tam olabilmesi için sizce bu dersler nerede yapılmalıdır? Nedenlerini yazınız. Ders Nerede Yapılmalı? Neden? Matematik Dil ve Anlatım Coğrafya Fizik Beden Eğitimi BİLGİ KUTUSU Belirli kurallar içinde bireylerin karşılıklı gerçekleştirdiği mevcut özelliklerinin zaman, ağırlık, mesafe ve teknik beceri gibi ölçülerle değerlendirildiği faaliyetlere yarışma; bu faaliyetlere katılanlara yarışmacı denir. Belirli kurallarla birden fazla ferdin yine birden fazla ferde karşı takım hâlinde gerçekleştirdiği, sonucu zaman, ağırlık, mesafe ve teknik beceri gibi ölçülerin değerlendirilmesi ile belirlenen sportif faaliyetlere müsabaka; bu faaliyetlere katılanlara müsabık denir. 8
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:34 Page 15 ETKİNLİK Branşlarımız Okulunu sportif faaliyetlerde temsil etmek isteyen bir öğrencinin hangi branşlarda yarışmacı, hangi branşlarda müsabık olacağını aşağıdaki tabloda belirtiniz. Yarışma (Ferdî) Atletizm Müsabaka (Takım) Voleybol Okullarımızdaki dersler içinde özel yetenek gerektiren müzik, resim, beden eğitimi dersleri arasında beden eğitimi dersinin farklı bir yeri vardır. İnsan sağlığıyla birebir ilişkili olması, genel yapı itibarıyla fazlaca fiziksel aktivite içermesi, bu aktivitelerin dinlenme, eğlenme, serbest zamanı değerlendirme ve sağlıklı olma gibi nedenlerle yapılması beden eğitimi dersini diğer derslerden ayıran temel özelliklerdir. Bunların yanı sıra zihinsel ve ruhsal gelişimin tam olması, fiziksel gelişimin normal olması ile doğru orantılıdır. Fiziksel gelişiminde eksiklik olan bireylerin zihinsel, ruhsal ve psikolojik gelişimlerine de bu durum yansıyacaktır. İnsan hayatının önemli bir parçası olan beden eğitimi ve spor, kişinin hem ruh hem de beden yapısını ve sağlığını güçlendirerek dengeli bir kişiliğe sahip olmasını sağlar. Beden eğitimi ve sporun, insanlar üzerindeki sosyalleştirici etkisi tartışılmazdır. Öyle ki günümüzde düzenlenen spor organizasyonlarının milyonlarca insanı görsel iletişim araçları karşısına çektiği ve ülkeler arasında güçlü bir iletişim aracı olduğu gerçeği ortadadır. Beden eğitimi ve spor kavramları çoğu kez birbirlerini tamamlayan tanımlarla karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde bu kavramlar iç içe girmiş hatta birlikte anılmaya başlanmıştır. Günlük hayatımızda sıkça yaptığımız etkinlikler acaba spor kavramı içinde mi, yoksa beden eğitimi kavramı içinde mi ele alınmalıdır? 9
1-16:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:34 Page 16 ETKİNLİK Karşılaştıralım Aşağıdaki resimleri yorumlayarak soruları cevaplayınız. 1. Bu insanların mesleği ne olabilir? 2. Sportif faaliyetleri yapma sebepleri nelerdir? 3. Sportif faaliyetlerin onlara faydaları nelerdir? 4. Yaptıkları spor faaliyetlerinde zarar görüp görmeyeceklerini nedenleriyle açıklayınız. 1. Resim 1.......... 2.......... 3.......... 4.......... 2. Resim 1.......... 2.......... 3.......... 4.......... 10 EV ÇALIŞMASI Birinci ve ikinci resimde gördüğünüz insanları karşılaştırıp onların ortak ve farklı yönlerini listeleyiniz. Hangi resimde yer almak istediğinizi nedenleriyle yazınız.
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 1 İnsan canlılığının en önemli belirtisi harekettir. Doğumdan itibaren tüm ihtiyaçlarımızı birtakım hareketlerle karşılarız. Vücut eğitiminin başlıca araçlarından biri olan hareket, canlılığın belirtisi olup yaşamın devamı için önemli rol oynar. İlk çağlarda insanların temel ihtiyaçlarını karşılamak için yaptıkları hareketler zamanla gelişmiş, vücudun belirli bölgelerine yönelik özel çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. İnsanın ruhu ve bedeni arasında uyum sağlayan beden eğitimi ve spor, bu gelişimde önemli bir rol oynamıştır. İnsanın, fiziksel yeteneklerini sergilemek istemesi, diğer insanlara üstünlük sağlama dürtüsü bu yeteneklerin farklı biçimde ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Böylece bedensel hareketler belli disiplinler içinde yapılmaya başlanmıştır. Yaşam koşullarının iyiye doğru gitmesi, hareket tarzlarında da değişikliklere yol açmış, bu değişiklikler beden eğitimi ve sporun da amaçlarının şekillenmesini ve gelişmesini sağlamıştır. Beden eğitimi, kişinin beden, ruh ve fikir gelişimine katkıda bulunur. Bireylerin birbirleriyle iyi ilişkiler kurması, yardımsever ve insan haklarına saygılı olmaları, ruh ve beden yapısı itibariyle sağlıklı olmalarıyla bağlantılıdır. Beden eğitimi insanın sosyalleşmesi ve kişiliğini bulmasında büyük rol oynar. Beden eğitimi, Bireyin beden ve ruh sağlığını korumaya, beden becerilerini geliştirmeye yönelik, gerektiğinde çevresel koşullara ve katılımcıların özelliklerine göre değişebilen esnek kurallarla çevrili; oyuna, jimnastiğe, spora dayalı araştırma ve çalışmaların tümünü kapsayan geniş tabanlı bir etkinliktir (Aracı, 2004). DPT (Devlet Planlama Teşkilatı) (1983) nin 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu raporunda ise İnsanın bütününü oluşturan ve insanın fiziki, ruhi, zihnî niteliklerini, bulunduğu yaşının ve kapasitesinin gerektirdiği verim gücüne ulaşabilmesi için rekabet olmaksızın yaptığı faaliyetlerin tamamı olarak yer almıştır. 11
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 2 SPORUN TANIMI Spor: Beden eğitimi faaliyetlerini özelleştirerek çeşitli branşlarda somutlaşmış, üst düzeyde yapıldığından fizyolojik, psikolojik, estetik, teknik özellikleri gerekli kılan, yarışmaya dayalı ve katı kurallarla çevrili bir etkinliktir (Aracı, 2004). Spor, insanın bedenî ve fikrî yeteneklerini bir bütün olarak dengeli ve sağlıklı bir şekilde geliştirmek amacıyla yarışma tarzında yapılan etkinliklerdir. 12 Kısaca spor ve beden eğitiminin ortak aracı insan, amacı ise fiziksel becerilerde olumlu değişiklik meydana getirmektir. Profesyonel bir atlet ile herhangi bir vatandaşın yan yana aynı parkurda koşmaları gibi aynı sportif faaliyeti yapan iki kişiden biri beden eğitimi, diğeri spor yapıyor olabilir.
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 3 ETKİNLİK Özellik Bulalım Aşağıda beden eğitimi ve sporla ilgili maddeler hâlinde verilen özelikleri uygun sütunlara yerleştiriniz. Verilen özelliklerden başka bulduğunuz özellikleri de ekleyiniz. Beden Eğitimi Ortak Spor Rekabet unsuru barındırmaz. Kişiler arası ilişkileri artırır. Amacı yarışmadır. * Amacı yarışmadır. * Rekabet unsuru barındırmaz. * Kişiler arası ilişkileri artırır. * Sağlıklı bir yaşam sağlar. * Reklam aracıdır. * Toplumlar arası ilişkilerin artmasına katkı sağlamaz. * Kuralları katıdır. * Eğitim ve eğlence aracıdır. * Meslek değildir. * Seyir vasıtasıdır. * Toplumlar arası ilişkilerin artmasına katkı sağlar. * Serbest zaman faaliyetidir. * Üretime katkı sağlamaz. * Belli bir tekniği vardır ve bilimseldir. * Zevkli ve estetiktir. * Politika aracı olarak kullanılamaz. * Yenme ve yenilme duygusu vardır. * Profesyonel bir uğraş olarak yapılmaz. 13
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 4 ANLAMAYA ÇALIŞALIM,, BİLGİ KUTUSU Temel motorik özellikler: Kuvvet, dayanıklılık, çabukluk, sürat, esneklik, beceri (koordinasyon) ögelerinin oluşturduğu ve sağlıklı her bireyin az ya da çok sahip olduğu temel yeteneklere verilen ad. 14
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 5 GAZETE KÖŞEMİZ ETKİNLİK Niçin Spor? Aşağıdaki metne göre sınıf içinde bir drama düzenleyerek ulaştığınız sonuçları ilgili yerlere yazınız. Okula gitmek üzere otobüse binen Pınar, yaşlı bir adamın yanındaki boş koltuğa oturdu. Adamın okuduğu gazetenin manşeti gözüne takıldı: A Millîler Avrupa da Sanki dünyayı fethetmişler, ne olacak yani? diye kendi kendine söylenen yaşlı adama, kendisi de sporcu olan Pınar cevap verme gereği duydu ve aralarında şöyle bir konuşma geçti: PINAR.................................... YAŞLI ADAM.................................... 15
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 6 BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR Temel Motorik Özellikler Hareket Kondisyon Dayanıklılık Beceri (Koordinasyon) Çabukluk Kuvvet (Güç) Esneklik Sürat 16
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 7 BEDEN EĞİTİMİ VE SPORDAKİ TEMEL KAVRAMLAR HAREKET Zaman ve mekân içinde meydana gelen ve daima bir hedefe yönelik olarak dinamik bir süreç içinde insan vücudunun ya da çeşitli organlarının belli bir sistemdeki yer, pozisyon ve çabukluk değişiklikleridir. KONDİSYON Sporcunun, yaptığı spor dalı gereği yüksek performans düzeyinde maruz kaldığı baskılara, dengeli ve devamlı uyum gösterebilmesidir. Uzun süreli spor çalışmaları sırasında organizmanın yorulmaya karşı gösterdiği yüksek direnç yeteneğidir. DAYANIKLILIK Dirençle karşı karşıya kalan kasların kasılabilme ya da bu direnç karşısında belirli bir ölçüde dayanabilme yeteneğidir. KUVVET ÇABUKLUK Spor dalının değişken koşullarına göre sporcunun, mümkün olan en kısa zaman dilimi içerisinde motorsal eylemlerini gerçekleştirme yeteneğidir. Eklem ya da eklem serilerinin mümkün olan en geniş açıda hareket edebilme yeteneğidir. ESNEKLİK BECERİ KOORDİNASYON Sporcunun hareketlerini doğru, hedefli ve daha az bir eforla yapabilmesini, yeni ve her an değişkenlik gösteren oyun akışı içerisinde en uygun çözüm yolunu bulabilmesini, yeni hareketlerin en kısa zaman içinde öğrenilmesini mümkün kılan özelliktir. SÜRAT Çeşitli hareket yapılarında veya hareket karışımlarında motorsal eylemin uygulanma hızıdır. 17
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 8 BİLGİ KUTUSU OYUN Belli bir amaca yönelik, kendine özgü kuralları olan, insanların gönüllü olarak katıldıkları, katılanları ve seyredenleri etkisi altına alan, sonucunda maddi çıkar beklenmeyen, zevk için yapılan etkinliklerdir. ANTRENMAN Fiziki gücünve moral gücünün, teknik ve taktik becerilerin organik ve psikolojik yüklenmelerle düzeltilmesi ve en üst düzeye getirilmesi amaçlarına yönelik bir eğitim sürecidir. ETKİNLİK Kavramlar İLK ANTRENMAN Beden eğitimi dersinde futbol yeteneği ile ön plana çıkan Furkan, beden eğitimi öğretmeni tarafından aktif spor yapabileceği ve yeteneğini geliştirebileceği A takımının antrenörü ile tanıştırılır. Antrenör takım yapısı ve antrenman programı ile ilgili bilgi vererek öğleden sonra antrenman sahasında hazır olmasını ister. Antrenman saatini heyecanla bekleyen Furkan, antrenmandan önce takım arkadaşlarıyla tanışır. Isınma koşusu esnasında Furkan, diğer arkadaşlarından performansının düşük olduğunu fark eder. Antrenör, gözetiminde esnetme hareketleri yaptıktan sonra toplu oyuna geçilir. Furkan, oyun esnasında yaptığı çalım ve attığı gollerle antrenörden bolca Aferin. alır. Oyunun ilerleyen dakikalarında antrenörün yanına gelerek çok yorulduğunu ve antrenmanı erken bırakmak istediğini söyler. Antrenörü, Furkan a, kondisyon eksikliğinden kaynaklanan bu yorgunluğun doğal olduğunu, kendisinin çok kabiliyetli olduğunu, antrenmanları aksatmaması hâlinde çok başarılı olacağını ve hedefini profesyonel sporcu olarak belirlemesi gerektiğini söyler. İlk Antrenman isimli metinde geçen beden eğitimi ve sporla ilgili kavramların altınıçizerek anlamlarını araştırınız. Bu kavramlar dışında beden eğitimi ve sporla ilgili bildiğiniz kavramların anlamlarını araştırarak bu kavramların içinde yer aldığı bir metin yazınız. 18
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:40 Page 9 ARAŞTIRALIM YAZALIM Aşağıdaki terimleri araştırarak anlamlarını yazınız. 19
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:41 Page 10 ETKİNLİK Ağırlık Egzersizleri Ayağı kırılan Mehmet in alçıya alınan sağ ayağı, diğer ayağına göre gözle görülür bir biçimde zayıflamıştı. Fizyoterapist, yürümesini olumsuz etkileyen bu durumun, hafif ağırlıklarla egzersiz yapılarak giderilebileceğini söyleyip Mehmet e bir fizik tedavi programı hazırlamıştı. Mehmet in programındaki kuvvet çalışmasıyla ağır kuvvet çalışması yapması gereken bir millî haltercinin çalışma programını karşılaştırınız. Bu iki programdan hareketle temel motorik özelliklerin kişiler arasındaki farkını tabloya yazınız. MOTORİK ÖZELLİKLER KUVVET MEHMET Mehmet sağlığına kavuşmak, yürümekte çektiği zorluğu gidermek için kuvvet çalışması yapmalı. MİLLÎ HALTERCİ Millî halterci performansını artırmak için kuvvet çalışmalı. DAYANIKLILIK SÜRAT BECERİ (KOORDİNASYON) ESNEKLİK ÇABUKLUK 20
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:41 Page 11 ETKİNLİK Spor ve Ekonomi SPOR HABERLERİ Spor, insanların sosyalleşmesini, toplumların birbirleriyle kaynaşmasını sağlayan karşılıklı sevgi, saygı ve dayanışmayı geliştiren bir olgudur. Aynı zamanda günümüzde bir reklam ve propaganda aracı olarak kullanılmaktadır. Ayrıca bir yaşam biçimine dönüşen spor, ülke ekonomisine en fazla katkı sağlayan sektörlerden biridir. Profesyonel kulüplerin şirketleşmesi, spor medyasının etkisi, spor ürünlerinin üretimini ve pazarlamasını yapan şirketlerin milyarlarca liralık bütçeleriyle yaptıkları yatırım, sektörün ekonomideki önemini ortaya koymaktadır. Buna paralel olarak bu sektörde çok etkili olan reklam kuruluşlarının katkıları, spor yöneticilerini daha özenli davranmaya ve sporcu kadrolarını hem saha başarısı hem de reklam getirisi olan kişilerden oluşturmaya zorlamıştır. Yukarıdaki metinle ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Metne göre sporun ülke ekonomisindeki rolünü tartışınız. 2. Sporun ülke tanıtımı ve ülkeler arası ilişkiler açısından önemi nedir? 3. Sporun reklam aracı olarak kullanılmasını örneklerle açıklayınız. 4. Oyuncu transferlerinin sporun gelişimine katkı sağlayıp sağlamayacağını tartışınız. 21
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:41 Page 12 OKUYALIM YORUMLAYALIM Aşağıda, cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk ün sporla ilgili sözleri yer almaktadır. Bu sözlerden hareketle Türk gençleri olarak sizlere düşen görevleri arkadaşlarınızla tartışınız. Ben sporcunun zeki, çevik ve aynı zamanda ahlaklısını severim. Türk çocuklarına sporun bugünkü tekniğini öğretmek ve bunlardan bir kısmını bazı törenlerde ve bayramlarda dekor olarak koymak gerekir. Bütün millet ve memleket evlatlarını sportmen yapabilmek için sarf edilen çalışmanın ehemmiyet ve kutsiyeti aynı derecede kıymetli ve mühimdir. Fikrî gelişmeye olduğu gibi, bedenî gelişmeye de önem vermek ve özellikle millî karakteri yüksek derin tarihimizin ilham ettiği yüksek derecelere çıkarmak lazımdır. 22 SPOR VİTRİNİ Siz de Atatürk ve diğer Türk büyüklerinin beden eğitimi ve sporla ilgili sözlerini araştırıp sınıf panosunda sergileyiniz.
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:41 Page 13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. Hareket beden eğitimi ve sporda vazgeçilmez bir unsurdur. ( ) 2. Spor üretime katkı sağlamaz. ( ) 3. Beden eğitimi faaliyetleri belli yaş gruplarında uygulanabilir. ( ) 4. Bedensel faaliyetler bireysel veya grup hâlinde yapılabilir. ( ) 5. Beden eğitiminin birinci amacı sağlıklı birey yetiştirmekken spor, başarılı olmak için insan bedenini zorlamaktan çekinmez. ( ) B. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yere uygun kelimeyi yazınız. 1. Her bireyin az ya da çok sahip olduğu temel yeteneklere denir. 2.... bedensel faaliyetlerde başarılı olmak, statü ve para kazanmak için yapılır. 3. Sporcunun yaptığı spor dalı gereği yüksek performans düzeyinde maruz kaldığı baskılara dengeli ve devamlı uyum gösterebilmesine. denir. 4. Takım sporlarıyla uğraşan sporculara.. denir. 5. Yarışmalara sporcular olarak katılırlar. C. Aşağıdaki soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi beden eğitiminin özelliklerinden biridir? A) Seyir vasıtasıdır. B) Reklam aracı olarak kullanılabilir. C) Yarışma amaçlı olarak yapılır. D) Bir meslek dalı değildir. E) Profesyonelce yapılır. 2. Aşağıdakilerden hangisi beden eğitimi ve sporda temel motorik özelliklerden biri değildir? A) Sürat B) Taktik C) Dayanıklılık D) Kuvvet E) Beceri 3. Aşağıdakilerden hangisi eğitsel oyunun tanımına uymaz? A) Katılımcıların performansını yükseltmek amaçtır. B) Oyunda katılım özgürlüğü vardır. C) Oyun sonrasında herhangi bir maddi kazanç yoktur. D) Neşe ve haz veren, düzenlenmiş hareketlerdir. E) Psikomotor gelişime katkı sağlar. 23
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:41 Page 14 4. Aşağıdakilerden hangisi beden eğitimi ve sporun sosyal faydalarından biridir? A) Güçlü bir irade oluşmasına yardım eder. B) Kişiliği olumlu yönde etkiler. C) Sosyal statü değiştirmeye imkân sağlar. D) Turizmin gelişmesine katkı sağlamaz. E) Motivasyonu olumlu etkiler. 5. Aşağıdakilerden hangisi beden eğitimi ve sporun ortak özelliklerinden biri değildir? A) Sağlıklı bir yaşam sağlar. B) Kişiler arası ilişkileri artırır. C) Eğitim aracıdır. D) Seyir vasıtasıdır. E) Eğlence aracıdır. DÜŞÜNELİM PAYLAŞALIM Aşağıdaki soruların cevaplarını yazarak arkadaşlarınızla tartışınız. 1. Okulunuzun spor salonunda il içi voleybol turnuvası düzenlendiğini varsayınız. Bu organizasyonun okulunuza ne faydası olur? 2. Okulunuzda düzenlenen bu turnuvanın sorumlusu siz olsanız, okulunuza ve okul spor kulübünüze katkı sağlamak için organizasyonu nasıl planlarsınız? 3. Uluslararası spor organizasyonlarının yapıldığı ülkeler, bu organizasyonların getirilerini artırmak için neler yapmışlardır? ÖĞRENDİKLERİMİZ * Bu ünitede öğrendiğiniz kavramları aşağıya yazınız. 24
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:41 Page 15 25
17-32:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:41 Page 16
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 1 İLKÖĞRETİM KURUMLARINDA BEDEN EĞİTİMİ VE SPORUN AMACI HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. İlköğretim 4. sınıfta Türkçe dersinde öğrendiğiniz sıfat konusunu hatırlayınız. 9. sınıfta aynı konuyla ilgili öğrendiklerinizi karşılaştırırsanız neler söyleyebilirsiniz? 2. Her yaş grubuna aynı seviyede bedensel hareketler yaptırılıp yaptırılamayacağını arkadaşlarınızla tartışarak sonucu defterinize yazınız. İlköğretim kurumlarında beden eğitimi ve sporun temel amacı, çocukların fiziksel etkinlikler yani hareketler yolu ile eğitimini sağlayarak her öğrencinin hareket kapasitesinin en üst düzeye çıkmasına yardımcı olmaktır. Aynı zamanda çocukların fiziksel, zihinsel sosyal ve duygusal gelişimlerinin en üst düzeye çıkarılmasına katkıda bulunmaktır. ETKİNLİK Hareketlerim Yukarıdaki tabloda ilköğretim 3. sınıf öğrencisi Yusuf un beden eğitimi dersinde yaptığı hareketler verilmiştir. Yusuf, yaptığı hareketlerde vücudunun hangi bölümünü kullandığını işaretlemiştir. 1. Tabloyu inceleyerek öğrencilerin yaptığı hareketleri değerlendiriniz. 2. Öğrencilerin yaptığı bu hareketlerin fiziki gelişimlerine etkileri nelerdir? 3. Hareketlerin genel özellikleri nelerdir? 4. Hareketlerin yapılış amaçları nelerdir? 5. Bu öğrenciler 7. sınıf öğrencisi olsalardı tablodaki hareketler sütununa neler eklenebilirdi? 6. Eklediğiniz hareketleri neden seçtiniz? Bu hareketleri seçerken neyi geliştirmeyi hedeflediniz? 27
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 2 ETKİNLİK İlköğretimde Beden Eğitimi Aşağıda 7. sınıf öğrencilerinin beden eğitimi dersinde yaptığı bir etkinliği görüyorsunuz. Bu etkinlikle ilgili soruları cevaplayınız. 1. Nasıl bir çevrede spor yapmak istersiniz?.. 2. Spor yaptığınız alanları korumak ve güzelleştirmek için neler yapabilirsiniz?.. 3. Hava ve iklim şartlarının kıyafet seçiminizi nasıl etkilediğini açıklayınız... 4. Güneşli ve temiz havada spor yapmanın faydaları nelerdir?.. 5. Beden eğitimi derslerinin vücut sistemleri üzerindeki etkilerini yazınız... 6. Ritim ve müziğin beden eğitiminde kullanıldığı alanları yazınız... 7. Atatürk ün Cumhuriyet, fikren, ilmen ve bedenen kuvvetli ve yüksek seciyeli muhafızlar ister. sözünden, beden eğitimi ve sporun amaçları ile ilgili neler çıkarıyorsunuz?.... 28
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 3 ETKİNLİK Neler Öğrendik? İlköğretimde Beden Eğitimi etkinliğindeki sorulara verdiğiniz cevapları dikkate alarak ilköğretimde beden eğitimi ve sporun amaçlarıyla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Bu etkinliği uygulayan öğretmenin amacı nedir? 2. Öğretmen, ritim ve müziğin beden eğitiminde kullanılmasını, yöresel oyunlarla nasıl örneklendiriyor? 3. Düzen alıştırmaları ve temel duruşlarla ilgili becerileri ölçmek isteyen öğretmen, etkinliğe nasıl bir soru ekleyebilir? 4. Bireysel sporlar ve takım sporlarından hangi branşlar bu sınıfta öğretilebilir? 29
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 4 ETKİNLİK Hareket Ediyorum Aşağıdaki çizelgede ilköğretim okullarında öğretilen temel hareket bilgi ve becerileri verilmiştir.bu hareketlerden hangilerinin hangi sınıflarda yapılabileceğini işaretleyiniz. 30
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 5 İlköğretim Okulları Beden Eğitimi Dersi 1-8. Sınıflar Öğrenme Alanları ve Alt Öğrenme Alanları Sınıflaması 31
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 6 ETKİNLİK Hatırlayalım Hareket Ediyorum etkinliği ve ilköğretim 1-8. sınıflar beden eğitimi alt öğrenme alanlarına ilişkin şemayı inceleyerek aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. İlköğretim okullarındaki beden eğitimi dersinin amaçları neler olabilir? 2. İlköğretim okullarında hangi sportif etkinlikler yapılır? 3. Bu etkinliklerin özellikleri ile ilgili neler söylenebilir? 32.........
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 7 ORTAÖĞRETİM KURUMLARINDA BEDEN EĞİTİMİ VE SPORUN AMACI İlköğretim okullarında düzen alıştırmaları, atletizm, jimnastik, basketbol, voleybol, hentbol, futbol, güreş, halk oyunları, ilk yardım ve beslenme konuları verilir ve bunlarla ilgili bazı davranışlar kazandırılır. Ortaöğretim kurumlarında ise bu konularda daha fazla ayrıntıya girilir. Bunların yanısıra yüzme, tenis, step gibi alanların eklenmesi ve spor bilgileri genişletilerek verilmesi amaçlanır. 6-12 yaş grubunda taklit etme, cesur ve maceracı bir yaklaşımla hayal dünyasında yaşamaya dayalı hayat anlayışı vardır. Buna karşılık bir üst yaş grubunda, fizyolojik değişime ilgi duyan, gerçekleştirme, test etme ve kanıtlama amacıyla araştırma yapan, bir gruba ait olma hissini taşıyan bireye geçiş vardır. Bu dönemde, kendini ifade etmenin en iyi yollarından biri olan beden eğitimi ve spor, gelişimi olumlu etkiler. ETKİNLİK Takımını Kur Kendinize bir branş belirleyiniz. Belirlediğiniz branşa göre yukarıdaki sahayı çiziniz. (Voleybol, basketbol, futbol vb.). Sınıf arkadaşlarınızdan bir takım oluşturarak saha yerleşimini yapınız. Oluşturduğunuz takımın bir turnuvaya katılacağını düşünerek organizasyonda ihtiyaç duyacağınız kişileri belirleyiniz.... 33
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 8 ETKİNLİK Organizasyon Sınıf, gruplara ayrılır. Grup liderleri belirlenir. Grup liderlerine organizatörlük görevi verilir. Öğretmen, seçenekler sunarak rehberlik yapar, en iyi organizasyonun hazırlanması için yol gösterir. 1. Grubun liderinden, Takımını Kur etkinliğindeki gibi arkadaşlarından bir takım oluşturması ve görev dağılımı yapması istenir. Görev dağılımları gönüllülük esasına göre aşağıdaki gibi yapılabilir: Takımı yönetecek antrenör, Takım kaptanı, Diğer takımların maçlarını yönetecek hakem, Gözlemci, Yayın kulübü temsilcisi. 2. Yapılacak müsabakalarla ilgili oyun kurallarını belirleyiniz. 3. Turnuva takvimini oluşturunuz. 4. Spor organizasyonlarının düzenlenmesinde etkin görev alan kurumların yaptığı organizasyonları inceleyerek kendi turnuvanızı bu şekilde tertipleyebilirsiniz. OBESİD (Okul İçi Beden Eğitimi ve Spor, İzcilik Dairesi) ve GSGM (Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü) nin ilgili birimleri, TMOK (Türkiye Milli Olimpiyat Komitesi) ve spor federasyonları temsilcilerini ziyaret edebilir, ilgili kurumların İnternet sitelerinden bilgi alabilirsiniz. 5. Turnuva sonunda verilecek ödüllerle ilgili çalışmalar yapınız. Bu konuyla ilgili sponsor firma ayarlayabilir, böylece turnuvanızı daha renkli hâle getirebilirsiniz. 34 ARAŞTIRALIM YAZALIM Okullar arası müsabakalarda okulunuzun katıldığı branşları ve müsabaka sonuçlarını tespit ediniz. Bu turnuvalarda uygulanan kurallarla ilgili bilgi toplayınız. Düzenlediğiniz turnuvayla bu turnuvaları karşılaştırarak bir rapor hazırlayınız. Bu raporu sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:42 Page 9 SLAYT HAZIRLAYALIM Temel motorik özellikler hakkında bilgi toplayınız. Derslerinizde yaptığınız sportif faaliyetlerin, temel motorik özelliklerin gelişmesine katkılarını inceleyiniz. Topladığınız bilgileri slayt gösterisi hâline getirerek sınıfta arkadaşlarınıza sununuz. Beden eğitimi ve sporda, bireyi her yönden geliştirmek hedeflenir. Bu amaca yönelik spor eğitimi, zihinsel olduğu kadar fiziksel eğitimi ve moral eğitimini de içerir. Beden eğitimi ve sporun temel amaçları, bütün kaynaklarda benzer şekilde ifade edilmektedir; Bireyin bedensel, ruhsal ve toplumsal bütünlüğünü zedelemeden, kişinin toplum yararına en uygun gelişiminin sağlanmasının yanında; sağlıklı, mutlu ve güçlü olma, ahlaki değerler, kişilik ve karakter kazanma, toplumsallaşma eğitimi demektir. Bir bakıma spor eğitimi bireyin büyümesini, gelişmesini sağlayan en güçlü eğitim alanıdır. (Günışık, 1973). YÜKSEKÖĞRETİM KURUMLARINDA BEDEN EĞİTİMİ VE SPORUN AMACI ANKET HAZIRLAYALIM Yaşadığınız şehirdeki üniversite öğrencilerine yönelik bir anket hazırlayınız. Anketinizi; 1. Üniversite öğrencilerinin serbest zamanlarında nelerle uğraştıklarını, 2. Bunların ne kadarının sporla ilgili olduğunu, 3. Sportif etkinliklere ihtiyaç olup olmadığını, 4. Spor tesislerinin yeterli olup olmadığını, 5. Yaşadığı şehirde yapılan spor müsabakalarını takip edip etmediğini, 6. Sportif etkinliklerin onlara bireysel ve toplumsal yönden ne faydası olduğunu sorgulayan benzer sorularla oluşturunuz. Anket sonuçlarını rapor hâline getirip sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız. 35
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:43 Page 10 İnsanların serbest zamanlarını verimli bir şekilde değerlendirmesi önemli bir konudur. Çünkü harcarken değeri bilinmeyen zaman, geri getirilemeyen kıymetli bir sermayedir. Bireylerin gelişimlerinin büyük ölçüde tamamlandığı, yetişkinliğe geçişin sağlandığı dönem olan üniversite yıllarında serbest zamanın verimli değerlendirilmesi daha önemlidir. Bu dönemde spor, gençlerin dinlenme, sağlıklı olma, sosyal ilişkilerini geliştirme açısından önemli bir alandır. Yaş ilerledikçe bireyin spor faaliyetlerine aktif katılımı çeşitli sebeplerle azalmaktadır. Oysa spor etkinlikleriyle değerlendirilecek bu dönemde, * Sağlıklı olmak, * Hareketli bir yaşam sürmek, * Serbest zamanları değerlendirmek, * Sosyal çevre edinmek, * Stresten uzaklaşmak, * Seyahat etmek, farklı yerler gezip görmek için çeşitli faaliyetler yapılabilir. Üniversiteler, gençleri zararlı alışkanlıklardan korumak ve onların serbest zamanlarını en güzel şekilde değerlendirmek amacıyla kendi bünyelerinde sağlık, kültür ve spor daire başkanlıkları kurmuşlardır. Bu birimler aracılığıyla Türkiye Üniversite Sporları Federasyonuna (TÜSF) bağlı olarak gençlerin ders dışı zamanlarını değerlendirmesi, yeni ilgi alanlarıyla birlikte dinlenme ve spor alışkanlığı kazanmalarını sağlamaları, vücut ve ruh sağlıklarına katkıda bulunmaları, spor yeteneklerini geliştirmelerine imkân sağlamaları, birlikte üretim, paylaşım ve sorunlara çözüm yolu aramaları için rehberlik etmeleri, yükseköğretim kurumlarında beden eğitimi ve sporun genel amaçlarıdır. Yurt içinde ve yurt dışında üniversite gençlerinin yarışmalara katılımlarını TÜSF organize eder. Universiade gibi uluslararası organizasyonlar FISU (Fédération Internationale du Sport Universitaire - Uluslararası Üniversite Sporları Federasyonu) ya bağlı olarak yapılır. 36
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:43 Page 11 BİLGİ KUTUSU UNIVERSIADE Üniversite ve olimpiyat kelimelerinin birleşiminden oluşur. Üniversite öğrencilerinin olimpiyatları anlamına gelir. Birçok sporcuyu bir araya getiren kültür ve spor festivalidir. Yaz ve kış oyunları olarak ikiye ayrılır. FISU Uluslararası üniversite sporları federasyonunun kısaltmasıdır. 1949 yılında kurulmuş uluslararası bir spor organizasyonudur. FISU nun esas sorumluluğu yaz ve kış dünya üniversite oyunlarının ve dünya üniversite şampiyonalarının denetimidir. Olimpiyatlardan sonra dünyanın ikinci büyük organizasyonudur. Amblemindeki U harfi üniversite kelimesini, 5 yıldız ise 5 kıtayı temsil etmektedir. EV ÇALIŞMASI Yükseköğretim seviyesinde yapılan beden eğitimi ve spor etkinlikleri hakkında bilgi edininiz. Üniversiteler arası oyunların tarihçesiyle ilgili bilgi toplayınız. Bu organizasyonların, düzenlendiği şehir ve ülkelere ne faydası olduğunu araştırınız. 37
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:43 Page 12 Spor, toplumun farklı grup ve tabakalarından gelen bireylerin, biz bilinciyle hareket etmelerini sağlayarak onlara dostluk aşılar. Sağlığın korunması, fiziksel gücün, dayanıklılığın, sosyal uyumun ve moral seviyesinin artırılmasında sporun rolü tartışılmazdır. Bu açıdan bakıldığında, toplumda geri planda kalan engelli insanların, kendilerini ifade edip günlük işlerini rahatça yapabilecek duruma gelmeleri, toplumla uyum sağlamaları konusunda spordan faydalanılmaktadır. Engelli olduğu için içe kapanık yaşayan, kendine güven duygusunu yitirmiş bireyin sosyal yaşama uyum sağlaması ve kendini ifade edip yeteneklerini gösterme şansının verilmesi sporun engelliler için sosyal faydalarıdır. Bunun yanında engelli insanların rehabilitasyon sürecinde spor aktivitelerinin önemli bir yeri vardır. Tekerlekli sandalye ile yapılan sporlar, yüzme ve okçuluk gibi aktiviteler engelli kişiler için yarışma ve eğlence amaçlı yapıldığı gibi belirli kas gruplarının geliştirilmesinde tedavi maksatlı olarak da kullanılır. 38
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:43 Page 13 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. Sağlıklı yaşam için düzenli fiziksel etkinlik yapmak gereklidir. ( ) 2. Her yaş grubuna farklı seviyede bedensel hareketler yaptırılmalıdır. ( ) 3. Dengeli ve düzenli beslenmenin fiziksel gelişime katkısı yoktur. ( ) 4. Sportif etkinliklerde, kazanma ve kaybetme duyguları kontrollü davranışlarla gösterilmelidir. ( ) 5. Zihinsel ve bedensel yetersizlik, spor yapmaya engel teşkil eder. ( ) B. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yere uygun kelimeyi yazınız. 1. Fiziksel uygunluğu geliştirmek için düzenli olarak.. yapılmalıdır. 2. FISU nun amblemindeki U harfi.yi, 5 yıldız ise..yı temsil eder. 3. 2005 Universiad yaz oyunları.. de yapılmıştır. 4. Universiade oyunları ve. oyunları olarak ikiye ayrılır. C. Aşağıdaki soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi uluslararası spor organizasyonlarının faydalarından değildir? A) Sosyal faydaları B) Kültürel faydaları C) Fiziksel faydaları D) Ekonomik faydaları E) Ülke tanıtımına faydaları 2. Aşağıdakilerden hangisi ilköğretim 1. kademede okuyan (6-12) yaş grubuna ait özelliklerden biridir? A) Taklit etme B) Araştırma yapma C) Test etme D) Kanıtlama E) İnceleme 3. Aşağıdakilerden hangisi ilköğretim 2. kademede (13-15 yaş) okutulan beden eğitimi ve spor dersinin amaçlarından biri sayılamaz? A) Millî bilinç sahibi bireyler yetiştirmek. B) Fiziksel etkinliklerde kazanmayı hedefleyen bireyler yetiştirmek. C) Temel ilk yardım ilkeleriyle ilgili bilgi ve beceriler kazandırmak. D) Fair play anlayışına uygun bireyler yetiştirmek. E) Fiziksel etkinliklere düzenli olarak katılan bireyler yetiştirmek. 39
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:43 Page 14 4. Aşağıdakilerden hangisinde dengeleme hareketleri doğru verilmiştir? A) Kayma-Dönme-Çekme-Yuvarlama B) Dönme-İtme-Zıplama-Tırmanma C) Yakalama-Yuvarlama-İtme-Salınma D) Dönme-Salınma-İtme-Çekme E) Raketle vurma-dönme-yakalama-çekme DÜŞÜNELİM PAYLAŞALIM Bir ilköğretim okulunda beden eğitimi öğretmeni olarak çalıştığınızı varsayınız. 1. 4 ve 8. sınıflarda uygulanmak üzere voleybolla ilgili 2 farklı etkinlik hazırlayınız. 2. Etkinlikleri hazırlarken nelere dikkat ettiniz? 3. Hazırladığınız etkinliklerin farkları nelerdir? ÖĞRENDİKLERİMİZ * İlköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim kurumlarında beden eğitimi ve sporun ortak amaçlarını aşağıya yazınız. 40
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:43 Page 15 41
33-48:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:43 Page 16
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 1 GENEL AMAÇLAR HAZIRLIK ÇALIŞMASI 1. Beden eğitimi ve spor eğitiminde kişiliğin bütün yönleriyle geliştirilmesi amaçlanır. ifadesinden ne anladığınızı tartışınız. 2. Beden eğitimi dersinin okullarda okutulmasının sebepleri hakkındaki düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. ETKİNLİK Kazandıklarımız Yukarıdaki anahtar kelimeleri kullanarak beden eğitimi ve sporun amaçlarını listeleyiniz. 1..... 2..... 3.... 4..... 5..... 6..... 7..... 8..... 9..... 10... 11... 12... 43
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 2 ANLAMAYA ÇALIŞALIM Yukarıdaki resimleri inceleyiniz. Resimlerdeki hareketleri yorumlayarak hareketlerin nedenlerini aşağıya yazınız. 44 Beden eğitimi, bireyin ihtiyaçlarına dayanır. Hareket etme, insanın en temel ihtiyaçlarından biridir. Yaşam açısından önemli olan bu ihtiyaç, modern yaşamın hareketsizliğe ittiği günümüz insanı için beden eğitimini daha da önemli hâle getirmiştir. Gelişmiş ülkeler bilinçli ve sağlıklı toplumlar oluşturmak için bireylerine uygun nitelikte beden eğitimi ve spor etkinlik imkânları sunmaktadır. Dünyada meydana gelen gelişmeler karşısında nitelikli insan yetiştirme zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Nitelikli insan, bedenen ve ruhen sağlıklı olmalıdır. Hareketin her çeşidini ve bütün prensiplerini kapsayan beden eğitimi ve sporda, insanların beden ve ruh yapısının eğitilip geliştirilmesi en önemli amaçtır.
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 3 ETKİNLİK Yaşam ve Hareket Aşağıdaki resimleri inceleyiniz. Yaşam hareketle başlar ve insanlar yaşadığı sürece hareket etmek zorundadır. sözü çerçevesinde aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Resimlerde harekete dair neler görüyorsunuz? 2. Yaşamınızı devam ettirmek için yaptığınız hareketler nelerdir? 3. Hareketin gelişim süreci hakkında bilgi veriniz. 4. Hareketin vücut gelişimine etkileri nelerdir? 45
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 4 ÖZEL AMAÇLAR Beden eğitimi ve sporun temel amacı, bireylerin hareket kabiliyetlerinin artırılması yoluyla zihinsel ve fiziksel yönden sağlıklı bireyler yetiştirilmesine yardımcı olmaktır. Eğitim, beden eğitimi ve sporun en önemli boyutudur. Beden eğitimi ve spordaki temel felsefe, zihin ve beden gelişimini bütünlük içinde gerçekleştirmektir. 46 Kişilik gelişimi açısından, insanlar arası ilişkiler, bağlılık, grup etkileşiminin geliştirilmesi beden eğitimi ve sporun amaçlarındandır. Her yaş ve her kesimden insanların verim gücünü yükselterek beden ve ruh sağlığını korumanın yanı sıra, insanların serbest zamanlarının değerlendirilmesi ve toplum için sorunlu insan olmalarının önlenmesi amaçlanmaktadır. Beden eğitimi ve spor sayesinde birey, kendini tanır, yeteneklerini geliştirir, vücuduna karşı bilinçlenir, fiziksel olarak gelişir, sağlıklı yaşamak için gerekli bilgi ve becerileri kazanır.
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 5 ETKİNLİK Yorulmuyorum Yandaki resimde çok katlı bir bina görüyorsunuz. Bu binaya çıkan iki kişiden biri hemen yorulmakta ve binaya çıkarken zorlanmaktadır.diğeri ise zorlanmadan çıkabilmektedir. Açıklamaya göre aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Bu durumun sebepleri ne olabilir? Biri yaşlı biri genç olabilir. Biri. biri.. olabilir. Biri. biri.. olabilir. Biri. biri.. olabilir. Biri. biri.. olabilir. Biri. biri.. olabilir. Biri. biri.. olabilir. Biri. biri.. olabilir. 2. Bu sebeplerden hangileri sağlıkla ilgilidir? 3. Bu sebeplerden hangileri vücut sistemlerini ilgilendirir? 4. Bu sorunları ortadan kaldıracak çözüm yolları nelerdir? 5. Bu sorunların çözümünde beden eğitimi ve spor etkili olabilir mi? 6. Hareket eğitiminin vücut sistemleri üzerindeki etkisini açıklayınız. Modern kent hayatında, çevre ve gürültü kirliliği, stres, iş yoğunluğu gibi psikososyal olumsuzlukların yanı sıra dengesiz beslenme ve durağan bir yaşantı göze çarpmaktadır. Hareketsiz yaşam, sinir ve kas gelişimini olumsuz etkilediği gibi kan basıncının yükselmesine, damar sertliğine, kalp enfarktüsüne, şeker vb. birçok rahatsızlığa da sebep olmaktadır. 47
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 6 48 OKUYALIM YORUMLAYALIM Aşağıdaki metni okuyarak soruları cevaplayınız. Şişmanlık, vücudun yağ oranının standartların üstünde olmasıdır. Şişmanlık, koroner kalp, böbrek, diyabet, psikolojik uyum bozukluğu, karaciğer rahatsızlığı vb. hastalıklara neden olur. Şişmanlık, özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Şişmanlığın sebepleri arasında kalıtsal ve çevresel faktörler, beslenme alışkanlığı ve hareketsiz yaşam sayılabilir(astrand-1977)(astrant). Şişmanlığın önlenmesinde en önemli faktör, beden eğitimi etkinliklerine katılmaktır. Rohrbacher,(Rorbahır) beden eğitimi programlarının kilo vermedeki etkisini ortaya koymak amacıyla, 8-18 yaşları arasındaki iki yüz dört çocuğa sekiz hafta süre ile gelişimsel bir kamp programı uygulamıştır. Programa katılan çocuklarda zamanla düzenli bir kilo azalması olduğu gözlenmiştir. Kamp sonrası, kilo almanın sürdüğü ancak artış hızının azaldığı tespit edilmiştir. Araştırmacı, şişmanlığın kalıcı olmadığını bu nedenle düzenli beden eğitimi ve kamp programlarının kilo kontrolündeki önemini ortaya çıkarmıştır. 1. Metne uygun bir başlık yazınız. 2. Metne göre şişmanlığın nedenleri nelerdir? Şişmanlık ne tür hastalıklara yol açar?......................... 3. Uzmanlar gözetiminde düzenli olarak yapılan egzersiz programlarının kalp damar, dolaşım ve solunum sistemleri üzerindeki etkilerini açıklayınız.................. 4. Beden eğitimi egzersizlerinin, sağlıklı yaşam üzerindeki etkilerini açıklayınız...............................
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 7 ETKİNLİK BASKETBOL MAÇI Sınıf arkadaşlarınızla hafta sonu oynanacak olan basketbol birinci ligdeki bir maçı izleyiniz. 1. Oyuncuların kıyafetleri hakkında neler söyleyebilirsiniz? 2. Oyun esnasında koçun takımına yaptığı uyarıları yorumlayınız. 3. Oyuncuların müsabaka esnasında takım arkadaşlarıyla, rakip takım oyuncularıyla ve hakemlerle olan diyaloglarıyla ilgili neler söyleyebilirsiniz? 4. Oyuncuların farklı ülkelerden veya farklı şehirlerden biraraya gelip aynı takımda mücadele et meleri hakkında neler söyleyebilirsiniz? 5. Takımların müsabakaya hazırlık dönemi hakkında neler biliyorsunuz? Oyun sadece sizin sahada izlediğiniz bölümden mi oluşmaktadır? 6. Tribünden herhangi bir seyirciyi veya sınıf arkadaşlarınızdan birini, oyunun kritik bir anında oyuncu olarak oyuna aldığınızı varsayınız. Bu durum yetenek, fiziki kapasite, teknik ve taktik bilgi, seyirci baskısı vb. açılardan değerlendirilince sonucu nasıl etkiler?... EV ÇALIŞMASI Sorulara verdiğiniz cevaplar doğrultusunda, sporun dayanışmaya, kurallara uymaya, birlikte hareket etmeye, fair playe ve yeteneklerin ortaya çıkarılmasına yönelik katkılarını yorumlayınız. 49
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 8 Spor, insanın sosyal ilişkiler kurmasında ve bu ilişkileri geliştirmesinde büyük rol oynar. Yeni arkadaşlıklar kurma, bir gruba ait olma, arkadaşını tanıma, paylaşma gibi sosyal davranışlar kazanmasına yardımcı olur. Bunların yanı sıra sporun belli kurallar içinde yapılması insanın kurallara uyma, toplum hayatına uyum sağlama gibi hususlarda olumlu davranış kazanmasını sağlar. Spor, yapan kişiye göre elit veya rekreatif amaçlı olarak ele alınabilir. Elit amaçlı sporda sporu teknik ve taktikleriyle derinlemesine öğrenmek, pekiştirmek ve sergilemek suretiyle üst düzeyde gerçekleştirmek amaçlanır. Rekreatif amaçlı sporda ise yoğun çalışma yükü, rutin hayat tarzı ve çevresel faktörlerden olumsuz etkilenen beden ve ruh sağlığını korumak esastır. Spor alt yapısının ve temel becerilerinin verildiği, hareket eğitiminin formal olarak yapıldığı beden eğitimi ve spor dersi, kişilik gelişimi ve sosyalleşme yönünden büyük önem taşır. Ayrıca bu ders bireylere fırsat tanıyarak yeteneklerini özgür bir şekilde ifade etme imkânı verir. BİLGİ KUTUSU REKREASYON Çalışma ve zorunlu ihtiyaçlar için ayrılan zaman dışında kalan boş zaman içinde, gönüllü olarak ferdî veya grup içinde dinlenmek, eğlenmek ve zevk almak için yapılan etkinliklerdir. BEYİN JİMNASTİĞİ Sağlıksız bir vücut için neler yapmak gerekir? Tersine sorulan bu soruyla beyin fırtınası yapınız. Soruya verdiğiniz cevapları tahtaya yazınız. Cevaplar içinde beden eğitimi ve sporla, hareket eğitimiyle ilgili olanların altını çiziniz. Bu sebeplerin ortak yönlerini belirleyerek beden eğitimi ve sporun sağlıklı yaşama etkilerini defterinize yazınız. 50 SPOR VİTRİNİ Beden eğitimi ve sporun, bireylerin sosyalleşmesi ve kurallara uyma alışkanlıkları edinmeleriyle ilgili afiş hazırlayarak spor panosunda sergileyiniz.
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 9 ETKİNLİK Spor ve Sağlık Sağlam kafa sağlam vücutta bulunur. sözünden anladıklarınızı aşağıya yazınız......................................................................................................................... 51
49-60:Mizanpaj 1 31.03.2010 09:44 Page 10 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME A. Aşağıdaki cümlelerin karşısına yargılar doğru ise D, yanlış ise Y yazınız. 1. Zorunlu ihtiyaçlar için ayrılan zaman dışında, isteğe bağlı olarak boş zamanlarda zevk için faaliyetlere rehabilitasyon denir. ( ) 2. Beden eğitimi dersleri, öğrencilerin yeteneklerinin ortaya çıkmasına katkıda bulunur. ( ) 3. Spor yapanların kas içi ve kaslar arası koordinasyonları artar. ( ) 4. Fair play, sportmenliğe uygun olmayan davranış demektir. ( ) 5. Farklı sosyal, kültürel, ekonomik ortamlarda yetişen insanların, ortak bir amaç için aynı takımda mücadele etmeleri sporun sosyal faydalarındandır. ( ) B. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yere uygun kelimeyi yazınız. 1. Beden eğitimi, spor ve oyun kavramlarının temelinde. vardır. 2. Spor ve amaçlı olarak iki şekilde yapılır. 3. İş birliği içinde çalışma ve birlikte hareket etme beden eğitimi ve sporun.. faydalarındandır. 4. Beden eğitimi ve spor sayesinde iyi duruş alışkanlığı kazandırılarak.. bozukluklar ortadan kaldırılabilir. 5. Hareket eğitimi bireyin.. gelişimini sağlar. 52 C. Aşağıdaki soruların doğru cevaplarını işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi beden eğitimi ve sporun sosyal faydalarından değildir? A) Kendine güven duygusunu geliştirir. B) Dayanışma duygusunu geliştirir. C) Hoşgörüyü ve arkadaşlık duygusunu geliştirir. D) İyi duruş alışkanlığı kazandırır. E) Yardımlaşma duygusunu geliştirir. 2. Fiziksel etkinliklerden yoksun bırakılan çocuklar, aşağıdaki alanların hangisinde daha fazla zarar görür? A) Sosyal alan B) Psikomotor alan C) Zihinsel alan D) Ekonomik alan E) Psikolojik alan 3. *Becerilerin fark edilmesi *Becerilerin üst düzeye çekilmesi Maddeleri beden eğitimi ve sporun hangi işlevi içinde sayılabilir? A) Psikomotor gelişim B) Rekreasyon C) Yetenek tespiti D) Fiziki gelişim E) Postür