T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2 Basım yılı: 2012
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI GİRİŞ Sulak alanlar geniş besin ağı ve zengin biyolojik çeşitliliğinden dolayı en verimli ekosistemlerden biri olarak kabul edilmektedir. Sulak alanlar, pek çok nedenden ötürü tehdit altında olan ve değişimlere çok çabuk tepki verebilen hassas sistemlerdir. Dolayısıyla su kalitesindeki bozulmalar, birçok canlı türünün neslinin tehlikeye düşmesi ya da telafisi mümkün olmayan sorunlara neden olmaktadır. Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (Ramsar), halen belirli bir ekosistemin korunmasına dair tek sözleşme olmakla birlikte doğal kaynakların korunmasına dair imzaya açılmış ilk hükümetler arası sözleşmedir. Ramsar Sözleşmesi nde sulak alanlar, doğal veya yapay, devamlı veya geçici, suları durgun veya akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu, denizlerin gel-git hareketinin çekilme devresinde altı metreyi geçmeyen derinlikleri kapsayan bütün sular, bataklıklar, sazlıklar ve turbalıklar olarak tanımlanmaktadır. Türkiye de uluslararası öneme sahip 135 sulak alan bulunmaktadır ve bunların 13 tanesi Ramsar Sözleşmesi ne dâhil edilmiştir. Tuzla Palas Gölü, Türkiye de Tuz Gölü nden sonra tuz çıkarılan ikinci büyük göldür. Alan kuş göç yolları üzerinde bulunmaktadır ve endemik bitki türlerine ev sahipliği yapmaktadır. 3
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ALANIN KÜNYESİ Alanın Adı Bulunduğu İl Kapladığı Alan Koordinatlar Ortalama Yükseklik Tuzla Palas Gölü Sulak Alanı Kayseri 47.855 ha 38 o 50-39 o 06 K ve 35 o 43-36 o 08 D 1.054 m Koruma Statüsü 1. derece doğal sit alanı (2009) Nüfus 9.781 (TUİK, 2011). Mevcut Tesis Alanın Sembolü Yönetim Planı Sosyal tesis ve dinlenme tesisi (yapım aşamasında) Geleneksel tuz çıkarımı, çamur banyosu YOK 4
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI 1. Genel Bilgiler 1.1. Alanın Konumu, Tanımı ve Sınırları Alan, İç Anadolu nun Kızılırmak Havzası nda yer alan Kayseri ili, Yozgat, Sivas, Kahramanmaraş, Adana, Niğde ve Nevşehir illeriyle çevrilidir. Kayseri iline 60 km mesafede, 35 o 43 ile 36 o 08 doğu boylamları ve 38 o 50 ile 39 o 06 kuzey enlemleri arasında bulunan Tuzla Palas Gölü, Türkiye nin önemli sulak alanlarından biridir. Deniz seviyesinden 1.054 m yükseklikte yaklaşık 47.855 hektarlık bir alana yayılan Palas Ovası nda yer almaktadır (Harita 1). Harita 1. Tuzla Palas Gölü Sulak Alanı nın Konumu 5
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 1.2. Mülkiyet Durumu Alanın %51,9 u şahıs arazisi, %35,7 i mera, %6,2 si hazine arazisi, % 0,6 sı orman arazisi, %1 i tapulama harici alandır. Göl, alanın %4,5 ini kaplamaktadır (Harita 2). 1.3. İdari ve Yönetim Yapısı Harita 2. Mülkiyet Durumu Tuzla Palas Gölü Sulak Alan Alt Havzası, Kayseri Valiliği, Akkışla, Bünyan ve Sarıoğlan Kaymakamlıkları, İl Özel İdaresi, Palas Belediye Başkanlığı, Büyük Tuzhisar Belediye Başkanlığı ve 17 köy muhtarlığı tarafından yönetilmektedir. 1.4. Koruma Statüsü 6 13 Haziran 2007 tarihinde Ulusal Sulak Alan Koordinasyon kararıyla Sulak Alanları Koruma Yönetmeliğince Tuzla Palas Gölü nün Koruma Bölgeleri belirlenmiştir. Tuzla Palas Gölü, 26 Haziran 2009 tarihinde 1. derece doğal sit alanı ilan edilmiştir.
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI 2. Fiziksel Özellikler 2.1. Jeoloji ve Hidrojeoloji 2.1.1. Genel Jeoloji Alan, Erken Kretase ve Üst Paleosen aralığında dizilim gösteren allokton, metamorfik ve paraotokton örtü kayaçlar ile Kuvaterner yaşlı güncel birimlerden oluşmaktadır (Harita 3). Harita 3. Alanın Jeolojisi 7
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2.1.2. Hidrojeoloji Gölün önemli su kaynaklarını, Değirmen Deresi, Yertaşpınar, Körpınar, Başpınar ve Soğukpınar oluşturur. Yeraltı, yağmur ve kar suları ile ıslak çayır alanlarının taşkın suları gölü besleyen diğer su kaynaklarıdır (Harita 4). Göl su seviyesinin en üst kotu 1.131 metredir. Haziran-Ekim döneminde yağışların azalmasına ve buharlaşmanın artmasına bağlı olarak göl alanı daralmakta, suyun içindeki tuz göl kenarına çökelmekte ve suyun çekildiği alanlarda 10-15 cm kalınlığında tuz tabakası oluşmaktadır 1. Harita 4. Alanın Hidrojeolojisi 8 1 Ekincioğlu, Ü., 2008, Tuzla Gölü (Palas-Kayseri) nde Salicornia Freitagii Yaprak ve Yurdakulol Kullanılarak Ağır Metal Kirliliğinin Tespiti, Erciyes Üniversitesi, Biyoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi (yayınlanmamış).
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI Göl suyuna girdi, yağış ve yüzeysel akım ile olurken göl suyundan boşalım sadece buharlaşma ile olmaktadır (Şekil 1). Göl tabanında ve çevresinde yer alan jeolojik birim hidrojeolojik açıdan geçirimsiz özellikte olmasından dolayı, yeraltı suyu ile yüzey suyu arasında hidrodinamik bir ilişki yoktur. 2.2. Su Kalitesi Şekil 1. Tuzla Palas Gölü nün Hidrolojik Kavramsal Modeli ve Bileşenleri Göl suyu IV. Sınıf, besleyici kaynaklar ise çoğunlukla II. ve III. Sınıftır 2 (Harita 5). Besleyen kaynaklardaki değerler, tarımsal ve evsel kaynaklı kirliliğe işaret etmektedir. KOİ, askıda katı madde, toplam azot ve klorofil-a değerleri, gölün ötrofikasyon kontrol sınır değerlerini aştığını göstermektedir. Tuzla Palas Gölü hiper tuzludur ve besleyici kaynaklardan ikisi dışındakiler düşük tuzluluğa sahiptir. 2.3. Meteoroloji ve İklim Kayseri ili, karasal iklim karakterindedir. Kış ayları dondurucu soğuk, yaz ayları sıcak, kurak ve kısadır. Kış ile yaz mevsimleri arasındaki ve gece ile gündüz arasındaki sıcaklık farkı büyüktür. Yağışlar kış, ilkbahar ve sonbahar aylarına rastlar. 2 Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Kıta İçi Su Kaynaklarının Sınıflarına Göre Kalite Kriterleri ne göre IV. Sınıf ancak üst kalite sınıfına iyileştirilerek; II. ve III. Sınıf gıda, tekstil gibi kaliteli su gerektiren endüstriler hariç olmak üzere uygun bir arıtmadan sonra endüstriyel su temininde kullanılabilir. 9
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 3. Biyolojik Özellikler 3.1. Habitat Özellikleri Tuzla Palas Gölü Sulak Alan Alt Havzası, Tuzla Palas Gölü, göl civarındaki sulak alan habitatları ve göle dökülen derelerin oluşturduğu sucul ekosistemler ile Orta Anadolu bozkır habitatının hâkim olduğu, ancak insan kullanımının etkisi ile farklı derecelerde bozulmuş habitatlara dönüşmüş olan mozaik yapıda karasal ekosistemlerden meydana gelmektedir. Alt havzanın en geniş su kültesini oluşturan Tuzla Palas Gölü, aşırı tuzlu yapısı ile suda yaşayan birçok canlı grubu için uygun bir habitat oluşturmamaktadır (Fotoğraf 1). Ancak kuş türlerinin civar habitatlardan yararlanmasına imkân tanıdığı için önemli bir habitattır. Özelikle yaz aylarında kuruyan göl, sadece tatlı su kaynaklarının civarında su birikintisi olarak kalmakta; bu su birikintileri kuşlar için daha da önemli bir alan haline gelmektedir. Fotoğraf 1. Göl Habitatı Tuzla Palas Gölü nün civarında tuzcul ortamlarda yaşamaya uyum sağlamış otsu bitkiler (Chenopodiaceae familyası) ve odunsu bitkilerden ılgıngiller (Tamarix türleri) oluşan tuzcul bozkır habitatı mevcuttur (Fotoğraf 2). Çok sayıda endemik bitki türü içeren bu habitatlar, biyolojik çeşitlilik açısından önemlidir. 10
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI Fotoğraf 2. Tuzcul Bozkır Habitatı Göl çevresinde Juncus türleri gibi su sever bitkilerin yer aldığı sulak çayır habitatı yer almaktadır (Fotoğraf 3). Kuşların üreme ve beslenme alanı olarak kullandığı bu habitat, biyolojik çeşitlilik açısından önemlidir. Fotoğraf 3. Sulak Çayır Habitatı Göl kıyısında az sayıda ve kıyı boyunca bazı noktalarda ince bir şerit halinde sazlıklar yer almaktadır. Özellikle Typha ve Phragmites türleri baskındır (Fotoğraf 4). Bu sazlıklar, kuşlar tarafından üreme alanı olarak kullanılma potansiyeline sahiptir. 11
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Fotoğraf 4. Sazlık Habitatı Göl çevresinde dere ve kanallar boyunca ve alt havzanın doğusunda yer alan daha yüksek kesimlerde dere kenarları boyunca su sever söğüt ve kavak ağaçlarının hâkim olduğu su kenarı habitatı vardır (Fotoğraf 5). Aksöğüt (Salix alba) ve akkavak (Populus alba) baskın türleridir. Fotoğraf 5. Su Kenarı Habitatı Alt havza alanında farklı bozulma evrelerinde olan Orta Anadolu dağ bozkırı habitatı baskın durumdadır (Fotoğraf 6). 12
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI Fotoğraf 6. Dağ Bozkırı Habitatı Bölge içerisindeki birçok alanda, doğal bozkır vejetasyonu ya tarım alanına dönüştürülerek tamamen tahrip edilmiş ya da yoğun otlatma baskısına maruz kalarak aşırı derecede bozulmuştur. Alt havza alanının doğusunda endemik bir meşe alttürü olan İspir meşesinin (Quercus macranthera subsp. syspirensis) hâkim olduğu ve Crataegus meyeri ve ahlat (Pyrus elaeagnifolia) gibi gülgillere (Rosaceae familyası) ait türlerin eşlik ettiği çalılık vejetasyon bulunmaktadır (Fotoğraf 7). 3.2. Flora Fotoğraf 7. Çalılık Habitatı Alanda 51 familyaya, 188 cinse ve 294 türe ait toplam 295 damarlı bitki taksonu bulunmaktadır. Bu taksonların büyük bir kısmı İran-Turan fitocoğrafi bölgesine aittir. Alandaki taksonlardan 22 tanesi endemik olup yalnızca Türkiye sınırları içerisinde bulunmaktadırlar (Fotoğraf 8-12). Bunlardan Lepidium caespitosum Desv. ve Suaeda anatolica Aellen VU (hassas), 19 tanesi LC (en az endişe) tehlike; bir takson ise Nt (tehlike altında değil) kategorisindedir. 13
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Fotoğraf 8. Astragalus compactus Fotoğraf 9. Convolvulus assyricus Fotoğraf 10. Quercus macranthera subsp. syspirensi Fotoğraf 11. Anthemis wiedemanniana 14 Fotoğraf 12. Phlomis sieheana
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI 3.3. Fauna Tuzla Palas Gölü özellikle bahar aylarında birçok iki yaşamlıyı (amfibi) ve sürüngeni tatlı suyun bulunduğu kıyı kesimlerinde barındırmaktadır (Fotoğraf 13). Ayrıca bu alanlar balıkçıl türleri için de beslenme olanağı sunmaktadır. Fotoğraf 13. Ova Kurbağası (Rana ridibunda) Özellikle ekilmeyen ve sürülmeyen çayırlık alanlarda Anadolu yer sincabı (gelengi) yaygın olarak bulunmaktadır (Fotoğraf 14). Fotoğraf 14. Anadolu Yer Sincabı (Spermophilus xanthoprymnus) 15
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 2012 yılı gözlemlerine göre, toplam 93 kuş türü bölgeyi beslenme, konaklama ve üreme amaçlı olarak kullanmaktadır (Fotoğraf 15-18). Göl, sonbahar ve kış aylarında kalabalık angıt (Tadorna ferruginea) popülasyonlarına ev sahipliği yapmaktadır. Göl çevresinde cılıbıtların kuluçkaya yattığı; turna (Grus grus) ve kızılsırtlı örümcek kuşu gibi kuşların da alanı göç sırasında beslenme ve barınma amaçlı olarak kullandığı bilinmektedir. Fotoğraf 15. Kılıçgaga (Recurvirostra avosetta) Fotoğraf 16. Kızılsırtlı örümcek kuşu (Lanius collurio) Fotoğraf 17. Boz kuyrukkakan (Oenanthe isabellina) Fotoğraf 18. Turna (Grus grus) Fotoğraf: Riyat Gül 16
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI Harita 5. Flora ve Fauna Dağılımı 17
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 4. Sosyo-Ekonomik, Demografik ve Kültürel Yapı 4.1. Nüfus Alandaki köylerde hane başına ortalama 4-5 birey bulunmaktadır. Ortalama yaş 50 ila 55 arasındadır. Genellikle genç nüfus tarımsal faaliyetlerle uğraşırken yaşlı nüfus ise emekli olduktan sonra tarımsal faaliyeti bırakmaktadır. Yaz aylarında dışarıdan göç alınması veya inşaat işçiliği için diğer illere gidilmesi nedeniyle nüfus hareketliliği bulunmaktadır. 4.2. Ekonomik Durum Bölgenin temel ekonomik yapısı tarımsal faaliyetlere dayanmaktadır. Bölgede ekonomik değeri yüksek olan ürünler buğday, arpa, çavdar, yulaf, patates, şeker pancarı, silajlık mısır ve sebzedir. Genellikle büyükbaş yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ürünlerin pazarlama kanallarına bakıldığında üreticilerin buğday ile arpayı tüccara ve Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) ne, şeker pancarını Kayseri Şeker Fabrikası na, sütü ise tüccara verdiği görülmektedir. Sebze, peynir ve yoğurt il/ilçedeki esnafa ve/veya bakkala verilirken seyyar olarak da ilçe pazarlarında satışları yapılmaktadır. 4.3. İlgi Grupları Alandaki ana ilgi grupları tarımsal faaliyetlerle uğraşan üreticiler ve bölgede yaşayanlardır. 4.4. Alandaki İnsan Aktiviteleri Köylerde ve beldelerde temel tarımsal yapı, tarla tarımına (bitkisel üretim) yöneliktir. Ekilebilir toprakların çok büyük bir bölümü tarla olarak, geri kalan alanlar ise bağ-bahçe ve çayır-mera olarak kullanılmaktadır. Gıda amaçlı olarak, hardal, mantar, yemlik, kuşburnu, alıç, mantar, kış armudu, kekik, dağ çağlası ve meyan kökü toplanmaktadır. 18 Geçmiş dönemlerde önemli bir ekonomik faaliyet olan tuz çıkarımını günümüzde yöre halkı kendi ihtiyaçlarını gidermek üzere yapmaktadır. Gölden çıkartılan tuz; salça, turşu, hamur işleri, peynir yapımında kullanılmakta, hayvanlara yedirilmekte; nadiren de satılmaktadır.
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI 4.5. Kültürel Durum 0Tuzla Palas Gölü ve çevresi M.Ö. 2.000 lerden itibaren günümüze kadar birçok medeniyetin yerleşim alanı, göç ve ticaret yollarının önemli bir kesişim noktası olmuştur. Tarihi İpek Yolu üzerinde yer alan bölgede Sultan Hanı gibi birçok han, kervansaray, cami ve külliye bulunmaktadır. Bölgede ayrıca geleneksel yöntemlerle, helik denilen bir tür terlik kullanılarak tuz çıkarılmaktadır. 4.6. Ekoturizm Olanakları Tuzla Palas Gölü ve çevresinde farklı habitatların bir arada bulunması, birçok yerli ve yabancı gözlemci, bilim adamı ve doğaseverin bölgeye gelmesini sağlamaktadır. Bunun yanında doğa fotoğrafçılığı ve doğa sporları gibi ekoturizm olanakları da bulunmaktadır. 5. Değerlendirme 5.1. Ekolojik ve Biyolojik Çeşitlilik Yönünden Değerlendirme Tuzla Palas Gölü Sulak Alanı, çok sayıda sucul ve karasal habitatı içermektedir. Farklı habitatlar, bitki ve omurgalı türlerine ev sahipliği yapması alanın biyolojik çeşitliliğini artırmaktadır. Ayrıca, farklı türleri içeren habitatların yakın mesafelerde bir arada bulunuyor olması, hem alanın ekolojik çeşitliliğine katkı sağlamakta hem de alanın hassaslığını artırmaktadır. Bu iç içe geçmiş habitatlar, Tuzla Palas Gölü ve yakın çevresinde gerçekleştirilen insan faaliyetlerinden olumsuz yönde etkilenmektedir. 5.2. Niteliksel Değerlendirme Hassaslık: Alanda tespit edilen Aythya nyroca (Pasbaş patka), Falco naumanni (Küçük kerkenez) ve Testudo graeca (Tosbağa) IUCN Kırmızı Liste kriterlerine göre Hassas (VU) statüsündedir. 22 Endemik bitki türünden Lepidium caespitosum Desv. ve Suaeda anatolica Aellen Hassas (VU) statüsündedir. Linaria genistifolia (L.) Miller ssp. polyclada (Fenzl) Davis Tehdide Açık (NT) statüsünde iken diğer türler En Az Endişe (LC) statüsündedir. Nadirlik: Alanda genellikle kozmopolit türler bulunmaktadır. Hassas (VU) statüsünde türler bulunmasına karşın nesli tehlike altında herhangi bir tür yoktur. Dolayısıyla mutlak korunması gereken tür bulunmamaktadır. 19
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Doğallık: Göl hidrodinamiği kapalı sistem özelliği göstermektedir. Tipiklik: Yaz aylarında suyun tamamen kaybolduğu tipik bir tuzlu göldür. Bu nedenle etrafındaki vejetasyon örtüsü tuzcul sistemlere adapte olmuş tipik bitkilerden oluşmaktadır. Özel İlgi: Alanda geleneksel olarak tuz çıkarımı yapılmaktadır. Ayrıca gölün yaz aylarında kurumasıyla sağlık amacı ile kalan çamurdan faydalanılmaktadır. Büyüklük: Tuzla Palas Gölü Sulak Alanı yaklaşık 47.855 ha olup iklimsel koşullara bağlı olarak değişmektedir. Çeşitlilik: Tuzla Palas Gölü nün tüm yıl boyunca barındırdığı 99 farklı kuş türü, Türkiye deki kuş faunasının %20 sinden fazlasına denk gelmektedir. 14 familyaya ait 28 memeli türü arasından Nalburunlu Küçük Yarasa (Rhinolophus hippossiderus), Uzunkulaklı Yarasa (Myotis capaccinii) ve Körfare (Spalax leucodon) ile Gelengi (Spermophilus xanthoprymnus) yoğun olarak bulunmaktadır. Tuzla Palas Gölü civarında 51 familyaya, 188 cinse ve 294 türe ait toplam 295 damarlı bitki taksonu bulunmaktadır. Sucul canlılar ise göl suyunun tuzlu olması nedeniyle oldukça düşük çeşitlilik sergilemektedir. Denge ve Dengesizlik: Tuzla Palas Gölü nde gölün su seviyesinin kontrol altında tutulması sistemin dengeli olarak devamlılığında önemlidir. Özellikle geleneksel tuz çıkarılması su seviyesi değişimlerine doğrudan tepki vermektedir. Ayrıca tarımsal ürünlerin kalitesi de gölün kuruması sonucu oluşacak tozlardan dolayı düşebilir. Göle ulaşan evsel ve tarımsal atıklar, gölün azot ve fosfor konsantrasyonlarında artışı tetiklemektedir. Aşırı otlatma ise habitat degradasyonu yaratmaktadır. Alanın Bölge ve Ülkenin Ekolojik Yapısındaki Yeri: Kuş göç yolları üzerinde olup ülkemiz avifaunasının %20 sini barındırmaktadır. 20 Gelişme/Restorasyon Potansiyeli: Turizm geliştirme projeleri ve tanıtım faaliyetleri ile çamurdan faydalanmak üzere alana daha fazla kişinin gelmesi sağlanabilir. Uygun şekilde konumlandırılan tesisler ile göl kenarındaki önemli kuş habitatlarına çamur banyosu için gelen kişi sayısında düşüş sağlanıp alanın kullanım potansiyeli su kuşları için artırılabilir.
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI Tuzla Palas Gölü nde evsel atıkların dereler yoluyla göle ulaşmasının arıtma tesisleri kurulması yoluyla engellenmesi ve su seviyesinin düşüşünü tetikleyecek kuyuların kullanımının engellenmesi gölün restorasyonunda uygulanabilecek yöntemlerdir. Civar belde ve köylerin kanalizasyonları Tuzla Palas Gölü nü besleyen derelere bağlıdır ve evsel atıksular yağışlı dönemlerde göle ulaşmaktadır. Bu nedenle arıtma tesisleri inşa edilmesi gerekmektedir. Ayrıca göl etrafındaki alanlarda aşırı otlatma yapıldığı için maruz kaldıkları için mera ıslahına yönelik stratejilerin geliştirilmesi gerekmektedir. 5.3. Sosyo-ekonomik Değerlendirme Alanda tarım, hayvancılık ve tuz çıkarımı yapılmaktadır. Üreticilerin kooperatifleşme oranı oldukça düşük olduğu için ürünler yeterince pazarlanamamaktadır. Karahıdır bölgesine özgü domatesin yetiştiriciliğinin artırılması ve yeni pazarlama ve tanıtım yollarının araştırılması yapılabilir. Ayrıca halkın bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi için çeşitli seminerler ve kurslar düzenlenmeli, eğitim faaliyetlerine önem verilmelidir. 5.4. Kültürel Değerlendirme Bölge genelinde Ulu Cami, Sultan Hanı, Kızılırmak üstünde yer alan Şahruh Köprüsü ve Girinci Köyü nün yaylasındaki mağaralar gibi çoğunlukla Selçuklular zamanından kalmış tarihi eserler bulunmaktadır. Bu tarihi doku ile birlikte çamur banyosunu kapsayan bir turizm turu yöre halkı için yeni bir gelir kaynağı olabilir. 21
DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 6. Başlıca Sorunlar ve Öneriler Tuzla Palas Gölü Sulak Alanı nda üç ana sorun vardır: i. Ekolojik Yapıların Bozulması: Habitat bozulmaları ve habitat kayıpları, Tuzla Palas Gölü Sulak Alanı nın ekolojik yapısının bozulmasına neden olmaktadır. Alternatif ekonomik kaynakların bulunmaması nedeniyle yeni tarım alanlarının açılması, çalılık habitatların insan müdahalesiyle bozkır habitatlara dönüşmesi, aşırı otlatma yapılması, mera otlatma ve ıslah planlarının olmaması habitat kayıplarına neden olabilmektedir. Su kuyularının izinsiz ve kontrolsüzce açılması ve kullanılması ile yaz aylarında gerçekleşen aşırı buharlaşma, yer üstü ve yeraltı su seviyelerinde azalmaya ve ekolojik dengenin bozulmasına neden olmaktadır. Bölgede düzenli bertaraf edilmeyen evsel ve tarımsal atıkların göle deşarj edilmesi, gölün kirlenmesine neden olmaktır. Tarım ilaçlarının ve ambalajlarının yarattığı kirlilik ile toprak ve gübre kullanımı konusunda bilgi yetersizliği ile yapılan zirai faaliyetler de doğal çevrenin bozulmasına neden olmaktadır. Tuzla Palas Gölü nde çamur banyosu ve tuz çıkarımı gibi bazı faaliyetler özellikle kuşların habitatını olumsuz yönde etkilemektedir. Bölgede yaşayan halk sulak alanların korunmasına yönelik yeterli bilgiye ve farkındalığa sahip değildir bu yüzden de alanı yeterince sahiplenmemektedir. Ekolojik yapının bozulmasını önlemek ya da alan üzerindeki baskısını en aza indirmek için, habitat kaybına yol açan arazi kullanımlarının engellenmesi, tarımsal kirliliği azaltacak yöntemlerin ve kompost gibi uygulamaların geliştirilmesi, kuş göç döneminde kontrollü tuz çıkarımı, otlatma stratejileri ile mera ıslah planlarının geliştirilmesi ve yöre halkının mevzuatlarla ilgili bilgilendirilmesi önerilmektedir. 22 ii. Sosyo-ekonomik Yapının Gelişmemesi: Ana geçim kaynağının tarım olduğu bölgede kooperatifleşmenin yetersiz olması nedeniyle ürünler yeterince pazarlanamamaktadır. Bu durum ekonomik kayıplara neden olmaktadır. Tuz çıkarımı, hayvancılık ve tarım dışında alternatif geçim kaynaklarının olmaması ekonomik faaliyetlerin gelişmesine engel teşkil etmektedir. Özelikle kooperatifleşme ile ilgili bilgilendirme yapılması ve tarımda verimliliği artırmak için toprak analizlerinin düzenli yapılması gerekmektedir. Ayrıca alan yeterince tanıtılmamaktadır. Çamur banyosu faaliyeti için tesis ve alana gelen konuklar için ziyaretçi merkezi olmaması gibi altyapı eksiklikleri vardır. Bu eksiklikler doğal ve kültürel varlıkların değerlendirilmemesine neden olmaktadır. Alternatif geçim kaynağı olarak düşünebilecek çamur banyosu faaliyetlerinin de kontrollü bir şekilde yapılması gerekmektedir.
TUZLA PALAS GÖLÜ SULAK ALANI iii. Çevre Kirliliği: Sadece ekolojik yapı için değil insan sağlığı açısından da en önemli sorunlardan biri çevre kirliliğidir. Foseptiklerde arıtma verimliliğinin düşük olması ve arıtma tesisi olmaması kirliliğe sebep olmaktadır. Çözüm olarak katı atık tesisleri kurulmalı ve köylerde çevre kirliliği ile hijyen konularında bilinç artırıcı faaliyetler gerçekleştirilmelidir. 23
24 DOĞA KORUMA VE MİLLİ PARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ