EVREN VE ÖRNEKLEM EVREN Araştırma Bulgularının genellenmesi hedeflenen, veri toplamaya esas büyük kitle.
ÖRNEKLEM Evrenden çeşitli tekniklerle seçilen, evrenin özelliklerini taşıması istenilen, verilerin toplandığı daha küçük bir grup. Evrene ulaşılamayacağı için örneklemden verileri toplama yoluna gidilir.
ÖRNEKLEME Evrenden örneklem seçme işlemidir. İki tür temel örnekleme türünden söz edebiliriz: 1. Tesadüfi Seçime Dayalı Örnekleme Yöntemleri 2. Tesadüfi Seçime Dayalı Olmayan Örnekleme Yöntemleri
TESADÜFİ SEÇİME DAYALI ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 1. Basit Tesadüfi Örnekleme Örneklem seçme işleminin evrenden kura ile yapılması 2. Sistematik Örnekleme Örneklem seçerken evrendeki tüm elemanlara sıra sayıları verilir. Evren(N)/Örneklem(n) oranı hesaplanır. İlk N/n oranından biri sıra sayılarıyla basit tesadüfi yolla belirlenir. Diğer elemanlar bu sıra sayısına N/n eklenerek belirlenir. 3. Tabakalı Örnekleme Evrendeki tabakaların oranı örneklemde de temsil edecek şekilde oranlar korunur.
TESADÜFİ SEÇİME DAYALI OLMAYAN ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ 1.Amaçlı Örnekleme: Araştırmanın amaçlarına en uygun örneklemin seçilmesine dayalı bir yöntemdir. Genellikle evrene genelleme amacı olmayan nitel araştırmalarda kullanılır.
2. Kota Örnekleme Tesadüfi seçime dayalı olmayan tabakalı örnekleme türüdür. Tesadüfi seçim yapılamadığı durumlarda zorunluluktan kullanılır.
Kartopu (Zincirleme) Örnekleme Veri toplama süreci ilk veri toplanacak bireye ulaşınca başlanır. Bu bireyden alınan bilgilere göre başka örneklem birimine ulaşarak zincirleme olarak devam eder. Genelde nitel araştırmalarda kullanılan bir örnekleme yöntemidir.
Uygun (Kolayda) Örnekleme Verileri ulaşılması kolay olan gruplardan toplama yoluyla örneklemin oluşturulmasına dayanır.
ÖRNEKLEM BÜYÜKLÜĞÜ Örneklem büyüklüğü genel anlamda araştırma modeline göre belirlenir. Betimsel tarama araştırmaları evrene genelleme araştırmaları olduğu için çok büyük örneklemler seçmeyi gerektirir. İlişkisel tarama araştırmaları betimsel tarama araştırmaları kadar olmasa da büyük örneklem gerektiren araştırmalardır.
Deneysel araştırmalar ise kontrol olanağı zor olduğu için daha küçük örneklemlerle yapılır. Nitel araştırmalar en küçük örneklem ile çalışılan araştırmatürüdür.
ÖRNEKLEM SAYISI n 1 t 2 1 N p. q d. t 2 2 p. q d 2 N: Evren Sayısı n: Örneklem Sayısı d: Tolerans düzeyi (Kabul edilebilir hata düzeyi) t: Seçilen tolerans düzeyine karşılık gelen t değeri p: olayın görülme sıklığı oranı (Genelde yüzde 50 yani 0.5 alınır) q: 1-p
VERİ TOPLAMA YOLLARI
VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ Birincil Kaynaklar İkincil Kaynaklar Belgeler Gözlem Görüşme Anket Katılımlı Yapılandırılmamış Postayla -Devlet Arşivleri -Kalıntılar - Önceki Araştırmalar - Sayım Bilgileri - Bireysel Kayıtlar - İnternetten elde edilen veriler Katılımsız Yapılandırılmış Yüzyüze Standart Ölçme Araçları
BİRİNCİL KAYNAKLARI KULLANARAK VERİ TOPLAMA Anketler-Delphi Tekniği Gözlem Görüşme Alan araştırması Mektup Telefon, Faks veya bilgisayar ağı Standart testler
I. GÖZLEM I.1. Gözlem Çeşitleri İki çeşit gözlem vardır: Katılımlı Gözlem Katılımsız Gözlem
Katılımsız Gözlem Araştırmacı grubun etkinliklerine katılmıyor, dışarıdan pasif gözleme, izleme ve dinleme yoluyla veri topluyorsa katılımsız bir gözlem yapılmaktadır. Bir hastanede hemşirelerin gördüğü işlevler araştırılıyorsa, araştırmacı izleme, takip etme ve kayıt yoluyla etkinlikleri gözleyebilir.
Katılımlı Gözlem Araştırmacı grubun etkinliklerine (grubun haberi var veya yok) grubun bir üyesiymiş gibi katılıyorsa gözlem katılımlıdır. Örneğin bir grubun tekerlekli sandalyedeki insanlara karşı tepkileri araştırılıyorsa, araştırmacı bir tekerlekli sandalyede oturarak toplumun kendisine karşı olan tepkileri gözleyebilir.
Veri Toplama Metodu Olarak Gözlemin Sorunları Birey ya da grup gözlendiğinin farkındaysa davranışlarını değiştirebilir, bu davranış değiştirme olumlu veya olumsuz yönde olabilir. Her zaman için gözlemcinin yanlılığı mümkündür. Yanlı gözlemden çıkarılan sonuçlara güvenilmeyebilir. Aynı gözlemden çıkarılan sonuç araştırmacıdan araştırmacıya değişebilir. Gözlemin tamamlanamama olasılığı veya kayıt yönteminin değişmesi mümkündür. Gözlemci genel olarak iyi izleyebilir fakat bazı detayları fark edemeyebilir veya detaylara dalar etkileşim bütünlüğünü kaçırabilir.
I.2. Gözlem Durumları Doğal Gözlem: Bir grubu görüşme yoluyla değil de doğal durumda gözleme, dinleme ve izlemeye doğal gözlem diyoruz. Kontrollü Gözlem: Bir bireye veya gruba bir uyarıcı verilip, bu uyarıcıya karşı tepkileri gözleniyorsa buna kontrollü gözlem denir.
Gözlemin Üstünlükleri Gözlem sözel olmayan bir davranışa ilişkin verilerin toplanmasında tarama, deney ve dokümanların araştırılmasına göre daha uygundur. Doğal çevrenin yakalanabilmesi. Boylamsal analizi.
Gözlemin Sınırlılıkları Kontrolün azlığı Niceleştirme güçlükleri Küçük örneklem kullanma Giriş zorluğu
II. GÖRÜŞME Yapılandırılmamış Yapılandırılmış
II.1. Yapılandırılmamış Görüşme Yapılandırılmamış görüşmede, görüşmeci bir çerçeve geliştirir, buna görüşme rehberi denir, bu rehber yardımıyla görüşmeyi nasıl yürüteceğini belirler. Bu yapı etrafında, görüşmeci görüşme boyunca uygun sorular oluşturur. Yapılandırılmamış görüşme bir bireyle yapılabileceği gibi bir grup bireyle aynı anda da yapılabilir.
II.2. Yapılandırılmış Görüşme Yapılandırılmış görüşmede, araştırmacı önceden kararlaştırılan soru setini kullanır, aynı kelimelerle ve listedeki sıraya uyularak sorular sorulur. Görüşme formu açık uçlu veya kapalı uçlu sorulardan oluşabilir. Görüşme yüz yüze yapılabileceği gibi telefon, internet vb. elektronik ortamlardan da yapılabilir.
II.3. Görüşmenin Üstünlükleri Karmaşık durumlar için görüşme daha uygundur çünkü duygusal bir soruyu sormadan veya cevaplayıcıya karmaşık bir soruyu açıklamadan önce ön hazırlama yapma imkanına sahiptir. Derinliğine bilgi toplamak için uygundur Bilgiler desteklenebilir Sorular anlaşılamıyorsa açıklanabilir Görüşme daha geniş bir uygulama alanına sahiptir Görüşme hemen hemen tüm gruplarda kullanılabilir: çocuklar, çok yaşlılar, özürlüler veya okuma- yazma bilmeyenler.
II.3. Görüşmenin Sınırlılıkları Görüşme zaman alıcı ve pahalıdır Verilerin kalitesi etkileşiminin kalitesine bağlıdır Verilerin kalitesi görüşmecinin yeteneklerine bağlıdır Çok görüşmeci kullanıldığında verilerin kalitesi değişkenlik gösterebilir Araştırmacı kendi yanlılığını katabilir Görüşmecinin yanlı davranması olasıdır
III. ANKET Anket yazılmış soru listesidir, bu soruların cevapları cevabı verenler tarafından kaydedilir.bir ankette cevaplayıcı soruyu okur, ne beklendiğini yorumlar ve cevabı yazar.
III.1. Anket uygulamanın Farklı Yolları Mektupla Anket Uygulaması (E-Mail ile de eklenebilir) Bireysel Uygulama Toplu Uygulama Genel (Halka Açık) Yerlerde Uygulama
III.2. Anketin Üstünlükleri Uygulama Maliyetinin Düşük Olması Cevaplayıcılarla bire bir görüşme yapılmadığından, zaman, insan, mali kaynaklar yönünden ekonomiktir. Anket kullanılması karşılaştırma yapmaya uygun ve ucuzdur. Daha Büyük Gizlilik Sağlaması Yüz yüze görüşme olmadığından, bu metot daha büyük bir gizlilik sağlar. Bu sebeple bazı soruların cevaplanmasında daha doğru cevap alınmasını sağlayabilir.
Anketin Sınırlılıkları Uygulama sınırlılığı Düşük cevaplanma oranı Kendinin seçmesinin yanlılığı Anketi alan herkesten geri dönüş sağlanamaz Açıklama şansının bulunmaması Bir sorunun cevaplanmasının diğer bir sorunun cevaplamasını etkilemesi. Başkalarına danışmanın mümkün olması Bir cevap diğer bilgilerle desteklenemez
IV. Mektup(yazışma) Bilgi alınacak kişiyle yüz yüze görüşmek mümkün değilse, yazışma yoluna gidilir. Cevap vermesi istenilen kişiye bir mektup yazılarak amaç açıklanır ve çoğu zaman mektup ekinde anket formu da gönderilir.
Mektupla Metninde: Kendini ve bağlı bulunduğu tanıtıcı bilgiler yazılmalıdır. Çalışmanın ana amacı iki veya üç cümle ile açıklanmalıdır. Neden bu çalışmanın yapıldığı açıklanmalıdır. Nasıl cevaplanacağı ile ilgili genel bir açıklama yapılmalıdır. Çalışmaya katılmanın gönüllülüğe bağlı olduğu belirtilmelidir. Kendilerinden gelen bilgilerin gizli tutulacağına ikna edici ifadeler kullanılmalıdır. Herhangi bir soruları olduğunda sorabilecekleri bir numara verilmelidir. Geri gönderilecek adres ve ulaşması gereken son tarih verilmelidir. Katılım için küçük bir teşekkür ifadesi konulmalıdır.
V. Telefon, faks veya bilgisayar ağı Bu gibi olanaklar pahalı olasına karşın kullanılarak sınırlı hacimdeki bilgilerin elde edilmesi mümkündür. Bu yöntemin pahalı olması ve her yerde mümkün olması başlıca olumsuz yönleridir. Bu yolla anket veya görüşme yapılması olasıdır.
VI. Standart Ölçme Araçları Standart ölçmeler veya araçlar kullanılacaksa, seçilen aracın uygunluğunun niçin ve nasılını açıklamasını çok iyi bir şekilde ifadelendirilmelidir.
VII. SORU FORMU Açık uçlu; veya Kapalı uçlu olabilir.
Açık Uçlu Sorular Açık uçlu sorular daha derinlemesine görüş alınmasında daha uygundur fakat, analizi de bir o kadar zordur. Ankette açık uçlu sorular cevaplayıcıyı belirli kalıplar içinde kalmaya mecbur etmeden, daha serbest bir cevap alanı bırakmasına ve kendini ve duygularını daha iyi ifade etmesine yardımcı olabilir. Açık uçlu sorularda cevap alanı daha serbest olduğu için araştırmacının yanlılığından etkilenme daha az olur.
Kapalı Uçlu Sorular Kapalı uçlu sorulardan elde edilen bilgiler derinlikten ve çeşitlilikten yoksundur. Kapalı uçlu sorularda araştırmacı yanlılığı olasılığı daha büyüktür. Çünkü araştırmacı cevap listesine yalnızca kendi ilgilendiği cevapları koyabilir. Araştırmacı olası cevaplara insanların genelde verdiği cevapları koysa bile, yine de araştırma sonuçları bu yanlılıktan etkilenir. Soruların muhtemel cevaplarının hazır verilmesi, cevaplayıcıyı fazla düşünmemeye sevk edebilir. Kapalı uçlu soruların analizi çok daha kolaydır. Kapalı uçlu sorular kolay cevaplanabildiği için, cevaplayıcıyı bıktırmadan kendini ifade etmesine olanak sağlar. Kolay cevaplanabilmesi katılımı ve dönüşü artırmada etkendir.
Soru Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Basit ve günlük konuşma dili kullanılmalıdır. Kafa karıştırıcı sorular sorulmamalıdır. Kafa karıştırıcı sorulardan kasıt birden çok anlama gelebilecek sorulardır. Çift cevap gerektiren soru, tek bir soru olarak değil de tek tek sorulmalıdır. Cevaplayıcıyı yönlendirecek şekilde sorular sorulmamalıdır.
İKİNCİL KAYNAKLARI KULLANARAK VERİ TOPLAMA Belge veya arşiv tarama İçerik analizi( Content analysis) Önceden yapılmış araştırmalar Bireysel Kayıtlar İnternetten Sağlanan Bilgiler ve Veriler