İş Kazalarında Yargıtay Kararları İş Şağlığı ve Güvenliği nedir? İş Kazası nedir? Yargıtay nedir? Türkiye de İş Kazası istatistikleri nelerdir? Fotoğraflarla İş Kazası İş Kazası Sonrası Yargı Süreci Tehlikeyi Tanıyalım. Örnek Yargıtay Kararları Soru-Cevap
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 2
İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir? İş Sağlığı ve Güvenliği; İşin yapılması sırasında çeşitli nedenlerden kaynaklanan,sağlığa ve güvenliğe zarar verebilecek koşullardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır. -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 3
İş sağlığının 5 bileşeni: Çalışma ortamı: Biyolojik, fiziksel, ergonomik, kimyasal etmenler Çalışma koşulları: Ücret ve süre Çalışma ilişkileri: Bireysel ve toplu iş ilişkileri Bireyin özellikleri: Kalıtsal ve edinsel özellikler Çevresel özellikler: Çevreleyen toplumun ve yaşanan çevrenin özellikleri -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 4
İŞÇİ ÇALIŞMA YAŞAMI -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 5
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 6
İş Kazası Nedir? İş Kazası Tanımları: A. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO ) : ÖNCEDEN PLANLANMAMIŞ, BİLİNMEYEN VE KONTROL ALTINA ALINMAMIŞ OLAN, ETRAFA ZARAR VERECEK NİTELİKTEKİ OLAYLAR OLARAK TANIMLAMAKTADIR. B. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ (WHO) : ÖNCEDEN PLANLANMAMIŞ, ÇOĞU KİŞİSEL YARALANMALARA, MAKİNELERİN VE ARAÇ GEREÇLERİN ZARARA UĞRAMASINA, ÜRETİMİN BİR SÜRE DURMASINA YOL AÇAN BİR OLAY OLARAK TANIMLAMAKTADIR. -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 7
C. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Tanımlanmıştır. Bu Kanunun 13. Maddesinde Hükme Bağlanan 5 Durumda Meydana Gelen ve Sigortalıyı Hemen veya Sonradan Bedenen ya da Ruhen Özüre Uğratan Olaydır. 1. SİGORTALININ İŞYERİNDE BULUNDUĞU SIRADA, 2. İŞVEREN TARAFINDAN YÜRÜTÜLMEKTE OLAN İŞ DOLAYISIYLA 3. SİGORTALININ İŞVEREN TARAFINDAN GÖREV İLE BAŞKA BİR YERE GÖNDERİLMESİ YÜZÜNDEN, ASIL İŞİNİ YAPMAKSIZIN GEÇEN ZAMANLARDA, 4. EMZİKLİ SİGORTALI KADININ ÇOCUĞUNA SÜT VERMEK İÇİN AYRILAN ZAMANLARDA, 5. SİGORTALININ, İŞVERENCE SAĞLANAN BİR TAŞITLA İŞİN YAPILDIĞI YERE TOPLU OLARAK GÖTÜRÜLÜP GETİRİLMELERİ SIRASINDA. Denilmektedir. -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 8
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 9
Yargıtay Nedir? Yargıtay, yurt çapında yapılan hukuk uygulamasında, birliği sağlayan bir yüksek mahkemedir. On beşi hukuk, dokuzu ceza dairesi olmak üzere toplam yirmi dört daireden meydana gelir. -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 10
Bu daireler önceden yapılan iş taksimine göre sulh ve asliye ceza mahkemeleri, sulh ve asliye hukuk mahkemeleri, ağır ceza mahkemeleri ve toplu asliye ticaret mahkemelerince verilen kararları; ilgili kanunda yer alan hükme göre, doğrudan doğruya veya müracaat üzerine, en yüksek yargı mercii olarak inceler. İlk ve son derece mahkemesi olarak Yargıtayın karar vereceği hususlar için başvurma doğrudan doğruya bu mahkemeye yapılır -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 11
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 12
2009 YILI İŞ KAZASI, MESLEK HASTALIKLARI, SÜREKLİ İŞ GÖRMEZLİK, İŞ GÜNÜ KAYIPLARI VE ÖLÜM İSTATİSTİKLERİ 64.136 İŞ KAZASI YAŞANMIŞTIR. 429 MESLEK HASTALIĞI MEYDANA GELMİŞTİR. 1885 SÜREKLİ İŞ GÖRMEZLİK OLMUŞTUR 1171 KİŞİ İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARINDAN DOLAYI HAYATLARINI YİTİRMİŞLERDİR.
2009 YILI İÇERİSİNDE GERÇEKLEŞEN İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARI SONUCU OLUŞAN İŞ GÜNÜ KAYBI İŞ KAZASI MESLEK HASTALIĞ I TOPLAM 1.572.106 17.010 1.589.116
İş Kazası Vaka Sayısı Work Injury Number 2009 Yılında Meydana Gelen İş Kazalarının Saatlere Göre Dağılımı The distribution of the number of employment injuries by the time of the accident at which the injury occurred 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 99 Saat Kodları Time Codes
2009 yılı içerisinde gerçekleşen 64.136 İş Kazasının meydana geldiği Saat dilimleri incelendiğinde İş Kazası sayısının 15.00-16.00 saat dilimleri arasında en çok olduğu görülmektedir.
İŞ KAZASI SAYISI İş Kazalarının Meydana Geldiği İş Saatlerine Göre Dağılımı (Son 3 Yıl) The number of employment injuries by the working-hours at which the injury occurred (latest 3 years) 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000-2007 2008 2009 YILLAR 1.SAAT - 1st Hour 2.SAAT - 2 nd Hours 3.SAAT - 3 th Hours 4.SAAT -4 th Hours 5.SAAT -5 th Hours 6.SAAT - 6 th Hours 7.SAAT - 7 th Hours 8.SAAT - 8 th Hours 9.SAAT+ - 9 th hours and Over Bilinmeyen
ÖLEN KİŞİ SAYISI- N'of persons died İş Kazası Veya Meslek Hastalığı Sonucu Ölümlerin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı The number of deaths as a result of employment injuries or occupational diseases, by age groups 250 217 200 183 188 159 150 148 114 100 86 50 45 0 0 1-14 15-17 18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65+ YAŞ GRUPLARI- Age Groups -14 15-17 18-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65+ 18 12
2009 yılı içerisinde gerçekleşen 1171 Ölümlü İş Kazasının Yaşlara göre dağılımına bakıldığında en çok ölümlü İş kazasının 35-39 yaş aralığında olduğu görülmektedir.
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 21
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 25
İş Kazası Sonrası Yargı Süreci İŞ KAZASI CEZA HUKUKU İŞ HUKUKU SİGORTA HUKUKUSSK 11-26 mad. Taksirle Ölüme Neden olma Taksirle Yaralanmaya Neden olma Maddi Tazminat Manevi Tazminat Destekten Yoksun Kalma İş -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 26 Göremezlik
İŞKAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARINDA YASAL DÜZENLEMELER ---------------------------------------------------- İŞVERENİN İŞÇİYİ GÖZETME BORCU ÖZEL HUKUK KARAKTERİ TAŞIYAN İŞÇİYİ GÖZETME BORCUNA İLİŞKİN HÜKÜMLER HİZMET AKDİ KAMU HUKUKU KARAKTERİ TAŞIYAN İŞÇİYİ GÖZETME BORCUNA İLİŞKİN HÜKÜMLER İŞ KANUNU CEZA KANUNU TOPLU SÖZLEŞME S.G.K. BORÇLAR KANUNU TÜZÜK VE YÖNETMELİKLER İŞİ DURDURMA- İŞYERİNİ KAPATMA PARA CEZALARI VE HAPİS İŞÇİ - İŞVEREN -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- DEVLET - İŞVEREN 27
Kusurlu davranış ise; KASIT Suçun BİLEREK ve sonucu İSTENEREK işlenmesidir. n CEZA HUKUKU AÇISINDAN SORUMLULUK TAKSİR TAKSİR, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. n BİLİNÇLİ TAKSİR:Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 28
CEZA HUKUKU AÇISINDAN SORUMLULUK Kazanın sorumlusu; işveren veya işveren vekili, işyerinde çalışan herhangi bir mühendis, ustabaşı veya işçi olabilir, oluşan iş kazası bu kişilerden birkaçının olumsuz davranışlarının birleşmesi sonucu da meydana gelebilir. Kaza hizmet kusuru sonucu oluşabilir Veya olayda KAÇINILMAZLIK olabilir. -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 29
İş Kazası Meslek Hastalığı Ülke Ülke GSMH nın %4 ü iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle kaybolmaktadır. İşyerlerinin karının %5 15 i kayboluyor. İşveren Çalışan Her yıl 270.000.000 işçi yaralanmaktadır. Günde 5.000 işçi ölmektedir. Her yıl 12.000 çocuk işçi ölmektedir. Yılda 160.000.000 işçi -İş Kazalarında Yargıtay Kararlarıhastalanmaktadır 30
İş Riskleri İNSAN FAKTÖRÜ Tehlikeler Ürün Riskleri Ortam Riskleri Malzeme ve Donanım Riskleri Çalışma Koşulları İş Kazaları Meslek Hastalıkları -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 31
ÇALIŞMA HAYATINDA SAĞLIK RİSKLERİ VE SONUÇLARI ÇALIŞMA ORTAMI Ani kontrol kaybı Kişisel Özellikler Meslek hastalığı Hatalı davranış ZARAR Çalışan Diğerleri İşyeri Ülke İş Kazası Hatalı durumlar Tehlikeli durumlar Bilinmeyen iş riskleri -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 32
Uluslararası Çalışma Örgütü nün istatistiklerine göre Her yıl 120.000.000 İş kazası Bunlardan 210.000 ölümcül Her bir saniyede 3 iş kazası olmakta Her 3 dakikada 1 kişi ölmekte -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 33
Her yıl 80.000-90.000 İş Kazası 1000 Ölüm 3500-4000 Malul -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 34
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 35
Durum: A geçici olarak kurulmuş bir iskelenin üzerine çıkmış ve halatla bağladığı alet kutusunu yukarı çekiyor. İşçinin bu çalışma sırasında karşılaşabileceği tehlikeyi tanımlayabilir misiniz? Mustafa Taşyürek Çalışma Ortamı Dergisi -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 36
Halat gevşeyecek olursa alet kutusu aşağıda duran B'nın üzerine düşebilir. Kutu içindeki aletler B'nın üzerine düşebilir. İskelede korkuluk yok ve A (iskele üzerindeki işçi) emniyet kemeri takmamış. Dengesini kaybedecek olursa aşağı düşebilir. İskele platformu kırıldığı taktirde A düşebilir. iskele ikiye ayrılacak olursa A düşebilir ve B iskelenin altında kalabilir. A'nm ayağı kayıp düşebilir. Platforma çıkmak için herhangi bir ekipman kullanılmıyor; bu nedenle A iskeleye çıkıp inerken düşebilir. -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 37
Baskı Makinesindeki Silindirin Temizlenmesi Durum: İşçi bir bez ile çalışır durumdaki makinada bir silindiri temizliyor. İşçilerin bu çalışma sırasında karşılaşabileceği tehlikeyi tanımlayabilir misiniz? -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 38 Mustafa Taşyürek Çalışma Ortamı Dergisi
1. Silindir bezle birlikte işçinin elini kapabilir. 2. İşçi elini kaptırabilir çünkü durmakta olduğu pozisyondan silindiri iyi göremiyor. -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 39
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 40
Örnek Yargıtay Kararları Örnek 1; Bir başka olayda, işyerinde işveren vekili olarak hizmet veren ayrıca işverenin harici işlerini, adliyedeki işlerini takip eden sigortalı, bir gün işverenle birlikte aynı araçla trafiğin yoğun olduğu bir iş merkezine gitmiştir. Burada, yine işverenle birlikte, caddenin bir tarafından diğer tarafına geçerken bir taşıtın sigortalıya çarpması sonucu ölmüştür. Mirasçıları işvereni dava ederek olayın iş kazası olduğunun tespitini istemişlerdir. Davalı işveren, savunmasında, sigortalının olay günü kendisi ile birlikte iş merkezine gelmek için araca bindiğini, esas amacının kızının düğünü için kredi almak olduğunu ve görevli bulunmadığını öne sürmüştür. -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 41
Örnek Yargıtay Kararları Yargıtay, Sigortalının kredi almayı planladığı bankanın başka bir yerde bulunmadığını, kendisinin olay günü izinli olmadığını ve işveren vekili durumunda olan bir elemanın sebepsiz yere iş merkezine götürülmesinin söz konusu olamayacağını ve ayrıca sigortalının işverenin her türlü dahili ve harici işlerine baktığını göz önünde tutarak, olay günü görevli olduğunu kabul etmiş ve olayı 5510/13.b maddesi çerçevesinde iş kazası olarak değerlendirmiştir. [Yarg. 10.HD., 23.10.1995 tarihli, 7796/8681 sayılı kararı] -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 42
Örnek Yargıtay Kararları Örnek 2; İşveren sigortalıyı görevle başka bir yere göndermiştir. İşçi yolda parkta arkadaşlarıyla oturup konuşurken bir bombanın patlaması sonucunda ölmüştür. Yargıtay ın 10 HD., 13.10.1987 tarih ve 5024/5139 sayılı kararı ile... olayın sigortalının görev ile başka bir yere gönderildiği zaman süreci içinde ortaya çıktığı kuşkusuz olduğuna göre, kazayı iş kazası sayılmasının yasal zorunluluk olduğunu belirtmiştir. Yine aynı nedenle, malzeme almak üzere işverence toptancıya gönderilen sigortalının gerekli alış-verişi yaptıktan sonra yol üzerinde bulunan babasına ait dükkanda çay içerken silahlı saldırıya uğrayarak ölmesi de iş kazasıdır. (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, 5.6.1996, 228/454) -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 43
Örnek Yargıtay Kararları Örnek 3; Bir işyerinde yıkanma yerleri yani sigortalıların kişisel vücut temizliğinin yapıldığı yerlerin işyeri olarak kabul edildiğine göre, işverenin işyerinde çalışan ve geceleri de işyerinde kalan sigortalılar için özel yıkanma yerleri hazırlamadığı bu nedenle kazalı sigortalının zorunlu olarak işyerinde bulunan dereye girerek yıkandığı yeri işyeri eklentisi saymış ve derede meydana gelen olayı iş kazası saymıştır. (Yarg. GHK. 6.07.2005 tarih ve 2005/10-444, 2005/449 sayılı kararı) -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 44
Örnek 4; Makina şefi ve yönetici olan sigortalının, işçilere gerekli talimatı verip kendisinin de ocağa doğru gittiği, ölüsünün, yaklaşık bir saat kadar sonra derede bulunduğu, ölümünün, başın alın bölgesine çekiçle vurulmuş iki darbenin sonucu beyin kanamasından öldüğü, ölmeden önce 25 metre uzaklıktaki dereye kadar yürüdüğü, otopsi raporunda üstün olasılığın, başka bir şahısça yapılmış olabileceği fenni kanı olarak tespit edilmiştir. Savcılık soruşturması, olayın intihar mı yoksa, cinayet mi olduğu konusuna açıklık getirememiştir. Varılan bu sonuca göre; sigortalının işyerinde iken, kendisini hemen veya sonradan beden veya ruhça arızaya uğratan bir olay, başkaca hiçbir koşul aranmaksızın Sosyal Sigortalar açısından iş kazası sayılacaktır. (Yarg.9.H.D. 78/8413 E.) -İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 45
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 46
-İş Kazalarında Yargıtay Kararları- 47