T.C. BAŞBAKANLIK. AFET ve ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI

T.C. BAŞBAKANLIK AFET ve ACİL DURUM YÖNETİMİ BAŞKANLIĞI 2014 2023 MADEN VE MADEN ATIKLARINDAN KAYNAKLI KAZALARA YÖNELİK UZUN VADELİ YOL HARİTASI BELGESİ Bu belge, Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığı Teknolojik Afetler Risk Azaltma Çalışma Grubu tarafından, AB mevzuatı ve uluslararası belgeler incelenerek, ilgili kurum ve kuruluşların destek ve çalışmalarıyla hazırlanmıştır. Raporun kendisi resmi bir AB belgesi değildir ve AB politikasını temsil etmemektedir. ANKARA, 2014 1

KISALTMALAR AB: Avrupa Birliği Acil Durum Planları: Rapor Ek 6 verilen planlarıdır ADR: Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR: Accord Dangereux Routier) AFAD: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı AÜ: Aday Ülke BKÖP: Büyük Kaza Önleme Politikası BSTB: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı BUNKER 2001: Bunkerlerdeki Petrolden Kaynaklanan Kirlenme Zararları İçin Hukuki Sorumluluk Hakkında Uluslararası Sözleşme (International Convention on Civil Liability for Bunker Oil Pollution Damage 2001). CLC 69- CLC 92: Petrol Kirliliğinden Doğan Zararın Hukuki Sorumluluğu ile İlgili Uluslararası Sözleşme ve 1992 Protokolü (International Convention on Civil Liability for Oil Pollution Damage 1969 and 1992 Protocol) CLP: Regulation Kimyasalların Sınıflandırılması Paketlenmesi Etiketlenmesi İle İlgili Yasa /(EC) No 1272/2008 Regulation On Classification, Labelling And Packaging Of Substances And Mixtures) ÇSGB: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ÇŞB: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Domino etkileri: Bulundurduğu tehlikeli maddeler nedeniyle veya afet riskleri nedeni ile büyük kaza ihtimalinin veya sonuçlarının artabilecek olması durumu ECI: Avrupa Kritik Altyapılar EMSA: Avrupa Deniz Güvenliği Ajansı. EURATOM: Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu, AAET ya da Euratom, Avrupa Birliği üyesi ülkelerden oluşan uluslararası bir örgüttür. FUND 71- FUND 92: Petrol Kirliliği Zararının Tazmini İçin Bir Uluslararası Fonun Kurulması İle İlgili Uluslararası Sözleşme ve 1992 Protokolü (International Convention on the Establishment of an International Fund for Compensation for Oil Pollution Damage 1971 and 1992 Protocol) GBF: Güvenlik Bilgi Formu GDO: Genetik Olarak Değiştirilmiş Mikro-Organizmalar 2

Gerçekleşme Dönemi: Eylemin hazırlık ve gerçekleşmesi için öngörülen zaman dilimi. GR: Güvenlik Raporu GTHB: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı HNS Protocol: Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Kirlenme Olaylarına Hazırlıklı Olma, Müdahale ve İşbirliği Hakkında Protokol (Protocol on Preparedness, Response and Co-operation to Pollution Incidents by Hazardous and Noxious Substances) IMO: Uluslararası Denizcilik Örgütü INSPIRE: Avrupa Parlamentosu mekânsal veri altyapısını oluşturmayı amaçlayan direktif INTERVENTION 69: Açık Denizde Petrol Kirlenmesi Olaylarına Müdahale Hakkında Uluslararası Sözleşme (International Convention Relating to Intervention on the High Seas in Cases of Oil Pollution Casualties) IPA:( Instrument for Pre-Acccession) Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı IPPC: Emisyon Direktifi İDEP: İklim Değişikliği Eylem Planı İK: İşbirliği ve Koordinasyon İlgili Kuruluş: Sorumlu kuruluşun eylemi gerçekleştirmek üzere çalışmaya davet edilen ve çalışmayı işbirliği ve koordinasyon içerisinde birlikte yürüdüğü kurum ve kuruluş KAKP /EPCIP: Avrupa Kritik Altyapı Koruma Programı KAUBA /İng CIWIN: AB Kritik Altyapı Uyarı Bilgi Ağı KBRN: Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer KG: Kapasite Geliştirme Kritik Altyapı Sektörleri [KAS (ing ECI)]: Enerji, Bilgi ve İletişim, Finans (Örn. Bankacılık, Yatırım), Sağlık (Örn. Hastaneler, Laboratuarlar), Gıda (Örn. Güvenlik, Üretim, Gıda Endüstrisi), Su ( Örn. Barajlar, Depolama, Dağıtım), Ulaşım (Örn. Havaalanları, Demir Yolları, Trafik Kontrol Sistemleri), Nükleer, Biyolojik, Kimyasal ve Radyoaktif Madde Endüstrileri, Uzay Araştırmaları, Kamu Düzeni ve Güvenlik Kritik Altyapı KY: Kurumsal Yapılanma LC 72-LC 96: Atık ve Diğer Maddelerin Suya Batırılması Yoluyla Deniz Kirlenmesinin Önlenmesi Sözleşmesi ve 1996 Protokolü (Convention on the Prevention of Marine Pollution by Dumping of Wastes and Other Matter 1972 and 1996 Protocol) LLMC 76-LLMC 96: Denizde Talepler İçin Sorumluluğun Sınırlandırılması Hakkında Sözleşme (Convention on Limitation of Liability for Maritime Claims 1976 and 1996 Protocol) 3

MARPOL 73/78: Denizlerin Gemiler Tarafından Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası Sözleşme (International Convention for the Prevention of Pollution from Ships 1973, as Modifi ed by the Protocol of 1978 thereto) MD: Mevzuat Düzenlenmesi MSDS: Malzeme Güvenlik Bilgi Formları OPRC: Petrol Kirliliğine Karşı Hazırlıklı Olma, Müdahale ve İşbirliği Uluslararası Sözleşmesi (International Convention on Oil Pollution Preparedness, Response and Co-operation) OSP: Operatör(İşletmeci) Güvenlik Planı (Operator Security Plan) PZAD: Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi RID: Tehlikeli Eşyaların Demiryolu ile Uluslararasında Taşınmasına İlişkin Yönetmelik, SB: Sağlık Bakanlığı Sorumlu Kuruluş: Eylemin gerçekleştirilmesi için gerekli alt yapıyı ve/veya işbirliği ve koordinasyonu sağlayacak görevli kuruluş STK: Sivil Toplum Kuruluşu T/ İ Afet: Teknolojik/İnsan Kaynaklı Afet TAEK: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu TAMP: Türkiye Afet Müdahale Planı TCDD: Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğü Twinning Projeleri: Kurumsal yapılanma çalışmaları için uzun süreleri kapsayabilen üye ülke ile aday ülke kurumları ile eşleştirme programları kapsamında yapılan projeler UDHB: Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı 4

İÇİNDEKİLER YÖNETİCİ ÖZETİ... 9 1. BÖLÜM: GİRİŞ - DURUM ANALİZİ... 13 1.1. AB Politikası... 13 1.2. Türkiye Politikası... 14 1.3. Teknolojik Afetlerle İlgili Yol Haritasının Kapsamı... 14 1.4. Metodoloji... 15 2. AB MEVZUATININ GEREKSİNİMLERİ... 20 2.1. AB MEVZUATININ KAPSAMI... 20 2.2. DİREKTİF İLE GETİRİLEN TEMEL GEREKSİNİMLER... 21 2.2.1. Maden Endüstrisinden Kaynaklanan Atıkların Yönetimi Direktifi... 21 2.2.2. Yerüstü ve Yer altı maden işyerlerinde çalışan işçilerin sağlığının korunması ve iş güvenliğinin iyileştirilmesine ilişkin asgari şartlar hakkında konsey Direktifi... 22 2.3. KURUMLARDAKİ MEVCUT DURUM... 22 2.4.MEVZUATA YÖNELİK ÖZET AÇIKLAMALAR... 30 2.4.1. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ... 30 2.4.2. ÇEVRE DÜZENİ PLANLARINA DAİR YÖNETMELİK... 30 2.4.3. MADENCİLİK FAALİYETLERİ İLE BOZULAN ARAZİLERİN DOĞAYA YENİDEN KAZANDIRILMASI YÖNETMELİĞİ... 30 2.4.4. HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ... 31 2.4.5. KUM ÇAKIL VE BENZERİ MADDELERİN ALINMASI, İŞLETİLMESİ VE KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ... 31 2.4.6. MADEN VE TAŞ OCAKLARI İŞLETMELERİNDE VE TÜNEL YAPIMINDA TOZLA MÜCADELEYLE İLGİLİ YÖNETMELİK... 31 2.4.7. GÜRÜLTÜ YÖNETMELİĞİ... 32 2.4.8. TİTREŞİM YÖNETMELİĞİ... 32 2.4.9. ATIKLARIN DÜZENLİ DEPOLANMASINA DAİR YÖNETMELİK... 32 2.4.10. İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ KANUNU... 33 2.4.11. İŞ KANUNU (22.05.2003-4857)... 33 2.4.12. İŞ KANUNU (25.08.1971-1475)... 33 2.4.13. ÇEVRE KANUNU... 34 2.4.14. MADEN KANUNU (3213)... 35 5

2.4.15. KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK... 37 2.4.16. ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK... 37 2.4.17. KADIN ÇALIŞANLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA KOŞULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK... 37 2.4.18. ELLE TAŞIMA İŞLERİ YÖNETMELİĞİ... 37 2.4.19. İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK... 38 2.4.20. İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK... 38 2.4.21. SAĞLIK KURALLARI BAKIMINDAN GÜNDE AZAMİ YEDİ BUÇUK SAAT VEYA DAHA AZ ÇALIŞILMASI GEREKEN İŞLER HAKKINDA YÖNETMELİK... 38 2.4.22. TEHLİKELİ VE ÇOK TEHLİKELİ SINIFTA YER ALAN İŞLERDE ÇALIŞTIRILACAKLARIN MESLEKİ EĞİTİMLERİNE DAİR YÖNETMELİK... 39 2.4.23. HİJYEN EĞİTİMİ YÖNETMELİĞİ BİRİNCİ BÖLÜM... 39 2.4.24. KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK... 39 2.4.25. BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET RİSKLERİNİN ÖNLENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİK... 40 2.4.26. İŞYERLERİNDE ACİL DURUMLAR HAKKINDA YÖNETMELİK... 40 2.4.27. ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI HAKKINDA YÖNETMELİK... 41 2.4.28. ÇALIŞANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ EĞİTİMLERİNİN USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK... 41 2.4.29. İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ... 41 2.4.30. EKRANLI ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK... 42 2.4.31. İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA DAİR YÖNETMELİK... 42 2.4.32. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE İLİŞKİN İŞYERİ TEHLİKE SINIFLARI TEBLİĞİ... 43 2.4.33. ULUSAL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONSEYİ YÖNETMELİĞİ... 43 2.4.34. ASBESTLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK... 43 2.4.35. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KURULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK... 43 2.4.36. İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK... 44 2.4.37. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ... 44 6

2.4.38. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ... 44 2.4.39 MADENCİLİK FAALİYETLERİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ... 44 2.5.PROJELER... 45 2.5.1. TÜRKİYE DE MADEN ATIKLARININ YÖNETİMİ PROJESİ...45 3. UYGULAMA ÇERÇEVESİ VE DETAYLARI...48 3.1. Maden Endüstrisinden Kaynaklanan Atıkların Yönetimi Direktifi...48 3.2. Yerüstü ve Yer altı maden işyerlerinde çalışan işçilerin sağlığının korunması ve iş güvenliğinin iyileştirilmesine ilişkin asgari şartlar hakkında direktifi...50 3.3. MADEN ENDÜSTRİSİNDEN KAYNAKLANAN ATIKLARIN YÖNETİMİ DİREKTİFİNDE DETAYLI ŞEKİLDE VERİLEN GÖREVLERİN YERİNE GETİRİLMESİ...50 3.3. YERÜSTÜ VE YER ALTI MADEN İŞYERLERİNDE ÇALIŞAN İŞÇİLERİN SAĞLIĞININ KORUNMASI VE İŞ GÜVENLİĞİNİN İYİLEŞTİRİLMESİNE İLİŞKİN ASGARİ ŞARTLAR HAKKINDA DİREKTİFİ...53 7

BAŞKAN SUNUŞU 8

YÖNETİCİ ÖZETİ Teknolojik afetler, insan faaliyetleri ya da doğal afetlerin tetiklemesi sonucunda oluşan endüstriyel, maden, ulaşım ve taşımacılık, nükleer ve radyolojik, deniz kirliliğine neden olan kazalar, büyük yangınlar, biyolojik olaylar, kritik altyapılar ve siber tehditler ile çevresel tehlikeler gibi can kaybına, hastalıklara, sosyal, ekonomik ve çevresel bozulmalara neden olan afet ya da acil durumlar olarak tanımlanmaktadır. Son yıllarda teknolojinin gelişmesi, hızlı nüfus artışı, gelişmişlik düzeyi, çevre kirliliği, çarpık kentleşmeye bağlı olarak teknolojik afetlerin sayısı ve sıklığı dünya genelinde olduğu gibi ülkemizde de artış göstermiştir. Çeşitli kaynaklardan alınan verilere göre 2002 ile 2011 arasında 3190 adet teknolojik kaza kaydedilmiş ve birçok can ve mal kaybı meydana gelmiştir. 5902 sayılı kanun gereğince; afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve olayların meydana gelmesinden önce hazırlık ve zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanmasından ve bu konularda politikaların üretilmesinden uygulanmasından AFAD sorumlu kılınmıştır. AFAD ın, yukarıda sayılan yetki ve görevleri kapsamında, kurum ve kuruluşların koordinasyonu ve teknolojik afetlerin etkin yönetimi amacıyla Maden Ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara Yönelik Uzun Vadeli Yol Haritası Belgesi hazırlaması ihtiyacı ortaya çıkmış ve bu belge sadece AFAD tarafından değil aynı zamanda diğer bakanlıklar ve Türkiye çapındaki faydalanıcı grupların yetkililerinin de katılımıyla hazırlanmıştır. Maden Ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara Yönelik Uzun Vadeli Yol Haritası Belgesi ile AFAD ın yasal olarak tanımlanmış görevleri göz önünde bulundurularak, Maden ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara ilişkin hizmetlerin yürütülmesinde ulusal mevzuat, uluslararası sözleşmeler ve ilgili AB mevzuatı ile farklı ülkelerdeki koordinasyon ve uygulamalar dikkate alınarak kısa ve uzun vadeli hedeflerin belirlenmesi ve bu hedeflerin uygulanması için eylem planlarını hazırlamak ve ulusal öncelikleri belirlemek amaçlanmıştır. 9

Doğal Afetlerin Tetiklediği Teknolojik Afetler (Depremlerin Sebep Olduğu Büyük Endüstriyel Kazalar) TEKNOLOJİK AFETLER DOĞAL AFETLER Deprem Volkanik Hareketler Sel Çığ Heyelan Büyük Endüstriyel Kazalar Maden Kazaları Radyolojik ve Nükleer Kazalar Kritik Altyapılar ve Siber Güvenlik Genetik Olarak Değiştirilmiş Organizmaların Çevreye Bırakılması Deniz Kirliliğine Neden Olan Kazalar İklim Değişikliği Ulaşım Kazaları Teknolojik Afetlerin Neden Olduğu Doğal Afetler (İklim Değişikliğinin Sebep Olduğu Sel-Kuraklık) Şekil 1 Afet Kategorileri Arasındaki İlişki Şeması Maden Ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara Yönelik Uzun Vadeli Yol Haritası Belgesi İlgili Yol Haritası Belgesinin Amacı; Afetin neden olduğu zararların en aza indirgenmesi amacıyla, doğal ve teknolojik afetlerde bütünleşik bir yaklaşımla sivil korunmadan sorumlu olanların hazırlığı ve afet durumunda müdahale konusunda ulusal, bölgesel ve yerel seviyedeki çalışmaları desteklemek, Teknolojik Afet konusunda sivil korunmayla ilgili AB mevzuatına göre uygulamalar yapabilecek şekilde hukuksal, kurumsal ve teknik çalışmalar yapmayı ve bu mevzuatın özellikle yetkili kurum ve kuruluşlar arasındaki işbirliğiyle ilgili olarak uygulanmasını koordine etmek, İnsanların, çevrenin ve malın daha iyi korunmasını sağlamak için, AB sivil korunma mevzuatı, Topluluğun Sivil Korunma Müdahaleleri Mekanizması ve Sivil Korunmanın Mali Araçları ile ilgili çalışmaları başlatarak, müzakereler için gerekli hazırlıkları yapmak, Teknolojik Afetler için Sivil korunma araştırması alanındaki işbirliğinin güçlendirilmesi, risklerin ve zararların azaltılması konusunda araştırma projelerinin hazırlanmasını teşvik etmek, 10

Afet izleme ve bilgilendirmesi amacıyla, erken uyarı sistemlerindeki rolleri belirlemek, sivil korunma ve insani yardım sağlama becerilerinin geliştirilmesini sağlamak, Ülke düzeyinde uygulanacak afet ve acil durum çalışmalarına yönelik risk yönetimi ve zarar azaltma planlarını hazırlatabilmek, risk değerlendirme sonucunda, zararın ortaya çıkma olasılığını azaltma veya ortadan kaldırma veya şiddetini azaltmaya yönelik faaliyetlerin ulusal boyutta uygulanmasını yönlendirmek. Maden Ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara Yönelik Uzun Vadeli Yol Haritası Belgesi hazırlıklarında analizi yapılan AB Müktesebatı, Uluslararası sözleşmeler ve farklı ülkelerdeki koordinasyon ve uygulamalar dikkate alınarak teknolojik afet ile ilgili hususların uygulanması ile ilgili genel gereksinimlere yönelik olarak kurum ve kuruluşların rol ve sorumlulukları aşağıda özetle verilmiştir. Tablo 1: Yetkili Kurumların Rol ve Sorumlulukları Tablosu YETKİLİ KURUMLAR Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) ROLLER VE SORUMLULUKLAR Teknolojik afetleri ile ilgili tüm kurum ve kuruluşlarla koordinasyonu sağlamak öngörülen görev sorumlulukların yerine getirilmesinde destek vermek ve Afet ve Acil durumlarda kararlara ve uygulamaya destek vererek fon kullanılmasını sağlamak, Harici eylem planlarını yapmak risk haritalarını hazırlamak kaza sırasında ve sonrası müdahalede bulunmak, Eğitim ve tatbikatları koordine etmek, Kritik altyapılarının belirlenmesi ve koruyucu tedbirlerin arttırılması Direktifin uyumlaştırılması ile ilgili Taslak yönetmelik hazırlanması kritik altyapılar tanımlanarak, kapsam, büyüklük ve zaman etkisi faktörlerinin göz önünde bulundurularak kritik altyapıları belirlemek, Yetkili otoritenin belirlenmesi ve iş bölümü sektör bazında kritik altyapı sektörleri (KAS) leri belirlemekte kullanılacak kıstasları tesbit etmek, Kritik altyapıların etkin korunması ulusal seviyede veya AB seviyesinde bütün ilgili paydaşlar arasında iletişim, koordinasyon ve işbirliği sağlamak, KAS lerle ilgili Operatör Güvenlik Planı yapmak, Ulusal düzeydeki kritik altyapıların korunması amacı ile Kritik Altyapı Koruma Planı hazırlamak, En iyi uygulamaların ve anlık tehdit ve alarmların güvenli bir şekilde paylaşımı yoluyla uygun koruma tedbirlerinin geliştirilmesini teşvik edebilecek AB Kritik Altyapı Uyarı Bilgi Ağı (KAUBA /CIWIN) çalışmalarına entegrasyonu sağlamak, KBRN tehlikelerine karşı alınacak önlemler ve yapılacak çalışmaları ilgili kurum ve kuruluşlarla koordineli olarak belirler Radyasyon acil durumlarında alınabilecek koruyucu önlemleri, içeren kılavuz, prosedür, talimat hazırlanmasını sağlamak. 11

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (ÇŞB) Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) Sağlık Bakanlığı (SB) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı / Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) AB çevre müktesebatının uyumlaştırılması da dahil olmak üzere, Türkiye'deki çevre politikalarının geliştirilmesi ve uygulanması için bir genel koordinasyon yapmak, Yönetmeliklerle ilgili bildirimleri almak, denetlemek raporlamak. Büyük endüstriyel kazalar, maden kazaları, iklim değişikliği konularında risk azaltma çalışmaları yapmak, mevzuat hazırlamak, Deniz kirliliğine neden olan kazalarda, acil müdahale plânlarını hazırlamak, kıyı alanlarında acil müdahale plânlarını uygulamak, kirlenmenin türü ve etkilerini belirlemek, çevreye olan zararların tespiti ve olay sonrası kirlilikten etkilenen alanların rehabilite etmek. Üst ölçekli arazi kullanım planlarını hazırlamak, hazırlatmak, ADR de yer alan Sınıf 6 daki maddelerin taşınması için izin vermek Büyük endüstriyel kazalar, maden kazalar konusunda tesisleri denetlemek, Çalışma alanları ile ilgili konularda mevzuat hazırlamak, uygulamak. Gayri sıhhı müesseselerin arazi kullanımı, izin ve denetimi ile ilgili iş ve işlemleri yürütmek Bazı tehlikeli maddelerin taşınması ile ilgili izin vermek Türkiye deki tüm nükleer güvenlik konularında çalışmak, Radyoaktif maddeleri ve radyasyon cihazlarını bulunduran, kullanan, bunları ithal ve ihraç eden, taşıyan, depolayan, ticaretini yapan resmi ve özel kurum, kuruluş ve kişilere ruhsata esas olacak lisans vermek denetlemek, Nükleer hammaddeler, özel bölünebilir maddeler ve nükleer alanda kullanılan diğer stratejik maddelerle ilgili olarak yürütülen her türlü arama, çıkarma, arıtma, işletme, üretme, dağıtım, ithal, ihraç, ticaret, taşıma, kullanma, devir ve depolama gibi hususlarda uyulacak genel esasları saptamak, tavsiyelerde bulunmak ve işbirliği yapmak. Nükleer tesislerden ve radyoizotop laboratuvarlarından çıkan radyoaktif artıkların güvenli şekilde işlenmesi, taşınması, geçici veya sürekli depolanması için gereken önlemleri almak veya aldırmak. ADR de yer alan Sınıf 7 deki maddelerin taşınması için izin verme 12

1. BÖLÜM: GİRİŞ - DURUM ANALİZİ Avrupa Konseyi Aralık 1999 da Helsinki de gerçekleşen toplantıda Türkiye nin, diğer Aday Ülkelere (AÜ) uygulanan kriterler temel alınarak Avrupa Birliği ne (AB) katılacağı öngörülen bir Aday Ülke olduğunu onaylamıştır. AB ye üyeliğin bir ön koşulu olarak AÜ ler kanunlarını, yönetmeliklerini ve prosedürlerini, birlik müktesebatı tarafından içerilen AB kanunlarının bütününü etkili kılmak için, AB ninkilere uygun şekilde düzenlemek zorundadırlar. Uyumlaştırma Süreci diye adlandırılan bu süreç sadece ilgili tüm AB gereklerinin ulusal mevzuata tam olarak yansıtılmasını değil (yasal yansıtma), ayrıca ulusal mevzuatı yönetmek için yeterli bütçeye sahip uygun kurumsal yapıların kurulmasını (etkin ve pratik uygulama), ve kanunlarla tam uyumu sağlamak için gerekli kontrol ve cezaların konulmasını (yaptırım) gerektirmektedir. Ek olarak, AB mevzuatının tam olarak uygulanması zorunlu teknik standartları karşılayan yeni veya güncellenmiş tesisler için harcama yapılmasını da gerektirebilir (yatırım). Uyumlaştırma Süreci müktesebatın diğer bölümlerine olduğu gibi çevre başlığı altında yer alan sivil korunma başlığı için de uygulanmaktadır. 1.1.AB Politikası 1985 te Roma da düzenlenen ilk bakanlar toplantısı, Topluluğun afetlerden korunma alanındaki işbirliğinin temellerini atmış ve 1985-2002 tarihleri arasında sekiz karar alınmıştır. Bu kararların uygulanması, bir afet meydana gelmesi durumunda hem afet yönetiminden sorumlu kurumların hazır olmasını hem de özel sektörün afete hazırlıklı olma anlamında çeşitli önlemler alınmasını sağlamıştır. ABD de 2001 yılında meydana gelen terör saldırılarından sonra, riskler, uyarılar ve müdahalenin değerlendirilmesi, söz konusu araçların muhafaza edilmesi ve araştırma alanında AB mevzuatında gerekli düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler; Topluluğun afetlerden korunma alanındaki işbirliğini geliştirmek, doğal ve teknolojik afetlerde, insanların, varlıkların ve çevrenin daha iyi korunmasını sağlamaya yardım etmek, Afetin engellenmesi, afetlerden korunmadan sorumlu olanların hazırlığı ve afet durumunda müdahale konusunda ulusal, bölgesel ve yerel seviyedeki çalışmaları desteklemek, Vatandaşlar arasında kendi kendini koruma seviyesini arttırmak amacıyla halkı bilgilendirmeye katkıda bulunmak, Desteğe ihtiyaç duyulduğunda, ulusal afetlerden korunma hizmetleri arasında etkili ve hızlı işbirliğinin çerçevesini oluşturmak, Teknolojik afetlerden korunma alanında entegre çalışmaları desteklemektir. 13

1.2.Türkiye Politikası Onuncu Kalkınma Planında (2014-2018) aşağıdaki ifadeler yer almaktadır. Ülkemizde başta iklim değişikliği olmak üzere, çevre sorunlarına duyarlı politikalar sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde yürütülmüş; kurumsal yapı, mevzuat ve standartlar geliştirilmiştir. Afet zararlarının en aza indirilmesi amacıyla kurumsal ve yasal düzenlemelerle kamuoyunda farkındalık oluşturulmasına önem verilmiştir. Yerleşim yerlerinin temiz ve sağlıklı hale gelmesi açısından kentsel altyapı yatırımlarına öncelik verilmiş, başta içme suyu ve atık su ile katı atık hizmetleri olmak üzere, nüfusun bu hizmetlere erişiminde önemli ilerlemeler kaydedilmiştir. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun (5902); afet ve acil durumlar ile sivil savunmaya ilişkin hizmetlerin ülke düzeyinde etkin bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması ve olayların meydana gelmesinden önce hazırlık ve zarar azaltma, olay sırasında yapılacak müdahale ve olay sonrasında gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarını yürüten kurum ve kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve bu konularda politikaların üretilmesi ve uygulanması hususlarını kapsar. Ülkemizde afet yönetiminin tek elden koordine edilmesi için kurulan AFAD ın temel görevlerinden biri de bütünleşik afet yönetimi evrelerine ilişkin faaliyetlerin planlanmasını ve bu planların uygulanmasını sağlamaktır. Ulusal ve yerel düzeydeki çalışmalarda yatay ve düşey ilişkilerin tanımlanması, görülen eksikliklerin tamamlanması ve uygulamaların geliştirilmesi için ulusal afet yönetimi stratejisi ve eylem planı ile afet yönetimi evrelerine ilişkin diğer planların oluşturulması, etkin afet yönetiminin sağlanması için öncelikli hedeflerdir. 1.3.Maden Ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara Yönelik Uzun Vadeli Yol Haritası Belgesinin Kapsamı Teknolojik afete neden olacak konulara ilişkin üzerinde çalışma yapılmış ilgili AB müktesebatı ve uluslararası sözleşmelerin en önemli belgeleri aşağıda verilmiştir. Tablo 2 Maden Ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara Yönelik Uzun Vadeli Yol Haritası Belgesi Hazırlıklarında Analizi Yapılan AB Müktesebatı ve Uluslararası Sözleşmeler Listesi Teknolojik Ve İnsan Kaynaklı Afete Neden Olacak Konular Büyük Endüstriyel kazalar İlgili AB Müktesebatı ve Uluslararası Sözleşmeler Detaylı Analiz Yapılan SEVESO III Direktifi (2012/18/EU) Maden kazaları 2006/21/EC sayılı Maden Endüstrisinden Kaynaklanan Atıkların Yönetimi Direktifi 92/104/EEC sayılı Yerüstü ve Yer Altı Maden İlgili AB Müktesebatı ve uluslararası Sözleşmeler Ön Analiz Yapılan 14

Teknolojik Ve İnsan Kaynaklı Afete Neden Olacak Konular İlgili AB Müktesebatı ve Uluslararası Sözleşmeler Detaylı Analiz Yapılan İşyerlerinde Çalışan İşçilerin Sağlığının Korunması ve İş Güvenliğinin İyileştirilmesine İlişkin Asgari Şartlar Hakkında Direktifi İlgili AB Müktesebatı ve uluslararası Sözleşmeler Ön Analiz Yapılan 1.4. Metodoloji AFAD ın tanımlanmış görevleri göz önünde bulundurularak, teknolojik afetlere ilişkin hizmetlerin yürütülmesinde ulusal mevzuat, AB Müktesebatı ve diğer ülkelerdeki uygulamalar incelenerek teknolojik afet ile ilgili Yol Haritası Belgesi hazırlanmıştır. AB tarafından hazırlatılan üye ve aday ülkelerin uyumlaştırma çalışmaları sırasında kullanması öngörülen AB Çevre Müktesebatının uygulanması için kılavuz kitabın 10. Bölümünde yer alan sivil korunma sektöründe ki uygulamalar dikkate alınmıştır. Yol Haritası Belgesinin hedefi olan AB uyum sürecinde yapılması gerekli temel işleri açıklayan bilgiler Tablo3 de verilmiştir Tablo 3 Maden Ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara Yönelik Uzun Vadeli Yol Haritası Belgesi Hazırlıklarında Analizi Yapılan AB Müktesebatı, Uluslararası Sözleşmeler ve Müktesebat İle Sözleşmelerin Öngördüğü Yapılması Gerekli Temel İşler Teknolojik Afetler Büyük Endüstriyel kazalar İlgili AB Müktesebatı, Uluslararası Sözleşmeler SEVESO III Direktifi (2012/18/EU) Yapılması Gerekli Temel İşler Amaç; tutarlı ve etkin bir biçimde yüksek bir düzeyde koruma sağlayarak tehlikeli maddelerle ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek büyük kazaların önlenmesi ve bunların insan ve çevre ile ilgili sonuçlarının sınırlandırılmasıdır. Belirli İşletmelerde Tehlikeli Madde Kullanımı İle İlgili Bir Bildirim Sisteminin Kurulması Güvenlik Raporu Hazırlanması, Büyük Endüstriyel Kaza Sırasında Uygulanacak Dahili ve Harici Acil Durum Planlarının Hazırlanması, Gözden Geçirilmesi, Test Edilmesi ve Revize Edilmesi, Domino Etkileri, Arazi Kullanım Planlaması, Risk Değerlendirme Metodolojisi ve Kaza Senaryoları, Halkın Bilgilendirilmesi, 15

Teknolojik Afetler Maden kazaları İlgili AB Müktesebatı, Uluslararası Sözleşmeler 2006/21/EC sayılı Maden Endüstrisinden Kaynaklanan Atıkların Yönetimi direktifi 92/104/EEC sayılı Yerüstü ve Yer Altı Maden İşyerlerinde Çalışan İşçilerin Sağlığının Korunması ve İş Güvenliğinin İyileştirilmesine İlişkin Asgari Şartlar Hakkında Direktifi Yapılması Gerekli Temel İşler Büyük Endüstriyel Kazaların Araştırılması, Raporlanması ve Denetimi, Kimyasalların Sınıflandırılması Paketlenmesi Etiketlenmesi Amaç; madenlerin aranması, çıkarılması, işlenmesi, işleme tabi tutulması veya biriktirilmesi sonucunda ortaya çıkan atıkların üretiminden nihai bertarafına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde yönetilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir. Çıkartılan atığı en aza indirgemek, işleme tabi tutmak, geri kazanmak ve bertaraf etmek için sürdürülebilir kalkınma prensibini dikkate alarak atık yönetim planlarını hazırlamak, Çevre ve insan sağlığını korumak amacı ile başlıca kaza tehlikelerini ve kaza önleme politikalarını belirlemek ve kaza durumunda operatörler tarafından yetkili mercilere gerekli bilginin teminini sağlamak, Atık tesisleri ile ilgili izin prosedürlerini oluşturmak, yetkili merciler tarafından izin koşullarının periyodik olarak gözden geçirilmesini ve güncellenmesini sağlamak Sınır aşan zararlarla ilgili olarak devletlerarasında bilgi paylaşımını sağlamak, Kamuyu atık yönetim izni için yapılan uygulamalar hususunda bilgilendirmek, Atık tesisinin operasyonu ve kapanması sonrasında izleme prosedürlerini oluşturmak, Atık tesisinin operatörü tarafından kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirildiğinden emin olmak için prosedürler uyarınca bir finansal garanti sağlanması, Halka da açık olacak şekilde kapalı atık tesislerinin envanterini hazırlamak, Maden Ve Maden Atıklarından Kaynaklı Kazalara Yönelik Uzun Vadeli Yol Haritası Belgesi oluşturulurken bahsi geçen Ulusal ve Uluslararası mevzuatlara ek olarak, Avrupa Komisyonu Çevre Genel Müdürlüğü Doğal ve Teknolojik Afetlerden Korunmak İçin Topluluk Stratejisini Değerlendiren Rapor (European Commission DG Environment Assessing the Potential for a Comprehensive Community Strategy for the prevention of Natural and Manmade Disasters Final Report March 2008) da dikkate alınmıştır. 16

İlgili uluslararası mevzuatta teknolojik afet yönetimi ile ilgili maddeler araştırılarak ulusal mevzuat (Bakınız, Tablo 2) uygulamamıza katkı verecek temel gereksinimler belirlenmiştir. Yol Haritası Belgesinde hedef gereksinimler belirlenerek, ilgili Türk mevzuatı ile karşılaştırılmalı boşluk analizi yapılmıştır. Yukarıda belirtilen hazırlık ve çalışmalar yapıldıktan sonra hazırlanan Yol Haritası Belgesi, Planlama ve Zarar Azaltma Dairesi Başkanlığı altında çalışmakta olan Teknolojik Afetler Risk Azaltma Çalışma Grubu tarafından ilgili kurumlarla müzakere edilmiştir. AFAD da düzenlenen ilgili kamu kurum/kuruluşları ile toplantılarda detaylı olarak değerlendirilmiştir. İlgili kurumların Çalışma Grubu na katılım aşağıdaki çerçevede olmuştur. Milli Savunma Bakanlığı Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı İçişleri Bakanlığı Orman ve Su İşleri Bakanlığı Sağlık Bakanlığı Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Başkanlığı Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu Başkanlığı Sivil Toplum Kuruluşları Yapılan katkı ve değerlendirmelere göre AB Müktesebatını Dikkate Alarak Teknolojik Afetlerle İlgili Yol Haritası Belgesi hazırlanmıştır. Teknolojik afetlerle ilgili Ulusal Mevzuat Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4 Teknolojik Afetlerle İlgili Ulusal Yasalar A Konular İlgili Yasalar Yürütücü Kurumlar 644 Sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve ÇŞB Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ÇSGB 2872 Sayılı Çevre Kanunu AFAD Tehlikeli kimyasallar ve atıklar Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Tehlikeli Kimyasalların Yönetimi ile İlgili Mevzuat Endüstri Bölgeleri Kanunu Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik Çevre Denetimi Yönetmeliği Büyük Endüstriyel kazalar 17

B Maden kazaları İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Çevre Kanunu 3213 Sayılı Maden Kanunu İş Kanunu 644 Sayılı Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname İş Teftiş Tüzüğü İş Kolları Tüzüğü Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi veya Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Kum Çakıl ve Benzeri Maddelerin Alınması, İşletilmesi ve Kontrolü Yönetmeliği Gürültü Yönetmeliği Titreşim Yönetmeliği Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İlgili Yönetmelik Atıkların Düzenli Depolanması Yönetmeliği Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik Hijyen Eğitimi Yönetmeliği Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik ÇŞB ÇSGB 18

Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği Ek-Tehlike Sınıfları Listesi(xls) (29.03.2013 tarih ve 28602 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan şekli) Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Yönetmeliği Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (Geçici 2 inci maddenin birinci fıkrasının yürütmesi Danıştay 10.Dairesince 2013/919 Esas no ile durdurulmuştur.) İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Madencilik Faaliyetleri Uygulama Yönetmeliği 19

2. AB MEVZUATININ GEREKSİNİMLERİ Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 15 Mart 2006 tarihli ve 2006/21/EC sayılı Maden Endüstrisinden Kaynaklanan Atıkların Yönetimi üzerine olan ve Direktif 2004/35/EC yi tadil eden Direktifi (R.G. L102, 11.04.2006) Bu direktifin amacı; madenlerin aranması, çıkarılması, işlenmesi, işleme tabi tutulması veya biriktirilmesi sonucunda ortaya çıkan atıkların üretiminden nihai bertarafına kadar çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde yönetilmesine ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir. Üye devletler atıkların insan sağlığına ve çevreye zarar verecek yöntemler kullanılmadan ve özellikle su, hava, toprak, fauna ve flora için risk yaratmadan, gürültü, kokular ile rahatsızlığa yol açmadan, peyzaj alanlarını negatif olarak etkilemeden yönetilebilmesi için gereken önlemleri alacaklardır. Ayrıca, çıkartılan atığın terk edilmesini, izinsiz boşaltılmasını ve kontrolsüz olarak atılmasını önleyecek tedbirleri de alacaklardır. Üye devletler, çıkartılan atığın yönetilmesinden kaynaklanan herhangi bir ters etkinin çevre ve insan sağlığı üzerinde etkili olmasını engellemek veya mümkün olduğunca bu etkiyi azaltmak için operatörlerin her türlü tedbiri almalarını sağlayacaklardır. Bir atık tesisin kapanmasından sonrada yönetilmesini, ve söz konusu tesis ile ilgili olarak başlıca kazaların önlenmesini ve insan sağlığı ve çevre için sonuçların kısıtlanmasını da içermektedir. Alınacak önlemler, herhangi bir teknik veya belli bir teknolojinin kullanılması öngörülmeden, fakat atık tesisinin, onun coğrafik mekanının ve yerel çevresel koşulların dikkate alınması ile mevcut en iyi tekniklere dayanmaktadır. Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 03.12.1992 tarih ve 92/104/EEC sayılı Yerüstü ve Yer Altı Maden İşyerlerinde Çalışan İşçilerin Sağlığının Korunması ve İş Güvenliğinin İyileştirilmesine İlişkin Asgari Şartlar Hakkında Direktifi (89/391 EEC sayılı direktifin 16. Maddesinin 1 paragrafı anlamında 12. Münferit Direktif) 2.1.AB MEVZUATININ KAPSAMI AB ile ilgili yasal mevzuat; Atık Çerçeve Direktifi15 Temmuz 1975 (75/442/EEC) Tehlikeli Atık Direktif (91/689/EEC) Düzenli Depolama Direktif (Landfill Directive 1999/31/EC of 26 April 1999) 20

Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrol Direktif (The Integrated Pollution Prevention and Control Direvtive- IPPC 96/61/EC) Tehlikeli Maddeleri İçeren Büyük Kazaların Kontrolü Direktif (Council Directive 96/82/EC on the control of major-accident hazards involving dangerous substances- Seveso III Directive) Su Çerçeve Direktifi 23 Ekim 2000 (Water Framework Directive 2000/60/EC) ÇED Direktifi (Council Directive 85/337 on the assessment of the effects of certain public and private projects on the environment-the EIA Directive) 12.06.1989 tarih ve 89/391/EEC sayılı İşde Çalışanların Sağlık ve Güvenliğini İyileştirmeye Yönelik Tedbirlerin Alınmasına İlişkin Direktif Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 03.11.1992 tarih ve 92/91/EEC sayılı Kıyılarda ve Açık Denizlerde sondaj yoluyla maden çıkaran endüstrilerde çalışanların güvenlik ve sağlık korumalarının iyileştirilmesi ile ilgili asgari gereksinimler hakkında Direktifi (89/391/EEc sayılı direktifin 16. Maddesinin 1.paragrafı kapsamında 11.direktif) Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 23.03.1994 tarih ve 94/9/EEC Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemler ile İlgili Direktif Avrupa Parlamentosu ve Konseyinin 30.04.1994 tarih ve 82/130/EEC Grizu Tehlikesi Bulunan Madenlerdeki Patlayıcı Ortamlarda Kullanılmak Üzere Tasarlanmış Elektrikli Ekipmanlarla İlgili Direktif 2.2. DİREKTİF İLE GETİRİLEN TEMEL GEREKSİNİMLER 2.2.1. Maden Endüstrisinden Kaynaklanan Atıkların Yönetimi Direktifi Çıkartılan atığı en aza indirgemek, işleme tabi tutmak, geri kazanmak ve bertaraf etmek için sürdürülebilir kalkınma prensibini dikkate alarak atık yönetim planlarını hazırlamak, Çevre ve insan sağlığını korumak amacı ile başlıca kaza tehlikelerini ve kaza önleme politikalarını belirlemek ve kaza durumunda operatörler tarafından yetkili mercilere gerekli bilginin teminini sağlamak, Atık tesisleri ile ilgili izin prosedürlerini oluşturmak, yetkili merciler tarafından izin koşullarının periyodik olarak gözden geçirilmesini ve güncellenmesini sağlamak, Kamuyu atık yönetim izni için yapılan uygulamalar hususunda bilgilendirmek, Çıkartılan atığın kazı boşluklarına geri konulurken gerekli önlemleri almak, Atık tesisisin inşası ve yönetimi için gerekli önlemleri almak, Atık tesisinin operasyonu ve kapanması sonrasında izleme prosedürlerini oluşturmak, 21

Su ve toprak kirlenmesini önlemek için izleme ve yönetim kontrolü uygulamak, Sınır aşan zararlarla ilgili olarak devletler arasında bilgi paylaşımını sağlamak, Atık tesisleri ile ilgili olarak yetkili merciler tarafından organize edilen etkin denetim mekanizmasını sağlamak, Halka da açık olacak şekilde kapalı atık tesislerinin envanterini hazırlamak, Komisyona düzenli olarak rapor göndermek, Hükümlerin ihlal edilmesi halinde uygulanacak cezalarla ilgili kuralları belirlemek, Atık tesisinin operatörü tarafından kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirildiğinden emin olmak için prosedürler uyarınca bir finansal garanti sağlanması 2.2.2. Yerüstü ve Yer altı maden işyerlerinde çalışan işçilerin sağlığının korunması ve iş güvenliğinin iyileştirilmesine ilişkin asgari şartlar hakkında konsey Direktifi Çalışma yerini, çalışanların güvenlik ve sağlığına zarar gelmeyecek şekilde yapabilmesini teminen tasarlamak, kurmak, donatmak, işletmek ve bakımını yapmak, İçinde işçi çalışan çalışma yerlerinin bulunduğu işletmelerin sevk ve idaresini, sorumlu bir personelin gözetimine vermek, Tehlike riski mevcut olan işleri uzman işçilerin sorumluluğuna vermek ve talimatlara uymak, Güvenlik talimatlarını çalışanlarının hepsinin anlayacağı şekilde hazırlamak, Uygun ilk yardım donanımı hazır bulundurmak, Gerekli güvenlik tatbikatlarını düzenli zaman aralıkları ile uygulanmasını sağlamak, Güvenliği ve Sağlığı Koruma dokumanını hazırlamak, Yangın ve patlamaların vuku bulmasını, yayılmasını engellemek için tedbirler almak, Bir tehlike anında uygun kaçış ve kurtarma araçlarını bulundurmak, bakımını yaptırmak, Haberleşme, alarm ve uyarı sistemlerinin hazır olarak bulundurmak, Çalışma yerinde güvenlik ve sağlığın korunması ile ilgili tedbirlerin alınmasına ilişkin işçilerin bilgilendirilmesini sağlamak, İşyerinde çalışanları sağlığının uygun şekilde kontrolünün temin edilmesi için tedbirler almak, Direktifte yer alan sorunlarla ilgili olarak işçileri dinlemek, Çalışma yeri, ekte belirtilen güvenlik ve sağlığın korunması asgari hükümlerine uygun olmasını sağlamak 2.3.KURUMLARDAKİ MEVCUT DURUM Tablo 4: Yürürlükteki Kanunlar ile İlgili Liste 22

Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi 1 6331 sayı ve 20/6/2012 tarih İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 30/6/2012 ve 28339 sayılı 2 2872 sayı ve 09.08.1983 tarih Çevre Kanunu 11.08.1983 tarih ve 18132 sayılı 3 5491 sayı ve 26.04.2006 tarih Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 13.05.2006 tarih ve 26167 sayılı 4 Kanun No: 3213 Kabul Tarihi: 04.06.1985 3213 Sayılı Maden Kanunu 15.06.1985 18785 5 Kanun No: 4683 Kabul Tarihi: 15.06.2001 Maden Kanununda Değişiklik Yapılmasına ve Tuz Kanununun Yürürlükten Kaldırılmasına İlişkin Kanun 26.06.2001-24444 6 7 Kanun No: 4857 Kabul Tarihi: 22.05.2003 Kanun No: 1475 Kabul tarihi: 25.08.1971 İş Kanunu (Yürürlükteki hali) 10.06.2003-25134 İş Kanunu (Yürürlükteki hali) 01.09.1971 Tablo 5: Yürürlükteki KHK ile İlgili Liste Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi 1 644 sayı ve 29.06.2011 tarih Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 04.07.2011 tarih ve 27984 Tablo 6: Yürürlükteki Tüzükler ile ilgili Liste 23

Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi 1 1475 ve 5690 İş Teftiş Tüzüğü 28.08.1979-16738 2 2821 İş Kolları Tüzüğü 06.12.1983-18243 3 2690 Radyasyon Güvenliği Tüzüğü 07.09.1985-18861 4 506 5 6551 6 23695 ve 24410 Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi veya Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi, Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük Tekel Dışı bırakılan Patlayıcı Maddelerle İlgi Av Malzemesi ve Benzerlerinin Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük 22.06.1972 14223 29.09.1987 19589 14.05.1999-23.05.2001 Tablo 7: Yürürlükteki Yönetmelikler ile ilgili Liste Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi 1 Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 21/02/2004 tarih ve 25380 sayılı Resmi Gazetede 2 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik 05.07.2008 tarih ve 26927 sayılı 3 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı Atıkların Depolanmasına Yönetmelik Düzenli Dair 26.03.2010 tarih ve 27533 sayılı 24

Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi 4 5 Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği Çevre Düzeni Planlarına Dair Yönetmelik 17.07.2008-26939 04.11.2000 24220 6 7 8 Madencilik Faaliyetleri ile Bozulan Arazilerin Doğaya Yeniden Kazandırılması Yönetmeliği Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Kum Çakıl ve Benzeri Maddelerin Alınması, İşletilmesi ve Kontrolü Yönetmeliği 23.01.2010-27471 18.03.2004-25406 08.12.2007-26724 9 Gürültü Yönetmeliği 23.12.2003-25325ı 10 Titreşim Yönetmeliği 23.12.2003-25325 11 12 13 14 Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Tozla Mücadeleyle İilgili Yönetmelik Atıkların Düzenli Depolanması Yönetmeliği Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik 14.09.1990-20635 26.03.2010-27533 06.08.2013-28730 28.07.2013-28721 15 Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma 24.07.2013-28717 25

Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi Koşulları Yönetmelik Hakkında 16 Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 24.07.2013-28717 17 18 19 20 İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik Sağlık Kuralları Bakımından Günde Azami Yedi Buçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında Yönetmelik Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik 20.07.2013-28713 17.07.2013-28710 16.07.2013 28709 13.07.2013 28706 Düz.25.07.2013 28718 Mük 21 Hijyen Eğitimi Yönetmeliği 05.07.2013-28698 22 Kişisel Donanımların Kullanılması Yönetmelik Koruyucu İşyerlerinde Hakkında 02.07.2013-28695 23 24 25 İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik 18.06.2013-28681 15.06.2013-28678 15.05.2013-28648 26

Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi 26 Çalışanların Ortamların Korunması Yönetmelik Patlayıcı Tehlikelerinden Hakkında 30.04.2013-28633 27 28 İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 25.04.2013-28628 16.04.2013-28620 29 İşyerlerinde Durdurulmasına Yönetmelik İşin Dair 30.03.2013-28603 30 31 32 33 34 İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği Ek-Tehlike Sınıfları Listesi(xls) (29.03.2013 tarih ve 28602 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan şekli) Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Yönetmeliği Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hakkında Yönetmelik İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik (Geçici 2 inci maddenin birinci fıkrasının yürütmesi Danıştay 10.Dairesince 2013/919 Esas no ile durdurulmuştur.) 26.12.2012 28509 Değ:29.03.2013 - Değ:28602 05.02.2013-28550 25.01.2013-28539 18.01.2013-28532 29.12.2012 28512 Değ.31.01.2013 - Değ.28545 27

Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi 35 36 37 İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Madencilik Faliyetleri Uygulama Yönetmeliği 29.12.2012 28512 Değ.31.01.2013 - Değ.28545 29.12.2012-28512 06.11.2010-27751 Tablo 8: Yürürlükteki Yönerge ve Genelgeler ile ilgili Liste Sıra No Sayısı ve Kabul Tarihi Adı (Başlığı) Yayınlandığı Gazete Resmi 1 27.08.2010 tarihli ve 14936-51913 sayılı 2010/13 sayılı Inert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge 2 05.11.2010 tarih ve 18728 sayılı 2010/16 Sayılı Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliğe İlişkin Genelge 3 01.04.2011 tarih ve 28097 sayılı 2011/06 Sayılı Düzenli Depolama Tesisi Uygulama Projeleri Hazırlanmasına İlişkin Genelge 4 07.06.2011 tarih ve 52289 sayılı 2011/10 Sayılı Orman Sayılan Alanlarda Katı Atık Bertaraf ve Düzenli Depolama Tesislerine Verilecek İzinler 5 13.06.2011 tarih ve 54357 Sayılı 2011/13 sayılı Düzenli Depolama Tesisleri Denetim Talimatnamesi 6 11.10.2011 tarih ve 2878 sayılı 2011/12 sayılı Maden Atıklarının Düzenli Depolanması ve Diğer Düzenli 28

Depolama Tesislerinin Teknik Düzenlenmesine İlişkin Genelge 7 04.07.2012 tarih ve 8865 sayılı 2012/15 sayılı Sondaj Çamurlarının ve Krom Madeninin Fiziki İşleme Tabi Tutulması Sonucu Ortaya Çıkan Atıkların Bertarafına İlişkin Genelge 8 2010/16 05.11.2010 Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmeliğe İlişkin Genelge 9 2011/6 01.04.2011 Düzenli Depolama Tesisi Uygulama Projeleri Hazırlanmasına İlişkin Genelge 10 2011/12 11.11.2011 Maden Atıklarının Düzenli Depolanması ve Diğer Düzenli Depolama Tesislerinin Teknik Düzenlemesine İlişkin Genelge 11 2010/13 27.08.2010 İnert Maden Atıklarının Alan Islahı, Restorasyon, Dolgu Maksadıyla Kullanımı veya Depolanmasına İlişkin Genelge 12 B.K.K. 12.05.1991-91/1551 Çevre Kirliliğine Yol Açan İşletmelerin Faaliyet Kolları İtibariyla Gruplandırılması Hakkında Karar 26.05.1991 20882 13 Atıksu Arıtma Tesisleri Teknik Usuller Tebliği 20.03.2010 27527 29.06.2013 28692 14 Asbest Sökümü İle İlgili Eğitim Programlarına İlişkin Tebliğ 15 Çok Tehlikeli İşlerde Görevlendirilebilecek (C) Sınıfı İş Güvenliği Uzmanları Hakkında Tebliğ 14.06.2013 28677 29

2.4.MEVZUATA YÖNELİK ÖZET AÇIKLAMALAR 2.4.1. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ YÖNETMELİĞİ Bu Yönetmeliğin amacı, Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir. Bu Yönetmelik; a) Çevresel Etki Değerlendirmesi kapsamına giren projelerin işletme öncesi, işletme sırası ve işletme sonrası dönemde izlenmesi ve denetlenmesini, b) Çevresel Etki Değerlendirmesi Başvuru Dosyası, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu ile Proje Tanıtım Dosyasının hangi tür projeler için istenileceği ve içereceği konuları, c) Çevresel Etki Değerlendirmesi sürecinde uyulacak idari ve teknik usul ve esasları, ç) Çevresel Etki Değerlendirmesi için Kapsam Belirleme ve İnceleme Değerlendirme Komisyonunun oluşturulması ile ilgili çalışmaları, d) Çevresel Etki Değerlendirmesi sisteminin, çevre yönetiminde etkin ve yaygın biçimde uygulanabilmesi ve kurumsal yapısının güçlendirilmesi için gerekli eğitim çalışmalarını, kapsar. 2.4.2. ÇEVRE DÜZENİ PLANLARINA DAİR YÖNETMELİK Bu Yönetmeliğin amacı, ülkemizin sahip olduğu doğal, tarihi ve kültürel zenginliğin korunarak kalkınma planları ve varsa bölge planları temel alınarak, ekonomik kararlarla ekolojik kararların bir arada düşünülmesine imkan veren, genel arazi kullanım kararları ile bunlara ilişkin strateji ve politikaları oluşturmak ve çevre kirliliğini önlemek amacıyla nazım ve uygulama imar planlarına esas teşkil etmek üzere bölge ve havza bazında 1/50.000-1/100.000 ölçekteki çevre düzeni planlarının hazırlanmasına, hazırlattırılmasına, onaylanmasına, izlenmesine, denetlenmesine ve bu planlar üzerinde yapılacak değişikliklere ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Bu Yönetmelik, planlama alanı bütününde 1.maddede tanımlanan amaç doğrultusunda hazırlanacak 1/50.000-1/100.000 ölçekteki çevre düzeni planı, revizyon, ilave ve değişikliklerinin hazırlanması, hazırlatılması, onaylanması, uygulanmasının izlenmesi ve denetlenmesine ilişkin usul ve esasları kapsar. 2.4.3. MADENCİLİK FAALİYETLERİ İLE BOZULAN ARAZİLERİN DOĞAYA YENİDEN KAZANDIRILMASI YÖNETMELİĞİ 30

Bu Yönetmeliğin amacı; madencilik faaliyetleri, malzeme ve toprak temini için arazide yapılan kazılar, dökümler ve doğaya bırakılan atıklarla bozulan doğal yapının yeniden kazanılmasına ilişkin usul ve esasları belirlemektir. Bu Yönetmelik, orman sayılan alanlar, tarım veya mera alanları, 17/07/2008 tarih ve 26939 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamı dışında olan madencilik faaliyetleri, su kaynaklarının korunması ile ilgili mevzuata uyulması şartı ile baraj ve gölet projelerinde rezervuar altında kalacak alanlar dışındaki madencilik faaliyetleri, malzeme ve toprak temini için arazide yapılan kazılar, dökümler ve doğaya bırakılan atıklarla bozulan doğal yapının yeniden kazanılmasına ilişkin usul ve esasları kapsar. 2.4.4. HAFRİYAT TOPRAĞI, İNŞAAT VE YIKINTI ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Bu Yönetmeliğin amacı hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıklarının çevreye zarar vermeyecek şekilde öncelikle kaynakta azaltılması, toplanması, geçici biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilişkin teknik ve idari hususlar ile uyulması gereken genel kuralları düzenlemektir. Kaynakları ve bileşenleri yönetmeliğin Ek-1 inde detaylı olarak belirtilen, beşeri faaliyetler ve doğal afetler sonrasında meydana gelen hafriyat toprağı ile inşaat ve yıkıntı atıklarının, üretildikleri yerlerde ayrı ayrı toplanması, geçici olarak biriktirilmesi, taşınması, geri kazanılması, değerlendirilmesi ve bertaraf edilmesine ilişkin esasları kapsamaktadır. 2.4.5. KUM ÇAKIL VE BENZERİ MADDELERİN ALINMASI, İŞLETİLMESİ VE KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ Bu yönetmeliğin amacı orman sayılan alanlar dışındaki yerlerden, kum, çakıl ve benzeri maddelerin çevreye ve insan sağlığına zarar vermeyecek şekilde alınması, işletilmesi ve kontrolü ile ilgili esasları düzenlemektir. Orman sayılan alanlar dışında, ülkenin egemenlik alanlarındaki denizlerden, akarsu ve kuru dere yataklarından, göl yataklarından ve tarım arazilerinden kum, çakıl ve benzeri maddelerin alınması işletilmesi ve kontrolü ile ilgili esasları kapsar. 2.4.6. MADEN VE TAŞ OCAKLARI İŞLETMELERİNDE VE TÜNEL YAPIMINDA TOZLA MÜCADELEYLE İLGİLİ YÖNETMELİK Bu yönetmeliğin amacı maden ve taş ocakları işletmelerinde, tünel yapımında ve tamamlayıcı tesislerinde çalışan işçilerde pnömokonyoz (akciğer toz) hastalığına neden olacak toz oluşumunu önlemektir. Yönetmelik maden ve taş ocakları ile tünel yapımında ve tamamlayıcı tesislerinde tozun kontrolü için uyulması gereken teknik yöntemler ile çalışanların tıbbi kontrol muayenelerini kapsar. 31