ERZURUM İLİNDEKİ TÜKETİCİLERİN SU ÜRÜNLERİ TÜKETİM ALIŞKANLIĞININ BELİRLENMESİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA Pınar OĞUZHAN 1 * Simay ANGİŞ 1 Muhammed ATAMANALP 1 1 Atatürk Üniversitesi Su Ürünleri Anabilim Dalı. Erzurum * pinaroguzhan@atauni.edu.tr ÖZET Bu çalışmada Erzurum ilindeki halkın su ürünleri tüketim alışkanlıkları ve tüketicinin su ürünleri hakkında bilgisini belirlemek amacıyla 1500 kişiye anket yapılmıştır.anket sonuçlarına göre katılanların kırmızı eti birinci sırada (%56), tavuk etini ikinci sırada (%37.33), balık etini ise üçüncü sırada (%6.66) tükettikleri tespit edilmiştir. En çok tüketilen balığın hamsi (%48) olduğu saptanmıştır. Katılımcıların tüketim şekli olarak da kızartma (%40) veya ızgarayı (%40) tercih ettikleri belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Su Ürünleri, Tüketim alışkanlıkları, Anket, Erzurum A RESEARCH ON THE HABITS FISH PRODUCTS CONSUMPTION OF CONSUMERS DETERMINATION IN ERZURUM ABSTRACT In this study, in order to determine fish consumption habit and knowledge about fish products a public survey was carried out on 1500 people in Erzurum. According to survey results, the most people prefer to consume red meat (%56), chicken meat (%37.33) and fish (%6.66) respectively. Hamsi was found the most consumption fish. As the consumption form, people prefer to consume fried (%40) or grill (%40). Keywords: Fish products, Consumer habit, Survey, Erzurum 1
GİRİŞ Son yıllarda artan dünya nüfusu, insan beslenmesinde önemli bir yeri olan hayvansal kökenli protein kaynaklarının yetersizliğine neden olmakta, bu protein açığını en iyi derecede ve ucuz bir şekilde gidermede yararlanılacak kaynakların başında gün geçtikçe önem kazanan su ürünleri gelmektedir (Angiş 2004). Balık eti, beslenme değeri ve özellikle protein kalitesi bakımından mükemmel bir besindir. Ayrıca yağda eriyen vitaminler ile iyot, fosfor ve çinko gibi elementler bakımından da zengindir. Balık eti temel öğe olarak protein, su ve yağ içermektedir. Karbonhidrat, mineral maddeler, vitaminler, enzimler ve hormonları ise az miktarda yapılarında bulundururlar. Balık etinin protein miktarı oldukça sabittir ve çeşitli balık cinsleri arasında çok büyük sapmalar görülmez. Ancak belirli bir ölçüdeki değişimler balığın olgunluk ve beslenme derecesine bağlıdır. Balık eti proteinden başka proteini olmayan azotlu maddeleri de içermektedir. Bu maddeler hem lezzetten hem de bozulma olayından sorumludur. Balık eti esansiyel aminoasitleri (treonin, valin, lösin, izolösin, methiyonin, fenilanalin, triptofan, lizin, histidin, arginin) en uygun oranda içermektedir (Burt, 1988; Göğüş ve Kolsarıcı 1992). Bir çok ülkede su ürünleri tüketimi, beslenme zincirinde önemli bir yere sahipken, 8 bin 300 kilometrelik kıyı şeridine sahip ülkemizde su ürünleri tüketimi kişi başına yıllık ortalama 8 kilogramdır. Türkiye üretim miktarı açısından AB ülkeleri arasında 7. sırada yer almasına rağmen, balık tüketimi açısından Avrupa ortalamasının ancak üçte birini bulmaktadır. Avrupa da kişi başına yıllık ortalama balık tüketimi 20 22 kilogramdır (Anonim 2007). Bu çalışma, Erzurum halkının su ürünleri tüketim anlayışını belirlemek ve tüketicinin su ürünleri hakkında bilgisini ölçmek amacıyla yapılmıştır. MATERYAL ve METOT Anket Formu Araştırmada balık tüketimi hakkındaki anket, 17 55 yaş aralığındaki eğitim düzeyi lise ve üzeri olan Erzurum ilinde yaşayan 1500 kişiye yapılmıştır. Anketin uygulandığı kişilerin 780 i erkek, 720 si ise kadından oluşmakta olup, bu kişilere 15 soru yöneltilmiştir. 2
ARAŞTIRMA BULGULARI Yapmış olduğumuz anketle 1500 kişiye sorduğumuz sorular ve aldığımız cevaplar aşağıda sunulmuştur. 1. Balık eti sever misiniz? Sorusuna ankete katılan kişilerden ; 1280 kişi evet, 220 kişi hayır cevabını vermiştir. 2. Cevabınız hayır ise sebebiniz nedir? a) Kokusu b) Aroma c) Temizlenme güçlüğü d) Hepsi Sorusuna ankete katılan kişilerden ; 120 kişi kokusu, 20 kişi aroması, 20 kişi temizlenme güçlüğü, 60 kişi ise hepsi cevabını vermiştir. 3. Hangi hayvansal ürün türünü daha çok tüketiyorsunuz? a) Tavuk eti b) Balık eti c) Kırmızı et d) Hiç Sorusuna ankete katılan kişilerden; 560 kişi tavuk eti, 840 kişi kırmızı et, 100 kişi balık eti cevabını vermiştir. 4. Aşağıdaki balıklardan hangisini daha çok tüketiyorsunuz? a) Alabalık b) Hamsi c) İstavrit d) Palamut Sorusuna ankete katılan kişilerden; 440 kişi alabalık, 879 kişi hamsi, 12 kişi istavrit, 17 kişi palamut cevabını vermiştir. 5. Balık alırken nelere dikkat ediyorsunuz? a) Türe b) Tazeliğe c) Alınan yerin temizliğine d) Hepsine 3
Sorusuna ankete katılan kişilerden; 20 kişi türe, 480 kişi tazeliğe, 60 kişi alınan yerin temizliğine, 788 kişi hepsine cevabını vermiştir. 6. Balık satın almanızda fiyatı sizin için önemli bir etken midir? Sorusuna ankete katılan kişilerden; 720 kişi evet, 628 kişi hayır cevabını vermiştir. 7. Ne kadar sıklıkta balık tüketiyorsunuz? a) Haftada bir veya daha fazla b) Ayda bir veya daha fazla c) Yılda bir veya daha fazla d) Hiç Sorusuna ankete katılan kişilerden; 12 kişi haftada bir veya daha fazla, 34 kişi ayda bir veya daha fazla, 1302 kişi yılda bir veya daha fazla, 152 kişi hiç cevabını vermiştir. 8. Balık aldıktan ne kadar süre sonra tüketiyorsunuz? a) Hemen b) Ertesi gün c) Bir hafta içinde d) Bir ay içinde Sorusuna ankete katılan kişilerden; 987 kişi hemen, 254 kişi ertesi gün, 107 kişi bir hafta içinde cevabını vermiştir. 9. Balığı tüketene kadar nerede bekletiyorsunuz? a) Açıkta b) Buzdolabında c) Buzlukta d) Derin dondurucuda Sorusuna ankete katılan kişilerden; 196 kişi açıkta, 842 kişi buzdolabında, 280 kişi buzlukta, 30 kişi Derin dondurucuda cevabını vermiştir. 10. İnsan sağlığı açısından balık tüketiminin önemi hakkında ne kadar bilgiye sahipsiniz? a) Sınırlı b) Orta c) Çok d) Hiç Sorusuna ankete katılan kişilerden; 220 kişi sınırlı, 840 kişi orta, 420 kişi çok, 20 kişi hayır cevabını vermiştir. 4
11. Hangi şekliyle balığı tüketirsiniz? a) Kızartma b) Izgara c) Haşlama d) Buğlama e) Tütsüleme f) Konserve ve benzeri Sorusuna ankete katılan kişilerden; 1232 kişi kızartma, 24 kişi Buğlama, 50 kişi ızgara, 42 kişi konserve ve benzeri cevabını vermiştir. 12. Farklı bir aroma denemek ister miydiniz? Sorusuna ankete katılan kişilerden; 790 kişi evet, 558 kişi hayır cevabını vermiştir. 13. Tütsülenmiş balık hakkında herhangi bir bilgiye sahip misiniz? Sorusuna ankete katılan kişilerden; 21 kişi evet, 1479 kişi hayır cevabını vermiştir. 14. Pratiklik açısından işlenmiş balık ürünlerine (konserve, dondurulmuş, tütsülenmiş) yönelir misiniz? Sorusuna ankete katılan kişilerden; 146 kişi evet, 1202 kişi hayır cevabını vermiştir. 15. Aşağıdakilerden hangisi hazır yemek olarak satılsa alırdınız? a) Tütsülenmiş balık b) Dondurulmuş balık c) Konserve balık d) Balık köftesi Sorusuna ankete katılan kişilerden; 794 kişi dondurulmuş balık, 533 kişi konserve balık, 18 kişi tütsülenmiş balık, 3 kişi balık köftesi cevabını vermiştir. SONUÇ Bu anket sonucunda; tüketicilerin balık etini tavuk ve kırmızı etten sonra üçüncü sırada tercih ettikleri, balık tüketiminin insan sağlığına faydalı olduğu hakkında orta düzeyde bilgili olduğu, tütsülenmiş balık hakkında herhangi bir bilgiye sahip olmadıkları, işlenmiş balık ürünlerine sıcak 5
bakmadıkları, ancak Türk mutfağında hazır yemek olarak tüketimde daha çok dondurulmuş balığı tercih ettikleri belirlenmiştir. KAYNAKLAR Anonim 2007. http://www.keyfood.com.tr/ Angiş, S., 2004. Gökkuşağı Alabalığı (O. mykiss) nında Soğuk Tütsülemenin Bazı Önemli Kimyasal ve Duyusal Özellikler Üzerine Etkisi. Atatürk Üniv. Fen Bilimleri Enst. Su Ürünleri Anabilim Dalı. Y. Lisans Tezi. 36 s. Erzurum. Burt, J. R., 1988. Fish Smoking and Drying. Elsevier Applied Science Publishers LTD, London and New York, 166 p. Göğüş, A.K., Kolsarıcı, N., 1992. Su Ürünleri Teknolojisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1243, Ders Kitabı: 358. Ankara. 6