IV.A.2.I. ŞİLE DE DOĞA TURİZMİ VE EKOLOJİK TARIMIN GELİŞTİRİLECEĞİ KÜME

yaratılarak, köy halkının yeni tarımsal üretim modelleri hakkında bilgi sahibi olması sağlanacak ve kamunun vermiş olduğu kredilerle gerekli olan araç ve donatılar temin edilerek köy halkı teşvik edilecektir. Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan av ve avlak rotasyon planları ve kurum görüşü dikkate alınarak, rehberler denetiminde av turizminin gelişmesi teşvik edilecektir. IV.A.2.I. ŞİLE DE DOĞA TURİZMİ VE EKOLOJİK TARIMIN GELİŞTİRİLECEĞİ KÜME Avcıkoru, Üvezli, Yeşilvadi, Ulupelit, Bıçkıdere, Kömürlük, Oruçoğlu, Kervansaray, Esenceli, Darlık Köyleri nden oluşan 9. Küme nin baraj gölü ve orman alanı gibi öne çıkan doğal değerleri mevcuttur. Kümenin fiziksel yapısı incelendiğinde, köy yerleşmelerinin dağınık olmadığı ve ulaşım aksı boyunca yığılma gösterdiği görülmektedir. Bu nedenle tüm köylerin İstanbul la ulaşım bağlantısı güçlüdür. Şile yolunda devam eden genişletme çalışmaları ile de ulaşılabilirlik artırılmaya çalışılmaktadır. Köy yerleşik alanlarının etrafında marjinal tarım toprakları geniş yer tutmaktadır. En önemli geçim kaynakları tarım, hayvancılık ve seracılıktır. Şekil IV.A.26. Şile de Doğa Turizmi ve Ekolojik Tarımın Geliştirileceği Küme Orman Bölge Müdürlüğü nden alınan 2005 yılı verilerine göre, kümenin toplam köy yerleşik nüfusu 3.045 kişidir. Avcıkoru, Bıçkıdere, Esenceli, Oruçoğlu, Ulupelit ve Yeşilvadi Köyleri nde 40 yaş üstü nüfus yoğunlukta olup; Darlık, Kervansaray, Kömürlük ve Üvezli köylerinde genç nüfus daha fazladır. 2000 yılı DİE verilerine göre, kümenin toplam nüfusu 2.805 kişi olarak belirlenmiştir. Toplam nüfusun 1.807 kişisi çalışmakta ve çalışanların % 66,7 si köy yerleşik alanları etrafındaki mutlak ve marjinal tarım toprakları nedeniyle tarım sektöründe istihdam edilmektedir. Gerek İstanbul a gerekse Gebze ye yakınlık dolayısıyla; sanayide 194

istihdam edilenlerin oranı % 7,2 olup hizmette istihdam edilenlerin oranı ise % 26 olarak belirlenmiştir. VİZYON Kümenin planlama vizyonu; alternatif turizm ve ekolojik tarım eksenli ekonomik ve sürdürülebilir gelişmenin sağlanmasıdır. AMAÇLAR Vizyona göre üç ana amaç ortaya çıkmaktadır. Bunlar; Ekolojik tarım ve turizmin ekonomik faaliyet olarak öne çıkacak şekilde gelişmesinin sağlanması, Doğal hayatın sürdürülebilirliğinin sağlanarak; yüklü miktarda yatırımlara gerek kalmadan mevcut doğal değerlerin değerlendirildiği ve kıyı turizmine alternatif olarak geliştirilebilecek doğal turizmin ön plana çıkarılması ve, Kaynak suyu tesislerinin nadir bulunan habitatlara zarar vermesinin engellenmesidir. HEDEFLER Amaçlara yönelik olmak üzere; Ekolojik tarım ve turizm yapmaya elverişli köyler belirlenerek yatırımcıları bu alanlara yönlendirecek uygulama araçlarının geliştirilmesi hedeflenmektedir. Mevcut doğal değerlerin, doğal turizmin gelişmesi ve devamlılığı teminen için korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması hedeflenmektedir. İçme suyu tesislerinin yapıldıkları yerdeki habitatlara verdikleri zararın engellenmesi için; mevcut içme suyu tesislerinin Bıçkıdere ve Kömürlük Köyleri yakınlarında az miktarda bulunan çok nadir turbalık habitatlara zarar verip vermediğinin saptanması ve zarar verdiği durumlarda, bu zararın azaltılması amacıyla gerekli önlemler alınarak bu türlerin devamlılığının sağlanması hedeflenmektedir. STRATEJİLER Hedeflere göre belirlenen stratejiler şunlardır; Pilot projelerin uygulamada olduğu Üvezli, Yeşilvadi, Ulupelit, Bıçkıdere, Kervansaray, Kömürlük Köyleri gibi ekolojik tarıma elverişli köylerdeki mevcut projeler desteklenecek ve metropolde yaşayanların rekreatif ihtiyaçlarına cevap verecek; ekolojik çiftlik ve hobi bahçeleri gibi, yeni projeler geliştirilecektir. Köy halkının eko-tarım hakkında bilinçlendirilmesi ve yüksek verim elde edilmesi amacıyla eko-tarım eğitimi verilecektir. Daha önce konvansiyonel tarıma konu olmaması nedeniyle verimli toprakların bulunduğu küme içindeki köylerde farklı ölçeklerde yapılacak ve üründe çeşitlenmenin sağlanması amacıyla farklı ürünlerin yetiştirileceği bir tarım modeli benimsenecek olup hem tarımsal üretim ölçeğinde, hem de üründe çeşitlilik sağlanacaktır. Eko-tarım ürünleri için uygun pazar araştırması yapılacaktır. 195

Ekolojik tarım için gerekli olan konaklama ihtiyacı ekolojik çiftliklerde ve ev pansiyonculuğu desteklenerek sağlanacaktır. Doğa turizminin gelişeceği köylerde doğal yaşamı inceleme alanları ve manzara izleme noktaları oluşturulacaktır. Esenceli Köyü nde kuş gözleme noktaları ve doğa yürüyüş parkurları oluşturulacaktır. Planda Yeşilvadi Köyü ne önerilen turizm tesis alanı sağlık turizmi için kullanılacaktır. Yeşilvadi Köyü nde mevcut av turizmi potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla kurum görüşü dikkate alınarak buranın avcılık için uygun olup olmadığı saptancak olup ve uygun görülmesi durumunda av ve avlak rotasyon planları ve köyün tanıtımı yapılacaktır. Bölgedeki doğal değerlerin rafting, yamaç paraşütü, dağcılık gibi doğa sporlarına uygunluğu araştırılarak, doğal turizmin geliştirilmesi amacıyla bu sporlara meraklı kitlenin alana çekilmesi ve mevcut diğer potansiyellerin de bu sayede tanıtılması ve ön plana çıkarılması sağlanacaktır. Tarım ve turizm alanında yaşanması amaçlanan gelişmelerin sektörel dağılımda değişikliğe yol açmayacağı öngörülmektedir. Tarımda çalışan nüfus eko-tarım projelerine yönlendirilecek, hizmette çalışan nüfus ise doğal turizmin geliştirilmesinde değerlendirilecektir. Bu nedenle sanayi sektöründe de değişim yaşanmayacaktır. Bıçkıdere ve Kömürlük Köyleri arasında kurulan ve daha sonra genişletilen üç su tesisi ile civar köylere içme suyu götürmek ve su şişeleme fabrikalarına kaynak suyu sağlamak amacıyla kurulan tesislerin verdiği zararın boyutu saptanacak ve söz konusu zararın minimize edilmesi doğrultusunda gerekli altyapı oluşturulacaktır. ARAÇLAR Alan içinde gerçekleştirilecek organik tarım ve çiçek seracılığı ile arıcılık gibi tarımsal faaliyetlerin gelişmesi için İBB, yerel belediyeler, TEMA Vakfı, Toplumsal Kalkınma Gönüllüleri Derneği gibi sivil toplum örgütleri arasında işbirlikleri yaratılarak köy halkının yeni tarımsal üretim modelleri hakkında bilgi sahibi olması sağlanacak ve kamunun verdiği kredilerle gerekli araç ve donatılar temin edilerek köy halkı teşvik edilecektir. Tarımsal üretimde; kalite standartları yüksek ürün yetiştirme, bilgi ve pazarlara erişim gibi üretici geliştirecek konularda il ve ilçe yönetiminin desteği sağlanacak ve uygun pazar ortamı hazırlanacaktır.köylerde kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi amacıyla; doğal, tarihi ve kültürel değerlerin korunarak sürdürülebilirliğini sağlamak ilkesi çerçevesinde geliştirilecek olan sektörel faaliyetlere yöre halkının katılımı sağlanacak ve sahiplenme bilinci arttırılacaktır. Halkın eğitim ve örgütlenme düzeyinin arttırılmasına yönelik olarak eğitimlerin verilmesi için ve girişimcileri teşvike edici kredilerin sağlanması amacıyla Turizm Bakanlığı, Turizm İl Müdürlüğü nün ve yerel yönetimin sivil toplum örgütleriyle işbirliğine gidilecektir. Orman Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanan av ve avlak rotasyon planları kurum görüşü dikkate alınarak belirlenecek ve rehberler denetiminde av turizminin gelişmesi teşvik edilecektir. 196

IV.A.2.j. ÖMERLİ HAVZASI KÜMESİ Ömerli Havzası Kümesi, Ümraniye İlçesi ne bağlı Ömerli İlk Kademe Belediyesi (Ömerli Merkez Mahallesi ve Koçulu Köyü) ve Alemdağ İlk Kademe Belediyesi ne bağlı Hüseyinli, Sırapınar ve Reşadiye Köyleri nden oluşmaktadır. Kümenin toplam nüfusu 2000 yılı DİE verilerine göre 7.404 kişidir. Küme Riva Deresi nin Beykoz İlçesi nden sonraki kısmında Ömerli Baraj Gölü ne kadar devam etmektedir. Fiziksel yapısı incelendiğinde kuru ve sulu mutlak tarım alanları, orman alanları, maden alanları, sanayi alanları ve köylerin kimi bölgelerinde kırsal karakterini kaybetmeye başlamış fiziksel yapı dikkat çekmektedir. İstanbul a ana aks olarak Şile otoyoluyla güçlü ulaşım bağlantısı kümede geliştirilebilecek aktiviteler açısından önem kazanmaktadır. Kümenin temel geçim kaynağı ormancılık, bağ-bahçe tarımı, hayvancılık, kümedeki sanayi alanlarında sanayi işçisi olarak çalışmak ve çevredeki maden ve taş ocaklarına bağlı olarak nakliyecilik yapmaktır. Mutlak tarım alanları üzerinde yer alan sanayi alanlarının doğal yapı üzerinde yarattığı olumsuz etkiler, Ömerli Barajı nın yarattığı buharlaşma yüzünden tarım topraklarında oluşan nemin tarımsal üretim verimini düşürmesi ve maden ile taş ocaklarının oluşturduğu kirlilik ve trafik yoğunluğu kümenin önemli sorunlarındandır. Bunun yanı sıra ikinci konut baskısı ve kümede yaşayanların tarım topraklarını satma eğiliminde olması bölgenin doğal yapısını tehdit eden unsurlardır. Şekil IV.A.27. Ömerli Havzası Kümesi VİZYON Kümenin planlama vizyonu; bölgenin doğal kaynaklarının sürdürülebilirliğinin sağlanması ve geliştirilecek ekonomik fırsatlarla yerel ekonominin güçlendirilerek doğal değerlerle barışık bir ekonomik yapının oluşturulmasıdır. AMAÇLAR Kümede tarım alanları üzerinde hem sanayi alanları hem de konut alanlarının gelişimi açısından bir baskı söz konusudur. Doğal yapı ve değerlerin korunarak sürdürülebilirliğin sağlanması, kümenin geleceği açısından temel amaçlar arasındadır. 197

Tarım topraklarının korunması açısından bölgenin sanayi alanlarından temizlenmesi ve ormancılıkta değişen politikalar, kümede istihdam kaybına neden olacaktır. Bölgedeki geniş tarım topraklarının oluşturduğu potansiyel kullanılarak tarım sektörünün geliştirilmesi, yerel ekonomiyi canlandırmak için bir fırsat olarak değerlendirilmelidir. HEDEFLER Kümenin iki adet planlama hedefi bulunmaktadır. Bunlar; Tarımsal verimliliğin arttırılması ve sürdürülebilir tarımın sağlanması için bölgedeki tarım alanlarının korunması ile, Tarımsal yapıyı canlandırmak için yöreye uygun tarım ürünlerinin araştırılması ve bu ürünlerin pazarda öne çıkanlarının geliştirilmesidir. STRATEJİLER Kümedeki planlama stratejileri şunlardır; Sanayi alanlarının Tuzla da yer alan; o Ömerli de bulunan ve halen faaliyette olan hafriyat-inşaat, petrol, kozmetik, boya, çikolata, çini, yapı ürünleri, tavuk entegre tesisi, kimya, kereste, tuğla fabrikalarının; o Sırapınar daki deterjan, kağıt fabrikalarının, o Hüseyinli deki maden işleme, tavuk entegre tesisi, entegre harç sanayi, plastik fabrikasının, o Reşadiye de bulunan sanayi tesislerinin bu yerleşmeler için belirlenen vizyon doğrultusunda Tuzla da bulunan ihtisas ve karma OSB lere taşınması, Tarımsal yapıyı geliştirmek için Tarım İl Müdürlükleri nin hazırlayacağı tarımsal arazi kullanım planlarına göre tarımsal üretimin geliştirilmesi ve tarımsal yapının örgütlenmesi, pazarlama ve yayım problemlerinin çözülmesidir. ARAÇLAR Tarımsal üretimde; kalite standartları yüksek ürün yetiştirme, bilgi ve pazarlara erişim gibi üreticiye yardım konuları Tarım İl ve İlçe Müdürlükleri nin desteği ile geliştirilecektir. Alan içinde gerçekleştirilecek yeni tarım faaliyetlerinin teşviki ve hayvancılık aktivitelerinin geliştirilmesi amacıyla; Ziraat Bankası ve Tarım Kredi Kooperatifleri, Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri ve İl Özel İdaresi gibi kurumlardan krediler sağlanacaktır. IV.A.2.k. ELMALI HAVZASI KÜMESİ 11. Küme Beykoz İlçesi ne bağlı Çavuşbaşı İlk Kademe Belediyesi nden ve Görele Köyü nden oluşmaktadır. Çavuşbaşı İlk Kademe Belediyesine bağlı mahalleler Çiftlik, Fatih, Çengeldere, Yavuz Selim ve Baklacı dır. 2000 yılı DİE verilerine göre kümenin toplam nüfusu 16.944 kişidir. Elmalı Barajı havza sınırlarının içinde kalan kümede yerleşmenin bir kısmı mutlak ve kısa koruma bandında yer almaktadır. Yerleşmenin kalan kısmı 6831 sayılı Orman Kanun un 2. maddesinin b bendine göre tanımlanan 2b Alanları ndan oluşmaktadır. 198

Elmalı Barajının mutlak ve kısa koruma bandında 401,87 hektar konut, sanayi, ticaret ve donatı alanı kalmaktadır. Yerleşmenin gelişimi özellikle 1988 yılında 2. Köprü nün yapımından sonra hız kazanmıştır. 1999 yılında Çavuşbaşı nın Belde Belediyesi olmasıyla büyüme devam etmiştir. Kümenin ekonomik yapısı incelendiğinde, sanayi ve hizmette çalışanların fazla olduğu anlaşılmaktadır. Kümedeki sanayi alanlarının faaliyet kollarına göre dağılımına bakıldığında ise % 31 lik payla inşaat sektörünün birinci sırada yer aldığı görülmektedir. Şekil IV.A.28. Elmalı Havzası Kümesi. AMAÇLAR Plan bütünlüğü sağlanması açısından, 2b alanlarının kullanımına dair yasal statü kesinlik kazandıktan sonra, plan kararları kamu yararı doğrultusunda yeniden değerlendirmeye alınacaktır. HEDEFLER Yasal sorunlar çözülene kadar bölgede yer alacak fonksiyonları belirleyecek plan kararlarının alt ölçekli planlarda çözümlenişinin, plan notlarıyla açıklanmasına karar getirilmiştir. STRATEJİLER Plan Hükümleri nin Özel Hükümler kısmının 9.1.1.1. maddesine göre Bu planın onay tarihinden itibaren, yasal haklar dışında, Orman İdaresi tarafından ilgili yasanın 2b maddesi gereği orman alanından çıkartılan alanlardan 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu kapsamında kalmayan alanlar; yasallaşan statü çerçevesinde özellikle kamu yararı gözetilerek yeniden değerlendirmeye alınacaktır. ifadesi kümeye ilişkin kullanımların nasıl değerlendirileceğini yansıtılmaktadır. 199

I V.B. DOĞU YAKASI GÜNEY ALT BÖLGESİ Planlama alanı, İstanbul Metropolü Doğu Yakası nda yer almaktadır. Batıda İstanbul Boğazı ile sınırlanan alan doğuda ise Kocaeli İli, kuzeyde Şile ve Beykoz İlçeleri ile sınırlanmaktadır. Planlama alanı; Kadıköy, Üsküdar, Maltepe, Kartal, Pendik, Tuzla, Ümraniye ve Sultanbeyli İlçeleri ni ve bu İlçelerin idari sınırları içinde bulunan Çekmeköy, Taşdelen, Sarıgazi, Yenidoğan, Samandıra, Orhanlı, Akfırat İlk Kademe Belediyeleri ni kapsamaktadır. Şekil IV.B.1. Doğu Yakası Güney Planlama Alt Bölgesi. Planlama süreci; üç grup için geliştırilen genel yaklaşımların 10 farklı küme için detaylandırılması üzerine kurulmuştur. Üsküdar, Kadıköy, Ümraniye Grubu; konumu, tarihsel kimliği, sektörel yapısı, ulaşım bağlantıları, nüfus yoğunluğu vb. birçok bileşen doğrultusunda İstanbul un en önemli alt bölgelerinden birisi olarak dikkat çekmektedir. Doğu Yakası nın merkezi olarak tanımlayabileceğimiz alan için geliştırilen stratejiler mevcut durum ve potansiyeller göz önünde bulundurularak şekillendirilmiştır. İkinci grup; Maltepe-Kartal-Pendik-Tuzla alanıdır. Önemli potansiyellere sahip olan Doğu Yakası Güney Alt Bölgesi, Doğu-Batı Yakası arasındaki konut-iş yeri ilişkilerinin yeniden düzenlenmesi ilkesine paralel olarak ve Üsküdar-Kadıköy alt bölgesi ile mekansal -işlevsel bir bütünlük içinde ele alınmıştır. Bu grup; üst ölçekten gelen ulaşım kararları, mevcut ve geliştırilebilir çalışma alanları, potansiyel dönüşüm alanları ve projeksiyon nüfusu ile ön plana çıkmaktadır. Üçüncü grup için planlama süreci, ekolojik sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde Ömerli-Elmalı Havzaları ve 2B alanları özelinde şekillendirilmiştır. Grup; çalışma alanının kuzeyinde yer alan Sultanbeyli ve TEM otoyolu kuzeyindeki ilk kademe belediyelerinden (Çekmeköy, Taşdelen, Sarıgazi, Yenidoğan, Samandıra, Akfırat) oluşmaktadır. 200

IV.B.1. ALT BÖLGE IV.B.1.a. VİZYON 1/25.000 ölçekli planlama çalışmaları kapsamında; İstanbul Anadolu Yakası 2023 planlama vizyonu; Anadolu Yakası bütününde; ekonomik etkinlik düzeyi açısından (başta hizmet sunumu olmak üzere) kendi içinde dengeli, güçlü ulaşım ilişkilerine sahip, sürdürülebilir yaşam çevrelerinin yaratılması olarak ortaya konmuştur. IV. B.1.b. AMAÇLAR Bu vizyon için dört adet planlama amacı belirlenmiştir. Bunlar İstanbul Doğu Yakası nın; istihdam olanakları ve hizmet sunumları açısından Batı Yakası na olan bağımlılığının en aza indirilmesi, Alt bölgede, fonksiyon alanları arasındaki ulaşım ilişkilerinin güçlendirilmesi Doğal kaynakların ve doğal çevrenin sürdürülebilirliğinin sağlanması Yapılaşmış çevre ve doğal çevre arasındaki ilişkinin dengelenmesidir. IV.B.1.c. HEDEFLER İstanbul Doğu Yakası nın; istihdam olanakları ve hizmet sunumları açısından Batı Yakası na olan bağımlılığının en aza indirilmesi amacına yönelik iki adet hedef belirlenmiştir. Bunlar; Kümeler bazında belirlenecek alanlarda; mevcut ticari aktivite alanlarını ve kentsel hizmet alanlarını geliştirmek ve yeni hizmet alanları oluşturmak, Doğu Yakası için öngörülen projeksiyon nüfusun ihtiyaçları doğrultusunda, 1 kademe ve 2. kademe merkezler ile yeni çekim merkezleri oluşturarak yeni bir merkezler kademelenmesi yaratmaktır. Fonksiyon alanları arasındaki ulaşım ilişkilerinin güçlendirilmesi amacına yönelik iki adet hedef saptanmıştır. Bunlar; Karayolu-denizyolu-demiryolu ulaşım sistemleri arasında entegrasyon sağlamak ve seyahat sayı-maliyetlerini azaltmak, Mevcut ulaşım sistemlerine alternatif olarak, yeni karayolu - denizyolu ve demiryolu sistemleri oluşturmak ve geliştırmektır. Doğal kaynakların ve doğal çevrenin sürdürülebilirliğinin sağlanması amacına yönelik hedef; alt bölge bütününde, ekolojik çevrenin koruma-kullanma dengesini sağlamaktır. Yapılaşmış çevre ve doğal çevre arasındaki ilişkinin dengelenmesine ilişkin hedef ise yapılaşmış çevre ve doğal çevre arasıda tampon bölgeler oluşturmak ve su toplama havzalarında yoğunluk değerlerini belirlemektır. 201

IV.B.1.d. STRATEJİLER Sanayiden dönüşüm öngörüsü ile ilk etapta Kartal ve Tuzla daki sanayi alanlarının yenilenmesine yönelik stratejiler şunlardır; Doğu Yakası nda ihtiyaç duyulan; havalimanı, otogar, lojistik merkez gibi işlev alanları ile üniversite, fuar-kongre merkezi, bölge parkı gibi üst ölçekli donatı alanları, alt bölge dinamiklerinden (mevcut kentsel arsa stoku gibi) yararlanılarak tesis edilecektır. Alt bölge bütününde desantralizasyonu öngörülen sanayi alanlarının nerelerde yer seçtiği ve nerelere transfer edileceği, her küme için ayrı-ayrı ele alınacaktır. Taşınan sanayi tesislerinin mevcut arsa ve/veya yapı stoğunun yeniden ele alınması, kümeler bazında tarif edilemediği durumda 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları na bırakılacaktır. Doğu Yakası nda 1. ve 2. kademe merkezler ve çekim odakları oluşturarak yeni bir merkezler kademelenmesi yaratmak hedefine yönelik dört adet strateji belirlenmiştir; Kartal potansiyel dönüşüm alanı olma özelliği ile merkezler kademelenmesinde; İstanbul un modern kimliğini yansıtan 1.kademe merkez işlevini üstlenecektır. Mevcut durumları itibari ile önemli birer merkez olan Kadıköy-Harem ve Kozyatağı; merkezler kademelenmesi içerisinde diğer birinci derece merkezler olacaktır. Merkezler kademelenmesinde; Üsküdar-Altunizade ve Maltepe ikinci kademe merkezler, Pendik ve Tuzla ise üçüncü derece merkezler olarak tesis edilecektır. Orhanlı da ise çevresindeki diğer işlev alanları ile (Teknopark, Organize Sanayi Bölgesi, Lojistik Merkez, Havalimanı gibi işlevler) ilişkilendirilerek, bir çekim odağı yaratılacaktır. Karayolu-denizyolu-demiryolu ulaşım sistemleri arasında entegrasyon sağlamak ve seyahat sayı-maliyetlerini azaltmak hedefine yönelik stratejiler; Marmaray Projesi kapsamında; E-5 boyunca konumlandırılacak metro güzergahı (birincisi Üsküdar-Ümraniye-Bostancı; ikincisi Pendik-Orhanlı-Tuzla bağlantılarını kapsayacak şekilde) iki toplayıcı ring ile desteklenecektır. Marmaray Projesi mevcut-öneri iskele, otobüs durağı, havalimanı ve diğer raylı sistem istasyonları gibi ulaşım odakları ile ilişkilendirilecektir. Mevcut ulaşım sistemlerine alternatif olarak; yeni karayolu, denizyolu ve demiryolu sistemlerini oluşturmak ve geliştirmek hedefine yönelik iki adet strateji belirlenmiştir; Pendik ve Tuzla İlçeleri içinde kalan lojistik tesisleri, Havalimanı, Sebze Hali, Organize Deri Sanayi - Küçük Sanayi Siteleri ve Pendik Lojistik Limanı gibi işlev alanlarını birbirleri ile ilişkilendirecek demiryolu hattı oluşturulacaktır. Kartal-Pendik-Tuzla İlçe sınırları içinde, E 5 ile TEM otoyolu arasında, doğubatı aksında 1. kademe karayolu arteri oluşturulacaktır. Alt bölge bütününde; ekolojik çevrenin koruma-kullanma dengesini sağlamak amacına yönelik dört adet strateji belirlenmiştir; 202

Planın ilk 10 yıllık etabında; Elmalı ve Ömerli Su Toplama Havzaları nın mutlak ve kısa mesafeli koruma kuşakları yapılaşmadan arındırılacaktır. Mutlak ve kısa mesafeli koruma kuşaklarında bulunan köylerde yapılaşma; 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ile tanımlanan yerleşik alan sınırlar içinde sabitlenecektır. İlk 10 yıllık etapta; Elmalı ve Ömerli Su Toplama Havza sınırları içerisinde kirletici üretim yapan tesisler, organize ve altyapıları oluşturulmuş sanayi alanlarına taşınacaktır. Alt bölge bütününde; ormanlar, özel ormanlar, dere koruma kuşakları, sit alanları gibi doğal ve kültürel değerler, küme ölçeğinde geliştırilecek hedef ve stratejilerle korunacaktır. Yapılaşmış çevre ve doğal çevre arasıda tampon bölgeler oluşturmak ve su toplama havzalarında yoğunluk değerlerini belirlemek hedefine yönelik strateji; ağaçlandırılacak alanların, havza içi rehabilite edilecek konut alanlarının, bölge parkı ve büyük yeşil alanların yapılaşmış çevrenin doğal çevre üzerinde oluşturduğu baskıyı engellemek üzere birer geçiş bölgesi ve tampon bölge olarak kullanılmasıdır. IV.B.1.e. AÇIKLAMALAR Doğu Yakası Güney Planlama Alt Bölgesi 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı genel olarak üç grup yerleşme alanı için geliştirilen yaklaşımlar sonucunda üretilmiştir. Bunlar; 1 Üsküdar, Kadıköy Grubu, 2 Maltepe-Kartal-Pendik-Tuzla Grubu, 3 Ömerli-Elmalı havzaları Grubu olarak tanımlamıştır. Şekil IV.B.2. Doğu Yakası Güney Planlama Alt Bölgesi Planlama Grupları 1 3 ÜMRANİYE HAVZA BATI YAKASI HAVZA DOĞU YAKASI AKFIRAT ÜSKÜDAR SULTANBEYLİ TEM KADIKÖY MALTEPE KARTAL PENDİK TUZLA ORHANLI 2 203

Üsküdar ve Kadıköy Grubu; tarihsel kimliği ve gösterdiği merkez olma özellikleriyle Doğu Yakası nın en önemli ve aktif bölgesi olarak kendini diğer bölgelerden ayırmaktadır. Maltepe-Kartal-Pendik-Tuzla Grubu; üst ölçekten gelen kararlarla önemli işlev alanlarını bünyesinde barındıran, çok merkezli bir İstanbul vizyonunun gerçekleşmesine yardımcı olacak potansiyelleriyle ayrı bir bölge olarak belirlenmiştir. Ömerli Havzaları Grubu; ekolojik sürdürülebilirlik ilkesi bağlamında diğer alanlardan farklı olarak getirilen planlama kararlarıyla özel bir bölge olarak şekillenmiştir. Anılan üç grup için geliştirilen genel yaklaşımlar 10 farklı küme için detaylandırılmıştır. Belirlenen bu kümeler mevcut idari bölünüşlere de bir alternatif niteliğindedir. Şekil IV.B.3. Doğu Yakası Güney Planlama Alt Bölgesi Mevcut İdari Bölünüş Şekil IV.B.4. Doğu Yakası Güney Planlama Alt Bölgesi Kümeleri 204

Nazım İmar Plan ının Mevcut Mer i Planlar ile Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi: Şekil IV.B.5. Üsküdar Mer i Plan Şekil IV.B.6. Üsküdar Nazım Plan Önerisi Şekil IV.B.7. Kadıköy Mer i Plan Şekil IV.B.8. Kadıköy Nazım Plan Önerisi 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı na dayanarak Harem-Haydarpaşa koridoru mer i planlardan farklı olarak özel proje alanı olarak ele alınmış ve Kadıköy ün mevcut merkeziyle entegre bir şekilde E-5 karayoluna kadar uzanan yeni ticaret ve hizmet alanları oluşturulmuştur. 205

Şekil IV.B.9. Havza Yerleşmeleri Mer i Plan -1 Şekil IV.B.10. Havza Yerleşmeleri Nazım Plan-1 Şekil IV.B.11. Havza Yerleşmeleri Mer i Plan -2 Şekil IV.B.12. Havza Yerleşmeleri Nazım Plan-2 İçme suyu havzalarında (mutlak ve kısa mesafede kalan) köy yerleşik alanlarına ilişkin plan stratejisi, karar oluşturma sürecine iştirak eden İSKİ personelinin bilgisi dahilinde geliştirilmiştir. Bu kapsamda köy yerleşik alan sınırlarının 1/5.000 ölçekli planlama sürecinde tespit edileceği ve bu alanlardaki yapılaşmanın dondurulacağı plan hükmüne bağlanmıştır. 206

Şekil IV.B.13. Maltepe Kartal Mer i PlanŞekil IV.B.14. Maltepe Kartal Nazım Plan Maltepe Dragos; bir kentsel dönüşüm alanı olarak ele alınmış olup; kentsel tasarım yarışma projesine konu olması beklenen alanın, işlev ve sınır tayini bu kapsamda yapılmıştır. Alanda alınan cep otogarı kararı İstanbul Büyükşehir Belediyesi-Ulaşım Daire Başkanlığı Ulaşım Planlama Müdürlüğü ile yapılan görüşmelere dayanmaktadır. Şekil IV.B.15. Orhanlı Pendik Mer i PlanŞekil IV.B.16. Orhanlı Pendik Nazım Plan 207

Maltepe İlçesi nde, askeri alanlarla çevrelenmiş orman niteliğine de sahip yapılaşmamış alan, Bölge Parkı olarak değerlendirilecektir. Bölge Parkı nın kuzey batısında alınan cezaevi kararı İstanbul Büyükşehir Belediyesi- Planlama ve İmar Daire Başkanlığı, Şehir Planlama Müdürlüğü nden alınan bilgilere ve 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı nın aldığı üst ölçekli planlama kararına dayanmaktadır. Bu alanda inşaat süreci başlamıştır. Üst ölçekli 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı doğrultusunda ulaşım sistemleriyle, sanayi alanları, fuar alanı ve Tuzla Tersanesi ne entegre olacak şekilde, Tuzla İlçesi nin kuzeyindeki rezerv alan lojistik bir merkez oluşturmak için ayrılmıştır. Tarım alanları üzerinde yer alan ve büyük alan kullanışını gerektiren lojistik işlevi için kamu yararı ilkesi esas alınmıştır. Şekil IV.B.17. Akfırat Mer i Plan Şekil IV.B.18. Akfırat Nazım Plan Tuzla Orhanlı da yer alan Organize Sanayi Bölgesi nin batısında çevre fonksiyonlarla ilişkili olarak bir ticaret merkezi (çekim merkezi) üst ölçekli 1/100.000 Çevre Düzeni Planı na dayanarak oluşturulacaktır. Lojistik Merkez in güneyinde bulunan ve havalimanına komşu olan alan, mevcut eğilimler doğrultusunda hal olarak (sebze-meyve hali) düzenlenecektir. Üst ölçekli plan kararları ve mevcut gelişme dinamikleri göz önünde bulundurularak; Organize Sanayi Bölgesi nin güneyine teknoloji geliştirme parkı alanı ayrılmıştır. 208

Şekil IV.B.19. Çekmeköy -Tasdelen Mer i Plan Şekil IV.B.20. Çekmeköy -Tasdelen Nazım Plan Akfırat Çekmeköy Alemdar Taşdelen vb. havza içi konut alanlarında (Orta ve Uzun Mesafeli Koruma Kuşakları) yoğunluk değeri 25 kişi/hektardır. Bu yoğunluk değerlerinin küme içerisindeki dağılımında eşitlik ilkesi aranmayacaktır. Şekil IV.B.21. Tuzla Mer i Plan 209

Tuzla İlçesi nde E 5 boyunca devam eden çeşitli sanayi faaliyetleri; mekânsal ve işlevsel olarak yenilenerek, ticaret-hizmet alanlarına dönüştürülecektir. Ayrıca, TOKi nin planlarını hazırladığı konut alanı OSB nin güneyinde konumlandırılmıştır. Şekil IV.B.22. Tuzla Nazım İmar Plan Önerisi 210

IV.B.1.f. ARAÇLAR Doğal kaynakların ve doğal çevrenin sürdürülebilirliğinin sağlanması amacı doğrultusunda ekolojik çevrenin koruma-kullanma dengesi sağlanması hedeflenmektedir. Buna göre kullanılabilecek araçlar şunlardır; Yasal/Yönetsel/İdari/Kurumsal Araçlar: Öncelikli olarak su toplama havzaları ve orman alanlarında 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı ile öngörülen sürdürülebilirlik ilkesine yönelik uygulamalar 3621 sayılı Çevre Kanunu uyarınca ele alınacaktır. Mutlak ve kısa mesafeli havza koruma kuşaklarının yapılaşmadan arındırılması İstanbul Su ve Kanalizasyon İşletmeleri-İSKİ yetkisindedir. Orman alanları ile ilgili uygulamalar 6831 sayılı yasa kapsamında yapılacaktır. 2B alanları ile ilgili uygulamalar Anayasa nın 169. ve 170. maddeleri ve 6831 sayılı Orman Kanunu kapsamında yapılacaktır.belli DEĞİL HENÜZ Özel orman alanları ile uygulamalar 6831 sayılı Orman Yasası kapsamında ele alınacaktır. Bu alanlarla ilgili uygulamalar ilgili yasanın 52. Maddesi ne dikkate alınarak oluşturulan 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı Plan Hükümleri uyarınca hazırlanacak 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ile yapılacaktır. Mera alanlarında yapılacak uygulamalar 4342 sayılı yasa kapsamında yapılacaktır. Teknik/Fiziki Araçlar: Yukarıda adı geçen alanlar ile ilgili uygulamalar ilgili kurulun olumlu görüşü alınmak koşulu ile, İBB tarafından hazırlanacak 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları ile yapılacaktır. Su Toplama Havzası Kısa Mesafeli Koruma Kuşağı içinde bulunan tarihi açıdan değer teşkil eden köy yerleşik alan sınırları ve yapı-nüfus yoğunlukları, İBB tarafından İSKİ den olumlu görüş alınarak hazırlanacak 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ile belirlenecektır. Mülkiyet-Arazi Kullanım Hakkı Araçları: İçme suyu havzalarında uygulama aracı olarak tanımlanan kamulaştırma işlemleri İSKİ tarafından yapılacaktır Yapılaşmış çevre ve doğal çevre arasındaki ilişkinin dengelenmesi amacı kapsamında; ormanlar, özel ormanlar, dere koruma kuşakları, sit alanları gibi doğal ve kültürel değerler korunacaktır. Buna göre kullanılabilecek araçlar şunlardır; Yasal/Yönetsel/İdari/Kurumsal Araçlar: Koruma alanları olarak tanımlanan arkeolojik-kentsel ve doğal sit alanları ile ilgili uygulamalar; 2863 Sayılı Kültür Ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu uyarınca; Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulları denetiminde yapılacaktır. Boğaziçi alanı olarak 2960 sayılı Boğaziçi Kanunu ile tanımlanmış alanda uygulamalar bu kanun uyarınca yapılacaktır. 211

Mera alanlarında, 1/25.000 plan karaları uyarınca Kamu Yararı İlkesi esas alınarak Tarım İl Müdürlüğü nün olumlu görüşü ile rekreatif kullanımlar yer alabilir. Orman alanları ile ilgili uygulamalar 6831 sayılı yasa kapsamında yapılacaktır. Kıyı alanlarında yapılacak uygulamalar 3621 sayılı Kıyı Kanunu kapsamında yapılacaktır. Dere koruma kuşaklarının yapılaşmadan arındırılması İSKİ yetkisindedir. Teknik/Fiziki Araçlar: Yukarıda adı geçen özel alanlar ile ilgili uygulamalar ilgili kurulun olumlu görüşü alınmak koşolu ile, İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanacak 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları ile yapılacaktır. Kıyı alanlarında Kamu Yararı İlkesi esas alınarak, üretilmiş 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planları uyarınca hazırlanacak 1/ 5.000 ölçekli Nazım İmar Planları Ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları ile uygulama yapılacaktır. Bu alanlar özel proje alanları olarak değerlendirilerek kentsel tasarım projeleri yarışmalar yoluyla elde edilebilir İstanbul Doğu Yakası nın; istihdam olanakları ve hizmet sunumları açısından batı yakasına olan bağımlılığının en aza indirilmesi planlama sürecini şekillendiren en önemli amaç olarak tanımlanmıştır. Mevcut ticari aktivite alanlarını ve kentsel hizmet alanlarını geliştirmek ve yeni hizmet alanları oluşturmak çerçevesinde; İstanbul un tek merkezli gelişiminin kanat çekim merkezleri ile desteklenmesi ve bu doğrultuda oluşturulacak yeni merkezler kademelenmesi ile iki yaka arasındaki hizmet arz ve talebinin dengelenmesi sağlanacaktır. Merkezler kademelenmesinin yaratılmasında sanayi alanlarının dönüşümü ve desantralizasyonu söz konusu olmaktadır. Buna göre sanayi desantralizasyonu için kullanılabilecek araçlar şunlardır; Yasal/Yönetsel/İdari/Kurumsal Araçlar: Konut dışı işlev alanlarına yönelik uygulamalar 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu ve ilgili yönetmeliklerine uygun olarak yapılacaktır. Teknik/Fiziki Araçlar: 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı dahilinde tanımlanmış olan Tuzla OSB ve Pendik sanayi alanları dışında kalan sanayi fonksiyonlarının Tuzla OSB, Gebze OSB ve Pendik sanayi alanlarının tam kapasite kullanımları sonucu bu alanlarda değerlendirilmesi sağlanacaktır. Bu doğrultuda; İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanacak 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ile belirlenen alt sektörler bazında desantralizasyon çalışmaları uygulanacaktır. Mülkiyet-Arazi Kullanım Hakkı Araçları: 1/5.000 ve 1/1.000 ölçekli Nazım İmar ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları onandıktan sonra 3194 sayılı İmar Kanunu ile tanımlanmış (kamulaştırma,,trampa, satın alma vb.) uygulama araçları olarak kullanılabilir. Merkezler kademelenmesi için kullanılabilecek araçlar şunlardır; 212

Yasal/Yönetsel/İdari/Kurumsal Araçlar: Uygulamalar, 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı plan hükümleri dahilinde öngörülen merkezler kademelenmesi çerçevesinde yapılacaktır. Teknik/Fiziki Araçlar: Desantralize edilen sanayi alanlarının arsa-yapı stoku 1/25.000 ölçekli plan kararları doğrultusunda; İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanacak 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları dahilinde işlevlendirilecektir Özel proje alanı olarak tanımlanan Kartal ve Kadıköy (Harem-Haydarpaşa) 1.derece merkez alanları ve Maltepe Dragos için yapılacak uygulamalar üretilecek 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları na uygun olarak hazırlanacak kentsel tasarım projeleri kapsamında yapılacaktır. Kentsel tasarım projeleri yarışmalar yolu ile elde edilebilir. Ekonomik/Finansal/Bütçesel Araçlar: Kartal ve Kadıköy (Harem-Haydarpaşa) Özel Proje Alanları için geliştirilecek projelerin uygulanması, Nazım ve Uygulama imar planlarının üretimi aşamasında hazırlanacak olan finans-yönetim uygulama rehberi kapsamında finansman ve yönetim modeli (Kamu Yönetimli Liderlik Modeli, Özel Yönetimli Liderlik Modeli, Kamu+Özel Sektör Ortaklığı vb.) belirlenecektir. Teknoloji Geliştirme Parkları için kullanılabilecek araçlar şunlardır; Yasal/Yönetsel/İdari/Kurumsal Araçlar: Teknopark alanları ile ilgili uygulamalar, 4691 sayılı Teknoloji Geliştırme Bölgeleri Kanunu ve ilgili yönetmelik uyarınca yapılacaktır. Teknik/Fiziki Araçlar: Bu alanlarla ilgili uygulamalar; 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı çerçevesinde üretilecek 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları dahilinde yapılacaktır. Ekonomik/Finansal/Bütçesel Araçlar: Finans- yönetim uygulamaları Fuar Alanları için kullanılabilecek araçlar şunlardır; Teknik/Fiziki Araçlar: Bu alanlarla ilgili uygulamalar; 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı çerçevesinde üretilecek 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları dahilinde yapılacaktır. Lojistik Merkezler için kullanılabilecek araçlar şunlardır; Teknik/Fiziki Araçlar: Bu alanlarla ilgili uygulamalar; 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı çerçevesinde üretilecek 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları dahilinde yapılacaktır. 213

Alt bölgede, fonksiyon alanları arasındaki ulaşım ilişkilerinin güçlendirilmesi amacı doğrultusunda; mevcut ulaşım sistemlerine alternatif olarak, yeni karayolu - denizyolu ve demiryolu sistemlerini oluşturmak ve geliştirmek ve karayolu-denizyolu-demiryolu ulaşım sistemleri arasında entegrasyon sağlamak hedeflerine ulaşmak için kullanılabilecek araçlar şunlardır Yasal/Yönetsel/İdari/Kurumsal Araçlar: 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı kapsamında öngörülen karayolu ve alternatif ulaşım bağlantıları ve cep otogarları ile ilgili uygulamalar İBB Ulaşım Daire Başkanlığı tarafından yapılan ve yapılmakta olan çalışmalar kapsamında değerlendirilecektir. Marmaray Projesi uygulamaları, T.C Ulaştırma Bakanlığı, DLH (Demiryolları Limanlar Hava Meydanları İnşaatı) Genel Müdürlüğü tarafından yürütülmektedir. Havalimanı ve havalimanı rezerv alanı ile ilgili uygulamalar, T.C Ulaştırma Bakanlığı DLH Genel Müdürlüğü tarafından yapılacaktır Teknik/Fiziki Araçlar: Ulaşım ile ilgili kararlar öncelikli olarak halihazırda devam eden ulaşım projeleri (Marmaray Projesi vb.) kapsamında değerlendirilecektir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından gerçekleştırilen bütün yol döşeme, gibi altyapı çalışmaları bitirilecektir. IV.B.1.g. UYGULAMA ADIMLA RI 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı nın uygulama etapları tanımlanırken sürdürülebilirlik ve yaşam kalitesinin yükseltilmesi odaklı iki öncelikli konu belirlenmiştir. Bu çerçevede sürecin tanımı İSKİ nin havzalar üzerindeki çalışmaları için tanımlanan süreç (10 yıl) ile çakıştırılarak değerlendirilmiştir. Bu etaplamada planla öngörülen öncelikli müdahale alanları belirlenmiştir. Planın ikinci etabı ise birinci etap uygulamalarının etkisi ile oluşacak çalışmaları içermektedir. İkinci etap, birinci etapta başlayan uygulamaların devamını ve yeni uygulamaları bir arada içermektedir. 1.ETAP- (1-10 yıl) Planlama sürecinin ilk 10 yıllık etabı, iki temel ilke üzerinde yoğunlaşmaktadır. Planlama ilkelerinden biri olarak 1/100.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı nda da tanımlanmış olan sürdürülebilirlik kapsamında, orman alanları ve içme suyu havzaları öncelikli müdahale alanları olarak tanımlanmıştır. İlk etapta tarif edilen bir diğer ilke kararı uygulaması ise, yaşam kalitesi odaklıdır. İstanbul da yaşam kalitesinin yükseltilmesi 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı nı da şekillendiren temel öğelerden bir tanesidir. Bu doğrultuda; kentin en önemli sorunu olarak tariflenen iki yaka arasındaki eşitsizliklerin giderilmesi amacı altında alt başlıklar tanımlanmıştır. Ömerli Elmalı İçme Suyu Havzası: Ömerli ve Elmalı İçme Suyu Havzaları nda, mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında İSKİ tarafından halihazırda yürütülmekte olan kamulaştırma işlemleri, planlama sürecinin ilk etabında devam edecektir. 10 yıllık etap sonunda havza içi mutlak ve kısa mesafeli koruma kuşakları (köy yerleşik 214

alanları hariç- İSKİ nin olumlu görüşü ile sınırları, üretilecek 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ile belirlenecek olan) yapılaşmadan arındırılmış olacaktır. Şekil IV.B.23. Planlama Etapları Sanayi Alanlarının Desantralizasyonu 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı dahilinde öngörülen sanayi alanları dışında kalan sanayi alanları, bölgesel yaklaşım çerçevesinde desantralize edilecektir. 1/25.000 ölçekli İstanbul Nazım İmar Planı nda belirlenen organize sanayi bölgeleri, küçük sanayi siteleri ve diğer sanayi alanlarının tam kapasite kullanımı sağlanacaktır. İBB tarafından hazırlanacak 1/5000 ölçekli Nazım İmar Planları ile belirlenen alt sektörler bazında sanayi desantralize edilecektir. Öncelikli desantralizasyonu yapılacak sanayi alanları; Kartal Sanayi Alanı, Tuzla E-5 üstü sanayi alanları, Kadıköy İlçe sınırları içinde kalan Küçükbakkalköy Gümrük sahası çevresindeki sanayi alanlarıdır. Sanayi desantralizasyonu kapsamında; mevcut durumda % 40 kapasite kullanımlı Tuzla OSB ve % 30 kapasite kullanımlı Gebze OSB alanları iki önemli odak olarak ele alınacaktır. Tuzla OSB ve Pendik Sanayi Alanları nın tam kapasite kullanımını takip eden süreçte; 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları kapsamında tanımlanan diğer sanayi alanları kanat çekim merkezi olarak tanımlanan Gebze Organize Sanayi Alanı na yönlendirilecektır. Desantralize edilen sanayi alanlarının arsa-yapı stoku 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı kararları doğrultusunda; 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları dahilinde işlevlendirilecektir. Merkezler Kademelenmesi: Merkezler kademelenmesinde ilk etapta gerçekleştirilecek uygulamalar dönüşüm alanları öncelikli olarak yapılacaktır. 1/25.000 Ölçekli Nazım İmar Planı dahilinde Kartal 1. kademe merkez olarak belirlenmiştir. Sanayi desantralizasyonu sürecinin tamamlanması doğrultusunda; bu alan, özel proje alanı olarak ele alınacaktır. 215

Şekil IV.B.24. Sanayi Alanları Desantrilizasyonu Yapılan yarışma ile üretilen kentsel tasarım projesi göz önünde bulundurularak 1/5.000 ölçekli Nazım ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları üretilecektir. Nazım ve Uygulama İmar Planlarının üretimi aşamasında hazırlanacak olan finans-yönetim uygulama rehberi kapsamında; projenin finansman ve yönetim modeli (Kamu Yönetimli Liderlik Modeli, Özel Yönetimli Liderlik Modeli, Kamu-Özel Sektör Ortaklığı vb.) belirlenecektir. Bu alanda uygulamalar, sanayi desantralizasyon sürecinin tamamlanması ile başlayacaktır. Kadıköy ve Üsküdar 1.Kademe Merkezleri sınırlarında kalan Harem ve Haydarpaşa alanları da özel proje alanları olarak tanımlanmıştır. Bu alanlarda yapılacak uygulamalar yine 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı çerçevesinde üretilecek 1/5.000 ve 1/1.000 ölçekli Nazım ve Uygulama İmar Planları ile yapılacaktır. Özel proje alanı olarak tanımlanan bu alanlarda kentsel tasarım projeleri yarışmalar ile elde edilebilir. Şekil IV.B.25. 1. Etap Merkezler Kademelenmesi 216

Tuzla ve Pendik Kümeleri içinde planlama süreci dahilinde yer alacak yeni fonksiyon alanları göz önünde bulundurularak, öngörülen işlev alanlarını destekleyecek 3. kademe merkez alanları oluşturulacaktır. Maltepe Dönüşüm Alanı, bir diğer merkez alanı olarak 1.etapta değerlendirilecektir. Ulaşım: Doğu Yakası Güney Alt Bölgesi bütününde mekansal düzenlemeler, merkezler kademelenmesi ilkesi çerçevesinde gerçekleştirilecektir. Bu doğrultuda; ilk etapta ulaşım ilişkileri yeniden ele alınacaktır. Öncelikli olarak karayoluna alternatif oluşturabilecek sistemlerin geliştirilmesi ön plana çıkmaktadır. Demiryolu sistemlerinin; metro, hafif raylı sistemler, banliyö hattı vb. olarak detaylandırılması ve Marmaray Projesi nin tamamlanması mekansal düzenlemeler açısından planın ilk aşamasını oluşturmaktadır. Marmaray Tüp Geçiş projesi 2008 yılında tamamlanması öngörülen bir projedir. Projeyi desteklemek amacı ve Doğu Yakası bütününde ulaşımın kesintisiz sağlanması kurgusu üzerinden gidilerek öncelikli olarak tamamlanacak demiryolu hatları ise; Kadıköy - Kartal Metro Hattı ve Altunizade- Ümraniye-Dudullu Hafif Metro Hattı olarak tanımlanmaktadır. Öngörülen merkezler kademelenmesi ve diğer işlev alanları arasındaki ilişkilerin güçlendirilmesi amacıyla Sabiha Gökçen Havalimanı nın güneyinden başlayan Maltepe ye kadar uzanan, E-5 ile bağlantı sağlayan 1. kademe ulaşım aksı oluşturulacaktır. Birinci etap dahilinde mevcut karayolu ulaşım sistemlerinin iyileştirilmesi ve Ulaşım Master Planı çerçevesinde ele alınması gerekmektedir. Demiryolu ve karayolu ulaşım sistemlerine ek olarak; sistemler arası eşgüdüm sağlanarak deniz yolu ulaşım sistemlerinin kullanımının etkinliği sağlanacaktır. Kadıköy, Üsküdar, Kartal, Pendik, Tuzla İskeleleri, mekansal ve işlevsel olarak yeniden şekillendirilecektir. Bu doğrultuda; şehir içi ve şehir dışı vapur seferleri, diğer ulaşım sistemleri ve diğer deniz ulaşımı odakları ile eşgüdümlü olarak düzenlenecektir. Planlama sürecinde, Harem Otogarı nın dönüşüm alanı olarak ele alınması ile birlikte Anadolu Yakası özelinde alternatif otogar alanlarının oluşturulması gerekmektedir. Bu doğrultuda alt bölge bütününde iki adet cep otogarları geliştirilecektir. İlk etapta, Dudullu Çalışma Alanı ile ilişkili olarak Ümraniye İlçesi nde TEM üzerinde bir cep otogarı yer alacaktır. Lojistik Merkez: Tuzla İlçesi sınırları içinde TEM üzerinde Tuzla Organize Sanayi Bölgesi nin kuzey batısında Lojistik Merkez oluşturulmuştur. Lojistik Merkez in yerseçim kararlarında; üst ölçekten gelen İstanbul un doğusu ve batısı arasındaki yük hareketlerinin denizyolu ve raylı sistemler üzerinden gerçekleşmesi ilkesi ön planda tutulmuştur. Lojistik Merkez, TEM otoyolu, yük taşımacılığı için öngörülen demiryolu hattı (Pendik limanı ve lojistik merkez arasındaki), Tuzla Tersanesi, Sabiha Gökçen Havalimanı bağlantıları ile karayolu, denizyolu ve demiryolu ulaşım sistemlerinin kesişiminde yer almaktadır. Lojistik Merkez, 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı dahilinde öngörülen İstanbul Teknoloji Parkı, Tuzla Organize Sanayi Bölgesi, Pendik Sanayi Alanı gibi büyük ölçekli fonksiyon alanları ile ilişkilendirilmesi açısından da konumu nedeniyle bağlayıcı bir odak niteliği taşımaktadır. Lojistik Merkez in oluşturulmasına yönelik uygulamalar her iki etap dahilinde ele alınacaktır. Öncelikli olarak altyapı projeleri ve ana işlev alanlarının oluşturulması gerekmektedir. 217

İlk etapta lojistik yük odakları (TIR-kamyon parkı, gümrük alanları, depo alanları vb.) ve aktarma merkezlerine yönelik uygulamalar tamamlanacaktır. Sabiha Gökçen Havalimanı: Plan dahilinde öngörülen iki yaka arasındaki (ekonomik, işlevsel ve ulaşım ilişkileri açısından) dengenin sağlanması ve bu doğrultuda yaşam kalitesinin yükseltilmesi ilkesi kapsamında; Sabiha Gökçen Havalimanı planlama kararlarını yönlendiren önemli bir belirleyici olarak değerlendirilmiştir. Anadolu Yakası bütününde, 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planıçerçevesinde öngörülen üst ölçekli işlevlerin (Lojistik Merkez, Teknopark, Tuzla Tersanesi, Tuzla OSB Ve Gebze OSB Vb.) yer seçmesi; havayolu sistemine olan gereksinimi arttıracaktır. Bu nedenle, mevcutta % 30 kapasite ile kullanılan Sabiha Gökçen Havalimanı nın Atatürk Havalimanı na alternatif teşkil edebilecek şekilde ve tam kapasite kullanılması gerekmektedir. İlk etapta Sabiha Gökçen Havalimanı nın tam kapasite kullanıma ilişkin düzenlemeler yapılırken diğer yandan da 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı nda öngörülen havalimanı rezerv alanının kullanımına ilişkin proje çalışmaları ( proje üretim, yönetim organizasyon, etaplama vb.) eşgüdümlü olarak sürdürülecektir. Fuar Alanı: Pendik İlçesi sınırları içinde ve TEM otoyolunun güneyinde; çevredeki Üniversite, Organize Sanayi Alanı, Lojistik Merkez Ve Teknopark ile bağlantılı olarak fuar ve sergileme alanı oluşturulacaktır. Doğu Yakası için öngörülen vizyon çerçevesinde hizmet üretiminin sunumu açısından önemli bir odak olarak nitelendirilen alan yaklaşık 50 hektarlık bir yüzeye yayılmaktadır. İstanbul Teknoloji Parkı-İTEP: Sabiha Gökçen Havalimanı, Lojistik Merkez ve Pendik Sanayi Alanları nın kesişiminde, bu alanları destekleyen ve Doğu Yakası bütününe hizmet edebilecek 320 hektar alana sahip bir teknoloji geliştirme parkı oluşturulacaktır. Maltepe Bölge Parkı: Maltepe İlçesinde; Yakacık Orman Alanı nın doğusunda ve Maltepe Üniversitesi çevresinde, Doğu Yakası bütününe hizmet edecek yaklaşık 563 ha alan kaplayan bölge parkı oluşturulacaktır. Bölge Parkı ile ilgili kentsel tasarım projeleri 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı kararları doğrultusunda üretilecek olan 11/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları çerçevesinde, yarışmalar yoluyla elde edilebilir. Konut Alanları: Doğu Yakası Güney Alt Bölgesi bütününde, yaşam kalitesinin yükseltilmesi ilkesi kapsamında konut alanlarının donatı standartları göz önünde bulundurularak iyileştirilmesi ve/veya yenilenmesi söz konusu olmaktadır. Uygulama sürecinin ilk etabında, farklı nedensellik altyapılarına bağlı olarak (kaçak yapılaşmadoğal afet riskleri vb.), dönüşüm alanı olarak tanımlanan konut alanları üzerinde müdahaleler yapılacaktır. Planda belirtilen bu alanlar ile ilgili uygulamalar, 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı dahilinde öngörülen yoğunluk kademelenmesi çerçevesinde, üretilecek 11/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları dahilinde oluşturulacak kentsel tasarım projeleri ile yapılacaktır 2. ETAP ( 11-16 yıl) 1.etapta uygulanacak projeler, planlama alanı bütününde işlevsel ve mekansal anlamda birer çekim odağı yaratılmasına yöneliktir. Bu alanların dönüşümü ile etki alanlarında öngörülen sıhhileştirme-dönüşüm ve yenileme çalışmalarının tetiklenmesi 218

söz konusu olacaktır. Bu doğrultuda 2.etap çalışmaları 1.etapta başlanan uygulamaların devamı niteliğindedir. Bunlara ek olarak; 1.etap uygulamaları bittikten sonra yapılacak yeni uygulamalar 2.etap dahilinde ele alınacaktır. Ömerli Elmalı İçme Suyu Havzası: 1.etap dahilinde; mutlak ve kısa mesafeli koruma kuşaklarında yapılaşmanın sınırlandırılmasından sonra 2. etapta havza içi orta ve uzun mesafeli koruma kuşakları için 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı çerçevesinde öngörülen fonksiyon alanlarına dair uygulamalar; (İSKİ den olumlu görüş alınarak) üretilecek 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları ve ilgili belediyelerce hazırlanacak 1/1.000 ölçekli Uygulama İmar Planları ile yapılacaktır. Merkezler Kademelenmesi: İlk etapta oluşturulacak işlev alanlarını destekler nitelikte olmak üzere mevcut merkez alanları da yeniden ele alınacaktır. Bu aşamada 1. etapta Haydarpaşa ve Harem Dönüşüm Alanları ile merkez oluşumlarına konu olan Kadıköy ve Üsküdar, 2. etapta geleneksel merkez alanlarında rehabilitasyon çalışmaları ile yeniden ele alınacaktır. Şekil IV.B.26. 2. Etap Merkezler Kademelenmesi Tuzla Orhanlı da; Tuzla Organize Sanayi Bölgesi, teknopark, konut alanları ve diğer işlev alanlarını destekler nitelikte bir çekim merkezi oluşturulacaktır. Planlama süreci sonunda öngörülen işlev alanları ile sanayi, teknoloji üretim ve geliştirme hizmetlerinin aktif bir şekilde yer aldığı alanda çekim merkezinin oluşumuyla uzmanlaşmış ticaret-hizmet ve kültür endüstrileri odaklı bir gelişim sağlanarak, işlevsel bütünlük kurulacaktır. 1. etap uygulamalarına konu olan Maltepe Merkez, Kartal Merkez, Tuzla Merkez ve diğer alt merkezlerle ilgili uygulamalar; alt ölçekte yapılacak etaplama çalışmaları uyarınca, 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı süreci için öngörülen 2. etap içerisinde devam edecektir. Çalışma alanları: Elmalı Su Toplama Havzası sınırları içinde kalan Dudullu Organize Sanayi Bölgesi mevcut sınırlar çerçevesinde sağlıklaştırılarak çalışma alanı olarak tanımlanmıştır. Bunlar; planlama sürecinin ilk etabında hazırlanacak 1/5.000 ölçekli Nazım İmar Planları doğrultusunda uygun görülen alt sektörler bazında yeniden işlevlendirilecektir. 219

Ulaşım: Marmaray Tüp Geçiş Projesi nin 1.etapta tamamlanması ile Doğu ve Batı Yakası arasındaki geliş gidişler raylı sistemler ile desteklenmiş olacaktır. Doğu Yakası genelinde ulaşım ilişkilerinin kesintisiz olarak sağlanması amacı ile raylı sistemler detaylandırılacaktır. Bu doğrultuda 1.etapta oluşturulan; Kadıköy - Kartal Metro Hattı ve Altunizade-Ümraniye-Dudullu Hafif Metro Hatları na ek olarak, Kartal Hafif Metro Hattı, Kartal-Pendik-Tuzla Metro Hattı, Ümraniye-Bostancı Metro Hattı ve Üsküdar Beykoz Hattı uygulamaları tamamlanacaktır. Ulaşım odağı olarak Doğu Yakası genelinde cep otogarları oluşturulacaktır. İlk etapta Dudullu da oluşturulan cep otogarına ek olarak 2.etapta, Tuzla İlçesi sınırlarında kalan Lojistik Merkez in kuzeyinde bir diğer cep otogarı oluşturulacaktır. Lojistik Merkez: İlk etapta lojistik yük odakları (TIR/kamyon parkı, gümrük alanları, depo alanları vb.) ve aktarma merkezlerine yönelik uygulamalar tamamlandıktan sonra, özel sektörün alana çekilmesiyle detaylı uygulamalar sürdürülecektir. 2.etapta lojistik hizmet birimleri ve donatı alanlarının oluşturulmasıyla planlama süreci sonunda diğer işlev alanları ile işlevsel ve mekansal açıdan bağlantıları sağlanmış aktif bir lojistik merkez oluşturulacaktır. Sabiha Gökçen Havalimanı: İlk etapta Sabiha Gökçen Havalimanı nın tam kapasite kullanıma ilişkin düzenlemeler yapıldıktan sonra 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı nda öngörülen havalimanı rezerv alanının kullanımına ilişkin proje çalışmaları (proje üretim, yönetim organizasyon, etaplama vb.) uygulamaya başlanacaktır. Bu doğrultuda havalimanı, rezerv alanı ile birlikte ele alınarak tam kapasite kullanımı sağlanacaktır. Fuar Alanı: Dudullu Çalışma Alanı ile işlevsel açıdan desteklenecek olan yaklaşık 45 hektarlık bir alan kaplayan Dudullu Fuar Alanı, çalışma alanının güneyinde ve TEM üzerinde yer alacaktır. Teknopark: Tuzla Organize Sanayi Bölgesi ve Gebze Organize Sanayi Alanları ile desteklenen, üniversite ve diğer işlev alanları ile ilişkili olarak Tuzla OSB nin güneydoğusunda 147 hektar alana sahip bilim ve teknoloji geliştirme parkı oluşturulacaktır. IV.B.1.h. ÇIKTILAR Nüfus Dağılımları 1/25.000 ölçekli Nazım İmar Planı kapsamında 2023 yılı Doğu Yakası Güney Alt Bölgesi için öngörülen nüfus 4.610 000 kişi olarak belirlenmiştir. Nüfus öngörüsü, İstanbul için sürdürülebilirlik ilkesi göz önünde bulundurularak, yapılan analizler sonrası elde edilen taşıma kapasiteleri ve yerleşilebilir alanların değerlendirilmesi çerçevesinde yapılmıştır. Öngörülen işlev alanları dahilinde söz konusu olacak istihdam artışı ile dengeli olarak nüfus büyüklüğü belirlenmiştir. Mevcut yönetim birimlerinin (ilçe belediyeleri, ilk kademe belediyeleri) sınırları, doğal ve yapay eşikler göz önünde bulundurularak yeniden düzenlenmiştir. Öngörülen yeni idari sınırlar planda belirtilmektedir. Bu kapsamda, mekansal kopuklukların giderilmesi ve etkin bir yönetim ve yönetişim sisteminin kurulması sağlanacaktır. Nüfus ve alan dağılımı açısından alt bölge bütününde Kadıköy ve Pendik Kümeleri dikkat çekmektedir. Kadıköy İlçesi için idari sınırlar TEM otoyolu bir eşik olarak değerlendirilerek yeniden ele alınmıştır. Kadıköy ilçesinin fiziki anlamda büyümesi ile nüfusu da buna bağlı olarak artmıştır. Pendik Kümesi ndeki nüfus artışı ise, küme genelindeki yapılaşmamış alanların konut alanı olarak değerlendirilmesi ile ilişkilidir. 220