ARAÞTIRMA Süleyman Demirel Üniversitesi öðrencilerinin beslenme alýþkanlýklarý Mustafa Saygýn*, Kurtuluþ Öngel**, Sadettin Çalýþkan*, Mehmet Ali Yaðlý***, Mehmet Has****, Taner Gonca****, Yücel Kurt*****. *Süleyman Demirel Üniversitesi Týp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalý, Isparta. **Ýzmir Tepecik Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi Aile Hekimliði Kliniði, Ýzmir. ***Süleyman Demirel Üniversitesi Týp Fakültesi Öðrencisi, Isparta. ****Süleyman Demirel Üniversitesi Týp Fakültesi Göðüs Hastalýklarý Anabilim Dalý, Isparta. *****Süleyman Demirel Üniversitesi Týp Fakültesi Kulak-Burun-Boðaz Hastalýklarý Anabilim Dalý, Isparta. Özet Amaç: Özellikle ergen çaðdaki üniversite öðrencilerinde görülen dengesiz beslenme büyük bir toplumsal sorundur. Bu araþtýrmada da Süleyman Demirel Üniversitesi öðrencilerinin beslenme alýþkanlýklarýný ortaya koymak amaçlanmýþtýr. Materyal-Metod: Çalýþma isan-mayýs-haziran tarihlerinde gerçekleþtirilmiþ olup; çalýþmanýn örneklemini Süleyman Demirel Üniversitesi merkez kampüsü içinde eðitim gören 9 yüksek öðrenim öðrencisi oluþturmaktadýr. Araþtýrmaya katýlan öðrenciler, basit rastgele örneklemle belirlenmiþtir. Beslenme alýþkanlýklarýnýn deðerlendirilmesinde, araþtýrmacýlar tarafýndan oluþturulan anket yöntemi kullanýlmýþtýr. Boy ve aðýrlýk ölçümleri standart baskül ve mezür ile yapýlmýþtýr. Ýstatistiksel anlamlýlýklar SPSS 8, bilgisayar programýnda ki-kare ve AOVA testleriyle deðerlendirilmiþtir. Bulgular: Öðrencilerin; yaþ ortalamasý 9,9±,9 yýl olup, kiþi (,) lisans öðrencisiydi. Öðrencilerin ikamet ettikleri yer devlet yurdu kiþi (8,) ile en büyük grubu oluþturmaktaydý. Aile yapýlarý açýsýndan kiþilik çekirdek aile yapýsý en yüksek gruptu (9,). Eðitim düzeyi ile yemeklerin sýklýkla yendiði yer (p:,5, d:,5) ve kýzartma yeme sýklýðý (p:,, d:-,9) arasýnda anlamlý iliþki bulundu. Benzer þekilde eðitim gördüðü fakülte ile kolalý ve gazlý içecek kullaným durumu arasýnda da anlamlý iliþki gözlendi (p:,). VKÝ ye göre çalýþma grubu incelendiðinde; öðrencilerin vücut aðýrlýklarýnýn genelde normal sýnýrlarda olduðu ancak kýz öðrencilerin,9 unun düþük kilolu olduðu görüldü. Tartýþma: Beslenme alýþkanlýklarý, birçok faktörden etkilenebilmektedir. Üniversite öðrencilerinin saðlýklý beslenmeleri hem kendi saðlýklarý, hem de gelecek kuþaklar açýsýndan önemlidir. Anahtar kelimeler: Beslenme, beslenme alýþkanlýðý, üniversite öðrencileri, yurt Abstract: The eating habits of Suleyman Demirel University students Objective: Especially for the adolescent students in the universities unbalanced diet is a big social problem. In this study; it is aimed to find out the eating habits of the students in Suleyman Demirel University. Material and Method: The study was conducted in April-May-June and the date, studies of the samples, Suleyman Demirel University Campus in the training of 9 high school students constituted. The students who participated in the research, was determined by a simple random sample. Evaluation of nutritional habits, the researchers created by the survey method used. Height and weight measurements were made with a standard scale and tape measure. The statistical data were taken from program SPSS 8, by chi-square and AOVA tests were evaluated. Results: Mean age of the students was 9.9 ±.9 years; of them (.) were undergraduate students. Students in terms of where they live, students (8.) constituted the largest group with state home. Four-person nuclear family structure was the highest group (9.). Significant relation between educational level and the place where meals were frequently eaten (p:.5) and frequency of eating fried (P:.) was found. Similarly; the faculty of education and consumption of coke and carbonated beverages showed significant relationship (p =.). When BMI was examined in the study group; student's body weight was within normal limits, but generally.9 of girls' flour was found to be underweight. Conclusion: utritional habits can be affected by many factors. Healthy nutrition and health of university students themselves, but also for future generations is important. Key words: utrition, feeding habits, college students, dorm Yazýþma Adresi: Arþ. Gör. Mustafa Saygýn Süleyman Demirel Üniversitesi Týp Fakültesi, Fizyoloji Anabilim Dalý Çünür, Isparta Tel: Fax: +9 5 E mail: msaygin@med.sdu.edu.tr Müracaat tarihi:.. Kabul tarihi: 5.. S.D.Ü. Týp Fak. Derg. :8()/-
Saygýn, SDÜ öðrencilerinde beslenme alýþkanlýðý Giriþ Ýnsan saðlýðý; beslenme, kalýtým, iklim ve çevre koþullarý gibi birçok etmenin etkisi altýndadýr. Bu etmenlerin baþýnda ise beslenme gelir. (). Saðlýklý beslenme; bireyin yaþý, cinsiyeti ve fizyolojik durumu göz önünde bulundurularak ihtiyacý olan tüm besin öðelerinin yeterli miktarda karþýlanmasýdýr. Beslenme; büyüme, geliþme, yaþamýn sürdürülmesi ve saðlýðýn korunmasý için gereklidir. Besin gereksinmesindeki farklýlýklar; yaþ, cinsiyet, fiziksel aktivite,-hastalýk durumu ve genetik yapý gibi faktörlerden etkilenebilir. Ergen çaðda, beden birimi baþýna gereken enerji ve besin öðelerinin miktarý eriþkine göre daha yüksektir. Ayný zamanda beden yapýsýndaki farklýlýktan dolayý erkeklerin enerji gereksinmesi kadýnlardan daha fazladýr. Bireyin fiziksel aktivitesi arttýkça besin tüketiminin de artmasý, azaldýkça azalmasý gerekir. Dengelenememesi durumunda saðlýk sorunlarý ortaya çýkar. Genelde insanýn sosyoekonomik statüsü yükseldikçe fiziksel aktivitesi azalmakta, buna karþýn tükettiði besinlerin enerji ve besin öðeleri yoðunluðu artmaktadýr. Besin gereksinimini etkileyen faktörlerdeki dengesizlik;, çeþitli beslenme ve bununla iliþkili saðlýk sorunlarýna yol açmaktadýr.(). Ülkemizde yetersiz ve dengesiz beslenme; büyük bir toplumsal sorundur.(). Beslenme sorunlarý açýsýndan riskli gruplarýn birini de üniversite öðrencileri oluþturmaktadýr (5,). Ülkemizde yapýlan bazý çalýþmalarda, üniversite öðrencilerinin yeterli ve dengeli beslenemediklerini ortaya konmuþtur ( 9). Özellikle yurtta kalan öðrenciler için beslenme baþlý baþýna bir sorundur. Öðrencilerdeki beslenme sorununun baþlýca nedenleri; bilgisizlik ve ekonomik yetersizliktir. Üniversite eðitiminin ilk yýllarý ayný zamanda adölesan dönem ile çakýþmaktadýr. Adölesan döneminde; özellikle fiziksel büyüme ve geliþmenin belirgin þekilde hýzlanmasý, yaþam þekli ve beslenme alýþkanlýklarýnýn deðiþmesi, devamlý diyet yapma, sigara kullanýmý ve spor yapma gibi özel durumlar enerji ve besin gereksinimlerini etkilemektedir (). Bu dönemde beslenme; bireyin saðlýklý olarak yaþamýný devam ettirebilmesi, okul baþarýsý ve ileriki yaþlarda oluþabilecek þiþmanlýk, kalp damar hastalýðý, diyabet, kanser gibi kronik hastalýklarýn önlenmesi açýsýndan büyük önem taþýr (,). Ergen çaðdaki üniversite öðrencilerinin doðru beslenme alýþkanlýklarýna sahip olmasý; hem kendi saðlýklarý hem de bu grubun örnek model olma rolü nedeniyle toplumsal önem taþýmaktadýr (,). Bu araþtýrmada da Süleyman Demirel Üniversitesi öðrencilerinin beslenme alýþkanlýklarýnýn ortaya konulmasý amaçlanmýþtýr. Gereç ve Yöntem Çalýþma, isan-mayýs-haziran tarihlerinde gerçekleþtirilmiþ olup; çalýþmanýn evrenini Süleyman Demirel Üniversitesi merkez kampüsü içinde örgün eðitim gören öðrenci içerisinden basit rastgele örneklemle belirlenen 9 yüksek öðrenim öðrencisi oluþturmaktadýr. Her bölümden öðrencilere eðitim gördükleri sýnýflarda anket uygulanmadan önce, çalýþma hakkýnda sözel bilgilendirme yapýlmýþ olup, çalýþmaya katýlmayý kabul eden öðrenciler deðerlendirilmiþtir. Araþtýrma, kesitsel tipte olup kampüs içindeki tüm fakültelerden öðrenciler dahil edilmiþtir. Beslenme alýþkanlýklarýnýn deðerlendirilmesinde, araþtýrmacýlar tarafýndan oluþturulan anket yöntemi kullanýlmýþtýr. Bu yöntemde öðrencilere ait demografik veriler ve beslenme alýþkanlýklarý sorgulanmýþ, alýnan cevaplar, anketteki mevcut þýklara göre çalýþmaya katýlan öðrenci tarafýndan tanýmlandýðý þekliyle deðerlendirilmiþtir. Boy ve aðýrlýk ölçümleri standart baskül ve mezür ile yapýlmýþtýr. Vücut Kitle Ýndeksi (VKÝ) kilogram cinsinden aðýrlýðýn, metre cinsinden boyun karesine bölümü ile elde edilen veriler olarak deðerlendirmeye alýnmýþtýr. Verilerin kodlanmasý ve istatistiksel analizleri, bilgisayarda SPSS 8, for windows paket programýnda yapýlmýþtýr. Ýstatistiksel analiz yöntemi olarak ki kare testi ve tek yönlü varyans analizi (One Way AOVA) kullanýlmýþtýr. Bulgular Üniversite öðrencilerinin beslenme alýþkanlýklarýný saptamak için yürütülen bu çalýþmaya katýlan, Süleyman Demirel Üniversitesinin deðiþik fakültelerine eðitim görmekte olan 9 öðrencinin sý kýz, 8 si erkek idi. Öðrencilere ait demografik özelliklerden; yaþ aralýklarý, eðitim düzeyleri, eðitim gördükleri fakültelere göre daðýlýmlarý, ikamet ettikleri yer ve yaþadýklarý yerde kaç kiþi kaldýklarý sorgulandý. Bunlara ait bulgular Tablo de verilmiþtir. Çalýþma kapsamýndaki öðrenci grubunun tanýmlayýcý özellikleri çýkarýldýktan sonra; öðrencilerin beslenme alýþkanlýklarýna yönelik olarak; yemeklerini sýklýkla yedikleri yer, yemeklerinde kullanýlan yað türü, kýzartma türü yemek yeme sýklýðý, kolalý ve gazlý içecek kullaným durumu, taze meyve sebze yeme sýklýðý ve süt tüketimi sorgulandý (Tablo ). S.D.Ü. Týp Fak. Derg. :8()/-
Saygýn, SDÜ öðrencilerinde beslenme alýþkanlýðý 5 Tablo. Çalýþma kapsamýndaki öðrencilere ait demografik özellikler. (Sayý) (Yüzde) Cinsiyet Kadýn 8.9 Erkek 8 5. Bulunduðu yaþ aralýðý Eðitim düzeyi Eðitim gördüðü fakülte Ýkamet etiði yer Yaþadýðý yerde kaldýðý kiþi sayýsý 9 yaþ altý. 9-5 yaþ arasý 8.9 5-9 yaþ arasý.8 yaþ üstü. Önlisans.9 Lisans. Yüksek lisans 5 5. Doktora. Diþ Hekimliði Fakültesi 8 8.5 Fen -Edebiyat Fakültesi.8 Ýktisadi -Ýdari Bilimler Fakültesi.8 Meslek Yüksek Okulu. Mühendislik -Mimarlýk Fakültesi.8 Saðlýk Bilimleri Fakültesi.9 Teknik-Eðitim Fakültesi. Týp Fakültesi.8 Orman Fakültesi. Devlet yurdu 8. Özel yurt. Arkadaþlarýyla birlikte evde.5 Tek baþýna evde.8 Ailesiyle birlikte.. 5. 8. 9. 5.. dan fazla. Tablo. Çalýþma kapsamýndaki öðrencilerin beslenme alýþkanlýklarý (Sayý) (Yüzde) Yemeklerini Yaþadýðým yerde 5 9.8 sýklýkla Dýþarýda ev yemekleri yapan lokantalarda. yediði yer Dýþarýda Fast food lokantalarýnda 9 9.5 Diðer. Yemeklerinde Sadece tereyaðý kullanýlan Sadece ayçiçeði yaðý.8 yað türü Sadece zeytinyaðý. Tereyaðý + Ayçiçeði yaðý 8. Tereyaðý + Zeytinyaðý 5 5. Ayçiçek yaðý + Zeytinyaðý. Diðer. Hepsini kullanýrým 5 Yemeklerde hiç yað kullanmam Kýzartma Hiç kýzartma yemem. yemekleri Ayda kez yerim 9.9 yeme sýklýðý Haftada kez yerim 5 55. Her gün kýzartma yerim. Kolalý ve Hiç içmem. gazlý içecek Ayda bardak içerim 8. kullaným Haftada bardak içerim 8. durumu Her gün bardak içerim 5.5 Gün içerisinde bardaktan fazla içerim 9 9. Taze meyve Hiç meyve ve sebze yemem sebze yeme Ayda - kez yerim.8 sýklýðý Haftada - kez yerim 5 59. Her gün düzenli olarak meyve ve sebze yerim 5. Süt tüketimi Hiç içmem.9 Günde en az defa 8 9. Haftada kez 5. Ayda kez 9.9 Öðrencilere ait demografik veriler ile beslenme alýþkanlýklarý anlamlýlýk açýsýndan incelendiðinde; cinsiyet, yaþ, ikamet edilen yer ve yaþanan yerde kalan kiþi sayý ile beslenme alýþkanlýklarý arasýnda anlamlý iliþki saptanmadý. Eðitim düzeyi ile kýzartma yeme sýklýðý arasýnda anlamlý iliþki bulundu. Benzer þekilde eðitim gördüðü fakülte ile kolalý ve gazlý içecek kullaným durumu arasýnda da anlamlý iliþki gözlendi. Çalýþmaya katýlan 9 kiþi incelendiðinde kolalý içeceði hiç içmeyen grup, oranýndaydý. Büyük çoðunluk (55,) haftada kez kýzartma türü yemek yemekteydi. Ayda kez kýzartma türü yemek tüketenlerin oranýda,9 gibi yüksek düzeydeydi (Tablo ). Birçok kronik hastalýðýn önerilen yaþam tarzý deðiþiklikleri ve saðlýklý beslenme ile mortalite ve morbiditesi azaltýlabilir. Beslenme ile iliþkili, kardiyovaskuler hastalýklar için risk oluþturan önemli bir durum da hiperlipidemi ve beraberinde þiþmanlýktýr (). Bu açýdan öðrenciler þiþmanlýðýn belirleyicisi olan beden kitle indekslerine (BMI) göre de deðerlendirmeye alýnmýþtýr. Çalýþmaya katýlan öðrencilerin BMI ortalamalarý sýrasýyla kýz öðrenciler için,9 kg/m (min:,5 - max:8,) erkek öðrenciler için,5 kg/m (min:8, - max:,) olarak bulunmuþtur. Dünya Saðlýk Örgütü nün (WHO) yetiþkinlerdeki VKÝ sýnýflamasýna göre (5) çalýþmaya dahil edilen öðrencilerin BMI deðerleri incelendiðinde kýz öðrencilerden 8 i (,9) düþük kilolu, i (,9) normal kilolu, sý (,) pre-obez, i (,) III. Derece obez olarak saptandý; erkek öðrencilerin ise u (,5) normal kilolu,5 i ( 5,) preobez, i (,) I. Derece obez, si (,8) III. Derece obez olarak tespit edildi. BMI e göre beslenme alýþkanlýklarý arasýndaki iliþki incelendiðinde de; BMI ile sadece öðrencilerin yemeklerini yedikleri yer arasýnda anlamlý iliþki gözlendi (p:.) Tablo. Tartýþma ve Sonuç Çalýþma kapsamýndaki öðrenciler basit rastgele yöntemle seçildiðinden; cinsiyet açýsýndan çalýþmada belirgin farklýlýk saptanmadý ( kýz, 8 erkek). Yaþ aralýklarý açýsýndan çalýþma kapsamýndaki olgularýn büyük çoðunluðu ( 8,9) 9 5 yaþ arasýndaydý. Araþtýrmaya S.D.Ü. Týp Fak. Derg. :8()/-
Saygýn, SDÜ öðrencilerinde beslenme alýþkanlýðý Tablo. Eðitim düzeyi ile kýzartma yemekleri yeme sýklýðý iliþkisi (Ki-kare p<.5*). Eðitim Düzeyi Ön lisans Lisans Yüksek Lisans Doktora Hiç kýzartma yemem 5.8. Ayda - kez yerim katýlan 9 öðrencinin ü (8,) lisans öðrencisi, öðrenci (,) lisansüstü öðrencisiydi. Bu durum da; çalýþmanýn üniversite öðrencileri üzerinde yapýldýðý göz önüne alýndýðýnda beklenen bir bulguydu. Eðitim görülen fakülteler açýsýndan; çalýþma kapsamýndaki öðrenciler, 9 farklý fakülteye daðýlmaktaydý. Fakülteler açýsýndan örneklemin çeþitlilik göstermesi, çalýþmanýn güvenilirliðini güçlendiren bir bulgu olarak karþýmýza çýkmaktadýr. Öðrencilerin ikamet ettikleri yer açýsýndan da; devlet yurdu kiþi ( 8,) ile en büyük grubu oluþturmaktaydý. Yurtlar, üniversite öðrencilerine doðru beslenme için uygun kurumlardýr. Bu nedenle, yurtlarda öðrencilere düþük ücretle yeterli ve dengeli menülerin sunulmasý, belli aralýklarla düzenli beslenme eðitimi verilmesi önerilmektedir. Türkiye üfus ve Saðlýk Araþtýrmasý () raporuna göre ülkemizde kiþilik çekirdek aile yapýsý en yüksek grubu oluþturmaktadýr (,) (). Bu çalýþmada da aile yapýlarý açýsýndan Türkiye nin normal aile yapýsýyla uygun þekilde anne, baba ve iki çocuktan oluþan kiþilik çekirdek aile yapýsý en yüksek grubu oluþturmaktaydý ( 9,). Beslenme alýþkanlýklarýyla iliþkili olarak; öðrencilerin büyük çoðunluðu ( 9,8) yemeklerini yaþadýðý yerde yemekteydi. Yeme bozukluklarý ve þiþmanlýkla ilgili olarak; yapýlan çalýþmalarda özellikle günlük diyetle alýnan yað miktarýnýn ve çeþidinin diyabet geliþiminde önemli olduðu vurgulanmaktadýr (). Çalýþmamýzda kiþilerin kullandýklarý yaðýn cinsi... Haftada - kez yerim 8. 5.. Her gün Toplam kýzartma yerim. 9 5 Tablo. Eðitim gördüðü fakülte ile kolalý ve gazlý içecek kullaným durumu Ki-kare p<.5*). Eðitim Gördüðü Fakülte Ýktisadi -Ýdari Bilimler Fakültesi Mühendislik -Mimarlýk Fakültesi Týp Fakültesi Diþ Hekimliði Fakültesi 5 Saðlýk Bilimleri Fakültesi Fen -Edebiyat Fakültesi Teknik-Eðitim Fakültesi 8 Meslek Yüksek Okulu 9 Orman Fakültesi Hiç içmem, 5 Ayda - bardak,,,5 5,,, 9, 5 Haftada - bardak 5,5, 58, 5,, 8, 5,5 5 Her gün bardak 5 9, 58,,5,8,, 5 incelendiðinde risk oluþturan doymuþ yað oraný yüksek olan tereyaðýnýn kullanýmýnýn az olmasý yaný sýra doymamýþ yað oraný yüksek olan ayçiçeði yaðý kullanýmýnýn yüksek olmasý kardiyovasküuler risk faktörleri açýsýndan olumlu olarak deðerlendirildi. Tereyaðý ve zeytinyaðýnýn az kullanýmýnýn sebebi olarak Gün içerisinde bardaktan fazla 9, 8, 8, 5 5, Toplam 8 çalýþmaya katýlanlarýn tamamýnýn öðrenci ve çoðunun gelir düzeyinin düþük olmasýndan kaynaklandýðýný düþünmekteyiz. Isparta ilinde yaþ ortalamalarý, yýl olan öðrenci üzerinde yapýlan bir çalýþmada, öðrencilerin öðle ve akþam yemeklerinde sýrasýyla 5,8 ve, ev yemeði, ara öðünlerde ise 5, "fast food" tarzý besinleri tercih ettikleri bildirilmiþtir (8). Kola ve kýzartma gibi yiyeceklerin kullanýmýnda da þiþmanlýk ve buna baðlý olarak diyabet gibi kronik hastalýklarýn sýklýðý artmaktadýr (9). Kola ve Kýzartma tüketiminin fazla olasý çalýþma grubunun þiþmanlýk ve iliþkili kronik hastalýklar açýsýndan daha çok risk altýnda olduðunu göstermektedir. Yine eðitim durumu arttýkça, kýzartma yeme sýklýðýnýn azalmasý ve eðitim gördüðü bölüm ile kolalý ve gazlý içecek kullanýmýnýn arasýndaki anlamlý iliþki bize her konuda olduðu gibi beslenme alýþkanlýklarý açýsýndan da eðitimin önemini göstermektedir. Diyabet gibi kronik hastalýk risk faktörleri açýsýndan profilaktik olarak düþünülebilecek bir faktör sýk meyve-sebze tüketimidir (9). Çalýþma grubunda hiç meyve-sebze tüketmeyen bulunmamaktadýr. Her gün meyve-sebze tüketenlerin oraný, gibi yüksek orandadýr. Yine düzenli süt içen grup da 8, gibi yüksek bir düzeydedir. Bu anlamda araþtýrma grubumuzda riskin bir miktar azaldýðýný öngörebiliriz. VKÝ ye göre çalýþma grubu incelendiðinde; öðrencilerin vücut aðýrlýklarýnýn genelde normal sýnýrlarda olduðu ancak kýz öðrencilerin,9 unun düþük kilolu olduðu görülmektedir. Bu durum kýz öðrencilerin yetersiz beslendiklerinin bir göstergesi olabilir. Ayrýca günümüzde kýz öðrencilerde zayýflýðýn tercih edilmesi, zayýf olma arzusunun yaygýn ve moda S.D.Ü. Týp Fak. Derg. :8()/-
Saygýn, SDÜ öðrencilerinde beslenme alýþkanlýðý olmasýndan kaynaklanabileceði düþünülmüþtür. Üniversite öðrencilerinin saðlýklý beslenmeleri hem kendi saðlýklarý, hem de gelecek kuþaklar açýsýndan önemlidir (). Hasta hekim görüþmelerinde de hastalara alkol ve tatlýlardan uzak durmalarý, dengeli bir diyet almalarý konusunda önerilerde bulunulmalýdýr. Kaynaklar. Düreyt Z. Sporcularýn Beslenme Alýþkanlýklarý,, Uludað Üniversitesi, Saðlýk Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Bursa:,.. Persil Ö. utrisyonel gereksinimler. Oþar Z, Erkan T (Editörler). Saðlýkta ve Hastalýkta Beslenme de. Ý.Ü. Cerrahpaþa Týp Fakültesi Sürekli Týp Eðitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi o: ; 8. Baysal A. Sosyal eþitsizliklerin beslenmeye etkisi. C. Ü. Týp Fakültesi Dergisi ;5 () Özel Eki. Fiþek. Halk Saðlýðýna Giriþ, Ankara Çað Matbaasý, 98; 5. Jones KV, Lebnan V. A year follow-up of the type A behaviour pattern in medical student. Med Educ 988;:. Aktaþ Y. Üniversite öðrencilerinin uyum düzeylerinin incelenmesi: uzunlamasýna bir çalýþma. Hacettepe Üniversitesi Eðitim Fakültesi Dergisi 99;:. Tokgöz P, Ertem M, Çelik F, Gökçe Þ, Saka G, Hatunoðlu R. Üniversite öðrencilerinin beslenme alýþkanlýklarýnýn saptanmasýna iliþkin bir araþtýrma. Beslenme ve Diyet Dergisi 995;():9 8 8. Koçoðlu G, Sümer H, Özdemir L, Polat H. Spor bölümü öðrencilerinin beslenme durumlarý ve alýþkanlýklarý diðer öðrencilerden farklý mý? Sendrom ; 8 9. Saðlam F, Yurttagül M. Yükseköðrenime devam eden kýz öðrencilerin baþarý ve beslenme durumlarý arasýndaki iliþki. Beslenme ve Diyet Dergisi 98;:. Spear BA. Adolescent growth and development. J Am Diet Assoc ;:-9. Þanlýer, Yabancý. Okul çaðýnda beslenme. Yaþ Çocuk Geliþimi ve Eðitimi Dizisi. Ýstanbul, Morpa Kültür Yayýnlarý, 5;9 58. Mukudi E. utrition status, education participation, and school achievement among Kenyan middle-school children. utrition ;9:. Yaðmur C. Çukurova üniversitesi öðrencilerinin beslenme durumu üzerine bir araþtýrma. Beslenme ve Diyet Dergisi 995;():9 5. Mergen H, Mergen BE, Tavlý T, Öngel K, Tavlý V. ''Lipoprotein metabolizmasý hastalýklarý ve tedavisine yaklaþým.'' Turkish Journal of Family Practice ;():8 5 5. Seidell JC. obezitenin epidemiyolojisi.international Texbook of Obesity. Eds.: Björntorp P. Çev. Kahramanoðlu M. Göteborg: Wiley. ; 9. Hacettepe Üniversitesi üfus Etütleri Enstitüsü, Türkiye üfus ve Saðlýk Araþtýrmasý. Hacettepe Üniversitesi üfus Etütleri Enstitüsü, Saðlýk Bakanlýðý Ana Çocuk Saðlýðý ve Aile Planlamasý Genel Müdürlüðü, Devlet Planlama Teþkilatý ve Avrupa Birliði, Ankara, Türkiye;. Adamson AJ, Foster E, Butler TJ, Bennet S, Walker M. on-diyabetic relatives of Type diabetic families: dietary intake contributes to the increased risk of diabetes. Diabet Med.;8():98 9 8. Kiþioðlu A, Öztürk M, Demirel R, Doðan M, Uskun E. Isparta Ýl Merkezi'ndeki cafelere giden öðrencilerin okul, beslenme, uyku durumlarý ve sigara ile alkol alýþkanlýklarý üzerine bir çalýþma. 8. Ulusal Halk Saðlýðý Kongresi Diyarbakýr. ;5 9. Ebbelling CB, Leidig MM, Feldman HA, Lovesky MM, Ludwig DS. Effects of a low-glycemic load vs low-fat diet in obese young adults: a randomized trial. JAMA ; 9:9. Mergen H, Ongel K, Mergen EB. Is Medical Checkup Useful for Physician among ew University Students during Enrolling Time to University? A Survey of ew University Students. European Journal of General Medicine 9;():. Eker E, Þahin EM. Birinci Basamakta Obeziteye Yaklaþým. STED ;(): 9 S.D.Ü. Týp Fak. Derg. :8()/-