HAFTALIK EKONOMİ VE FİNANS BÜLTENİ İKTİSADİ ARAŞTIRMALAR BÖLÜMÜ / 25 İktisadi Araştırmalar Bölümü İzlem Erdem - Müdür izlem.erdem@isbank.com.tr Figen Yılmaz - Müd. Yrd. figen.yilmaz@isbank.com.tr Özgür Demirtaş - İktisat Uzmanı ozgur.demirtas@isbank.com.tr Hatice Erkiletlioğlu - İktisat Uzmanı hatice.erkiletlioglu@isbank.com.tr İlker Şahin - İktisat Uzm. Yrd. ilker.sahin@isbank.com.tr Özlem Ateş - İktisat Uzm. Yrd. ozlem.ates2@isbank.com.tr Ahmet Aşarkaya - İktisat Uzm. Yrd. ahmet.asarkaya@isbank.com.tr Haftaya Bakış Geçtiğimiz hafta yurtdışında Euro Bölgesi nin sorunlu ekonomilerine yönelik endişeler önemli gündem maddesi olurken, Yunanistan ın kredi notu S&P tarafından 3 basamak birden düşürülerek CCC ye çekildi. Ayrıca, ülkede Maliye Bakanı değişikliğine gidildi. Fransa ve Almanya liderlerinin Yunanistan a destek sözü endişeleri bir miktar azalttı. Yurtiçinde ise, en önemli gelişme hafta sonu yaşandı. TCMB dışındaki kuruluşların da kredi büyümesini önleme adına tedbirler alabileceği bir süredir konuşulmakta iken ilk tedbir BDDK dan geldi. Alınan kararla toplam kredileri içinde tüketici kredilerinin payı %20 oranını aşan bankaların genel karşılık oranı %1 den %4 e çıkarıldı. Bu karar cari açık açısından olumlu karşılanırken, kredi büyümesinin ve özellikle büyük bankaların kârlılığının önemli ölçüde etkileneceği görüşü hâkim oldu. BDDK ayrıca sermaye yeterlilik rasyosunda kredi riskine esas tutarın hesaplanmasında da değişikliğe gitti. Türkiye de Nisan ayında cari açık beklentilere paralel olarak önceki ayki $9,7 milyarlık seviyesinden $7,7 milyar seviyesine indi. Bununla birlikte 12 aylık cari açık bir ay önceki $60,1 milyar düzeyinden $63,4 milyara yükseldi. Finansman tarafında ise, ekonomi $9,2 milyarlık net finansal varlığı çekerken, bunun $1,2 milyarı TCMB nin rezervlerinde artış olarak görüldü. Doğrudan yatırımlar $0,6 milyar gibi düşük düzeyde gerçekleşirken, devlet tahvillerinde $4 milyara yakın talep gözlendi. Şubat-Nisan dönemini içeren Mart ayı işgücü istatistikleri incelendiğinde, işsizlik oranının bir önceki yılın aynı dönemine göre 2,9 puan düşerek %10,8 olarak gerçekleştiği görüldü. Mevsimsel etkilerden arındırılmış verilere göre ise, Ağustos ayından beri gerileme eğilimde olan işsizlik oranı Mart ayında %9,9 olarak gerçekleşti ve Mart 2007 den bu yana ilk kez %10 seviyesinin altına gerilemiş oldu. ABD de Mayıs ayında sanayi üretimi artışı beklentilerin bir miktar altında kalarak aylık bazda %0,1 oldu. Japonya dan ithal edilen parçalarda yaşanan düşüş sebebiyle otomotiv imalatı gerilerken, kamu hizmetleri de önemli ölçüde düştü. Ancak bu gelişmelerin geçici olduğu düşüncesi ve bu sektörler dışındaki kalemlerin güçlü seyri ileriye yönelik karamsarlığı önledi. Aynı dönemde kapasite kullanımı ise %76,7 olarak kaydedildi. Beklenti %77 olacağı yönündeydi. Neden Önemli ABD Sanayi Üretimi Verileri Sağlıklı bir ekonominin göstergesi olan sanayi üretimindeki artış çok hızlı gerçekleştiğinde enflasyona neden olabiliyor. Öte yandan düşük üretim miktarları, ekonominin yavaşladığı ve üreticilerin yetersiz talep nedeniyle üretimi azalttığı anlamına geliyor. ABD sanayi üretimindeki gelişmeler, dünya ekonomisi açısından da önem taşıyor. Dünyanın en büyük ithalatçısı konumundaki ABD de, sanayi üretimi istikrarlı ve yukarı yönlü seyir, talebin büyüme eğilimine işaret ederken, bu ülkeye ihracat yapan diğer ülkelerin de sanayi üretiminin artabileceği anlamına geliyor. ABD de Mayıs ayında tüketici fiyatları aylık bazda %0,2 arttı. Beklenti bu rakamın %0 olarak gerçekleşeceği yönündeydi. Bu dönemde gıda ve otomobil fiyatlarındaki artışlar dikkat çekerken, azalan enerji ve benzin fiyatları bu artışı bir miktar dengeledi. Gıda ve enerji fiyatlarının dâhil olmadığı çekirdek enflasyon aylık bazda %0,3 artmış oldu. Yıllık enflasyon ise, Nisan ayındaki %3,1 seviyesinden %3,4 e yükseldi. Buna bağlı olarak Fed in önümüzdeki dönemde yeni bir parasal genişleme paketi açıklama olasılığı da azalmış oldu. Benzer şekilde üretici fiyat enflasyonu da beklentilerin bir miktar üzerinde gerçekleşti. Aylık artış %0,2 düzeyinde gerçekleşirken, yıllık artış ise bir ay önceki %6,6 seviyesinden %7 ye yükseldi. Gıda fiyatları üretici enflasyonuna negatif katkıda bulunurken enerji ve benzin fiyatlarında önemli artışlar gözlendi. Üretici fiyat enflasyonunda enerji ve benzin fiyatlarının pozitif etkisine rağmen tüketici fiyatlarında bu etkinin görülmemesi, maliyet artışlarının nihai fiyatlara yansıtılamadığı şeklinde yorumlandı. Euro Alanı nda geçtiğimiz hafta önemli bir veri akışı yaşandı. Nisan ayı sanayi üretimi düşüş beklentisinin aksine aylık bazda %0,2 artış kaydetti. Mayıs ayı tüketici enflasyonu ise aylık bazda beklentiler paralelinde %0 olarak gerçekleşirken yıllık bazda %2,7 seviyesine geriledi. KAPANIŞ VERİLERİ (17 Haziran) İMKB-100 : 61.717 / $ : 1,4308 USD : 1,5967 $ / : 80,04 EURO : 2,2713 Petrol ($/varil) : 113,75 Gösterge Tahvil Bileşik Faizi : %9,06 Altın ($/ons) : 1.539,00
Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Hisse Senedi Piyasaları ENDEKS 10.Haz 17.Haz Değişim İMKB-100 63.700 61.717 -%3,11 İMKB-30 77.777 75.023 -%3,54 Sınai 55.832 54.039 -%3,21 Hizmetler 40.098 40.092 -%0,02 Mali 94.072 90.447 -%3,85 Kaynak: İMKB Hacim (milyon TL) 5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 10.Haz 13.Haz 14.Haz 15.Haz 16.Haz 17.Haz İşlem Hacmi İMKB-100 Endeksi İMKB-100 68.000 66.000 64.000 62.000 60.000 58.000 56.000 Geçtiğimiz hafta genel seçimlerin tamamlanması ile önemli bir belirsizlik kaynağı ortadan kalkarken, cari açığın beklentiler paralelinde gerçekleşmesine rağmen yüksek seyrini koruması bu konuya ilişkin kaygıların devam etmesine neden oldu. Kredi derecelendirme kuruluşlarından gelen açıklamalar not artırım beklentisini kısa vade için zayıflatırken, yurtdışı piyasalardaki olumsuz tablonun da etkisiyle İMKB haftanın ilk yarısında düşüş kaydetti. Cari açığa karşı alınacak önlemlerin zamanlaması ile etkinliğine dair belirsizliklerin yanı sıra, anayasa değişikliği süreci yabancı yatırımcıların iştahını olumsuz yönde etkiliyor. Perşembe gün içinde 60.000 seviyesinin altına inen İMKB-100 endeksi, bankacılık hisselerine gelen tepki alımlarıyla toparlanarak bu seviyenin üzerinden kapandı. Cuma günü, cari açıktaki artışa karşı ekonomi yönetiminin başta taşıt olmak üzere tüketici kredilerini sınırlayıcı önlemler alacağı yönündeki beklentiler otomotiv hisselerine satış getirse de, yurtdışı piyasada etkili olan iyimser havanın alımları desteklemesiyle İMKB kayıplarını bir miktar telafi etti. İMKB-100 endeksi haftalık bazda %3,11 oranında değer kaybederek Cuma gününü 61.717 puandan kapattı. Bu hafta İMKB de BDDK nın bankaların genel karşılık oranlarını artırmasının ve yurt dışındaki gelişmelerin etkili olacağını düşünüyoruz. Tahvil-Bono Piyasaları TAHVİL-BONO BİLEŞİK FAİZLERİ (%) Değişim Vade 10.Haz 17.Haz (Puan) 03.08.2011 7,86 7,86 0,00 08.08.2012 8,79 8,84 0,05 07.11.2012 8,80 9,00 0,20 20.02.2013 8,85 9,06 0,21 21.05.2014 1,91 1,83-0,08 İMKB DİBS Fiyat Endeksi 141,42 137,43-3,99 %2,50 %2,00 %1,50 %1,00 %0,50 %0,00 -%0,50 Beklenen Reel Faiz (%) %1,72 Kaynak: İMKB Geçtiğimiz hafta küresel piyasalarda yaşanan satıcılı seyrin TL cinsi varlıklar üzerinde de etkili olduğu görülürken, bu durum tahvil-bono piyasasında faiz oranlarının genel olarak yükselmesine neden oldu. Euro Alanı nın sorunlu ekonomilerine ilişkin gelen olumsuz haberlerin yanı sıra ABD nin büyümesine ilişkin karamsar yorumları destekler görünen makroekonomik veriler de yurtiçindeki satıcılı seyrin sürmesini sağladı. Ayrıca, cari açık sorununa ilişkin kalıcı ve tutarlı bir çözümün üretilememiş olması da tahvil-bono piyasasındaki satışları destekledi. 20 Şubat 2013 itfa tarihli gösterge tahvilin bileşik faizi geçtiğimiz hafta 21 baz puanlık yükselişle %9,06 oldu. Bu hafta tahvil-bono piyasasında yurtdışından gelecek haberlere bağlı bir seyir izleneceğini düşünüyoruz. 2
Haz.10 Tem.10 Ağu.10 Eyl.10 Eki.10 Kas.10 Ara.10 Oca.11 Şub.11 Mar.11 Nis.11 May.11 Haz.11 Haz 10 Döviz Piyasaları DÖVİZ KURLARI 10.Haz 17.Haz Değişim Dolar (¹) 1,5697 1,5967 %1,72 Euro (¹) 2,2710 2,2713 %0,01 Sepet (²) 3,3184 3,3456 %0,82 /$ Paritesi (³) 1,4345 1,4308 -%0,26 $/Yen Paritesi (³) 80,31 80,04 -%0,34 (¹) 15:30'da açıklanan TCMB döviz alış kurudur. (²) 1$ + 0,77 (³) Uluslararası piyasa kapanış verileridir. / $ $ / 1,65 110 1,55 105 100 1,45 95 1,35 90 85 1,25 80 1,15 75 / $ $ / Döviz piyasasında geçtiğimiz hafta sakin başlarken, hafta ortasında Yunanistan a ilişkin gelişmelerin etkisiyle Euro, Dolar başta olmak üzere diğer para birimleri karşısında hızla değer kaybetti. Ancak, hem ABD de açıklanan makroekonomik verilerin beklentileri karşılamaktan uzak olması, hem de haftanın son günü Almanya ve Fransa dan gelen Yunanistan a destek konusundaki olumlu haberler Euro nun Dolar karşısındaki kayıplarını azaltmasını sağladı. Bu gelişmeler sonucunda geçen hafta /$ paritesi %0,26 düşüşle 1,4308 olurken, $/ paritesi %0,34 gerileyerek 80,04 e indi. Yurt içinde ise TL Dolar karşısında değer kaybederken, Euro karşısında yatay seyretti. Bu hafta Dolar ın Fed toplantısı ertesinde yapılacak açıklamalara bağlı olarak yön kazanacağını düşünüyoruz. Ayrıca Euro Alanı ndan gelecek haberler de Dolar ın seyrine etki edecektir. Eurotahvil Piyasaları EUROTAHVİL HAFTALIK DEĞİŞİM Değişim 10.Haz 17.Haz (Puan) EMBI+ Endeks 575,10 572,78-2,32 Spread 290 299 9 Türkiye Endeks 391,06 390,04-1,02 Spread 223 230 7 55 45 35 25 15 5 VIX Endeksi 21,85 Kaynak: JP Morgan Geçtiğimiz hafta hem Euro Alanı nın sorunlu ekonomilerine dair devam eden kaygıları destekleyecek gelişmelerin yaşanmasına, hem de ABD ekonomisinin toparlanma hızının gerilediğine ilişkin değerlendirmelere bağlı olarak risk iştahının azaldığı gözlendi. Hafta başında, Yunanistan ın notunun sert biçimde düşürülmesinin peşi sıra Portekiz ile İtalya nın da muhtemel bir indirim için izlemeye alındığı yönünde gelen açıklamalar risk iştahındaki düşüşü destekledi. Öte yandan, Cuma günü Almanya ve Fransa nın Yunanistan a verilecek destek paketine ilişkin yaptıkları olumlu açıklamalar da bu düşüşü tersine çevirmeyi başaramadı. Ayrıca, hafta içinde ABD de açıklanan sanayi üretimine ilişkin verilerin beklentilerin altında kalması da güvenli limanlara yönelimi artırıcı yönde etkide bulunurken, ABD 10 yıllık hazine tahvilinin faizi geriledi. Bu gelişmelere bağlı olarak gelişmekte olan ülkelere ait risk primi geçtiğimiz haftayı 9 baz puanlık yükselişle 299 seviyesinden kapatırken, Türk eurotahvillerine ait risk priminin 7 baz puan artarak 230 a çıktığı görüldü. Küresel risk algılamasını gösteren VIX endeksi Euro Alanı na ilişkin artan kaygılara bağlı olarak geçtiğimiz hafta 21,85 e yükseldi. Bu hafta Euro-tahvil piyasasında Euro Alanı ndan gelecek haberlerin yanı sıra, Fed toplantısı ertesinde yapılacak açıklama da yakından izlenecek. 3
Haz 10 Haz 10 Emtia Piyasaları $/ons Altın $/varil Petrol 1.600,00 1.500,00 1.400,00 1.300,00 1.200,00 1.100,00 1.539,00 140,00 130,00 120,00 110,00 100,00 90,00 80,00 70,00 113,75 1.000,00 60,00 Bu ay sonunda tahvil alım programını sonlandıracak olan Fed in devamında nasıl bir politika izleyeceğine ilişkin önemli bir sinyal vermemesi ve Çin de açıklanan verilerin ardından emtiaya olan talebin azalacağı beklentisi nedeniyle altın fiyatları geçtiğimiz haftaya düşüşle başladı. İzleyen günlerde, Yunanistan a yönelik yardım paketine ilişkin belirsizliklerin sürmesinin etkisiyle güvenli yatırım aracı olarak görülen altına alım geldi. Perşembe günü yatırımcıların kâr realizasyonları nedeniyle sınırlı bir düşüş kaydeden altın fiyatları, Euro nun Dolar karşısında değer kazanma eğilimine girmesine bağlı olarak yeniden güçlü bir yükseliş sergiledi. Bu gelişmeler soncunda haftalık bazda altın fiyatları %0,59 oranında artarak $/ons 1.539,00 a yükseldi. Geçtiğimiz haftaya yatay bir seyirle başlayan petrol fiyatları, OPEC ten gelen petrolde arzın artırılmaması durumda üçüncü ve dördüncü çeyrekte fiyatların yükselebileceği yönündeki açıklamaların etkisiyle bir miktar arttı. Küresel ekonomik büyümeye ilişkin öngörülerde yaşanan bozulma paralelinde talebin gerileyebileceği kaygılarıyla petrol fiyatlarının haftanın geri kalanında genel olarak düşüş eğilimi sergilediği gözlendi. Dolar ın Euro karşısında değer kazanması da bu düşüşü destekledi. Bu gelişmeler sonucunda geçtiğimiz hafta petrol fiyatları %4,57 oranında azalarak $/varil 113,75 e geriledi. Bu Haftanın Gündemi 20 Haziran Hazine Mayıs Ayı Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku Hazine Mayıs Ayı Merkezi Yönetim Bütçe Finansmanı Euro Alanı Nisan Ayı Ödemeler Dengesi (Piyasa Beklentisi: 4,8 Milyar Cari Açık) 21 Haziran ABD Mayıs Ayı İkinci El Konut Satışları (Piyasa Beklentisi: 4,750 Milyon Adet) 22 Haziran Hazine İç Borç Ödemesi (TL 426 Milyon) TCMB Haziran Ayı II. Dönem Beklenti Anketi ABD Merkez Bankası (FED) Açık Piyasa Komitesi (FOMC) Toplantısı ve Basın Açıklaması (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) 23 Haziran TCMB Para Politikası Kurulu Toplantısı (Piyasa Beklentisi: Faizler Değişmeyecek) ABD Mayıs Ayı Yeni Ev Satışları (Piyasa Beklentisi: 305 Bin Adet) Çin HSBC Haziran Ayı Satın Alma Yöneticileri Endeksi 24 Haziran TCMB İktisadi Yönelim Anketi ve Reel Kesim Güven Endeksi TCMB Haziran Ayı İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranı Kültür ve Turizm Bakanlığı Mayıs Ayı Giriş Çıkış Yapan Ziyaretçiler ABD I. Çeyrek Büyüme Verisi (Piyasa Beklentisi: %1,9) ABD Mayıs Ayı Dayanıklı Tüketim Malı Siparişleri (Piyasa Beklentisi: %1 Artış) 4
Uyarı Notu: Bu rapor Türkiye İş Bankası A.Ş. tarafından güvenilir olduğuna inanılan kamuya açık kaynaklardan elde edilen bilgiler kullanılmak suretiyle, sadece bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup, hiçbir şekilde finansal enstrümanların alım veya satımı konusunda tavsiye veya finansal danışmanlık hizmeti sağlanması olarak yorumlanmamalıdır. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerin doğru ve tam olması konusunda herhangi bir şekilde garanti vermemektedir. Türkiye İş Bankası A.Ş. bu raporda yer alan bilgilerde herhangi bir bildirimde bulunmaksızın değişiklik yapma hakkına sahiptir. Bu rapor ve içindeki bilgilerin kullanılması nedeniyle doğrudan veya dolaylı olarak oluşacak zararlardan Türkiye İş Bankası A.Ş. hiçbir şekilde sorumluluk kabul etmemektedir. İşbu rapor üzerinde Bankamızın telif hakkı olup, Bankamızın yazılı izni alınmaksızın herhangi bir kişi tarafından, herhangi bir amaçla, kısmen veya tamamen çoğaltılamaz, dağıtılamaz veya yayınlanamaz. Tüm haklarımız saklıdır. 5