Bakanlar Kurulu Sunumu

Bakanlar Kurulu Sunumu Erdem Başçı Başkan 27 Nisan 2015 Ankara

Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Küresel düşük büyüme ortamı Türkiye ekonomisi için hem fırsatlar hem de zorluklar barındırmaktadır. Yapısal reformlar, iş dünyasının dinamizmi ve Avrupa da devam eden iyileşme ihracatı ve dengeli büyümeyi destekleyecektir. İzlenen ihtiyatlı politikalar sonucunda enflasyondaki düşüş çekirdek göstergelerde görülmüştür. Enflasyondaki düşüşün devam etmesi için ihtiyatlı para ve maliye politikalarının sürmesi ve gıda arzına ilişkin önlemlerin devreye girmesi gerekmektedir. 2

Sunum Planı 1. Fırsatlar ve Zorluklar 2. Dengeli Büyüme Görünümü 3. Parasal ve Finansal Koşullar 4. Enflasyon 3

FIRSATLAR VE ZORLUKLAR 4

Küresel ekonomik gelişmeler Türkiye ekonomisi için hem fırsatlar hem de zorluklar barındırmaktadır. Fırsatlar Düşük emtia fiyatları Düşük uzun vadeli faiz oranları Zorluklar Zayıf dış talep Euro/ABD doları paritesindeki oynaklık 5

Emtia fiyatlarındaki düşüş Türkiye ekonomisine cari açık, enflasyon ve büyüme açısından olumlu yansımaktadır. 1,4 S&P-GS Emtia Endeksi (01.01.2014=1) 1,2 1 0,8 0,6 Ana Endeks Enerji End. Metal Tarım 0,4 0,2 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 24 Nisan 2015. 6

Enflasyon beklentilerindeki düşüşle birlikte hem Euro Bölgesi uzun vadeli tahvil faizleri 4,0 Almanya 10 Yıl Vadeli Hazine Tahvili Faizi (Yüzde) 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 24 Nisan 2015. 7

hem de ABD Hazine sinin uzun vadeli tahvil faizleri düşmüştür. ABD 10 Yıl Vadeli Hazine Tahvili Faizi (Yüzde) 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 24 Nisan 2015. 8

Euro Bölgesinde faizlerin daha hızlı düşmesi euro-dolar paritesinde belirgin bir değişime neden olmuştur. ABD doları/euro Paritesi ve ABD-Almanya 10 Yıl Vadeli Hazine Tahvili Faiz Farkı 1,7 1,6 1,5 1,4 ABD doları/euro ABD-Almanya 10 Yıl Vadeli Hazine Tahvili Faiz Farkı (Yüzde, Sağ eksen) 8 7 6 1,3 5 1,2 4 1,1 1 3 0,9 2 0,8 1 0,7 0,6 0,5 0-1 0,4-2 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 24 Nisan 2015. 9

Küresel büyüme oranları, dolayısıyla dış talep, zayıf seyrini sürdürmektedir. Toplulaştırılmış Büyüme Oranları* (Yıllık Değişim, Yüzde) 12 10 Çin ve Hindistan Hariç Gelişmekte Olan Ülkeler Gelişmekte Olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler 8 6 4 2 0-2 -4-6 Kaynak: Bloomberg, TCMB. *Ülkeler GSYİH büyüklüklerine göre ağırlıklandırılmıştır. Son Veri: 2014 Ç4. 10

DENGELİ BÜYÜME GÖRÜNÜMÜ 11

Millions GSYİH ılımlı bir artış eğilimi sergilemektedir. GSYİH (1998 Sabit Fiyatlarıyla Milyar TL, Mevsimsellikten Arındırılmış) 34 35 32 30 30 28 25 26 20 24 22 15 20 10 Kaynak: TÜİK. Son Veri: 2014 Ç4. 12

Dış talepteki zayıflamaya rağmen net ihracat 2014 büyümesine katkı sağlamıştır. Yıllık GSYİH Büyümesine Katkılar (Yüzde Puan) 25 Stok Değişimi Net İhracat Nihai Yurt İçi Talep GSYİH 25 20 20 15 15 10 10 5 5 0 0-5 -5-10 -10-15 -15-20 -20-25 -25 Kaynak: TÜİK. Son Veri: 2014 Ç4. 13

Son yıllarda Türkiye de diğer ülkelere göre daha güçlü bir istihdam artışı gözlenmektedir. İstihdam Oranı (İstihdam Edilen Kişi Sayısı/Toplam İşgücü, Yüzde) 64 48 63 46 62 61 44 60 42 59 58 40 57 56 ABD Türkiye (Sağ Eksen) 38 55 36 Kaynak: IMF, TÜİK. 14

Yunanistan İspanya Portekiz İrlanda İtalya Japonya ABD Fransa İngiltere İsveç Belçika Avustarya Almanya Kanada Kore Avustralya İsviçre Türkiye Macaristan Çek Cum. Rusya Polonya Tayland Mısır G. Afrika Meksika Filipinler Brezilya Endonezya Peru Şili Malezya Türkiye Kolombiya Son yıllarda Türkiye de diğer ülkelere göre daha güçlü bir istihdam artışı gözlenmektedir. 2007-2013 Dönemi Ortalama Yıllık İstihdam Artış Oranları (Yüzde) Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye 5 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4-5 5 4 3 2 1 0-1 Kaynak: IMF. Kaynak: IMF. 15

İstihdam artışı ağırlıklı olarak tarım dışı sektörlerde gözlenmektedir. İstihdam (Mevsimsellikten Arındırılmış, Milyon Kişi) 22 Tarım Dışı istihdam Tarım İstihdam (sağ eksen) 7 21 6 20 19 6 18 6 17 5 16 5 15 14 5 13 5 12 4 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Ocak 2015 16

Ocak ayında sanayi sektörü istihdama olumlu katkı yapmıştır. Tarım Dışı İstihdama Aylık Katkılar (Yüzde Puan) 1,6 Sanayi İnşaat Hizmetler Tarım Dışı İstihdam 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4-0,6 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Ocak 2015. 17

2014 yılında istihdam artışları güçlü işgücü arzını karşılamakta yetersiz kalmış ve işsizlik oranı artış göstermiştir. İşgücüne Katılım Oranı* ve İstihdam (Mevsimsellikten Arındırılmış) İşsizlik Oranları (Mevsimsellikten Arındırılmış) 52 50 Katılım Oranı (%) İstihdam (Milyon, Sağ Eksen) 27 26 25 17 15 İşsizlik Oranı (%) Tarım Dışı İşsizlik Oranı (%) 48 24 23 13 46 22 11 21 44 9 20 42 19 7 Kaynak: TÜİK, Hanehalkı İşgücü Anketi, TCMB. * Toplam çalışma çağındaki nüfusa oranla işgücüne katılım. Son Veri: Ocak 2015. 18

İşgücüne katılım ve nüfus artışı işsizliği artırıcı yönde etki yaparken, istihdam artışı işsizliği azaltmaktadır. Tarım Dışı İşsizlik Oranına Katkılar (Yüzde Puan) 1,5 Nüfus Artışı Etkisi Katılım Oranı Etkisi İstihdam Etkisi Tarım Dışı İşsizlik Oranı (Aylık Fark) 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Ocak 2015. 19

Taşıt satışları bu sektördeki talebin toparlandığına işaret etmektedir. Hafif Ticari Araç Satışları* (12 Ay Birikimli, Bin Adet) 350 Yerli Hafif Ticari Satışları İthal Hafif Ticari Satışları Toplam Hafif Ticari Satışları 300 250 200 150 100 50 0 Kaynak: ODD. * Otomobil satışları hariç Son Veri: Mart 2015. 20

Taşıt satışları bu sektördeki talebin toparlandığına işaret etmektedir. Otomobil Satışları* (12 Ay Birikimli, Bin Adet) 700 600 500 Yerli Otomobil Satışları İthal Otomobil Satışları Toplam Otomobil Satışları 400 300 200 100 0 Kaynak: ODD. * Hafif ticari araç satışları hariç Son Veri: Mart 2015. 21

Yatırım eğilimi ve istihdam beklentisi ılımlı seyretmektedir. Yatırım ve İstihdam Görünümü (Mevsimsellikten Arındırılmış) 35 Yatırım Eğilimi İstihdam Beklentisi 25 15 5-5 -15-25 -35-45 -55 Kaynak: TCMB İktisadi Yönelim Anketi. Son Veri: Nisan 2015 22

Kapasite kullanım oranında son dönemde ılımlı bir artış gözlenmiştir. Kapasite Kullanım Oranı (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yüzde) 85 85 80 80 75 75 70 70 65 65 60 60 55 55 Kaynak: TCMB Son Veri: Nisan 2015 23

İhracat karşılaşılan zorluklara rağmen artmaya devam etmektedir. 10 Euro Bazında Toplam İhracat* (Nominal, Son 12 Ay Bir Önceki 12 Aylık Dönemle Karşılaştırması, Yüzde Değişim) 5 0-5 -10-15 Kaynak: Eurostat, TÜİK. *Mevsimsellikten arındırılmamış. Son Veri: Ocak 2015. 24

Jeopolitik gelişmelerin dış ticaret üzerindeki olumsuz etkileri ihracatımızın küresel pazar payındaki artışla, Türkiye nin İhracatının Küresel Pazar Payı (Altın Hariç, 12 Aylık Hareketli Ortalama, Yüzde) 0,95 0,90 0,85 0,80 0,75 Kaynak: TÜİK, Dünya Ticaret Örgütü. Son Veri: Ocak 2015. 25

özellikle Avrupa ülkelerindeki pazar payındaki artışla telafi edilmektedir. Türkiye nin İhracatının Avrupa Birliği Pazar Payı (Altın Hariç, 12 Aylık Hareketli Ortalama, Yüzde) 3,5 3,1 3,07 3,11 2,7 2,3 1,9 1,5 Kaynak: TÜİK, Eurostat. Son Veri: Ocak 2015. *Türkiye nin AB-28 ülkelerine 12 aylık toplam ihracatı/ AB-28 ülkelerinin dünyanın geri kalanından 12 aylık toplam ithalatı. 26

Avrupa Birliği en önemli ihracat pazarımızdır. Türkiye nin İhracat Rotaları 3 1 4 2 5 Kaynak: Dünya Ticaret Örgütü. 27

40 Avrupa Birliği nin yanı sıra ABD de önemli ticaret ortaklarımızdan biridir. Ana Ticaret Ortaklarımıza İhracat (3 Aylık Birikimli, Yıllık Yüzde Değişim, Euro cinsinden) 30 20 10 0-10 -20-30 ABD İspanya İngiltere Orta Doğu İtalya Toplam AB Fransa Almanya Rusya Kaynak: TİM. Son Veri: Mart2015. 28

20 Avrupa Birliği nin yanı sıra ABD de önemli ticaret ortaklarımızdan biridir. Ana Ticaret Ortaklarımıza İhracat (3 Aylık Birikimli, Yıllık Yüzde Değişim, ABD doları cinsinden) 10 0-10 -20-30 -40 ABD İspanya İngiltere Orta Doğu İtalya Toplam AB Fransa Almanya Rusya Kaynak: TİM. Son Veri: Mart 2015. 29

İş dünyası değişen küresel koşullara uyum sağlama konusunda oldukça başarılıdır. Ana Ticaret Ortaklarımıza İhracat (3 Aylık Birikimli, Bin ABD doları) Ocak-Mart 2014 Ocak-Mart 2015 ÜLKE TUTAR PAY (%) ÜLKE TUTAR PAY (%) ALMANYA 3,705,610 10.0 ALMANYA 3,166,270 9.7 IRAK 3,007,500 8.1 IRAK 2,293,099 7.1 İNGİLTERE 2,260,476 6.1 İNGİLTERE 2,204,017 6.8 İTALYA 1,812,553 4.9 İTALYA 1,602,480 4.9 FRANSA 1,615,321 4.4 ABD 1,537,559 4.7 RUSYA 1,437,524 3.9 FRANSA 1,387,909 4.3 ABD 1,353,533 3.7 İSPANYA 1,158,823 3.6 İSPANYA 1,101,019 3.0 RUSYA 938,776 2.9 HOLLANDA 908,371 2.5 BAE 935,465 2.9 BAE 797,501 2.2 İRAN 875,393 2.7 İSRAİL 787,391 2.1 SUUDİ ARABİSTAN 794,342 2.4 MISIR 765,679 2.1 HOLLANDA 727,811 2.2 BELÇİKA 741,619 2.0 BELÇİKA 640,095 2.0 ROMANYA 738,848 2.0 ROMANYA 639,871 2.0 SUUDİ ARABİSTAN 719,629 1.9 MISIR 635,089 2.0 ÇİN 684,808 1.9 İSRAİL 625,858 1.9 İRAN 663,946 1.8 POLONYA 568,017 1.7 AZERBAYCAN 609,948 1.6 AZERBAYCAN 538,100 1.7 POLONYA 608,837 1.6 TÜRKMENİSTAN 457,030 1.7 TÜRKMENİSTAN 495,185 1.3 ÇİN 455,640 1.4 Kaynak: TİM. *Mavi, kırmızı ve yeşil sırasıyla sıralamada yükseliş, düşüş ve sabit kalmayı ifade etmektedir. Son Veri: Mart 2015. 30

Alınan önlemler sonrasında ihracatın ithalatı karşılama oranı yükselmeye devam etmektedir. İhracatın İthalatı Karşılama Oranı (12-Aylık Kayan Pencereler*,Altın Hariç, Yüzde) 74 72 70 68 66 64 Dönem Ortalaması: 63,9 Makroihtiyati Önlemler 65,5 62 60 58 56 54 Kaynak: TÜİK, TCMB. * 12-aylık birikimli ihracat /12-birikimli ithalat Son Veri: Şubat 2015 31

Cari işlemler dengesi 2011 yılından beri iyileşmektedir. -30 Cari İşlemler Dengesi (12 Aylık Birikimli, Milyar ABD Doları) -35-40 Cari İşlemler Dengesi Cari İşlemler Dengesi (Altın hariç) -45-50 -55-60 -65-70 -75-80 Kaynak: TCMB. Son Veri: Şubat 2015. 32

Petrol fiyatlarındaki düşüşün cari denge üzerindeki etkisi önümüzdeki aylarda daha belirgin hale gelebilecektir. Enerji İthalatı (12-Aylık Birikimli, Milyar ABD Doları) 65 60 55 50 45 40 35 30 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Şubat 2015. 33

Cari işlemler açığının finansmanı büyük ölçüde uzun vadeli borçlanma ve doğrudan yabancı sermaye yatırımları ile sağlanmaktadır. Cari Açığın Finansmanı (12-aylık Birikimli, Milyar ABD Doları) 85 Portföy ve Kısa Vadeli** DYY ve Uzun Vadeli* CA 75 65 55 45 35 25 15 5-5 Kaynak: TCMB. * Uzun vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün uzun vadeli net kredi kullanımlarını ve banka, özel sektör ve Hazine nin tahvil ihraçlarını kapsamaktadır. **Kısa vadeli sermaye hareketleri banka ve özel sektörün net kısa vadeli kredi kullanımları ve bankalardaki mevduatları kapsamaktadır. Son Veri: Şubat 2015. 34

Reel sektörün dış borçlarının vadesi oldukça uzundur. Reel Sektörün Dış Borcunun Vade Dağılımı (Yüzde) 100 90 80 70 60 50 40 30 5+ YIL 5 YIL 4 YIL 3 YIL 1-2 YIL 20 10 0 Kaynak: TCMB. 35

Yabancı para zorunlu karşılık oranları bankacılık kesiminin dış borçlanmalarında vade uzatımını teşvik edecek şekilde kullanılmaktadır. TCMB Rezervleri* (Milyar ABD Doları) 140 YP ZK için döviz TCMB diğer döviz rez. ROM döviz TCMB diğer altın rez. Kıym.mad. için altın ROM altın Döviz Satışı Net 1 (-) İhracat Reeskont Kredileri (+) 120 2009-3,41 1,04 2010-14,87 1,10 100 80 60 2011 7,15 1,92 2012 2,46 8,30 2013 17,61 12,66 2014 14,35 13,0 2015 7,20 2 15,5 3 40 20 0 Zorunlu Karşılıklardan Elde Edilen Döviz Rezervleri Tutar (Milyar ABD Doları) Döviz ZK 38,2 ROM Döviz 30,5 TOPLAM 68,7 Kaynak: TCMB. Son Veri: 10 Nisan 2015. * Toplam 121.8 Milyar ABD Doları. 1 Kamu Enerji Şirketlerine yapılan döviz satışlarını da içermektedir. 2 Döviz satışları 2015 yılı Mart ayını içermektedir. 3 2015 yıl sonu tahmini. 36

Zorunlu karşılık önlemlerinin açıklanmasından sonra bankacılık kesiminin mevduat dışı yükümlülüklerinin vadelerinde uzama eğilimi gözlenmektedir. Mevduat-Dışı YP Yükümlülüklerin Vade Dağılımı (Yüzde) 60 55 Zorunlu Karşılıklara İlişkin Alınan Tedbirler 50 1 yıla kadar 45 40 3 yıldan uzun 35 30 Kaynak: TCMB. Son Veri: 4 Nisan 2015. 37

Son 10 yıllık dönemde uygulanan mali disiplin, hem risk primlerinin hem de enflasyonun düşürülmesine önemli bir katkı yapmıştır. Merkezi Yönetim Bütçe Açığı (GSYİH ye Oran, Yüzde) 12 11,9 11,5 9 8,8 6 5,2 5,5 3,6 3 0 1,1 0,6 1,6 1,8 1,4 2,1 1,2 1,3 1,1 0,7 0,3 Kaynak: Maliye Bakanlığı, Orta Vadeli Program (2015-2017). *Orta Vadeli Program (2015-2017) tahminleri 38

Japonya Yunanistan İtalya Portekiz İrlanda ABD Belçika İspanya Fransa İzlanda İngiltere Kanada Almanya Hollanda Avusturya Türkiye Avustralya Macaristan Brezilya Hindistan Malezya Arjantin Polonya Meksika Güney Afrika Tayland Romanya Türkiye Filipinler Kolombiya Endonezya Bulgaristan Çin Peru Rusya Şili Bu sayede Türkiye nin kamu borcu diğer ülkelere göre daha düşük seviyelere ulaşmıştır. Gelişmiş Ülkeler ve Türkiye (GSYİH ye Oran, Yüzde, 2013) Gelişmekte Olan Ülkeler ve Türkiye (GSYİH ye Oran, Yüzde, 2013) 300 250 200 150 100 50 0 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Kaynak: IMF Fiscal Monitor Kaynak: IMF Fiscal Monitor 39

12 Mali disiplinin korunması sonucunda Türkiye nin risk primi önemli ölçüde iyileşmiştir. Türkiye-ABD 10 Yıl Vadeli Tahvil Faiz Farkı (Yüzde) 10 8 6 4 2 0 Kaynak: Bloomberg, TCMB. Son Veri: 22 Nisan 2015 40

Mali disiplinin korunması sonucunda Türkiye nin risk primi son on yıllık dönemde önemli ölçüde iyileşmiştir. Türkiye 5 Yıllık CDS Fiyatları (Baz Puan) 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 Kaynak: Bloomberg, TCMB. Son Veri: 23 Nisan 2015 41

PARASAL VE FİNANSAL KOŞULLAR 42

Gelişmekte olan ülkelere yönelik portföy akımları oynak bir seyir izlemeye devam etmektedir. Gelişmekte Olan Ülkelere Hisse Senedi ve Tahvil Akımları (Milyar ABD Doları, 4 Haftalık Hareketli Toplam) 35 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20-25 -30-35 Tahvil Piyasaları Hisse Senedi Piyasaları Kaynak: EPFR. Son Veri: 15 Nisan 2015. 43

Küresel para politikalarındaki belirsizliklerin artması risk primlerinde ve Küresel ve Türkiye Risk Primi (Baz Puan) 550 500 EMBI Türkiye EMBI Genel 450 400 350 300 250 200 150 100 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 21 Nisan 2015. 44

kur oynaklarında artışlara neden olmuştur. Gelişmekte Olan Ülkelerde Kur Oynaklığı (1 ay vade, Yüzde) 35 35 30 30 25 Gelişmekte olan ülkeler* Türkiye 25 20 20 15 15 10 10 5 5 0 0 Kaynak: Bloomberg. *Gelişmekte olan ülkeler arasında Brezilya, Çek Cumhuriyeti, Endonezya, G. Afrika, Kolombiya, Meksika, Polonya,, Romanya ve Şili yer almaktadır. Son Veri: 21 Nisan 2015. 45

12 Yakın dönemde devlet iç borçlanma senetlerinin getirilerinde de kayda değer bir artış gözlenmiştir. DİBS Getirileri (Yüzde) 0.5 yıl 1 yıl 2 yıl 4 yıl 10 yıl 12 11 11 10 10 9 9 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 Kaynak: Bloomberg. Son Veri: 21 Nisan 2015. 46

Toplam kredilerin TGA oranı ve Tahsili Gecikmiş Alacaklar (Yüzde) 7,0 6,5 6,0 5,5 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 Kaynak: TCMB. Son Veri: 10 Nisan 2015. 47

karşılıksız çek oranları yatay bir seyir izlemektedir. Karşılıksız Çekler (Yüzde) 12 Karşılıksız Çek Dönüşüm Oranı (Adet) Karşılıksız Çek Dönüşüm Oranı (Tutar) 12 10 10 8 8 6 6 4 4 2 2 0 0 Kaynak: TCMB. *Karşılıksız çek dönüşüm oranları, takas odalarına ibraz edilen ve karşılıksız kalan çek adet ve tutarının toplam takasa ibraz edilen çek adet ve tutarı içindeki oranıdır. Son Veri: Mart 2015. 48

Mevcut konjonktürde ideal politika bileşimi temkinli bir para politikası ile destekleyici bir finansal sektör politikasıdır. Sermaye Akımları Para Politikası Döviz Likiditesi Politikası Finansal Sektör Politikası Zayıf Temkinli/Sıkı Dengeleyici Destekleyici Güçlü Destekleyici Dengeleyici Temkinli/Sıkı 49

Yakın Dönemde Alınan Önlemler Daha esnek döviz satım ihaleleri Rezerv Opsiyon Katsayılarında değişiklik Yabancı para zorunlu karşılık oranlarının bankacılık kesiminin dış borçlanmalarında vade uzatımını teşvik edecek şekilde kullanılması Bankaların TCMB den alabilecekleri bir hafta vadeli döviz depolarının faiz oranlarının düşürülmesi Türk Lirası zorunlu karşılıklara ödenen faiz oranlarının artırılması 50

Yapısal reformlar Türkiye nin büyüme potansiyelini artıracaktır. 10. Kalkınma Planında Yer Alan Reformlar i. Beşeri Sermaye ve İşgücü Piyasaları ii. iii. Teknoloji ve Yenilikçilik Fiziki Altyapı 51

ENFLASYON 52

Türkiye de enflasyon düşüş sürecindedir. Enflasyon Gerçekleşmeleri ve Hedefler (Yüzde) 80 70 73,16 Gerçekleşme Hedef 60 50 40 30 33,41 20 10 11,69 12,06 10,19 11,14 9,66 7,61 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Hedef 35 20 12 8 5 4 4 7,5 6,5 5,5 5 5 5 5 5 Gerçekleşme 29,7 18,4 9,3 7,7 9,7 8,4 10,1 6,5 6,4 10,4 6,2 7,4 8,2 - - Kaynak: TÜİK, TCMB. Ocak 2002: 73,16; Mart 2003: 33;41; Temmuz 2006: 11,69; Temmuz 2008: 12,06; Nisan 2010: 10,19; Nisan 2012: 11,44; Mayıs 2014: 9,66 Son Veri: Mart 2015. 53

Düşen enflasyon döneminde Türkiye de göreli kişi başı reel gelir artmıştır. Türkiye/Avrupa Birliği Kişi Başı Gelir Oranı (Satın Alma Gücü Paritesine Göre, Yüzde) 60 55 50 45 40 35 Düşen Enflasyon Dönemi 30 25 20 Kaynak: Dünya Bankası. Son Veri: 2013. 54

Temkinli para ve maliye politikaları ile alınan makroihtiyati önlemler çekirdek enflasyon göstergelerini olumlu yönde etkilemiştir. 16 Çekirdek Enflasyon Göstergeleri H ve I (Mevsimsellikten Arındırılmış, Yıllıklandırılmış, 3 Aylık Ortalama, Yüzde) 14 12 H I 10 8 6 4 2 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Mart 2015. 55

Yıllık bazda da çekirdek enflasyon göstergelerinde iyileşme gözlenmektedir. TÜFE ve Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (Yıllık Yüzde Değişim) TÜFE ÖKTG-H ÖKTG-I 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 Kaynak: TÜİK. Son Veri: Mart 2015. 56

Gıda fiyatlarındaki yüksek seyir ve oynaklık TÜFE enflasyonunu olumsuz yönde etkilemektedir. Yıllık Enflasyon (Yüzde) 16 16 14 14,1 14 14,0 12 12 10 10 8 8 6 5,5 6 4 Gıda Enflasyonu 4 Gıda ve Yemek Hizmetleri 4,8 2 Gıda Dışı Enflasyon 2 Gıda ve Yemek Hizmetleri Hariç TÜFE Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Mart 2015. 57

Yılın ikinci yarısında gıda fiyatlarında kısmi bir düzeltme olması muhtemeldir. TÜFE ve Gıda Fiyat Endeksleri (Mevsimsellikten Arındırılmış, Ocak 2005=100) 280 260 TÜFE Gıda 240 220 200 180 160 140 120 100 Kaynak: TÜİK, TCMB. Son Veri: Mart 2015. 58

Yılın ikinci yarısında gıda fiyatlarında kısmi bir düzeltme olması muhtemeldir. Hava koşulları 2014 yılına kıyasla daha olumlu seyretmektedir. Gıda Komitesi nin çalışmaya başlaması gıda enflasyonunun düşürülmesine ilave katkı sağlayacaktır. 59

Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi 9 Aralık 2014 tarih ve 29200 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2014/20 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile kurulmuştur. Komite, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarının başkanlığında; Ekonomi, Gümrük ve Ticaret, Kalkınma ve Maliye Bakanlıklarının Müsteşarları, Hazine Müsteşarı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı ve Türkiye İstatistik Kurumu Başkanının katılımıyla oluşturulmuştur. Komite, üç ayda bir veya gerektiğinde başkan veya üyelerden birisinin talebi üzerine en geç bir hafta içerisinde toplanacak ve görev alanı ile ilgili konuları görüşerek Ekonomi Koordinasyon Kuruluna raporlayacaktır. 60

Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi Amaçları Gıda ve tarım ürünlerinin kısa ve uzun vadeli arz-talep, ihracat-ithalat ve üretim-tüketim değişimleri ile bu değişimlerin ve dağıtım zincirindeki gelişmelerin fiyatlara olası etkilerini izlemek ve değerlendirmek, Gerekli görülmesi halinde, alınacak tedbirlere ve uygulanacak politikalara ilişkin önerilerde bulunmak. 61

Enflasyon beklentileri henüz arzulanan düzeylere ulaşmamıştır. Enflasyon Beklentileri (Yüzde) 8,0 8,0 7,5 12 aylık 7,5 7,0 7,0 6,5 24 aylık 6,5 6,0 6,0 5,5 5,5 5,0 5,0 Kaynak: TCMB. Son Veri: Nisan 2015. 62

TCMB fiyat istikrarını sağlamak için temkinli para politikası duruşunu sürdürmektedir. Faiz Koridoru ve Toplam Fonlama (Yüzde, Milyar TL) Kaynak: TCMB. Son Veri: 21 Nisan 2015. 63

14 12 Getiri eğrisinin eğimi TCMB nin sıkı likidite politikasını yansıtmaktadır. Faiz Oranı (Yüzde) 5 Yıl - 3 Ay Faiz Farkı TCMB Ortalama Fonlama Faizi (5 Günlük HO) 5 Yıllık Piyasa Faizi 3 Aylık Piyasa Faizi 14 12 10 10 8 8 6 6 4 4 2 2 0 0-2 -2 Kaynak: TCMB. Son Veri: 24 Nisan 2015. 64

Kredi faiz oranları yatay bir seyir izlemektedir. Kredi Faiz Oranları (Akım Veriler, Yıllık Faizler, Yüzde, 4 Haftalık Hareketli Ortalama) 26 Taşıt Konut Ticari Nakit 26 23 23 20 20 17 17 14 14 11 11 8 8 5 5 Kaynak: TCMB. Son Veri: 17 Nisan 2015. 65

Sıkı para politikası duruşu ve alınan makroihtiyati önlemlerin etkisiyle kredi ve para arzı büyüme hızları makul düzeylerde seyretmektedir. Toplam Krediler* ve M2 Para Arzı (Kur Etkisinden Arındırılmış, Yıllık Yüzde Değişim) % 40 % 35 Krediler (KEA, Yıllık yüzde değişim) M2 (KEA, Yıllık yüzde değişim) % 30 % 25 % 20 % 15 % 10 % 5 % 0 Kaynak: TCMB. Son Veri: 10 Nisan 2015. *Toplam bankacılık sektörü (katılım bankaları dahil). Kredi kartları dahil. TGA hariç. 66

Ticari krediler tüketici kredilerine göre daha hızlı büyümekte ve bu gelişme fiyat istikrarına, finansal istikrara ve dengelenme sürecine katkı yapmaktadır. Tüketici* ve Ticari Krediler (Yıllık Büyüme, Yüzde) 60 50 Tüketici Ticari (KEA) 60 50 40 40 30 30 20 20 10 10 0 0-10 -10 Kaynak: TCMB. * Toplam Bankacılık Sektörü (Katılım Bankaları dahil, TGA hariç), kredi kartları dahil, Kur etkisinden arındırılmış. Son Veri:17 Nisan 2015 67

Yüzde Enflasyondaki düşüşün devam etmesi için ihtiyatlı para ve maliye politikalarının sürmesi ve gıda arzına ilişkin önlemlerin devreye girmesi gerekmektedir. Enflasyon ve Çıktı Açığı Tahminleri (Yüzde) Tahmin Aralığı* Belirsizlik Aralığı Yıl Sonu Enflasyon Hedefleri Çıktı Açığı Gerçekleşme 12 12 10 8 Kontrol Ufku 10 8 6 6 4 4 2 2 0 0-2 -2-4 -4 * Enflasyonun tahmin aralığı içinde kalma olasılığı yüzde 70 tir. Ocak 2015 Enflasyon Raporu Son Veri: Mart 2015 68

Özet: Makroekonomik Görünüm ve Para Politikası Küresel düşük büyüme ortamı Türkiye ekonomisi için hem fırsatlar hem de zorluklar barındırmaktadır. Yapısal reformlar, iş dünyasının dinamizmi ve Avrupa da devam eden iyileşme ihracatı ve dengeli büyümeyi destekleyecektir. İzlenen ihtiyatlı politikalar sonucunda enflasyondaki düşüş çekirdek göstergelerde görülmüştür. Enflasyondaki düşüşün devam etmesi için ihtiyatlı para ve maliye politikalarının sürmesi ve gıda arzına ilişkin önlemlerin devreye girmesi gerekmektedir. 69

Bakanlar Kurulu Sunumu Erdem Başçı Başkan 27 Nisan 2015 Ankara