YOZGAT DEVLET HASTANESİ STERİLİZASYON\DEZENFEKSİYON ÜNİTESİ ÇALIŞMA TALİMATI YAYIN TARİHİ : 01.06.2011 DOKÜMAN KODU : YDH/ÇT-025 REV.NO : -- REV TARİHİ : -- SAYFA : 1/7 1.AMAÇ Hastanemizde hastalarımıza verilen hizmetlerde kullanılan tüm cerrahi ve sarf malzemelerin sterilizasyonunu yapmak. 2. KAPSAM : Sterilizasyon ünitesinde yürütülen faaliyetleri kapsar. 3.UYGULAMA ALANI Bu talimatın uygulanmasından ameliyathane ve sterilizasyon ünitesi çalışanları sorumludur 4.TANIMLAR Bowie-Dick Testi: Vakumlu otaklavlarda buhar tahliyesinin tam olarak yapılıp yapılmadığını kontrol eden test indikatörüdür. Basınçlı Buhar Otoklavı: 134 derecede basınçlı buharla alet ve malzemenin sterilizasyonunu sağlayan cihaz. Kuru ısı sterilizasyon aleti: Kuru ısı ile sterilizasyon sağlayan cihaz. Flash Sterilizasyon: 132 derecede paketlenmemiş haldeki aletlerin hemen kullanımı için buhar otoklavında özel bir programı kullanılarak (kısa süreli) steril edilmesi işlemidir. Biyolojik İndikatör: Sterilizasyonun gerçekleştiğini belirlemek için kullanılan dirençli bakteri sporlarını içeren test materyalidir. Kimyasal İndikatör: Sterilizasyon şartlarında karakteristik değişiklik gösteren (renk değişikliği vb.) kimyasal maddeler içeren kâğıt şerit veya diğer test materyalleridir. 5.UYGULAMA Ünitemiz ameliyathaneye bağlantılı otoklav ve steril depolama odası bağımsız aynı katta bir kirli alan olarak kullanılan çalışma odası ve bodrum katta etilen oksit sterilizasyonu için kullanılan bir oda ve ayrıca çamaşırhane içinde buhar basınçlı bir otoklavımız mevcuttur. ünitemiz sterilizasyon cihazları 1) 3 adet buhar basınçlı otoklav 2) 2 Etilen oksit otoklavı 3) 1 adet kuru ısı sterilizatörü, mevcuttur. Sterilizasyon ünitesi 24 saat hizmet vermektedir.cerrahi aletlerde filtreli konteynır ve yeşil ketene sarılı tepsiler,sarf malzemelerde ise tek kullanımlık poşetleme sistemi kullanılmaktadır. Bohçalama işleminde genel ve lokal bohçalama yapılmaktadır.bohçanın içini yerleştirip tamamıyla örtüldüğünden emin olduktan sonra sıkıca bağlanır,kuru olduğundan emin olunmalıdır. Poşetleme işleminde ise Delikli keten,gömlek,spanç,üçlü, tekli keten ve gaz kompresler poşetlenir. İlgili birimde sterilizasyon solüsyonla yapılacaksa dezenfektan solüsyonuyla dezenfeksiyon Talimatına göre yapılır. 5.1 HAZIRLIK AŞAMASI Ameliyathaneye veya dış birimlerden personel tarafından enzimatik solüsyonla yıkanmış cerrahi aletler veya sarf malzemeler kirli alana getirilir. Burada her cerrahi set içinde bulunması gereken malzemelerin listesine göre Sterilizasyon görevlisi tarafından sayım ve kontrolü yapılır, Cerrahi alet konteynırların filtreleri değişir,kimyasal indikatör konteynır içine yerleştirilir kapağı kapandıktan sonra maruziyet bantı yapıştırılarak etiketlemeye geçilir ve mührü takılır. 5.2 ETİKETLEME İŞLEMİ Sterilizasyona gelen malzemelerin steril edilmeden önce etiketleme tabancasında steril tarihi,son kullanma tarihi,sterilizasyonu yapan kişinin numarası,çalışan otoklavın numarası ve kaçıncı yüklemenin yapıldığı ayarlanarak malzeme üzerine etiketleme yapılır. Steril olmuş malzemenin etiketi kullanılan kişi tarafından okunup amacına göre gerekirse hasta dosyasına yapıştırılır. 1
Depolamadan kullanıma sunulan malzemenin etiket zerindeki son kullanma tarihi geçmiş ise tekrar steril olması sağlanır. Otoklavdan steril olarak çıkmış ancak kullanımda steril olmadığı fark edilen malzemenin etiket üzerinde belirtilen yüklemedeki bütün malzemeler tesbit edilerek kullanımdan çekilir ve tekrar gerektiği gibi steril edilir. Etiketleme işleminin en önemli amacı kayıt saklamadır.cerrahi set üzerinde olan etiket,ameliyat olan hastanın hangi setle ameliyat olduğunu hastanın dosyasına etiket yapıştırılması sonucu belli edilir. Etiketleme tabancasındaki göstergeler şu şekilde belirtilmiştir: - sol üst köşedeki tarih sterilizasyon tarihini belirtir. - Sol ortadaki tarih son kullanım tarihidir. - Sol alt köşedeki sayı sterilizasyonu yapan kişinin numarasıdır. - Sağ üst köşedeki sayı hangi otoklava ait olduğunu gösterir. - Sağ alt köşedeki sayı kaçıncı yükleme olduğunu gösterir. - Sağ üst köşedeki sayıların göstergesi; 1numara:eryiğit buhar otoklavı 2numara:medikolonix buhar otoklavı 3numara:etilen oksit otoklavı - sol alt köşedeki sayıların göstergesi; 1numara:gündüz çalışan personel 2numara:Mahmut Tutan 3numara:Eyüp Uçar 4numara:İbrahim Sarıaslan 5.3 STERİLİZASYON 5.3.1 Basınçlı Buhar Otoklavı İle Yapılan Sterilizasyon İşlemleri Sterilizasyon işlemi uygulanacak alet ve malzemeler ilgili birim veya servis tarafından sterilizasyon ünitesine teslim edilir. Teslim alınan cerrahi alet veya sarf malzemelerin temizliği ve kontrolü yapılır. Cerrahi alet konteynırlarının filtreleri değiştirilir.kimyasal indikatör konteynır içine yerleştirilir ve maruziyet bandı yapıştırılarak etiketleme yapılırak mühürü takılır. Poşet içerisindeki malzemeler veya bohçalarda aynı dikkatle maruziyet bandı etiketlemesi ve kimyasal indikatörü(bu indikatör bohça içi kontrol amacıyla kullanılır) konarak sterilizasyona hazır hale getirilir. Otoklav günlük kontrolü Bowie-Dick Testi ve vakum kaçak testi ile yapıldıktan sonra açılır. Test çıktısı sterilizasyon sorumlu pesonel tarafından kontrol edilir. Sterilizasyona hazır malzemeler düzgün bir şekilde otoklava yerleştirilir. Biyolojik ve kimyasal indikatörler otoklava yerleştirilir. Sterilizasyon ünitesi personeli tarafından otoklavın program ayarı yapılır. Sterilizasyon personeli tarafından otoklavın sterilizasyon döngüsü bitimi sonrası bitiş sinyali ile cihaz kapanır. Sterilizasyon ünitesi personeli tarafından otoklav cihazının kapısı açık bırakılarak paketlerin soğuması beklenir. Sterilizasyon işlemi bittiğinde biyolojik indikatör analiz aletine yerleştirilir(biyolojik indikatörler her bir yükte mikrobiyal ölümün gerçekleşip gerçekleşmediğini gösterir.kullanılan biyolojik indikatör otoklavdan çıktıktan 5 dakika sonra indikatöre konulup 3-4 saat sonrası sonuç verir.sonuç negatifse kullanıma sunulur) ve otoklav çalışması sonucu kayıt yapılır. Sterilizasyon ünitesi personeli tarafından paketler otoklavdan çıkarılır ve sterilizasyon personeli tarafından sterilizasyon sağlanmış mı kontrol edilir. Sağlanmadı ise işlemler tekrarlanır. Otoklavdan nemli durumda çıkan malzeme kontrolü yapılır. 2
Otoklavdan çıkan malzemeler özel raflarına yerleştirilerek steril raflarda depolanır veya talep eden birimlere Steril edilen alet ve malzemeler gönderilir. Otoklav ile sterilizasyon şeması ISI SÜRE KURUTMA ÖN VAKUM MALZEME CİNSİ 134 derece 20dk 20dk 2 tekstil 134 derece 15dk 15dk 2 Cerrahi alet 134 derece 4dk 5dk 3 Bowic dick 134 derece 3dk 5dk 1 flash 121 derece 15dk 15dk 2 alet 121 derece 15dk 15dk 2 kavuçuk 5.3.2 Kuru Isı (etüv) Cihazı İle Yapılan Sterilizasyon İşlemleri Sterilizasyon işlemi uygulanacak alet ve malzemeler ilgili birim veya servis tarafından sterilizasyon ünitesine teslim edilir. Teslim alınan cerrahi alet veya sarf malzemelerin temizliği ve kontrolü yapılır. Sterilizasyon sorumlu personeli tarafından Kuru ısı indikatörleri konteynırlara konulur. Sterilizasyon ünitesi personeli tarafından Konteynırlar kuru ısı sterilizasyon cihazına konulur. Sterilizasyon ünitesi personeli tarafından Kuru ısı sterilizasyon cihazının kapağı kapatılarak derece ve süresi ayarlanarak çalıştırılır. Sterilizasyon ünitesi personeli tarafından Sterilizasyon işlemi bittikten sonra indikatörler kontrol edilerek sterilizasyon işlemi tamamlanır. Etüv ile sterilizasyon şeması ISI SÜRE MALZEME CİNSİ 170 derece 1 saat Cam ve madeni eşya 160 derece 1 saat Az miktarda tozlar,vazelin,yağlar,vazelinli gaz bezleri 150 derece 3 saat Keskin aletler ve madeni kısımlı şırıngalar 121 derece 6 saat Keskin aletler ve madeni kısımlı şırıngalar 5.3.3 Etilen oksit gaz otoklav cihazı ile yapılan Sterilizasyon işlemleri Sterilizasyon işlemi uygulanacak ısıya dayanaksız alet ve malzemeler ilgili birim veya servis tarafından sterilizasyon ünitesine teslim edilir. Teslim alınan alet veya sarf malzemelerin temizliği ve kontrolü yapılır. Isıya ve neme duyarlı plastik malzemeler (sentetik, fiber optik, PVC) uzun ve lümenli, çapı dar malzemeler için kullanılır. Etilen oksit yanıcı, patlayıcı ve toksik bir gaz olduğundan ayrı bir odada sterilizasyon yapılır. Dışarıya açık havaya açılan bir bacası olmalıdır. ETO sterilizasyon için sterilizatör üreticisinin talimatına göre nem en az %35, sıcaklık 37-55 C süre 2 saat olmalıdır. ETO sterilizasyonunda paketlemede kumaş dışında tüm materyaller kullanılabilir. 3
Etilen oksit gaz otoklav cihazı ile sterilizasyon şeması PROGRAM ISI SÜRE HAVALANDIRMA MALZEME CİNSİ F1 55 derece 180 dk 180 dk Sarf malzeme F3 35 derece 90 dk 90 dk Sarf malzeme 5.4 GÜVENLİK ZİNCİRİ 5.4.1.Cihaz Kontrol (Bowie-Dick): Güvenlik programında sterilizasyon cihazının doğruluğunu, sterilizasyon çevrimi başlamadan önce denetleyen aşamadır.bu aşamada bowie dick test paketleri kullanılır ; buhar hataları ve zaman hataları test üzerinde belli olmaktadır. 5.4.2.Maruziyet Bantı: Maruziyet kontrol ürünleri tıbbi aletlerin bohça ve paketlerin sterilizasyon işlemine maruz kalıp kalmadığını bohçaların açılmasına yük kontrol kayıtlarına bakılmasına gerek kalmadan bir bakışta anlamaya yarar.sterilizasyona maruz kalan bant renk değişimiyle belli olur. 5.4.3.Yük Kontrol:Yük kontrolü sterilizasyon işleminin gözlemlenmesi açısından büyük önem taşır.sterilizasyon işlemi sırasında indikatörlerin kullanılarak her bir yükte mikrobiyal gerçekleşip gerçekleşmediğini gösterir.biyolojik indikatör otoklavdan çıktıktan 5 dk sonra indikatöre konulup 3-4 saat sonrası sonuç verir.sonuç negatifse kullanıma sunulur. 5.4.4.Bohça içi Kontrol: Her bir bohçanın içine ( Konteynırlar,ketene sarılı malzemeler,ve sarf malzemeler vs.) kimyasal indikatörlerin yerleştirilmesidir.bu işlem sterilizasyon işleminde kullanılan steril olan bütün bohçalara başarılı bir şekilde ulaşılıp ulaşılmadığı kesin çabuk ve anlaşılır bir biçimde gösterir.bohçaların içine konulan kimyasal indikatör kullanıcı tarafından okunup kontrol edilir. 5.5.5 Kayıt Saklama : Steril olan bütün malzemenin otoklavdan çıktıktan sonra kayıt altına alınöması işlemisidir.her ay için aryı dosya tutulmaktadır. 5.5 DEZENFEKSİYON İŞLEMİ TABLO 1: Kullanılan araç-gerece göre yapılacak sterilizasyon ve dezenfeksiyon SINIFLAMA TANIM STERİLİZASYON/DEZENFEKSİYON ÖNERİSİ Kritik araç gereçler: Steril dokulara temas eden veya vasküler sisteme giren araç gereçler (cerrahi aletler, kardiyak kateterler, bazı endoskoplar, protezler vb.) Mutlaka steril olmalıdır Yarı-kritik araç gereçler: Mukoza ve bütünlüğü bozulmuş deri ile temas eden araç gereçler (solunum ekipmanları, gastroenterolojik endoskoplar, larengeskoplar, bronkoskoplar vb.) Sterilizasyon veya yüksek düzey dezenfeksiyon gerektirir 4
Kritik olmayan araç gereçler: Vücut bütünlüğü bozulmamış, sağlam deri ile temas eden araç gereçler (tansiyon aleti kılıfı, steteskop, termometre vb.) Orta veya düşük düzeyde dezenfeksiyon veya sadece su ve deterjanla basit temizlik önerilir. TABLO 2. Hastanemizde bulunan orta ve yüksek seviyeli dezenfektanlar: DEZENFEKTAN AVANTAJLARI DEZAVANTAJLARI TEMAS SÜRESİ Maksimum kullanım Gluteraldehit ( %2) (yüksek seviyeli ) Alkoller (%60-90) (orta seviyeli) Korozyon yapmaz -Malzemelerle uyumludur -Organik maddelerden pek etkilenmez -Ucuzdur -Çabuk -Toksikallerjik etkileri yok -Su ve kurutma gerektirmez -Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin) kombinasyonlar oluştururlar -Cilt-el antisepsisi ve temiz sert yüzeylerin dezenfeksiyonu için uygun -Toksik, alerjik, irritan -Fiksatif *Kullanıcılar maske, eldiven, önlük giymelidir. Ortam havalandırılmalıdır -Çabuk buharlaşır Yanıcı -Kalıcı etkisi yok -Penetrasyonu zayıf -Temiz şartlarda -Uzun süreli kullanımda cildi kurutabilir -Mercekli aletlerin montaj materyalini bozabilir, lastik-plastik malzemeyi sertleştirebilir TABLO 3. Hastanemizde bulunan yer-yüzey dezenfektanları 20 dk 3 saat 15 gün DEZENFEKTAN Hipokloritler (çamaşır suyu) ORG. MAD.ETKİ LENME TÜBERKÜ LOSİT ETKİ (+) (+) -Hızlı AVANTAJLAR DEZAVANTAJLAR KULLANIM Geniş etki spektrumu -Ucuz -Toksisitesi az -Yüzeylerde fiske olmuş mikropların, biofilm tabakasının uzaklaştırılmasınd a dir -Organik maddelerden oldukça etkilenir -Koroziv-Stabil değildir -Amonyak ve asitlerle toksik bileşikler oluşturur -Tekstil ürünlerinin rengini giderir -Günlük temizlik için 1/100 oranında sulandırılır -Yoğun kontaminasyonda 1/10 oranında sulandırılır -Başka temizlik ürünleriyle karıştırılmamalıdır Alkoller(%60-90) Hafif (+) -Çabuk -Toksik-allerjik etkileri yok -Su ve kurutma -Çabuk buharlaşır -Yanıcı -Kalıcı etkisi yok -Ulaşılamayan küçük yüzeylerin ve kritik olmayan 5
gerektirmez -Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin) kombinasyonlar oluştururlar -Cilt-el antisepsisi ve temiz sert yüzeylerin dez. için uygun -Penetrasyonu zayıf -Temiz şartlarda -Uzun süreli kullanımda cildi kurutabilir -Mercekli aletlerin montaj materyalini bozabilir, lastikplastik malzemeyi sertleştirebilir araçların dezenfeksiyonunda püskürtme yoluyla kullanılır Gluteraldehit ( %2) (+) (+) -Hızlı Korozyon yapmaz -Malzemelerle uyumludur -Organik maddelerden etkilenmez Ucuzdur -Toksik, alerjik, irritan -Fiksatif - *Kullanıcılar maske, eldiven, önlük giymelidir. Ortam havalandırılmalıdır Kullanım talimatında belirtilen oranlarda sulandırılarak uygulanır TABLO 4. Hastanemizde bulunan antiseptik bileşikler (el ve cilt antiseptikleri) DEZENFEKTAN ORG. MAD. TÜBERKÜLOSİT AVANTAJLARI DEZAVANTAJLARI ETKİLENME ETKİ Alkoller(%60-90) Hafif (+) -Çabuk -Toksik-allerjik etkileri yok-su ve kurutma gerektirmez -Diğer dezenfektanlarla (iyot, klorhekzidin) kombinasyonlar oluştururlar-cilt-el antisepsisi ve temiz sert -Çabuk buharlaşır -Yanıcı -Kalıcı etkisi yok -Penetrasyonu zayıf -Temiz şartlarda -Uzun süreli kullanımda cildi kurutabilir -Mercekli aletlerin montaj yüzeylerin dezenfeksiyonu materyalini bozabilir, lastikplastik için uygun malzemeyi sertleştirebilir 6
İyodoforlar (povidon iyot) (+) (+) -İyotun ağır koku, tahriş Nispeten yavaş etki gösterir edici etki ve kalıcı boyama Kan varlığında aktivitelerini özelliklerini göstermezler -Hem antiseptik hem de detenfektan olarak kullanılabilirler büyük ölçüde kaybeder -Metallere koroziv etki yapabilir -Nadiren iyot alerjisi -Deterjanlarla (noniyonik v oluşturabilir katyonik) kombine etki gösterirler -Cilt, göz irritasyonu yapabilir ALET DEZENFEKSİYONU 1. Kullanıcı önlük ve eldivenini giyer, maskesini takar. 2. Tablo 1 e göre sınıflandırılan aletler ayrılabilir parçaları sökülerek bol su ve deterjanla organik kirden arındırılır. 3. Bol su ile durulanır ve kurulanır. 4. Isıya dayanıklı kritik ya da yarı kritik aletler paketlenerek sterilizasyon ünitesine gönderilir. 5. Isıya dayanıklı olmayan yarı kritik aletler için yüksek düzey dezenfeksiyon çözeltisi hazırlanır. 6. Dezenfektan kabının uygun bir yerine solüsyonun hazırlanma ve son kullanma tarihi, hazırlayan kişinin adı yazılır. 7. Aletler dezenfektan çözeltisi içine tamamen batırılır (gluteraldehit çözeltisi kapalı kaplarda kullanılır). 8. Tablo 2 de belirtilen sürelerde bekletilir. 9. Çıkarılan aletler distile su ile durulanır ve iyice kurutulduktan sonra kolay temizlenebilir dolaplarda saklanır TABLO 5. Aletlerin sınıflandırılması ve sterilizasyon/dezenfeksiyon yöntemleri SINIFLANDIRMA TANIM STER/DEZENFEKSİYON YÖNT. Kritik Aletler Cerrahi aletler Kardiak kateterler Protezler -Isıya dayanıklı olanlar için otoklav ile sterilizasyon -Isıya dayanıksız malzeme için etilenoksit ile sterilizasyon -Tek kullanımlık aletlerin yeniden kullanımında her ünite kendi protokollerini oluşturmalı ve bu uygulamalar sürecinde protokole titizlikle uyulmalıdır - Endoskoplar için gluteraldehit ile yüksek düzey dezenfeksiyon Yarı Kritik Aletler Endotrakeal tüpler Trakeostomi kanülü Hava yolu araçları Anestezi solunum devreleri Laringoskop %2 gluteraldehit içine 20 dk yüksek düzey dezenfeksiyon Dezenfeksiyon sonrası distile su ile durulanmalı, kurutulmalı ve dolapta saklanmalıdır Termometreler %70 etil/isopropil alkol ile kuvvetlice ovuşturarak silmek Her hastaya özel termometre kullanılması önerilir. Hidroterapi tankları 1/100 dilüe çamaşır suyu ile tank doldurulup 10 dk beklenir, sonra boşaltılıp 7
Kritik Olmayan Aletler Tansiyon aleti manşonu, EKG kablo ve probları, tutucuları, steteskop, ilaç kadehleri, oksijen maskeleri, ambu mask kuruması beklenir Dezenfektan iyodoforlar da aynı amaçla kullanılabilir 1/100 dilüe çamaşır suyu ya da %70 alkol ile silinir Çamaşır suyu sadece sert ve düzgün yüzeyler için uygundur. Deri, mukoza ve göz irritasyonu yapabilir Nemlendiriciler tek kullanımlık olması önerilir, mutlaka içine steril su konulmalı, sabit nemlendiriciler kullanılıyor ise her hastadan sonra çıkarılmalı 1/10 çamaşır suyu ile dezenfekte edilmeli, kullanılmadığında rezervuarları kuru olarak tutulmalıdır Medikasyon nebulizatörleri Tek kullanımlık olması önerilir, aynı hastada tedavi sonuna kadar kullanılabilir Alkolle silinip kurutulduktan sonra tekrar kullanılabilir HAZIRLAYAN KONTROL EDEN KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ ONAY BAŞHEKİM 8