Beslenme ve Sağlık Beyanları PROF. DR. SİBEL KARAKAYA E.Ü. MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ GIDA MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ BESLENME BİLİM DALI 12-14 KASIM 2014
Resmi Gazete Tarihi: 29.12.2011 Resmi Gazete Sayısı: 28157 (3.mükerrer) AMAÇ MADDE 1 (1) Genel ve belirli özel etiketleme kuralları Beslenme yönünden etiketleme kuralları Son tüketiciye ve toplu tüketim yerlerine arz edilen gıda Tanıtım ve reklama ilişkin kurallar Beslenme ve sağlık beyanlarına ilişkin kurallar
KAPSAM MADDE 2 (1) Bu Yönetmelik; son tüketiciye ve toplu tüketim yerlerine arz edilen gıdaların genel ve belirli özel etiketleme kurallarını, beslenme yönünden etiketleme kurallarını, tanıtımı ve reklâmına ilişkin belirli kuralları ve gıdalardaki beslenme ve sağlık beyanlarına ilişkin kuralları kapsar.
Yönetmelik DAYANAK MADDE 3 (1) Bu Yönetmelik; 5996 sayılıveteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 23 ve 24 üncü maddeleri AB 2000/13/EEC sayılı direktifine paralel AB 2008/5/EC sayılı direktifine paralel AB 1999/10/EC sayılı direktifine paralel AB 2002/67/EC sayılı direktifine paralel AB 608/2004/EC sayılı Tüzüğüne paralel AB 90/496/EEC sayılı direktifine paralel AB 87/250/EEC direktifine paralel olarak, AB 1924/2006/EC sayılı Tüzüğüne paralel
Tanımlar Madde-4 (2) a) Beslenme beyanı: Bir gıdanın içerdiği enerji, besin öğeleri veya diğer öğeleri nedeniyle beslenme yönünden aşağıda belirtilen yararlı özelliklere sahip olduğunu belirten, ileri süren veya ima eden herhangi bir mesajı, 1) Enerji için; - Sağlar - Azalan veya artan oranda sağlar - Sağlamaz 2) Besin öğeleri ve/veya diğer öğeler için; - İçerir - Azalan veya artan oranlarda içerir - İçermez
b) Beslenme yönünden etiketleme: Etiket üzerinde yer alan ve aşağıdaki bilgileri içeren bildirimi, 1) Enerji değeri, 2) Besin öğeleri; - Yağ, - Karbonhidrat, - Tuz/sodyum, - Lif, - Protein, - Ek-9 Bölüm 1 de yer alan ve gıdada bu ekte tanımlanan belirgin miktarlarda bulunan vitamin ve mineraller
c) Beyan: Mevzuat gereğince zorunlu olmayan, herhangi bir formdaki resimli, grafik veya sembolik gösterimler de dâhil olmak üzere, bir gıdanın kendine özgü özellikleri olduğunu belirten, ileri süren veya ima eden herhangi bir mesaj veya gösterimi, ç) Çoklu doymamış yağ d) Diğer öğe e) Doymuş yağ f) Günlük karşılama miktarı (GKM): Tüketime hazır haldeki gıdanın bir porsiyonunun, Ek-9 Bölüm 2 deki enerji ve besin öğeleri için verilen referans alım düzeylerinin % olarak ne kadarını karşıladığını, g) Karbonhidrat ğ) Lif h) Ortalama değer:
ı) Porsiyon büyüklüğü: Bir gıdanın, bir defada tüketilmesi beklenen ortalama miktarını, i) Prebiyotik bileşen: Bağırsaklarda bir tür veya sınırlı sayıda birkaç tür probiyotik mikroorganizmanın çoğalma ve/veya aktivitesini seçici olarak destekleyerek, insan sağlığını olumlu yönde etkileyebilen ve sindirilemeyen gıda bileşenlerini, j) Probiyotik mikroorganizma: Gıdalarla belirli miktarlarda alındığında insan sağlığını olumlu yönde etkilediği kanıtlanmış olan canlı mikroorganizma suşlarını,
k) Protein l)sağlık beyanı m) Şeker n) Şeker alkolü (poliol) o) Tekli doymamış yağ ö) Trans yağ p) Tuz: Tuz = Sodyum x 2,5 formülü kullanılarak hesaplanan tuz eşdeğeri içeriğini, r) Yağ
BESLENME YÖNÜNDEN ETİKETLEME
BESİN ETİKETİ Etiket üzerinde yer alan ve enerji değeri ile besin öğeleri bilgilerini içeren bildirimdir. Jenerik reklâmlar hariç olmak üzere, etiketinde, tanıtımında veya reklâmında beslenme ve/veya sağlık beyanı yer alan gıdalarda zorunludur (Madde 32 (1)).
Beslenme yönünden etiketlemenin içeriği (Madde 33) Grup 1 Grup 2 Diğer bileşenler Enerji Enerji Tekli doymamış yağ Yağ Yağ Çoklu doymamış yağ Karbonhidrat Doymuş yağ Şeker alkolü Protein Karbonhidrat Nişasta Şeker Trans yağ Protein Kolesterol Lif Ek 9 Bölüm 1 de yer alan Tuz / sodyum vitamin ve mineraller
Beslenme beyanları Madde 40 Belirsiz yanlış ve yanıltıcı olamaz Diğer gıdaların beslenme yönünden yeterliliği ve/veya güvenilirliği konusunda şüpheye neden olacak şekilde olamaz Yeterli ve dengeli beslenmenin, genelde besin öğelerini uygun miktarda sağlamayacağını belirtecek ileri sürecek veya ima edecek şekilde olamaz. Tüketicide endişeye neden olabilecek biçimde; yazılı, resimli, grafik veya sembolik gösterimler vasıtasıyla vücut fonksiyonlarındaki değişikliklere atıfta bulunacak şekilde olamaz.
Beslenme beyanları Beyanlar: 100 g / 100 ml / 100 kcal veya porsiyon üzerinden yapılabilir. Porsiyon büyüklükleri Ek 12 de yer almaktadır Bir gıda, beslenme beyanı yapabilme koşullarını doğal bileşiminde bulunan bir besin ögesi veya diğer öge ile karşılıyorsa, beslenme beyanının önüne doğal olarak/doğal ifadesi eklenebilir (Madde 41).
Beslenme beyanları Düşük Enerji: <40 kcal/100g katı gıda veya <20 kcal/100 ml sıvı gıda İçermez Yağsız: < 0.5 g/100 g katı gıda veya sıvı gıda Doymuş yağ içermez/ doymuş yağ yoktur: Doymuş yağ asidi+trans yağ asidi < 0.1 g/100 g katı gıda veya 100 ml sıvı gıda Kaynak/içerir/ilaveli Lif: 3 g/100g gıda veya 1.5 g/100 kcal Yüksek Vitaminler: Kaynak beyanının 2 katını karşılamalı Protein: Gıdanın enerjisinin en az % 20 sini sağlamalı Lif: 6 g/100g gıda veya 3 g/100 kcal
Azaltılmış Sodyum/tuz: Benzer ürüne göre en az % 25 azaltılmalı Artırılmış /daha fazla Lif: Kaynak beyanı sağlanmalı ve benzer ürüne göre %30 daha fazla lif içermeli Protein: Kaynak beyanı sağlanmalı ve benzer ürüne göre %30 daha fazla protein içermeli
Enerji / besin öğesi Enerji /besin öğeleri Beslenme Beyanı Beyan koşulu Azaltılmış / Daha az Benzer ürüne göre % 30 Enerji Düşük <40 kcal/100g katı <20 kcal/100 ml sıvı Enerjisiz < 4 kcal/100 ml sıvı Yağ Düşük/az < 3g/100g katı, <1.5 g/100g sıvı Yağsız < 0.5 g/100 g katı veya sıvı Doymuş yağ Düşük/az DYA +TYA <1.5 g/100g katı DYA +TYA < 0.75 g/100g sıvı DY içermez/ DY yoktur DYA + TYA < 0.1 g/100 g katı veya sıvı Ancak Trans yağ bileşimindeki TY içermez/ alkol miktarı TY hacmen <1 g/100 % g toplam 1,2 den yağ fazla olan içeceklerde, yalnızca yoktur enerji miktarlarının azaltılmasına ilişkin beslenme beyanı yapılabilir. n-3 yağ asitleri Kaynak/içerir/ilaveli ALA 0.3 g /100 g ve 100 kcal (2)Bir gıda, beslenme beyanı yapabilme EPA+DHA koşullarını 40 mg doğal 100g ve 100 bileşiminde bulunan bir besin öğesi kcal veya diğer öğe ile karşılıyorsa, beslenme beyanının önüne doğal olarak/doğal Yüksek ibaresi eklenebilir. ALA 0.6 g /100 g ve 100 kcal EPA+DHA 80 mg 100g ve 100 kcal
Enerji / besin öğesi Tekli doymamış yağ Çoklu doymamış yağ Beslenme Beyanı Yüksek Yüksek Beyan koşulu Yağ asitlerinin en az % 45 i ve enerjinin % 20 sinden fazlasını sağlaması Doymamış yağ Yüksek Yağ asitlerinin en az % 70 i ve enerjinin % 20 sinden fazlasını sağlaması Kolesterol Düşük Kolesterol +TYA <0.02g/100g katı Kolesterol +TYA < 0.01 g/100g sıvı Kolesterolsüz DYA + TYA < 0.1 g/100 g katı veya sıvı Şeker Düşük/az < 5g / 100 g katı, <2.5 g /100 g sıvı Şekersiz İlave şeker içermez/ Şeker ilavesiz <0.5 g /100 g katı veya sıvı
Enerji / besin öğesi Beslenme Beyanı Sodyum/tuz Azaltılmış/ daha az En az % 25 azalma Düşük/az Çok düşük/çok az Sodyumsuz/tuzsuz Beyan koşulu Na 0.12 g veya tuz 0.31 g /100g katı veya sıvı Na 0.04 g veya tuz 0.1 g /100g katı veya sıvı Na 0.005 g veya tuz 0.013 g /100g katı veya sıvı Lif Kaynak/içerir/ilaveli 3 g/100g veya 1.5 g/100 kcal Yüksek 6 g/100g veya 3 g/100 kcal Artırılmış/ daha fazla Kaynak beyanı sağlanmalı ve benzer ürüne göre %30 fazla lif Protein Kaynak/içerir/ilaveli Gıdanın enerjisinin en az % 12 sini sağlamalı Vitaminler ve/veya mineraller Yüksek Artırılmış/ daha fazla Kaynak/içerir/ilaveli Yüksek Azaltılmış Gıdanın enerjisinin en az % 20 sini sağlamalı Kaynak beyanı sağlanmalı ve benzer ürüne göre %30 fazla protein Kaynak beyanının 2 katını karşılamalı GKM yüzdesinde 10 birim azalma
SAĞLIK BEYANLARI
SAĞLIK BEYANI Herhangi bir gıda grubunun, gıdanın veya gıdanın bileşiminde bulunan öğelerin büyüme, gelişme ve vücudun normal işlevleriyle ilişkili fizyolojik etkisini tanımlayan veya vücut fonksiyonlarını geliştirmeye veya sağlığı korumaya yardımcı etkisini belirten, ileri süren veya ima eden beyan
Gıda veya bileşen tanımlanmış mı? Beyan yapılan etki tanımlanmış mı? X gıdası vücudu biçimlendirir X gıdası vücut ağırlığının azalmasına yardımcı olur Kanıt nedir? Müdahele denemeleri Sonuç Pozitif (yeterli kanıt) Negatif (zayıf kanıtlar)
Ek -15 Besin öğesi Sağlık Beyanı Beyan koşulu
Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği ne göre sağlık beyanı yapılabilmesi için; Gıda olarak tüketilmeli veya takviye edici gıda olarak alınabilmelidir Beyan edilen etkiyi normal olarak tüketilmesi beklenen miktarlarda göstermelidir. Bileşimindeki alkol miktarı hacmen % 1.2 den fazla olmamalıdır
Aşağıdaki özelliklerden en az üçünü bir arada taşımalıdır. - Bileşiminde en fazla 120 mg/100 kcal sodyum bulunan, - İçerdiği enerjinin en fazla %8 i doymuş yağ asitlerinden gelen - İçerdiği enerjinin en fazla %10 u ilave şekerden gelen - Doğal olarak bileşiminde en az 55 mg/100 kcal kalsiyum bulunan
Ayrıca Sağlık beyanında kullanılacak ifade; Beklenen etkinin görülebilmesi için prebiyotik bileşen tüketiminin - Çeşitli ve dengeli diyet ve sağlıklı yaşam tarzının önemini - Beyan edilen faydalı etkiyi elde etmek için en az 5 tüketilmesi gereken gıda miktarını g/gün olması - Gerekmesi durumunda bu gıdayı kullanması uygun olmayan kişilere yönelik ifadeyi - Aşırı miktarda tüketildiğinde sağlığı olumsuz etkileyebileceğine ilişkin uyarıyı içermelidir
SAĞLIK BEYANLARI Bu gıda düşük YAĞ DOYMUŞ YAĞ KOLESTEROL SODYUM yağ içerir. Düşük yağ kalp ve damar sağlığının korunmasına yardımcı olur. ŞEKER ALKOLÜ/ POLİOL Bu gıda düşük doymuş yağ içerir. Düşük doymuşyağ kalp ve damar sağlığının korunmasına yardımcı olur. KALSİYUM PROBİYOTİK MİKROORGANİZMA PREBİYOTİK BİLEŞEN n-3 YAĞ ASİDİ (EPA ve/veya DHA) n-3 YAĞ ASİDİ (DHA) SOYA PROTEİNİ Bu gıda prebiyotik bileşen içerir. Prebiyotik bileşenler, sindirim sistemini düzenlemeye ve bağışıklık sistemini desteklemeye yardımcı olan probiyotik mikroorganizm aların bağırsakta gelişimini ve yaşamını destekler BİTKİSEL STEROL VEYA BİTKİSEL STANOL
İzin verilmeyen sağlık beyanları Gıdanın tüketilmemesi durumunda sağlığın olumsuz etkilenebileceğini ileri süren beyanlar; Kilo kaybının miktarına veya oranına atıfta bulunan beyanlar; Doktorların veya sağlıkla ilgili meslek mensuplarının tavsiyelerine atıfta bulunan beyanlar; Bakanlıkça izin verilen durumlar hariç olmak üzere; tıp, beslenme veya diyetetik ile ilgili meslek örgütleri ve sağlıkla ilişkili hayır kurumlarının tavsiyeleri veya bu örgütler ve kurumlar tarafından verilen desteklere atıfta bulunan beyanlar.
TEŞEKKÜR EDERİM