ĐÇĐNDEKĐLER 1.GENEL... 1 2.GEOMETRĐK TASARIM... 1 2.1 YATAY GÜZERGAH... 1 2.1.1 Genel... 1 2.1.2 Düz Hat Kesimleri:... 2 2.1.3 Kurplar:... 2 2.1.3.1 Dairesel Kurplar... 2 2.1.3.2 Bileşik Kurplar... 3 2.1.3.3 Ters Kurplar... 3 2.1.3.4 Geçiş Eğrisi... 3 2.1.3.5 Dever... 3 2.2 DÜŞEY GÜZERGAH... 3 2.2.1 Genel... 3 2.2.2 Eğimler... 4 2.2.3 Düşey Kurplar... 4 2.3 GABARĐLER... 5 2.3.1 Araç Gabarisi... 5 2.3.1.1 Statik Gabari... 6 2.3.1.2 Dinamik Gabari (Karoseri Kenar Hattının Azami Kayması)... 6 3.ĐNŞAAT VE YAPISAL TASARIM... 9 3.1 GENEL... 9 3.2 HATYOLU YAPILARI... 9 3.2.1 Hemzemin Hatlar... 9 3.2.2 Köprüler-Viyadükler... 14 3.2.3 Tüneller... 15 3.2.4 Kablo Kanalı ve Yaya Yürüme Yolları... 19 3.2.5 Cer Gücü Trafo Yapıları:... 19 4.HAT ĐŞLERĐ TASARIMI... 19 4.1 ALT YAPI... 19 4.2 ÜSTYAPI... 20 4.2.1 Balastsız Hat... 20 4.2.2 Balastlı Hat... 20 4.3 MANEVRA VE PARK HATTI... 21 4.4 TAHSĐSLĐ HATLARA ERĐŞĐM YOLLARI... 21 4.5 RAYLAR... 21 i
4.5.1 Ray Tipleri... 21 4.5.2 Toleranslar... 22 4.5.3 Ray Kaynakları... 22 4.5.4 Karşılık Rayları, (Kontrray)... 23 4.5.5 Makaslar... 24 4.6 BAĞLANTI ELEMANLARI... 24 4.6.1 Doğrudan Tespit Ray Bağlantıları... 24 4.6.2 Beton Travers Bağlantı Elemanları... 26 4.7 TRAVERSLER... 26 4.8 BALAST... 27 5.DURAKLAR... 28 5.1 DURAK YOLCU YÜKÜ... 29 5.2 DURAK YERLEŞĐMLERĐ... 29 5.2.1 Peronlar, Boyutları... 29 5.3 DURAK TESĐSLERĐ... 30 5.4 DURAK GĐRĐŞ TESĐSLERĐ... 30 5.5 MERDĐVENLER... 30 5.6 ÖZÜRLÜLER ĐÇĐN EK TEDBĐRLER... 30 6.DEPO SAHASI, BAKIM ONARIM ATÖLYELERĐ VE ĐŞLETME MERKEZĐ... 30 6.1 DEPO SAHASI TASARIM GEREKSĐNĐMLERĐ... 30 6.1.1 Güvenlik... 32 6.1.2 Elektrifikasyon... 33 6.1.2.1 Cer Gücü Temini... 33 6.1.2.2 Enerji Temini... 33 6.1.2.3 Acil Durum Güç Kaynakları... 33 6.1.2.4 Atölyeye Güç Temini... 33 6.1.2.5 Aydınlatma... 33 6.1.2.6 Acil Aydınlatma... 34 6.1.2.7 Atölye ve Đşletme Bakım Binası Aydınlatması... 34 6.2 DEPO SAHASI KAPASĐTESĐ... 34 6.3 DEPO SAHASI DÜZENĐ VE YERLEŞĐMĐ... 34 6.4 DEPO SAHASI TESĐSLERĐ... 35 6.5 ARAÇ BAKIM BĐNASI VE ATÖLYELER... 35 6.5.1 Küçük Onarım ve Önleyici Bakım/Muayene Bölümü... 36 6.5.2 Ana Onarım Bölümü... 36 6.5.3 Đç Temizlik Bölümü... 37 6.5.4 Ana Üniteler Onarım Atölyeleri... 37 6.5.5 Hat Bakım - Onarım Bölümü... 38 ii
6.5.6 Tesisat Alanı... 38 6.5.7 Boji ve Büyük Ünite Depolama Alanı... 39 6.5.8 Genel Depo Alanı... 39 6.5.9 Ofisler... 39 6.5.10 Yemek Salonları, Mutfak, Tuvalet ve Giyim Mekanları... 39 6.6 ĐŞLETME MERKEZĐ... 39 6.6.1 Depo Đşletme Merkezi... 39 6.6.2 Servis Đşletme Merkezi... 40 7.ĐNŞAAT VE BĐNA ĐŞLERĐ ELEKTRĐK VE MEKANĐK TESĐSAT SĐSTEMLERĐ... 40 7.1 ELEKTRĐK... 40 7.1.1 Aydınlatma... 40 7.1.2 Güvenlik ve Kontrol Sistemleri... 41 7.1.3 Durak Elektrik Sistemleri... 42 7.1.4 Topraklama... 42 7.2 MEKANĐK SĐSTEMLER... 43 7.2.1 Sıhhi Tesisat (Temiz Su, Pissu ve Drenaj)... 43 7.2.2 Isıtma, Havalandırma ve Klima... 44 7.2.3 Acil Havalandırma... 45 7.2.3.1 Tüneller... 45 7.2.3.2 Duraklar... 45 7.2.4 Acil Kaçış ve Boşaltma... 45 7.2.5 Yangından Korunma... 45 7.2.5.1 Malzeme... 45 7.2.5.2 Yangın Yayılımının Durdurulması... 46 7.2.5.3 Söndürme Sistemleri... 46 7.2.5.4 Diğer Hususlar... 48 8.ELEKTROMEKANĐK SĐSTEMLER... 48 8.1 ELEKTRĐFĐKASYON... 48 8.1.1 Enerji Temini... 48 8.1.1.1 Enerji Kaynağı... 48 8.1.1.2 Sistem Güvenilirliği... 48 8.1.1.3 Orta Gerilim (O.G.) Enerji Dağıtımı... 49 8.1.1.4 Güç Sistemlerinin Kontrolü... 49 8.1.2 Cer Gücü Sistemi... 49 8.1.2.1 Sistem Gerilimi... 49 8.1.2.2 Sistem Tertibi... 50 8.1.2.3 Trafo Merkezlerinin Yerleşimi... 51 8.1.2.4 Cer Gücü Sistemi Topraklaması... 51 8.1.2.5 Korozyon Kontrolü... 52 8.1.3 Yardımcı Güç Sistemleri... 52 8.1.3.1 Alçak Gerilim Dağıtımı... 52 8.1.3.2 Aydınlatma... 53 8.1.3.3 Topraklama ve Yıldırımdan Korunma... 53 8.1.4 Katener Sistem... 53 8.1.4.1 Kontak Teli... 53 8.1.4.2 Askı Teli... 54 8.1.4.3 Katener Tellerinin Asılması... 54 iii
8.1.5 Dönüş Hattı... 54 8.2 SĐNYALĐZASYON VE HABERLEŞME... 55 8.2.1 Sinyalizasyon... 55 8.2.1.1 Sinyalizasyon Genel Prensipleri... 55 8.2.1.2 Kapsam... 55 8.2.1.3 Makas Sistemi... 56 8.2.2 Haberleşme Sistemleri... 58 8.2.2.1 Telsiz Sistemi ile Haberleşme... 58 8.2.2.2 Telefon Sistemi ile Haberleşme... 58 8.2.2.3 Anons Sistemi ile Haberleşme... 59 8.3 KAPALI DEVRE TELEVĐZYON SĐSTEMĐ ( CCTV )... 60 8.3.1 Genel... 60 8.3.2 Teknik Özellikler... 60 8.4 TELSĐZ SĐSTEMĐ... 62 8.4.1 Genel... 62 8.4.2 Sistem Bileşenleri... 62 8.4.2.1 Anahtarlama Birimi ( Switcher)... 62 8.4.2.2 Baz Đstasyonu... 62 8.4.2.3 Ağ Yönetim Sistemi (Network Management System NMS)... 63 8.4.2.4 Dişpeç Ünitesi ( Operatör Konsolu)... 63 8.4.2.5 Ses Kayıt Cihazı... 63 8.4.2.6 Mobil Araç Telsiz Terminali... 63 8.4.2.7 Mobil (El) Telsiz Terminali... 63 8.5 SCADA SĐSTEMĐ ( Supervisory Control and Data Acquisition System )... 64 8.5.1 Genel... 64 8.5.2 Kapsam... 64 8.5.3 Merkezi Kumanda Elemanları... 64 8.5.3.1 Bilgisayar Donanımı... 64 8.5.3.2 SCADA Yazılımı ( Türk alfabesine uyumlu olacaktır)... 65 8.5.4 Sistem Görevi... 65 8.6 ÜCRET TOPLAMA SĐSTEMĐ... 65 8.6.1 Sistem Elemanları... 66 8.6.2 Sistem Çalışma Kavramı... 66 8.7 ĐLETĐŞĐM AĞI (COMMUNICATION NETWORK)... 66 8.7.1 Genel... 66 8.7.2 Sistem Kapsamı... 66 8.7.3 Sistem Yapısı... 67 9.ARAÇLAR... 67 9.1 TASARIM... 67 9.2 ARAÇ GÖVDESĐ... 68 9.2.1 Araç Gövdesi Đmalat Özellikleri... 69 9.2.2 Körük Bölümü... 70 9.2.3 Camlar ve Pencereler... 70 9.2.4 Araç Zemini... 70 9.2.5 Araç Koltukları... 71 iv
9.2.6 Araç Đzolasyonu... 71 9.2.7 Isıtma ve Havalandırma... 73 9.2.8 Yangın Söndürme... 73 9.2.9 Krikolama ve Kaldırma... 73 9.2.10 Kapılar... 74 9.2.11 Dikmeler, Tırabzanlar, Tutamaklar... 74 9.2.12 Araçlarda Özürlüler Đçin Ek Tedbirler... 75 9.3 AYDINLATMA... 75 9.3.1 Đç Aydınlatma... 75 9.3.2 Yedek Aydınlatma... 76 9.3.3 Dış Aydınlatma... 76 9.4 OTOMATĐK KOŞUM TAKIMLARI... 77 9.5 CER SĐSTEMLERĐ... 77 9.5.1 Yol Verme Düzeni... 77 9.5.2 Akım Toplama Elemanları Pantograf... 77 9.5.3 Hat Kesicisi... 78 9.5.4 Cer Motoru... 78 9.5.5 Ana Kontrolör... 78 9.5.6 Performans Karakteristikleri... 78 9.5.7 Fırçalıklar... 79 9.6 FRENLER... 79 9.6.1 Servis Freni... 80 9.6.2 Đmdat Freni... 81 9.6.3 Đmdat Fren Şalteri... 82 9.6.4 Otomatik Durma... 82 9.6.5 Manyetik Ray Freni... 83 9.6.6 Park Freni... 83 9.6.7 Patinaj Önleme Sistemi... 83 9.6.8 Kumlama Sistemi... 84 9.6.9 Hat ve Ray Temizleme... 84 9.7 YARDIMCI ELEKTRĐK SĐSTEMLERĐ... 84 9.7.1 Alternatif Akımla Besleme... 84 9.7.2 Düşük Gerilimli Güç Temini ve Batarya Şarj Cihazı... 85 9.7.3 Batarya... 85 9.7.4 Elektrik Kuplörleri... 85 9.8 BOJĐ VE BAĞLI TEÇHĐZATI... 85 9.8.1 Boji... 85 9.8.2 Amortisörler... 86 9.8.3 Havalı Askı Sistemi... 87 9.8.4 Tespit Mili... 87 9.8.5 Tekerlekler... 87 9.9 HAVA KOMPRESÖRLERĐ... 87 9.10 DĐĞER HUSUSLAR... 88 9.10.1 Ekipman Seri Numaraları ve Parça Tanımları... 88 9.10.2 Titreşim Kıstasları... 89 9.10.3 Titreşim Ölçme Usulleri... 89 v
EKLER EK- 1 : GABARĐ HESAPLARI... 91 EK- 2:RAY TĐPLERĐ... 94 EK- 3: KÖPRÜLERDE KULLANILACAK STANDART VE KRĐTERLER... 95 EK-4: TRAMVAY SĐSTEMĐ TASARIMLARINDA YARARLANILACAK STANDARTLAR VE YÖNETMELĐKLER... 96 EK-5 KISALTMALAR... 99 EK-6: SEMBOLLER... 100 vi
1. GENEL Bu bölümde kentiçi toplutaşım sistemleri içerisinde yer alan Nostaljik Tramvay, Tramvay, Cadde Tramvayı, Hızlı Tramvay vb. adlarla anılan Tramvay Sistemlerine ilişkin asgari tasarım kriterleri verilmektedir. Tek yönde saatlik yolcu kapasitesi 7.000 ila 15.000 arasında olan hatlarda tramvay toplutaşım sistemlerinin kullanılması tercih edilecektir. Tramvay sistemlerinde enerji gereksinimi katener veya rijid katener şeklinde havai hattan sağlanacaktır. 2. GEOMETRĐK TASARIM Projelerde kullanılacak ölçekler Bayındırlık Bakanlığı Yapı Đşleri Genel Müdürlüğü Mimari Proje Düzenleme esaslarına ve ilgili standartlara uyulacaktır. 2.1 YATAY GÜZERGAH 2.1.1 Genel Bu kriterler hatyolu yatay güzergâhının bütün tasarım aşamalarında ana hat ve depo alanı üzerindeki bütün ray işlerine uygulanacaktır. Ana hatların yatay güzergahı, geçiş eğrileri, düz hat (aliyman) kesimleri ve daire yaylarından (kurplardan) oluşacaktır. Ana hat üzerindeki yatay güzergâh, dairesel kurplara geçiş eğrileriyle bağlanan doğru bölümlerden oluşmaktadır. Ana hat üzerindeki gelir getiren işletme hattı için tasarımsal hız 70 km/s, depo ve atölye alanı üzerindeki hatlar (ana hattan depo alanına giden hatlar hariç) için ise 15 km/saattir. Tasarım 70 km/saate göre hazırlanmalı, fakat konfor kriterlerine uyulduğunu garantilemek için 80 km/saatlik yetişme hızına göre kontrol edilmelidir. 1
2.1.2 Düz Hat Kesimleri: a) Hatlar Ana hat tasarımında kullanılan kriterler aşağıda sıralanmıştır: KONFOR KATSAYISI EĞĐMLER GECĐS EĞRĐLERĐ Maksimum Mutlak Maksimum 0,65 1,0 Maksimum Mutlak Maksimum %5,0 %6,0 Minimum Mutlak Minimum 25m 10m Not: Mutlak minimum değer, kurp bölgesindeki tasarım hızına bağlı olarak aracın 2 sn süre ile sabit geometride yol alması prensibi doğrultusunda belirlenecektir. b) Duraklar: Yatay güzergah, peron boyunca düz hat olacaktır. Peron ile araç arasında sabit bir mesafe bulundurmak için düz hat kesimi, peronun her iki ucundan da ileriye uzanacaktır. 2.1.3 Kurplar: 2.1.3.1 Dairesel Kurplar Dairesel kurplar, metre olarak yarıçaplarına göre tanımlanacaktır. Rahat ve güvenli bir seyir sağlamak için, kurplarda imkân ölçüsünde büyük yarıçaplar kullanılacaktır. Ana hattın minimum kurp yarıçapı ile ilgili kısıtlamalar aşağıda verilmiştir: YATAY KURPLAR Minimum Mutlak Minimum Asgari yatay yarıçap 30m 20m Kurplar arasındaki düz hat asgari uzunluğu 25m 10m Yatay kurp uzunluğu 25m 10m Not: Mutlak minimum düz hat ve yatay kurp uzunluk değerleri, kurp bölgesindeki tasarım hızına bağlı olarak aracın 2sn süre ile sabit geometride yol alması prensibi doğrultusunda belirlenecektir. 2
Depo hatları, depo bağlantı hatları ve manevra hatları (loop) tasarımında da yukarıdaki kriterlere uyulacaktır. 2.1.3.2 Bileşik Kurplar Bileşik kurp kullanımı tavsiye edilmemekle birlikte, maddi veya işletmeyle ilgili zorlamalarının üstesinden gelmek için gereken yerlerde kullanılabilecektir. Yarıçapları 1600 m veya daha az olan iki veya daha fazla dairesel kurp, bileşik kurp oluşturmak üzere birbirine bağlanacak olduğu takdirde, dairesel kurplar geçiş eğrileri ile birleştirilecek ve izin verilen maksimum hız bileşik kurpun bütün kısımlarında aynı kalacak şekilde ayarlanacaktır. 2.1.3.3 Ters Kurplar Ters kurp kullanımı tercih edilmeyecektir. Fakat gereken yerlerde, iki kurp Madde 2.1.3.1 de belirtilen kriterleri karşılayacak şekilde birbirinden ayrılacaktır. 2.1.3.4 Geçiş Eğrisi Düz hat ile dairesel kurplu hat arasında geçiş eğrisi uygulanacaktır. 2.1.3.5 Dever Güzergah üzerinde karma trafik olması nedeni ile dever öngörülmeyecektir. Ancak diğer trafikten ayrılmış hat kesimleri mevcut ise bu bölgelerde zorunlu hallerde dever uygulaması yapılabilecektir. 2.2 DÜŞEY GÜZERGAH 2.2.1 Genel Hat ekseni, alçak kottaki rayın üst kotunu hat merkezinde gösteren boyuna kesittir. 3
2.2.2 Eğimler a) Ana Hatlar Durak Hattı Durak alanlarında ve ayrıca peron uçlarının 10 ar metre ötesine kadar eğim değişimine izin verilmeyecektir. Zorunlu hallerde duraklarda maksimum eğim, % 0,5 i geçmeyecektir. Duraklar Arası Hat Maksimum devamlı eğim % 6 olacaktır. Ardı ardına gelen eğimler kullanıldığında hat estetiği olumsuz yönde etkilenmeyecektir. Geometrik mecburiyetler altında, % 6 yı aşan eğimler ancak %12 ye kadar ve yalnız kısa mesafelerde kullanılabilecektir.. b) Depo ve Bakım Atölyeleri Sahası Depo alanındaki istenilir eğim % 0,0 olup zorunlu hallerde eğim % 0,3'ü geçmeyecektir. Atölyedeki bütün hatlar % 0,0 eğimli olacaktır. Depo ve Atölye hatlarından ana hatta giden ulaşım yukarı doğru rampalı olacaktır. Alan dahilindeki irtibat hatları, yani depo hatlarını atölyelere bağlayan hatlar %1,5 oranına varan eğimlere sahip olabilecektir. Depo ve Atölye hatlarında dever olmayacaktır. Atölyede ray üstü yer tabanıyla aynı düzeyde olacak ve gömülmüş rayı çevreleyen beton, asfalt ya da başka bir malzemede flanş yolu tesis edilecektir. Depo giriş hatları tasarımı, ana hat standartlarını izleyecektir. 2.2.3 Düşey Kurplar Bütün eğim değişiklikleri parabolik kurp ile olacak, hat orta ekseni boyunca yatay olarak ölçülen minimum kurp uzunluğu şu eşitlikten bulunacaktır: L= 15 D L (min.):kurp uzunluğu (m) D:eğimlerin cebirsel farkı (yüzde) 4
DÜŞEY KURPLAR Minimum Mutlak Minimum Düşey kurp yarıçapı 1250 m 1250 m Düşey kurp uzunluğu 25 m 10 m Mutlak minimum, kurp bölgesindeki tasarım hızına bağlı olarak aracın 2 sn süre ile sabit geometride yol alması prensibi doğrultusunda belirlenecektir. 2.3 GABARĐLER Ray açıklığı 1435 mm olacaktır. Hatlar ve hat boyu yapılarda uygulanacak minimum gabariler ve diğer özellikler, araç özelliklerini esas almak üzere belirlenecektir. Esas alınacak araç özellikleri: Araç mafsallı veya mafsalsız, pantograf ile katenerden aldığı 750-1500 V DA ile çalışacaktır. Tekli araç veya çoklu araçtan oluşan diziler kullanılabilecektir. AW3 yükü altında izin verilen dingil yükü (azami): 10000 kg Bu maddede belirlenen kriterler depo ve atölye alanlarını içeren bütün sistemin tasarımlanmasında uygulanacaktır. Aşağıdaki maddelerde hatyolu enkesitlerinden örnekler ve bunların tramvay aracı ile olan ilişkisi gösterilmektedir. 2.3.1 Araç Gabarisi Araç gabarisi karoseri kenar hattının azami kayma durumunun etrafına 100 mm'lik bir yedek pay ilavesiyle, aracın işgal ettiği mekân olarak tanımlanmaktadır. Yedek pay, sistemin 5
herhangi bir yerinde sabit bir yapının cephesi ile araç arasında kalan asgari boşluk mesafesini ifade eder. Durak peronları bunun dışında bırakılmıştır. Ölçülendirmeler için bakınız EK-1 2.3.1.1 Statik Gabari Aracın statik gabarisi örneği Şekil 2.1 ve Şekil 2.2 de gösterilmiş olup aracın hareketsiz haldeki ölçüleridir. 2.3.1.2 Dinamik Gabari (Karoseri Kenar Hattının Azami Kayması) Şekil 2.1 ve Şekil 2.2 de gösterilen örnek dinamik gabari, aracın çeşitli durumlardaki düşey, yanal ve döner kaymalarını etkileyen tüm güçlere ve şartlara cevap verecek şekilde tasarımlanacaktır. Dinamik gabari, karoseri kenar hattının azami kaymasıdır. Karoseri kenar hattının azami kayması ise, araç genişliği ve yüksekliği açısından olabilecek en kötü durumda araç tarafından işgal edilen azami yer olarak tanımlanmaktadır. Yeri değiştirilemez herhangi bir yapının bu zarfa olan mesafesi 100 mm den az olmayacaktır. Duran bir aracın platforma olan uzaklığı 50 mm 80 mm arasında olacaktır. Araç dinamik zarfları arasındaki Minimum Uzaklık (en kötü durumda) 0,20 m olacaktır. 6
Şekil- 2.1 : Tramvay Aracı Statik ve Dinamik Gabarisi - Katener Direği Ortada (Örnektir) Not: Ölçülendirmeler EK-1 de yer almaktadır. 7
Şekil- 2.2 : Tramvay Aracı Statik ve Dinamik Gabari Katener Direği Yanda (Örnektir) Not: Ölçülendirmeler EK-1 de yer almaktadır. 8
3. ĐNŞAAT VE YAPISAL TASARIM 3.1 GENEL Yapısal tasarım Bayındırlık ve Đskan Bakanlığı Teknik Şartnamelerine ve ilgili TS standartlarına uygun olacaktır. 3.2 HATYOLU YAPILARI 3.2.1 Hemzemin Hatlar Hemzemin yapılarda aşağıdakilere izin verilecektir: a) Mevcut yağmur drenaj kanalına bağlanan eksiksiz bir drenaj sistemi. b) Kesintisiz kablo hattı c) Gerekli geçiş elemanları ile traversler c) Aracın yüksek hızda seyredebilme olanağı olan bölgelerde tahsisli hatlar tesis edilebilecektir. Tahsisli hatlarda, her iki yanda emniyet parmaklığı ray hattına izinsiz girişlerde yapısal engeller sağlamak üzere temin edilecektir. Parmaklık, en yüksek yerden veya bordürden 2,0 metre yüksekte üst kısmı dikenli tırmanılamayan standart galvanizli tel olacaktır Hemzemin ve yarmada HAT enkesit örnekleri Şekil 3.1, 3.2, 3.3 ve 3.4 te gösterilmiştir. 9
Şekil- 3.1: Hemzemin Hat Enkesiti Katener Direği Ortada (Örnektir) 10
Şekil- 3.2: Hemzemin Hat Enkesiti Katener Direği Kenarda (Örnektir) 11
Şekil- 3.3: Hemzemin Hat Enkesiti Caddede (Örnektir) 12
Şekil- 3.4: Yarmada Hat Enkesiti (Örnektir) 13
3.2.2 Köprüler-Viyadükler Köprü/viyadük hesaplarında, trafik yükü ve buna ait kuvvetler dahil tüm yükler göz önüne alınacaktır. Kurp yarıçapı 300 m'nin altındaki köprülerde başka bir emniyet tedbiri yoksa kontrray kullanılacaktır. Köprü/viyadüklerdeki yaya yolundan düşme tehlikesi olan yerlerde 1m yüksekliğinde korkuluk yapılacaktır. Orta perona sahip köprülerde, ters taraf kapılarının açılma ve yolcu düşme ihtimaline karşı tedbir alınacak veya köprünün her iki tarafına yaya yolu yapılacaktır. Köprü/viyadük ayakları, taşıt trafiği ile yan yana olan hatlarda herhangi bir araç çarpışmasında sağlam kalacak şekilde tesis edilecek ve yan destekler, yer seçimi veya özel tedbirlerle çarpmalara karşı korunacaktır. Köprü/viyadükteki gerçek sehim, hesaplanan sehimi aşmayacaktır. Köprü/viyadük işletmeye açılmadan önce yükleme deneyine tabi tutulacaktır. Tramvay araçlarını taşıyacak yapı ve yapı kısımlarının hesaplarında alınacak yükler şunlardır: a) Ölü yük Yapının kendi ağırlığı ile birlikte yapı üzerinde sürekli bulunan yol malzemesi, kablo, direk, elektrifikasyon teçhizatı, refüj, parapet v.s.'dir. b) Hareketli Yük Tramvay araçlarının dingil basıncı, dingil aralığı, araç boyu ve dizi boyu dikkate alınarak gayri müsait yüklenmesidir. Dinamik etki katsayısı; - 40 m'ye kadar olan basit mesnetli köprülerde 1,30. - Sürekli kiriş köprülerde, mesnetlerde ve negatif moment bölgesinde 1,45, - Süreklilik göstermeyen mesnet ve pozitif moment bölgesinde 1,30 alınacaktır. Lase Kuvveti: Dingil basıncının %10'u alınacaktır. 14
Etki noktası, en düşük ray üst seviyesinden 1,10 m yüksekliğinde hat eksenine dik alınacaktır. Fren ve Demeraj Kuvveti: Dingil basıncının %20'sidir. Köprülerin ve viyadüklerin yapımında Ek 2'de verilen standart ve kurallara uyulacaktır 3.2.3 Tüneller Tramvay hatlarının otoyol vb. normal araç trafiğinin kesintiye uğraması istenmeyen yapıları geçmek zorunda olması halinde, bu tip yapıların geçişi için tünel yapımı tercih edilebilecektir. Bu durumda tünel yapımında HRS Tasarım Kriterleri geçerli olacaktır. Tünelde durak yapımından kaçınılacaktır. Ancak zorunlu hallerde tünellerde durak/istasyon yapımı söz konusu olduğunda bunlar için HRS Tasarım Kriterleri geçerli olacaktır. Hatyolunun aç-kapa tünel enkesit örnekleri Şekil 3.5, 3.6 ve 3.7 de gösterilmiştir. 15
Şekil 3.5 : Aç-Kapa Hat Enkesiti Tek Hat (Örnektir) 16
Şekil 3.6 : Aç-Kapa Hat Enkesiti Çift Hat, Tek Göz (Örnektir) 17
Şekil 3.7 : Aç-Kapa Hat Enkesiti Çift Hat, Çift Göz (Örnektir) 18
3.2.4 Kablo Kanalı ve Yaya Yürüme Yolları Tahsisli hatlarda, Madde 3.3.2 ve 3.2.3 gereği yapılacak olan tünellerde, köprüler ve viyadüklerde ana hat boyunca hat yatağının en azından bir yanında yaya yürüme yolları tesis edilecektir. Yaya yolları araç taban seviyesinden 26 cm den daha aşağıda olmamak kaydıyla en az 80 cm'lik genişlikte olacak ve yolcu ile personel için emniyetli olacaktır. Yaya yolları beton veya çelik kafesli olabilir ve kablo kanalları ile kombine gerçekleştirilebilir. Tünellerde ve yükseltilmiş hatlarda, ray hatlarından uzakta yolcu tutunma tırabzanları temin edilecektir. Ana hat boyunca hat yatağının en azından bir yanında kablo kanalları tesis edilecektir. Kablo kanalları, iletişim ve kontrol için ayrı bölümlü ve kendinden tahliyeli olacak, yaya yollarının desteklenmesi için kullanılabilecektir. Kablo ve yaya yolları makasların, makas makinelerinin, kablo eklerinin ve diğer ray hattına monteli teçhizatın bakımını kolaylaştıracak şekilde tasarımlanacaktır. 3.2.5 Cer Gücü Trafo Yapıları: Bunlar hat yolu boyunca ihtiyaç gereği yerleştirilen Cer Gücü Trafo Yapılarıdır. Cer Gücü Trafo Yapıları: Hat boyunca ihtiyaç duyulacak ilave cer gücü trafolarının yer alacağı yüzeydeki yapılardır. Bu yapıların gereksinimleri Đnşaat ve Bina Đşleri Elektrik ve Mekanik Tesisat Đşleri bölümünde belirtilen şartlara uygun olarak karşılanacaktır. 4. HAT ĐŞLERĐ TASARIMI 4.1 ALT YAPI Altyapı yerel jeolojik ve hidrolik özellikler göz önüne alınarak güvenli bir şekilde inşa edilecektir. Yağmur ve sel suları işletmeyi etkilemeyecek şekilde yönlendirilecektir. 19
4.2 ÜSTYAPI Araçların üzerinde hareket ettiği raylar, bunları traverslere ve birbirlerine bağlayan bağlantı malzemesi, mevcutsa travers ve balast üstyapıyı teşkil eder. Đyi bir üstyapıda şu fonksiyonlar emniyetle yerine getirilecektir. a) Projede belirtilen en fazla araç yükünde ve maksimum hızda statik ve dinamik kuvvetlerin etkisinden dolayı kalıcı şekil değişiklikleri olmayacaktır. b) Hat boyutları ile araç ölçüleri birbiri ile istenen hızda ve kabul edilen aşınma paylarında, güvenli bir seyir sağlayacak şekilde uyuşacaktır. c) Kurp yarıçapı, sistemin maksimum hızını sınırlamayacak kadar büyük tutulacaktır. d) Kurplar; müsaade edilen hıza ulaşıldığında, dengeleme, yan ivme ve onun zamanla değişimi en az olacak şekilde tesis edilecektir. e) Yüzey suları üst yapıdan kolayca uzaklaştırılacaktır. Standart Tramvay Toplutaşım Sistemi üst yapısının iki yapım şekli vardır. 4.2.1 Balastsız Hat Balastsız hat, rayların bağlantı malzemesi ile doğrudan ana yapıya bağlanması veya ikişerli blok halinde elastik tabana oturan prefabrik beton traverslere bağlanması şeklinde olacaktır.. Ray hattı gömme ankastreler kullanılarak beton ray yatağına direkt olarak tespit edilecektir. Direkt tespit ray hattı ve balastlı ray hattı arasındaki bağlantı yerinde transfer dilimleri temin edilecektir. Balastsız hatlarda, yol elastikliğinin sağlanması, titreşim ve gürültünün azaltılması için gerekli önlemler alınacaktır. Beton ve ray temel kaidesi arasında elastomerik bant kullanılacaktır. 4.2.2 Balastlı Hat Tramvay sistemlerinde depo sahalarında balastlı hat kullanılacaktır. Balastlı hat, rayların balast tanımına uyan, gerektiği gibi tesviye edilmiş agrega içerisine oturtulmuş beton veya ahşap traverse monte edildiği hattır. 20
Balastlı hat yol tabanı ray yapısından yapılacak pozitif drenaja göre tasarımlanacak ve araç ile yol tabanı mukavemetinin yüküne istinaden minimum bir derinliği olacak, balast yüksekliği traverslerin alt kısmından itibaren minimum 300 mm olacaktır. 4.3 MANEVRA VE PARK HATTI Sinyalize edilmiş hattın dışında kalan ve yolcu taşıma amacında kullanılmayan manevra ve park alanının belirlenmiş sınırlar içindeki bir hattır. 4.4 TAHSĐSLĐ HATLARA ERĐŞĐM YOLLARI Acil durumlarda karayolundan gerekli ekipmanın hatta erişimi için en fazla 5 km. aralıklarla bağlantı sağlanacaktır. 4.5 RAYLAR 4.5.1 Ray Tipleri Çalışan tüm raylar, UIC Standartlarının veya dengi standartların en yeni versiyonlarının gereklerine uygun olarak imal, monte, muayene ve test edilecektir. Raylar, "UIC 860-0" teknik şartnamesinde belirtilen 900A kalitesinde olacaktır. Tüm raylar, duruma göre 18, 24 veya 36 m lik boylar halinde temin edilecektir. Rayların her türlü kesilişi ve aktarılışı, UIC Standartlarının veya dengi standartların gereklerine uygun olacaktır. Tramvay hatlarında iki tip ray kullanılacaktır. Balastlı hatlarda UIC tipi S 49, balastsız hatlarda veya hemzemin geçitlerde UIC tipi S 49 veya oluklu RI 59, RI 60 kullanılacaktır. Ray tiplerinin özellikleri Ek-1'de belirtilmiştir. Raylar kaynaklı olacak ve mümkün olduğu kadar uzun tutulacaktır. Kaynağa ait teknik özellikler ise aşağıda verilmiştir. Raylara cebire delikleri delinmemiş olacaktır. 21
Ray eğimi tasarım ayrıntılarına uymak için sıfır olacaktır. 150 m veya daha küçük merkez hattı yarıçapındaki kavislerde kullanılacak olan raylar, standart atölye yöntemleri ya da diğer onaylanmış yöntemlerle önceden kavislendirilmiş olacaktır. 4.5.2 Toleranslar Tüm hat ve hat donanımı aksamı, sıcaklık değişmelerini karşılayan ve yapım hassasiyetini sağlayan hat yapım toleranslarına uyan asgari toleranslara göre monte edilecektir. Ana hat ve depo hat donanımına ilişkin tüm yapım toleransları, aşağıdaki tabloda verilen hat yapım toleranslarına uyacaktır: Ana hatta Yapım Toleransları Depoda Yapım Toleransları a) Hat Boyunca 16m boyutlu ray 20m boyutlu ray eksenleri arasında 3mm eksenleri arasında 3mm b) Ekartman (Ray Açıklığı) 1435mm ± 3mm 1435 mm ± 3mm c) Boyuna Kot Farkı 5 m de ± 3mm 50 m de ± 10mm d) Enine Kot Farkı ± 2mm ± 3mm 4.5.3 Ray Kaynakları Ray kaynağı konusunda, UIC veya AREA standartları kullanılacaktır. Raylar; seyyar direnç ray kaynak makinesi veya sabit direnç ray kaynak makinesi ile alın kaynağı veya alüminotermit ray kaynağı ile kaynaklanacaktır. Kaynaksız ek mecbur kalınmadıkça kullanılmayacaktır. Kaynaksız ek kullanılması gerektiğinde, kaynaksız tüm ekler, ilgili standartlara göre, her ekte en az 6 delik açılıp, ölçülü torkta sıkıştırılacak, yüksek çekme mukavemetli en az 25mm çaplı cıvatalarla tespit edilmiş, epoksi yapıştırmalı çubuk cebireler (ray tespit demirleri) kullanılacak şekilde 22
tasarımlanacaktır. Bu ekler ray mantarında 0 mm tolerans ile yapılacak, gerekirse elektrik yalıtımları sağlanacaktır. Kaynak Yapılacak Minimum Ray Uzunlukları Proje hızı 70 km/s olan hatlarda kaynakla birleştirilebilecek minimum ray uzunluğu ana hatlarda minimum 18 m ve seçilen imalatçının normal olarak çekebileceği ve kontrol altında soğutacağı azami uzunlukta olacaktır. Yolda kullanılan en kısa ray 4,5 m boyunda olacaktır. Yine aynı hız değeri için kaynak edilerek birleştirilecek ray uzunluğu 120 ile 180 m arasında olacaktır. 50<V<70 km/s proje hızı aralığında kaynakla birleştirilebilecek minimum ray uzunluğu 5 m ve V<50 km/s için ise 3 m olacaktır. Makaslarda, bağlantı bölümlerinde daha kısa ray kaynak mesafesi kullanılabilecektir. Geçiş Raylarında Kaynak Birbirini takip eden raylar farklı özellikte ise geçiş rayları kullanılacaktır. Ray Döşenmesinde Kaynak Boşluğu Rayların döşeme durumuna ve o günkü hava şartlarına göre kaynak için bırakılacak mesafeler tespit edilecektir. Makasların Montajı ve Kaynağı Makaslara, montaj yerinde veya inşaatın olduğu yerde kaynak yapılabilecektir. R< 760 m olan makasların kaynağı fabrikalarda, R>760 m olan makasların kaynağı arazide yapılacaktır. 4.5.4 Karşılık Rayları, (Kontrray) Deraymanı ve araçların devrilmesini önlemek amacıyla, a) Makas göbeklerinde, 23
b) 270 m veya daha küçük yarıçaplı kurplarda iç rayın iç tarafında, c) Deraymanın kesinlikle önlenmesi gereken yükseltilmiş yapıların üzerinde hattın her iki rayı boyunca kontrray döşenecektir. 4.5.5 Makaslar Sistemin işletme hızlarını karşılayacak şekilde tasarlanıp yerleştirilecektir. Kesişme açısı 1/9 olan hat değiştirme makasları ana hatlarda ve depo/atölyeler alanına giriş hatlarında kullanılacaktır. Depo hatlarında ise kesişme açısı 1/7 olan hat değiştirme makasları kullanılacaktır. Makaslar, üniform meyilli aliyman bölümlerinde kullanılacaktır. Depo alanındaki manüel makaslar hariç bütün özel hat donanımı, buz oluşumunun makasın hareketini engellemesine mani olmak için ısıtıcı elemanlarla teçhiz edilecektir. 4.6 BAĞLANTI ELEMANLARI Bağlantı elemanlarının özellikleri TS EN 13481-1, 2, 3 ve 4. bölümlerinde belirtilen özelliklere uyacaktır. 4.6.1 Doğrudan Tespit Ray Bağlantıları Ray bağlantı elemanları raya araç tekerlek yükleri, ray uzaması ve rayın mesnetlendiği yapılardan ortaya çıkan yüklere karşı bir direnç sağlayacaktır. Planlanan bağlantı elemanları takımı en az aşağıdaki parçalardan oluşacaktır: 2 Ray kraposu 2 Krapo yuvası 2 Ray yalıtkanı 1 Esnek ve elektriksel yalıtımlı ray pedi Doğrudan tespitli hat kesimlerinde hattın tüm esnekliği esnek ray pedi tarafından sağlanacaktır. 24
Gabaride, ray ankraj düzeninin beton kaide üstünde kalan bölümü ray tabanından maksimum 100 mm yukarıda kalacak ve ray ekseninden 195 mm den daha fazla dışarıya taşmayacaktır. Bağlantı Elemanlarının Özellikleri a. Ray Mantarı Yanal Sapması: b. Bağlantı elemanı; ısı genleşmesi ve doluluk oranı izdiham hali kriterindeki (W5 yük durumu, Bkz: Bölüm 9.2) araçtan gelen düşey ve yatay yükler altında (buz yükü dahil) en fazla 6 mm lik bir gabari açılmasından daha fazla bir açılmaya meydan vermeyecek şekilde seçilecektir. Normal merkez-kaç kuvvetinin maksimum değerini seyir konforu kriteri belirleyecektir (yanal 0,1xg). Ray kraposunca uygulanan taban kuvveti, aşırı radyal termal yük altında rayın üzerinde bulunduğu destek yüzeyinden dönerek ayrılmasını (devrilme) ya da düşey olarak ayrılmasını önleyecek düzeyde olacaktır. c. Rayın Düşey Sapması Hatyolunun dinamik düşey deformasyonu değişik araç yükleri ve seçilen ray ile belirlenen ray aralığı esas alındığında aşağıdaki mertebelerde olacaktır: - W3 statik araç yükü (Bkz. Bölüm 9.2) altında (20 0 C de) 0.65 mm'nin üzerinde, - W5 araç yükü (Bkz. Bölüm 9.2) altında (buz dahil) (20 0 C de) 1.8mm nin altında olacaktır. d. Boylamasına sınırlama Yükseltilmiş hat yapılarındaki boylamasına deformasyon sınırlamasının arzu edilen mertebesi 10 kn-15 kn arasında olacaktır. Diğer yapılarda ise daha yüksek değerler ancak düşey sapma değerleri sağlandığı durumlarda kabul edilebilecektir. e. Kırılma sonucu oluşan boşluk: Bağlantı elemanının boylamasına oluşturduğu direnç, minimum ray sıcaklığında hesaplanan açılma aralığının 50 mm'den daha az olmasını sağlayacak mertebede olacaktır. Bu 25
açılmanın hesaplanmasında rayın bağlantı düzeni içerisindeki kayma miktarı ile viyadük yapısındaki deformasyon dikkate alınacaktır. f. Bağlantı Elemanı Aralığı Ayrıntılı tasarımda aksi gerekmiyorsa, doğrudan tespitli hat yolu kesimlerinde, bağlantı elemanlarının aralığı kurplu hatlarda 0,650 m, düz hatlarda 0,750 m ve atölye hatlarında 1,0 m olacaktır. g. Elektriksel Yalıtım Özellikleri: Rayların hatyolu alt yapısından elektriksel olarak yalıtılmış olması depo dışındaki bütün ray bağlantı elemanları için bir gerekliliktir. 4.6.2 Beton Travers Bağlantı Elemanları Beton traversler üzerinde ray bağlantı sistemi ile birlikte kullanılacak olan ray bağlantı elemanları doğrudan tespitli hat kesimleri için belirlenen hususlara benzer olacaktır. 4.7 TRAVERSLER Beton Travers Kullanım alanı: Ön gerilmeli beton travers, tüm hemzemin hatlarda ve balast tabliyeli köprülerde kullanılacaktır. Aralık: Ana hatta - 600 m'den büyük eğriler için 0,60 m - 600 m'den küçük eğriler için 0,55 m Manevra alanında 0,75 m Özel hallerde aralıklar değişebilecektir. Travers Boyutları: Boyutlar ve özelliklerde TS EN 13230 1, 2, 3 ve 4. bölümlerinde belirtilen özelliklere uyulacaktır. Özel Boyutlarda (uzunluk olarak) Traversler: Sistemde elektriksel veya yapısal gerekliliklerden dolayı yukarıda anlatılandan daha uzun özel traversler kullanılabilecektir. 26
Ahşap Travers Kullanım Alanı: Yalnız hatların özellik gerektiren bölümlerinde kullanılacaktır. Tüm ahşap traverslerin kullanımında TS 700 EN 13145 Standardı ve TCDD şartnamelerine uyulacaktır. Boyutlar: Balastlı hatlarda kullanılan standart ahşap traversler, TSE 700 EN 13145 Standardında belirtilen özelliklerde, 16 cm yükseklikte, 30 cm genişlikte ve 240 veya 260 cm uzunlukta olacaktır. Aralıklar: Ahşap traversler eksenden eksene 60 cm aralıklarla yerleştirilecektir. Makas Traversleri: Özel durumlarda kullanılan değişik uzunluktaki traversler olup, yükseklikleri 18 cm. genişlikleri 23 cm olacaktır. Konumlarına göre uzunlukları değişecektir. 4.8 BALAST Raylı sistemlerde hat zemini üzerine serilen, travers gelen trafik yükünü zemine dağıtan, düşey deformasyona engel olan, hat düzleminde yatay hareketi önleyerek verilen geometrik şekli koruyan ve drenaj imkanı sağlayan bir malzemedir. Kullanılacak Tip: Kırma taş balast kullanılacaktır. Granülometrik Özellikler: Elek Delik Çapı Elekten Geçen Malzeme Miktarı (% olarak) (inç) (mm) 3" 76,2 100 2 ½ 63,5 90-100 1 ½ 38,10 20-55 ¾ 19,05 0-15 ½ 12,70 0-5 No: 200 elek 0-1 Balast Derinliği: Balast derinliği varsa alt balastın üst yüzeyi arasındaki mesafe; alt balast yoksa yol yatağının üst yüzeyi ile traversin alt taban yüzeyi arasındaki düşey mesafe olarak tanımlanmaktadır. Derinlik, ray hattı yatağı ve zemin şartlarına göre değişmekle birlikte en az 30 cm olacaktır. 27
Balast Malzemesi: Riyolit, Andezit, Bazalt, Granit, Diyorit, Gabro, Dolomit, Kalker, Kumtaşı ve Silt taşı kullanılabilecektir. Balast Đletkenliği: Balast malzemesinin seçiminde alternatif malzemeler arasında yapılacak seçimde malzemelerin kuru ve ıslak olması hallerinde ölçülecek elektriksel iletkenliği az olan malzeme seçilerek kaçak akımların azaltılması sağlanacaktır. Balast Boyutu Oranı: En uzun boyutun en kısa boyuta oranı en fazla 3 olacaktır. Balast Altı Tabakası: Taşıma kapasitesi yetersiz kohezyonlu zeminler için balast altı tabakası kullanılacaktır. Tek ya da çok katlı tabakalar halinde tertiplenecektir. Oluşumunda kum, çakıl gibi taneli bir malzeme kullanılabileceği gibi, buruşmayan sentetik keçe türünden bir malzeme de kullanılabilecektir. Balast alt tabakasının kalınlığı 15 cm veya daha fazla olacaktır. Bu kalınlık zemin koşullarına bağlı olarak belirlenecek ve drenaj için uygun eğim verilecektir. 5. DURAKLAR Yolcuların sirkülasyonu basit ve direkt olacak tarzda planlanacaktır, Durak tasarımında aşağıda verilen standartlar esas alınacaktır: TS 12186: Şehiriçi Yollar Raylı Taşıma Sistemleri Bölüm 2: Yer Üstü Đstasyon Tesisleri Tasarım Kuralları TS 12460: Şehiriçi Yollar- Raylı Taşıma Sistemleri Bölüm 5: Özürlü ve Yaşlılar için Tesislerde Tasarım Kuralları TS 12511: Đstasyonlarda Kullanılacak Olan Tanıtım Sembollerinin Tasarım ve Yerleştirmeleri TS 12574: Đstasyon içi Đşaret ve Grafikler TS 12575: Bilgi ve Đlan Panolarının Yerleşim ve Genel Kuralları, TS 12527: Platform Oturma elemanlarının Tasarım ve Yerleştirme Kuralları 28
5.1 DURAK YOLCU YÜKÜ Duraklarda yolcu yükü, acil durum şartlarında bir dizinin, doruk saatte bekleyen yolcuların bulunduğu bir perona yolcu boşaltması göz önünde bulundurularak belirlenecektir. Perondaki yolcu yoğunluğu kişi başına 0,35 m² kabul edilecektir. 5.2 DURAK YERLEŞĐMLERĐ a) Karşılıklı Yan Peronlu Duraklar: Her biri ayrı ana hatta hizmet etmek üzere, karşılıklıdır. b) Şaşırtmalı Peronlu Duraklar: Karşılıklı olmayan bu peronların her biri ayrı hatta hizmet vermektedir. c) Orta Peronlu Duraklar: Tek olup, her iki yandaki hatlara hizmet verir. Durak tipleri, Tramvay sistemi hattının genel konumuna göre düşünülecektir. Peronlar ayrıca hatta olan yüksekliği ile de tarif edilebilir. 5.2.1 Peronlar, Boyutları Yüksek Peronlar: Yüksek tabanlı tramvaylar için kullanılacaktır. Basamak kullanmadan yolcunun araca girişini kolaylaştırmak için araç tabanı seviyesi yüksekliğinde olacaktır. Alçak Peronlar: Alçak tabanlı tramvayların yer aldığı sistemler için kullanılacaktır. Mevcut kaldırım ya da hemzemin peronlar araç tabanı yüksekliğinde olacaktır. Dönüş hattı bulunmayan, çıkışı kapalı terminal duraklarda orta peron tercih edilecek ve durak öncesinde çift yönlü (çapraz) geçiş makası tesis edilecektir. Peron boyutları bir dizi uzunluğuna uygun olacaktır. Peron genişliği, araçlardan inen ve binen yolcuların peron üzeri ve çevre tesislerdeki fonksiyonel sirkülasyonuna ve peron kapasitesine bağlıdır. Hesaplanmış genişliğe 45 cm'lik bir uyarı bandı da dahil olacaktır. Peron kenarı araç arası mesafe 5-8 cm, ayrıca hat paralel ve tanjantında olacaktır. Duraklarda peron sonunda yayalar için emniyetli ve uygun geçiş sağlanacaktır. 29
Peron Sirkülasyonu Genel Prensipleri: - Mümkün olan yerde sağ geçişler teşvik edilecek, - Yolcu akış planı, yaşlı ve özürlülerin varış noktalarına kolaylıkla erişebilmelerini sağlayacak şekilde olacaktır. 5.3 DURAK TESĐSLERĐ Yolcuya yardımcı olabilecek durak donanımları genel olarak: - Bilet makineleri, - Oturma yerleri, - Çöp kutuları, Yolcu danışma ve grafikleridir. 5.4 DURAK GĐRĐŞ TESĐSLERĐ Hemzemin perona tekerlekli sandalye rampası temin edilecek ve eğim %8'i geçmeyecektir. 5.5 MERDĐVENLER Genel sistemdeki merdivenlerin genişlikleri TS 12186 daki koşulları sağlayacaktır. 5.6 ÖZÜRLÜLER ĐÇĐN EK TEDBĐRLER Bu gruba hareket olanağı kısıtlı olanlar, tekerlekli sandalye kullananlar, duyma ve görme özürü olan kimseler ile yaşlılar dahildir. Bu grup için istasyon ve tesislerde TS 12460 ta öngörülen kriterlere uyulacaktır. 6. DEPO SAHASI, BAKIM ONARIM ATÖLYELERĐ VE ĐŞLETME MERKEZĐ 6.1 DEPO SAHASI TASARIM GEREKSĐNĐMLERĐ Depolama sahası, sistemin ilk aşama filosunun depolanma gereksinimleri ve gelecekteki genişlemeleri gözetilerek tasarımlanacaktır. Tüm sistemin bakımı aşağıdaki hususlara önem verilerek planlanacak, yapılacak ve denetlenecektir: 30
Güvenlik Sistem Elverişliliği Đşlerin Yapımında Verimlilik Ulaşım Sisteminin Temizliği Açık depo sahasındaki tüm hat işleri travers ve balastlı tipte olacaktır. Depolama hatları, yıkama hatları, araç temizleme/muayene hatları, dolaşım hatları ve atölye giriş hatları üzerindeki makaslar depo işletme merkezinden kumandalı motorlu makaslar olacaktır. Depolama sahası ve bakım atölyelerinin tasarımında aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurulacaktır. - Tramvay araçlarının özellikleri - Đşletme şartları - Tramvay aracı ve sabit tesislerinin bakım şartları - Bakım atölyeleri, hat boyu bakımı ve sabit tesislerin ekipman ihtiyacı - Araç sürücüleri bakım-onarım personeli ve diğer personelin sosyal gereksinimleri - Ekipman ve personelin saha içinde emniyetli ve hızlı bir şekilde taşınabilmesi Atölye alanlarında döşemeler, merdivenler ve rampalar tahmin edilen yaya trafik hacmine göre boyutlandırılacaktır. Atölye döşemelerindeki yürüyüş yolları boya ile işaretlenecektir. Yüzeyler dayanıklı ve kaymaya karşı emniyetli malzemeden yapılacaktır. Atölyenin her tarafındaki yaya yolları, merdivenler ve rampalar an az 1,2 m. genişliğinde olacaktır. Depo alanlarındaki tahsisli yaya yolları en az 3 m. genişlikte olacaktır. Yüzeyler çok kullanılan alanlarda asfalt veya betonla, diğer sahalarda ise sıkıştırılmış granül malzeme ile kaplanacaktır. Bu alanlardaki yaya yolları her türlü hava koşullarında kullanılabilmelerine uygun şekilde inşa edilecek; çabuk drenajı sağlayacak ve su birikimini önleyecek şekilde olacaktır. Görevlilerin araca giriş kullanımları için depo yol şeritlerine bitişik, araç zemini seviyesinde 1,5 2,0 metre genişliğinde, her türlü hava şartlarına uygun yüzeyi olan yürüyüş ve biniş yolları tesis edilecektir. Nakliye ve alım işlevleri için dağıtım kamyonetleri vb ticari araçların uygun giriş ve dolanımını temin için gereken tedbirler alınacaktır. Bu alan asfaltla kaplanacaktır. 31
Atölye ve işletme personeli ile ziyaretçiler için uygun sayıda otopark sağlanacaktır. Bu alan asfaltla kaplanacaktır. Bütün ana giriş yol kenarlarını, binaları, açık hava depo alanlarını, trafo merkezi ve araç depo alanını kapsayacak şekilde alan içinde 60 metre aralıklarla hidrantlar (yangın muslukları) ve hortum makaraları yerleştirilecektir. Đtfaiye araçlarının bütün hava koşullarında güvenli bir şekilde hemzemin geçitlerde bir yandan öbür yana geçmeleri temin edilecektir. Atölye ve işletme binasının içindeki bütün mekanlar tesisin ve monte edilmiş olan donanımın tipine göre gereken sprinkler veya temiz gazlı söndürme sistemleri ile donatılacaktır. Yangın yayılımını önleyici tedbirler alınacaktır. Çöpler ve atıklar sınıflarına göre gruplandırılarak ayrı ayrı toplanacak, atık yağlar tanklarda toplanacaktır. Atıkların standartlara ve yerel yönetmeliklere uygun olarak atımı yapılacaktır. Depo sahası ve atölye tesislerinde, araç filosunun servise hazırlanması ile bakım, onarım ve depolanması sağlanacaktır. Depo Alanı ayrıca hat, elektrifikasyon, sinyalizasyon ekipmanlarının bakımlarının yapılabilmesini sağlayacak şekilde planlanacaktır. 6.1.1 Güvenlik Alana giriş kontrollü olacak; girişte araçların ve yayaların girişini denetlemek için bir kapı kontrol binası tesis edilecektir. Bazı atölye ve donanım odaları kontrollü giriş alanları olarak tasarımlanacaktır. Bu, anahtarlı veya şifreli girişin teminini gerektirecek olup, mekanik kilitler, değiştirilebilir kilit göbekleri ve / veya elektronik güvenlik cihazlarını kapsayacaktır. Kontrollü Giriş Alanlarının tasarımı ve güvenlik tedbirleri, tesisin tasarımı sırasında, geliştirilecek işletme gereksinimlerine uygun olacaktır. Yaya giriş ve dolanım yolları engelsiz, emniyetli ve kullanışlı trafik akışını temin etmek için uygun şekilde tasarlanacak ve kural gereksinmelerine göre inşa edilecektir. Yaya dolanım yollarının tasarım ve boyutlandırması, dolanım sıklığı ve hacminin yanı sıra, el arabalarına ve taşınabilecek aletler ve ekipmanlar dikkate alınarak yapılacaktır. 32
6.1.2 Elektrifikasyon 6.1.2.1 Cer Gücü Temini Depo sahasına tesis edilecek cer trafo merkezi, depo sahasındaki cer gücü ihtiyacını karşılayacak kapasitede olacaktır. 6.1.2.2 Enerji Temini Cer trafo merkezinden temin edilecek OG fideri, işletme binasında tesis edilecek yeterli kapasitedeki transformatörü besleyecektir. 6.1.2.3 Acil Durum Güç Kaynakları - Kesintisiz güç kaynağı ( UPS ) - Dizel jeneratör grubu tesis edilecektir. 6.1.2.4 Atölyeye Güç Temini Cer gücü besleme tipine ( katener) uygun olarak atölye içindeki araçlara, tahrik güç ihtiyacı sağlanacaktır. 6.1.2.5 Aydınlatma Her türlü hava şartlarında, bakım depo ve bakım sahasında tüm gün güvenli işletimini destekleyecek seviyede aydınlatması sağlanacaktır. Depo ve bakım sahasında minimum aydınlatma düzeyleri aşağıda belirtilen değerlerde olacaktır. - Depoya giriş yolu, park alanı, acil durum giriş yolları, dolaşım hattı alanları Yol bakımı hatları 22 lux - Đşletme binası ve atölye girişi ile yıkama hattı 200 300 lux - Depolama alanları 10 lux 33
6.1.2.6 Acil Aydınlatma Depo alanında; elektriki güç temininde bir problem olduğunda veya yavaşlatılmış işletim modunda, bakım alanının emniyetle çalışmasını sağlamak amacıyla, acil durum aydınlatması temin edilecektir. Bu aydınlatma aşağıda belirtilen değerlerde olacaktır. - Depoya giriş yolu, park alanı, acil durum giriş yolları, dolaşım hattı alanları, Yol bakımı hatları, depolama alanları, yıkama hattı 3 lux - Đşletme binası ve atölye girişi ile yıkama hattı 10 20 lux 6.1.2.7 Atölye ve Đşletme Bakım Binası Aydınlatması Atölye ve işletme binası içindeki aydınlatmalar için TSE veya DIN normlarına uygun aydınlatma seviyeleri seçilecektir. 6.2 DEPO SAHASI KAPASĐTESĐ Depo sahası kapasitesi hedeflenen yıla ait yolcu tahminlerine göre ihtiyaç duyulacak filo büyüklüğü esas alınarak belirlenecektir. Đşletmeye gireceği yıla ait yolcu tahminlerine göre hesaplanan kapasite tesis edilecek, hedeflenen yıla ait kalan kapasite için rezerv alan bırakılacaktır. 6.3 DEPO SAHASI DÜZENĐ VE YERLEŞĐMĐ Depo sahası, depolama ve bakım olmak üzere iki ana fonksiyon içerecektir. Depo sahası yerleşimi, araçların yolcu servisine verilmeleri veya servisten alana alınmaları sırasında ters yönde hareketleri ve manevra mesafelerini en aza indirecek şekilde düzenlenecektir. Raylı sistem hattı ve karayolu üzerinde hareket eden bakım araçlarının depolanması, bakım ve onarımı için yeterli saha ayrılacaktır. Ayrıca çeşitli malzeme için de depo yeri sağlanacaktır. Araç yıkama tesisinin yer tespitinde, tesisin her iki tarafında da daha sonraki ihtiyaçlara cevap verebilecek yeterli alanın bırakılmasına dikkat edilecektir. 34
6.4 DEPO SAHASI TESĐSLERĐ Depo sahası tesisleri şunları kapsayacaktır. - Manevra şefi ofisi, araç operatörlerinin rapor ve araç sevki için gerekli haberleşmeleri yapabilecekleri yeri ve araç temizleyicileri için malzeme koyma yerini içine alan bir bölüm bulunacaktır. - Depo sahası, depo hattı, depo girişi, araç yıkama ve hat bakımı gözetimini sağlayacak şekilde yerleştirilecektir. Bu tesis, araç sevki ve depo sahası içerisindeki hareketlerde gerekli sinyal ekipmanları ile donatılacaktır. - Servis ve muayene yeri, ana tamir yeri, ofisler ve özel bakım ekipmanlarını içine alacak bir bakım tesisi bulunacaktır. Tesis içerisinde servis ve muayene yerleri ayrı kısımlardan oluşacaktır. - Tesislere ve kilit bölgelere; personel, imdat aracı ve malzeme ikmali yapan vasıtalar için uygun giriş yolları açılacaktır. - Depo sahası ve bakım atölyelerinin etrafı güvenliğini sağlamak için çevrilecektir. Yasak bölgelere yetkililerin dışında, girişi önlemek ve depo sahası personeli emniyetini sağlamak için dahili çitler çekilecektir. - Altyapı kapsamında; çalışma şartlarına uygun enerji, elektrik, telekomünikasyon, gaz, su, atık su ve drenaj, havalandırma, aydınlatma tesisleri ile yağ dağıtım şebekesi ve stratejik olarak yerleştirilmiş yangın muslukları bulunacaktır. 6.5 ARAÇ BAKIM BĐNASI VE ATÖLYELER Araç Bakım Binası, tüm gelecekteki gelişmelere uygun şekilde tasarımlanacaktır. Tasarım ve inşaat, ileride yapılacak modifikasyonlara izin verecek şekilde ve bu modifikasyonlar sırasında mevcut yapılarda ve tesisatlarda herhangi bir değişikliğe gidilmesine ihtiyaç duyulmayacak şekilde olacaktır. Araç bakım binası çeşitli çalışma ve sorumluluk alanlarına bölünecektir. Bu bölümler Tramvayın tipine bağlı olarak eksiltilebilir veya arttırılabilir: 35
A. Küçük Onarım ve Önleyici Bakım / Muayene Bölümü B. Ana Onarım Bölümü C. Đç Temizlik Alanı, D. Ana Üniteler Onarım Atölyeleri E. Hat Bakım Onarım Bölümü F. Tesisat Alanı G. Boji ve Büyük Ünite Depolama Alanı H. Genel Depo Alanı Đ. Ofisler, J. Yemek Salonları, Mutfak, Tuvalet ve Giyim Mekanları. Atölye ve depo sahası hatları sayısı araç miktarına, tahmini arıza sayısına, ortalama tamir ve periyodik bakım sürelerine bağlı olarak tespit edilecektir. 6.5.1 Küçük Onarım ve Önleyici Bakım/Muayene Bölümü Bu bölümde periyodik ve önleyici bakım yanında, sürücüler tarafından bildirilen arızaların tespit ve tamirleri de yapılacaktır. Genellikle üç, dört saatlik kısa süreli tamirler burada yapılacak, daha uzun süreli, önemli tamir veya ağır kaldırma aletleri gerektiren işler ana onarım bölümünde yapılacaktır. Atölye hatlarında, araç altı muayene, bakım ve tamiri için kanal bulundurulacaktır. Atölyedeki hatlar en az bir dizi alacak kapasitede olacaktır. Muayene ve servis bölümünde tekerlek taşlama, yağlama, tazyikli hava ile araç altı temizliği, fren pabuçları ile kolektör çarığının ayarlanması vb. ufak tamir işleri ve parça değişimi yapılabilecektir. 6.5.2 Ana Onarım Bölümü Ana Onarım bölümünde Tramvay aracının zaman isteyen ve ağır kaldırma ekipmanı gerektiren tamir işleri yapılacaktır. Bu bölümde Tramvay aracının kaporta tamiri dahil her çeşit aracın tamir ve değişikliklerini yapabilecek kalifiye işçi ve teknisyen çalıştırılacaktır. Tekerlek torna işleri tezgahı dahil özel test ekipmanı ve aletleri gerekecektir. Boji değişimi için körüklü bir aracı kaldırabilecek ağır 36
kaldırma ekipmanı bulundurulacaktır. Ana Onarım Atölyesinde; tekerlek ve dingil bölümü, boji değiştirme ve boji yağlama sahası, boji yıkama ve tamir tesisleri, vinçler, boji depo alanı ve bojilerin istenilen yerlere kaldırılmalarını sağlayan döner tablalar bulunacaktır. Uygun şekilde teçhiz edilen tamir bölümlerinde; cam değiştirilmesi, boya işleri, cer motor tamiri, araç içi tamir işleri sinyal ve haberleşme test ve tamiri, kaporta işleri yapılacaktır. Elektronik işler kısmı, hat bakım tesisi dahil bütün bakım işlemlerine destek sağlayacaktır. Ana tamir bölümünde hatlar, en az bir dizi alacak kapasitede olacaktır. Hat sayısı sistemdeki araç / dizi sayısına bağlı olarak tayin edilecek ancak, bu bölüm için en az iki hat sağlanacaktır. Ana tamir işleri olmadığında bu hatlar servis ve muayene işleri için kullanılabilecektir. 6.5.3 Đç Temizlik Bölümü Atölye hatlarından birinde en az bir dizinin iç temizliği için araç zemini seviyesinde peron tesis edilecektir. Standart her muayeneden sonra araç iç temizliği yapılacaktır. Bu hat koşulların uygun olması durumunda atölye binası dışında da tesis edilebilir. Muayene sonrasındaki iç temizlikler dışında günlük temizliklerin araçların depolandığı hatlarda da yapılmasını sağlayacak şekilde önlem alınacaktır. 6.5.4 Ana Üniteler Onarım Atölyeleri Bu atölyelerde, tramvay sisteminin bütün elemanlarına destek sağlanacak ve ana fonksiyonları şunlar olacaktır: - Yeni parça, modül ve ekipmanın kabulü, muayene ve testi - Koruyucu bakım programı çerçevesinde, parça, modül ve ekipmanın servis, bakım ve testi - Tamir, test ve arızalı parça ve modül arıza analizi - Parça ve modül değişiklikleri Ana ünite onarım atölyesinde aşağıda belirtilen muhtelif alanlar bulunacaktır: - Makine ve Mekanik Alan - Motor Onarım Alanı 37
- Elektrik ve Elektronik Onarım Alanı - Pnömatik Aksam Onarım ve Revizyonu - Ücret Toplama teçhizatı Onarım Alanı 6.5.5 Hat Bakım - Onarım Bölümü Bu bölüm; Tramvay araçları haricinde, aşağıda belirtilenler dahil olmak üzere bütün tesis ve sistemlerin bakım ve tamirlerini sağlayacaktır. - Ana hat ve depo sahası hat işleri - Ana hat ve depo sahası sinyalizasyonu - Haberleşme sistemleri - Elektrifikasyon - Diğer bütün yapılar ve depo sahası tesisleri bakım ve tamir işleri - Bu işe ayrılmış yardımcı demiryolu araçları - Lastik tekerlekli ve ray üstünde de gidebilen bakım araçlarının bakım ve tamiri - Bu işe ayrılmış karayolu araçları - Hat kenar bakımı - Peyzaj Hat bakım tesisinde; ofisler, tamir atölyeleri, personel sosyal tesisleri, yedek parça, malzeme ve teçhizat için depo yerleri bulunacaktır. Tramvay araçları dışındaki araçların bakımı için altında çalışma kanalı bulunan depo hatları ve tamir hatları tesis edilecektir. Sistemdeki yardımcı demiryolu araçlarının lastik tekerlekli araçların, vinçlerin ve benzer araçların bakımı için kapalı bakım yerleri yapılacaktır. 6.5.6 Tesisat Alanı Bunlar AC odası, acil durum aydınlatma beslemesi, merkezi kontrol röleleri, besleme kontrol röleleri, telefon sistemi, atölye beslemesi, hava kompresörü ve acil durum besleme jeneratörü vb.leridir. Bu odaların ebatları teçhizata göre sonuçlandırılacaktır. 38
6.5.7 Boji ve Büyük Ünite Depolama Alanı Bu alan büyük yedek parça üniteleri için bir depolama alanı olacaktır. Burası döner tablalar ve boji depolama ray hatları ile teçhiz edilmiş olacaktır. Binalar ilk baştaki döner tablalara göre tasarımlanacak ve inşa edilecektir. 6.5.8 Genel Depo Alanı Bu alan, atölyelere gelen tüm malzemelerin ve ekipmanın teslim alınacağı yer olacaktır. Vagon yedek üniteleri ile kalıcı hat ekipmanı buradan ilgili bölümlere aktarılacaktır. Genel temizlik malzemeleri, genel hırdavat, vagon ve kalıcı hat ekipmanı yedek parçaları gibi diğer tüm kalemler, çeşitli bölümlerce çekilinceye kadar genel ambarlarda saklanacaktır. Bu alanda gerekli ağır hizmet ve depolama rafları ile vinç donanımı bulunacaktır. 6.5.9 Ofisler Depo ile atölyelerin çalışmasını yürütecek personel için ofis mekanı sağlanacaktır. Ofislerin yeri ve personel için yan tesisler, çalışma gücüne uygun destek sağlayacak şekilde ayarlanacaktır. 6.5.10 Yemek Salonları, Mutfak, Tuvalet ve Giyim Mekanları Personel için yemek salonları ve mutfak, bayan ve bay çalışanlar için, ayrı duş, tuvalet ve giyim mekanları tesis edilecektir. 6.6 ĐŞLETME MERKEZĐ Đşletme merkezinde kumanda bilgisayarları, ekranları, sistem mimik ekranı, depoya ait münferit CCTV monitörleri yer alacaktır. 6.6.1 Depo Đşletme Merkezi Depoda araçlar, araç hızı ve konumu işletme merkezinden izlenecektir. Depolama hatları, yıkama hatları, araç temizleme/muayene hatları, dolaşım hatları ve atölye girişleri depo işletme merkezinden CCTV ile izlenecek, kontrol ve kumanda edilecektir. 39