6102 SAYILI YENİ TÜRK TİCARET KANUNUNA (YENİ KANUN) GÖRE ŞİRKET TÜRLERİ, ŞİRKET BİRLEŞMELERİ 1 MURAT KAYKUSUZ 2 12 Ocak 2011 tarihinde TBMM genel kurulunda yapılan görüşmelerin ardından yasalaşan 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, 6335 sayılı Türk Ticaret Kanunu İle Türk Ticaret Kanununun Yürürlüğü Ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile gerekli görülen değişiklikler yapıldıktan sonra, 1 Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Şu anda kullanmakta olduğumuz Türk Ticaret Kanunu 1957 yılının başında yürürlüğe girmişti. Yeni bir ticaret kanunu hazırlanmasının başlıca üç nedeni vardı. Birincisi, yürürlükte olan kanun, 1950 li yıllarda hazırlanmıştı ve günümüzün koşullarına uymayan birçok hükmü bulunmaktaydı. İkinci olarak, yürürlükteki kanunun dili ağırdı, Türkçe olmayan birçok kelime bulunmaktaydı ve anlaşılması zordu. 6102 sayılı kanun ise oldukça yalın ve anlaşılır bir dille yazıldı. Son olarak, Avrupa Birliği müktesebatına uyum sürecinde yeni bir ticaret kanununa ihtiyaç bulunmaktaydı. Bu nedenlerden dolayı, birkaç yıl süren çalışmaların sonucunda yeni bir ticaret kanunu hazırlanmıştır. Yeni kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte ticaret hayatında ve iş dünyasında köklü değişiklikler meydana gelecektir. Bu bölümde, yeni Türk Ticaret Kanunu nun, finansal yönetim ve firmaların finansal kararlarını önemli ölçüde etkileyen şirket türleriyle ilgili maddeleri belirtilecektir. 1. ŞİRKET TÜRLERİ Yeni Türk Ticaret Kanunu na göre altı tür ticaret şirketi kurulması mümkündür: a) Kollektif şirket b) Komandit şirket c) Anonim şirket 1 Bu çalışmanın hazırlanmasında (kooperatif şirket bölümü hariç), 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve Murat Kaykusuz un 25 Kasım 2011 tarihinde Kadıköy Belediyesi 19 Mayıs Kültür Merkezi nde verdiği Yeni Türk Ticaret Kanunu İş Dünyasında Büyük Değişim adlı yayınlanmamış konferans sunumundan yararlanılmıştır. 2 T.C. Okan Üniversitesi Öğretim Görevlisi
d) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket e) Limited şirket f) Kooperatif şirket Kanunda, kollektif ve komandit şirket şahıs şirketi; anonim şirket, limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ise sermaye şirketi kapsamında değerlendirilmektedir. 1.1. KOLLEKTİF ŞİRKET 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nda (yeni kanun) Madde 211-Madde 303 kollektif şirketin niteliği, kuruluşu, ortaklık yapısı, sermayesi, tasfiyesi gibi konuları içermektedir. 1.1.1. Tanım, kuruluş ve sermaye Kollektif şirket ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla, gerçek kişiler arasında kurulan bir şirkettir. Şirket alacaklılarına karşı ortakların tümü sınırsız sorumludur. Kuruluş için enaz (minimum) sermaye şartı yoktur. Ortaklardan her birinin imzaladığı bir sözleşmeyle kurulur. Sözleşmede ortakların kimlik bilgileri, her bir ortağın koyduğu sermaye (sermaye nakdi, ayni ya da emek olabilir) ve kurulan şirketin faaliyet konusu belirtilmelidir. 1.1.2. Yönetim ve alacaklılara karşı yükümlülükler Şirket yönetimi bir ya da daha fazla ortağa verilebilir. Ancak, şirketin kefil olması, şirket taşınmazlarının satılması, satın alınması ya da teminat gösterilmesi, şirkete ait üretim araçlarının elden çıkarılması ya da rehnedilmesi gibi konularda ortakların oybirliği şarttır. Ortaklar, şirketin borç ve taahhütlerinden dolayı müteselsilen ve bütün malvarlığı ile sorumludur. Şirkete yeni giren kişi, girme tarihinden evvel doğmuş olsa bile, şirketin borçlarından ve taahhütlerinden diğer ortaklarla birlikte müteselsilen ve bütün malvarlığı ile sorumludur. İcra emrinin şirkete tebliğine rağmen borç ödenmediği takdirde, alacaklı, şirketle birlikte ortakların veya bazılarının da doğrudan iflasını isteyebilir. Kollektif şirketlerde sermayenin azalması durumunda şirket ortakları sermayenin azalan kısmından kendilerine düşen payı tamamlamak zorunda değildirler. 2
1.1.3. İflas, tasfiye ve sona erme İki ortaklı kolektif şirketlerde ortaklardan birinin ölümü halinde şirketin varlığını sürdürebilmesi için ölen ortağın payının başka bir gerçek kişiye devredilmesi gerekir. Tasfiye hâlinde bulunan bir kollektif şirketin vadesi henüz gelmemiş olan borçlarını tasfiye memurları iskonto uygulayarak derhâl ödemeye ve alacaklılar da bu ödeme tarzını kabule zorunludurlar. (6102 sayılı TTK, Madde 297 nin 1. fıkrası) 1.2.KOMANDİT ŞİRKET Komandit şirketin niteliği, kuruluşu, ortaklık yapısı, sermayesi, tasfiyesi gibi konular 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun Madde 304 ile Madde 328 arasında bulunmaktadır. 1.2.1. Tanım, kuruluş ve sermaye Ticari bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan, şirket alacaklılarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sorumluluğu sınırlandırılmamış ve diğer ortak veya ortakların sorumluluğu belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan şirket komandit şirkettir. (6102 sayılı TTK, Madde 304 ün 1. fıkrası) Sorumluluğu sınırlı olmayan ortaklara komandite, sorumluluğu sınırlı olanlara komanditer denir. (6102 sayılı TTK, Madde 304 ün 2. fıkrası) Komandite ortakların gerçek kişi olmaları gerekir. Tüzel kişiler ancak komanditer ortak olabilirler. (6102 sayılı TTK, Madde 304 ün 3. fıkrası) Kollektif şirket için uygulanan birçok kanun maddesi komandit şirketler için de geçerlidir. Enaz sermaye zorunluluğu yoktur. Ancak, kolektif şirketten farklı olarak, komandit şirkette bir komanditerin kişisel emeğini ve ticari itibarını sermaye olarak koyması kanun tarafından yasaklanmıştır. Bir komanditerin sorumluluğu koyduğu veya taahhüt ettiği sermaye miktarını aşamaz. (6102 sayılı TTK, Madde 319 un 1. Fıkrası) Ancak, adı şirketin unvanında bulunan komanditer, üçüncü kişilere karşı komandite bir ortak gibi sorumlu sayılır. (6102 sayılı TTK, Madde 320 nin 1. Fıkrası) 1.2.2. Yönetim ve alacaklılara karşı yükümlülükler Komandit şirketler, komanditeler tarafından yönetilir. Komanditerler, şirket işlerini görmeye görevli ve yetkili değildirler. Ayrıca, yönetim hakkını elinde bulunduran kişilerin yetkileri içinde yaptıkları işlere itiraz da edemezler. 3
Kollektif şirketlerden farklı olarak, komandit şirketlerde komanditerin ölümü ya da kısıtlanması, şirket sözleşmesinde aksine bir hüküm yoksa, şirketin sona ermesine neden olmaz. Sermayenin azalması durumunda, komanditer kendisinin ödemesi gereken tutarı ödemediği sürece faiz ya da kâr payı isteyemez. Şirketin varlığı şirket alacaklılarına yetmeyecek olursa, bu alacaklılar geri kalan alacaklarından dolayı komanditelerin kişisel mallarına başvurabilirler. (6102 sayılı TTK, Madde 325 nin 1. Fıkrası) 1.2.3. İflas, tasfiye ve sona erme İflas ve tasfiye işlemlerinin çoğunda kollektif şirketlere uygulanan maddeler komandit şirketler için de geçerlidir. 1.3. ANONİM ŞİRKET Anonim şirketin niteliği, kuruluşu, ortaklık yapısı, sermayesi, tasfiyesi gibi konular 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun Madde 329 ile Madde 563 arasında bulunmaktadır. Kanunda şirket türleri arasında en çok anonim şirket hakkında madde bulunmaktadır. 1.3.1. Tanım, kuruluş ve sermaye Anonim şirket, sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir. (6102 sayılı TTK, Madde 329 un 1. fıkrası) Pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile ve şirkete karşı sorumludur. (6102 sayılı TTK, Madde 329 un 2. fıkrası) Anonim şirket kuruluşunda enaz sermaye 50.000 TL olmalıdır. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş olan halka açık olmayan anonim şirketlerde enaz sermaye 100.000 TL olmalıdır. Nakden taahhüt edilen sermayenin en az yüzde 25 i tescilden önce, kalan yüzde 75 i ise tescil tarihinden itibaren en çok 24 ay içinde ödenmek zorundadır. Sermaye, nakdi ya da ayni olabilir. Fikri mülkiyet haklarının yanında, yeni kanunla birlikte anonim şirketlerin internet site adları da ayni sermaye olarak sermayede gösterilebilecektir. Kuruluş aşamasında ayni sermayelerin bedellerini asliye mahkemelerinin atadığı bilirkişiler değer biçer. 4
Yeni kanunla birlikte anonim şirketin enaz ortak sayısı bire düşmüştür. Artık bir gerçek ya da tüzel kişi gerekli şartları yerine getirmek kaydıyla tek başına anonim şirket kurabilecektir. 1.3.2. Yönetim kurulu Anonim şirketlerde yönetim görevi yönetim kurulu tarafından gerçekleştirilir. Yönetim kurulu en az bir kişiden oluşur. Yönetim kurulunu genel kurul seçer ya da esas sözleşmeyle tayin edilir (çoğunlukla genel kurul tarafından seçilir). Yönetim kuruluna bir tüzel kişi seçilmişse, bu tüzel kişiyi temsilen, tüzel kişi tarafından seçilen bir gerçek kişi, yönetim kurulunda görev alır ve bu tüzel kişi adına oy kullanır. Yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl süreyle görev yapmak üzere seçilir. Esas sözleşmede aksine hüküm yoksa, aynı kişi yeniden seçilebilir. (6102 sayılı TTK, Madde 362 nin 1. fıkrası) Yönetim kurulu üyeleri aralarından her yıl en az bir başkan ve bir başkan vekili seçerler. Anonim şirkette temsil yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu kararlarında en az iki üyenin imzası olması gerekir (tek kişilik yönetim kurullarında ya da esas sözleşmede tek imzanın yeterli olduğu belirtilmişse bu şart aranmaz). Yönetim kurulu, temsil yetkisini murahhas üyeye veya müdüre devretmişse, bu durumda yine çift imza şartı aranır ve bunlardan birinin yönetim kurulu üyesinin imzası olması gerekir. Yeni kanunun getirdiği bir diğer yenilik de yönetim kurullarının elektronik ortamda da yapılabilecek olması. Artık, internet aracılığıyla yönetim kurulu toplantılarını yapılabilecektir. Yönetim kurulu üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını da toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır. Örneğin, yedi kişiden oluşan bir yönetim kurulunun toplantısına beş üyenin katıldığını varsayalım. Bu durumda, üye tam sayısının çoğunluğu toplantıya geldiği için toplantı yapılabilir. Kararlar da toplantıya katılan bu beş kişiden en az üçünün olumlu oyuyla alınabilir (toplantıda hazır bulunan üye sayısının çoğunluğu). Bir konu oylanıp oylar eşit çıkarsa, o konu bir sonraki toplantıya bırakılır. Sonraki toplantıda da o konunun oylanması sonucunda oylar eşit çıkarsa o öneri reddedilmiş sayılır. 1.3.3. Anonim şirketlerin denetlenmesi Anonim şirketin finansal tabloları denetçi tarafından Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yayımlanan uluslararası denetim stardartlarıyla uyumlu 5
Türkiye Denetim standartlarına göre denetlenir. Denetçi, şirketin genel kurulu tarafından seçilir. Denetçi, Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunca yetkilendirilen bağımsız denetçi veya bağımsız denetim kuruluşu olabilir. On yıl içinde yedi yıl denetçi olarak atanan bağımsız denetim kuruluşu ya da bağımsız denetçi üç yıl geçmedikçe denetçi olarak seçilemez. Kamu Gözetimi Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu bu süreleri kısaltmaya yetkilidir. 1.3.4. Genel kurul Anonim şirketlerinin genel kurullarına pay sahipleri katılabilirler. Ayrıca, murahhas üyelerin, denetçinin ve en az bir yönetim kurulu üyesinin de genel kurul toplantısına katılması gerekir. Genel kurulun devredilemez görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir: a) Esas sözleşmenin değiştirilmesi, b) Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları, c) Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin ve işlem denetçilerinin seçimi ile görevden alınmaları, d) Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması, e) Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi, f) Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı. (6102 sayılı TTK, Madde 408 in 2. fıkrası, a,b,c,d,e,f bentleri) Tek pay sahipli anonim şirketlerde bu pay sahibi genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmaları şarttır. (6102 sayılı TTK, Madde 408 in 3. fıkrası) Genel kurulların olağan toplantıları her faaliyet döneminin sonundan itibaren üç ay içinde yapılır. Toplantının yapılabilmesi için, sermayenin en az dörtte birine sahip olan pay sahiplerinin ya da onların temsilcilerinin toplantıya katılması ve toplantı boyunca da orada 6
bulunmaları gerekir. İlk toplantıda bu anılan nisaba ulaşılamadığı takdirde, ikinci toplantının yapılabilmesi için nisap aranmaz. 1.3.5. İflas, tasfiye ve sona erme Tasfiye hâlindeki şirket, pay sahipleriyle olan ilişkileri de dâhil, tasfiye sonuna kadar tüzel kişiliğini korur ve ticaret unvanını tasfiye hâlinde ibaresi eklenmiş olarak kullanır. Bu hâlde organlarının yetkileri tasfiye amacıyla sınırlıdır. (6102 sayılı TTK, Madde 533 ün 2. fıkrası) Esas sözleşme veya genel kurul kararıyla ayrıca tasfiye memuru atanmadığı takdirde, tasfiye, yönetim kurulu tarafından yapılır. Tasfiye memurları pay sahiplerinden veya üçüncü kişilerden olabilir. Tasfiye ile görevlendirilenler esas sözleşmede veya atama kararında aksi öngörülmemişse olağan ücrete hak kazanırlar. (6102 sayılı TTK, Madde 536 nın 1. fıkrası) Şirketin feshine mahkemenin karar verdiği hâllerde tasfiye memuru mahkemece atanır. (6102 sayılı TTK, Madde 536 nın 3. fıkrası) Temsile yetkili tasfiye memurlarından en az birinin Türk vatandaşı olması ve yerleşim yerinin Türkiye de bulunması şarttır. (6102 sayılı TTK, Madde 536 nın 4. fıkrası) 1.4. SERMAYESİ PAYLARA BÖLÜNMÜŞ KOMANDİT ŞİRKET Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketin niteliği, kuruluşu, ortaklık yapısı, sermayesi, tasfiyesi gibi konular 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun Madde 564 ile Madde 572 arasında yer almaktadır. Kanunda şirket türleri arasında en az madde sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket hakkında bulunmaktadır. 1.4.1. Tanım, kuruluş ve sermaye Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket, sermayesi paylara bölünen ve ortaklarından bir veya birkaçı şirket alacaklılarına karşı bir kollektif şirket ortağı, diğerleri bir anonim şirket pay sahibi gibi sorumlu olan şirkettir. Sermaye, paylara bölünmeksizin sermayesi sadece birden çok komanditerin sermayeye katılma oranlarını göstermek amacıyla kısımlara ayrılmış bulunuyorsa komandit şirket hükümleri uygulanır. (6102 sayılı TTK, Madde 564 ün 1. fıkrası) 7
Esas sözleşme yazılı şekilde düzenlenir, kurucularla komandite ortakların tümü tarafından imzalanır; imzaların noterce onaylanması gerekir. (6102 sayılı TTK, Madde 566 nın 1. fıkrası) En az beş kişinin kurucu olması gerekir. Kurucuların en az birisi komandite ortak olmalıdır. Kuruluşta anonim şirketlere uygulanan hükümler geçerlidir. 1.4.2. Yönetim ve uygulanacak hükümler Anonim şirketlerin yönetim kurulunun görevleriyle sorumluluklarına ilişkin hükümleri, yönetici olan komandite ortaklar hakkında da geçerlidir. (6102 sayılı TTK, Madde 570 in 1. fıkrası) Komanditelerin birbirleriyle, komanditerlerin tümüyle ve üçüncü kişilerle hukuki ilişkileri, özellikle şirketin yönetimine ve temsiline ilişkin görev ve yetkileri, şirketten ayrılmaları, komandit şirketlerdeki hükümlere tabidir. (6102 sayılı TTK, Madde 565 in 1. fıkrası) Birinci fıkrada gösterilen hususların dışında, Kanunda aksine hüküm bulunmadıkça anonim şirket hükümleri uygulanır. (6102 sayılı TTK, Madde 565 in 2. fıkrası) 1.5. LİMİTED ŞİRKET Limited şirketin niteliği, kuruluşu, ortaklık yapısı, sermayesi, tasfiyesi gibi konular 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nun Madde 573 ile Madde 644 arasında bulunmaktadır. 1.5.1. Tanım, kuruluş ve sermaye Limited şirket, bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulur; esas sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur. (6102 sayılı TTK, Madde 573 ün 1. fıkrası) Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler. (6102 sayılı TTK, Madde 573 ün 2. fıkrası) 8
Limited şirkette ortak sayısı en az bir, en çok elli olabilir. Yeni kanunla birlikte limited şirketlerde de enaz ortak sayısı şartı bire düşürülmüş; gerçek sermayedarın tek başına limited ya da anonim şirket kurmasına imkân tanınmıştır. Böylece, sermayedarın sadece prosedürü tamamlamak için küçük ortak/ortaklar bulmasına gerek kalmamıştır. Limited şirketin enaz sermayesi 10.000 TL dir. Fikri mülkiyet hakları ve internet sitesi adları (alan adları) da ayni sermaye olarak şirket sermayesine konabilir. Bir ortak birden fazla esas sermaye payına sahip olabilir. Limited şirket sözleşmesi, esas sermayenin üçte ikisini temsil eden ortakların kararıyla değiştirilebilir. 1.5.2. Genel Kurul Genel kurul müdürler tarafından toplantıya çağrılır. Olağan genel kurul toplantısı, her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılır. Şirket sözleşmesi uyarınca ve gerektikçe genel kurul olağanüstü toplantıya çağrılır. (6102 sayılı TTK, Madde 617 nin 1. fıkrası) Şirket müdürleri genel kurul tarafından atanır ve görevden alınır. Şirket denetçisini seçme yetkisi genel kurula aittir. 1.5.3. Müdürler En az biri şirket ortağı olmak üzere, birden fazla müdür atanabilir. Şirketin müdürlerinden biri tüzel kişi ise, bu tüzel kişi kendini temsilen bir gerçek kişiyi müdür olarak belirler. Müdür sayısı birden fazlaysa, genel kurul içlerinden birini, şirket ortağı olsun olmasın, müdürler kurulu başkanı olarak atar. Müdürler kurulu çoğunluk ile karar alırlar. Oylar eşitse, kurul başkanının oyu üstün sayılır. 1.5.4. Limited şirketlerin denetlenmesi Anonim şirketlerin denetlenmesine ilişkin hükümler limited şirketler için de uygulanır. 9
1.5.5. İflas, tasfiye ve sona erme İflasın bildirilmesi ve ertelenmesi konusunda anonim şirket için uygulanan hükümler uygulanır. Tasfiye usulü ile tasfiyede şirket organlarının yetkileri hakkında anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanır. (6102 sayılı TTK, Madde 643 ün 1. fıkrası) 1.6. KOOPERATİF ŞİRKET 3 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nda (yeni kanun) kooperatif şirketin kuruluşu, sermayesi, yönetimi, vb. konularda kanun hükmü bulunmamaktadır. Bunun nedeni, kooperatif şirketin 24/04/1969 tarihinde kabul edilen ve 10/05/1969 tarihinde yürürlüğe giren 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu na göre kuruluş, yönetim ve tasfiye işlemlerinin yapılmasıdır. Özel statüye sahip bu şirket türü hakkında ayrıntıya girilmeden genel bilgi verilecektir. 1.6.1. Tanım, kuruluş ve sermaye Tüzel kişiliği haiz olmak üzere ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini ve özellikle meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlarını karşılıklı yardım, dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla gerçek ve kamu tüzel kişileri ile özel idareler, belediyeler, köyler, cemiyetler ve dernekler tarafından kurulan değişir ortaklı ve değişir sermayeli teşekküllere kooperatif denir. (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, Madde 1) Bir kooperatif, en az yedi ortak tarafından kurulur. Tanımda da belirtildiği üzere, sermayesi ve ortaklık yapısı değişebilir. Enaz ya da ençok sermaye şartı yoktur. Kooperatife sonradan üye olmak isteyenler kooperatifin yönetim kuruluna başvururlar. Ancak, yapı kooperatiflerinde ortak sayısı genel kurul tarafından belirlenir ve yönetim kurulu bu sayının üzerinde ortak kaydedemez. Özel idareler, belediyeler, köyler gibi kamu tüzel kişileri ile cemiyetler ve dernekler, kamu iktisadi teşebbüsleri ve kooperatifler, amaçları bakımından ilgilendikleri kooperatiflerin kuruluşlarına yardımcı olur, önderlik eder ve ortak olabilirler. (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, Madde 9) Her ortak kooperatif ortaklığından istediği zaman ayrılma hakkına sahiptir. Bu hakkın kullanılması anasözleşme ile en fazla beş yıl ertelenebilir. Ortaklıktan ayrılmak isteyen 3 Kooperatif şirket hakkındaki bilgilerin tümü 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu ndan alınmıştır. 10
kooperatif ortağı en az altı ay önce haber vermek zorundadır ve hesap dönemi sonunda ortaklıktan ayrılabilir. Ortağın ölümü durumunda, anasözleşmede belirtilecek şartlara uygun olmaları halinde, mirasçılarının kooperatifte ortak olarak kalmaları sağlanabilir. Ortaklık devredilebilir. 1.6.2. Genel Kurul Genel Kurul bütün ortakları temsil eden en yetkili organdır. (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, Madde 42) Genel kurul olağan ve gerektiğinde olağanüstü olarak toplanır. Olağan toplantının her hesap devresi sonundan itibaren 6 ay içinde ve en az yılda bir defa yapılması zorunludur. (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, Madde 45) Yönetim kurulunu ve denetçiler kurulunu atama, görevden alma ve ibra etme yetkisi sadece genel kurula aittir. Ortak sayısı 1000 den fazla olan kooperatiflerde, anasözleşmelerine kayıt konulmak suretiyle: 1. Genel Kurula ait kararlardan, hepsinin veya bir kısmının ortakların oylarını mektupla bildirmeleri suretiyle verilmesi, 2. Ortakların gruplara ayrılarak verecekleri kararlarla tespit edecekleri talimat gereğince oy vermek üzere kendi aralarından seçecekleri temsilciler topluluğu, Genel Kurul sayılabilir. (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, Madde 54) 1.6.3. Yönetim Kurulu Yönetim kurulu en az üç üyeden oluşur. Hepsinin kooperatif üyesi olması şarttır. Yönetim kurulu üyesi tüzel kişi ise, bir gerçek kişiyi temsilcisi olarak atar. Yönetim kurulunun gerçek kişi olan üyelerinin T.C. vatandaşı olmaları zorunludur. Yönetim kurulu üyeleri en fazla dört yıl için seçilirler. Anasözleşmede aksine bir hüküm yoksa, tekrar seçilebilirler. Yönetim kurulu yetki ve görevlerini kooperatif üyesi olmayan müdürlere devredebilir. 11
1.6.4. Denetçiler Denetçiler genel kurul tarafından en az bir yıl süre ile seçilirler. Denetçi sayısı en az bir kişi olmalıdır. Denetçilerin kooperatif ortağı olması şart değildir. Denetçiler yönetim ve genel kurul toplantılarına katılırlar. Ancak, yönetim kurulunda oy kullanma hakları yoktur. 1.6.5. İflas, tasfiye ve sona erme Konut yapı kooperatifleri, anasözleşmede gösterilen işlerin tamamlanması ve ferdi mülkiyete geçilip konutların ortaklar adına tescil edilmesiyle amacına ulaşmış sayılır ve dağılır. (1163 sayılı Kooperatifler Kanunu, Madde 81) Mahkeme ya da genel kurul tarafından tasfiye memurları tayin edilmezse tasfiye ile ilgili işlemleri yönetim kurulu yapar. 2. ŞİRKETLER TOPLULUĞU Yürürlükteki kanunun, holding şirketler hakkında açık ve kesin hükümleri bulunmamaktadır. Bu eksiklik, holding şirketin iştiraklerinden alacaklı olanların alacaklarını tahsil edememeleri durumunda, mahkemeye gittiklerinde sorunlarla karşılaşmalarına ve mahkeme sürecinin uzamasına neden oluyordu. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu nda alacaklıların mağduriyetini önlemek amacıyla Şirketler topluluğu başlığı açılmıştır (6102 sayılı TTK, Madde 195 Madde 210). Bu başlık altında, hâkim şirket bağlı şirket ayrımı aşağıdaki biçimde açıklanmaktadır: Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketinin, doğrudan veya dolaylı olarak; a) Oy haklarının çoğunluğuna sahipse ya da b) Şirket sözleşmesi uyarınca, yönetim organında karar alabilecek çoğunluğu oluşturan sayıda üyenin seçimini sağlayabilmek hakkına sahipse ya da c) Kendi oy hakları yanında, bir sözleşmeye dayanarak, tek başına veya diğer pay sahipleri ya da ortaklarla birlikte, oy haklarının çoğunluğunu oluşturuyorsa, bir şirketler topluluğu vardır ve birinci şirket hâkim, diğeri bağlı şirkettir. 12
d) Bir ticaret şirketi, diğer bir ticaret şirketini, bir sözleşme gereğince veya başka bir yolla hâkimiyeti altında tutabiliyorsa, yine bir şirketler topluluğu vardır ve birinci şirket hâkim, diğeri bağlı şirkettir. e) Bu şirketlerden en az birinin merkezi Türkiye de ise, bu Kanundaki şirketler topluluğuna ilişkin hükümler uygulanır. f) Bir hâkim şirketin, bir veya birkaç bağlı şirket aracılığıyla bir diğer şirkete hâkim olması, dolaylı hâkimiyettir. g) Hâkim şirkete doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan şirketler, onunla birlikte şirketler topluluğunu oluşturur. Hâkim şirketler ana, bağlı şirketler yavru şirket konumundadır. h) Birbirlerinin paylarının en az dörtte birine sahip bulunan sermaye şirketleri karşılıklı iştirak durumundadır. Anılan şirketlerden biri diğerine hâkimse, ikincisi aynı zamanda bağlı şirket sayılır. Karşılıklı iştirak durumundaki şirketlerin her biri diğerine hâkimse ikisi de bağlı ve hâkim şirket kabul olunur. 3. ŞİRKET BİRLEŞMELERİ 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (yeni kanun) ile birlikte şirket birleşmeleri kolaylaştırılmıştır. Bugün yürürlükte olan kanunda şirketlerin birleşmeleri için aynı türden olma şartı aranırken, yeni kanun bu zorunluluğu ortadan kaldırmıştır. Yeni kanunla birlikte, şirketlerin hangi şirketlerle birleşebilecekleri aşağıda belirtilmiştir: a) Sermaye şirketleri: Sermaye şirketleriyle, kooperatiflerle ve devralan şirket olmaları şartıyla kollektif ve komandit şirketlerle birleşebilirler. b) Şahıs şirketleri: Şahıs şirketleriyle, devrolunan şirket olmaları şartıyla, sermaye şirketleriyle ve devrolunan şirket olmaları şartıyla, kooperatiflerle birleşebilirler. c) Kooperatifler: Kooperatiflerle, sermaye şirketleriyle ve devralan şirket olmaları şartıyla, şahıs şirketleriyle birleşebilirler. Birleşme, devralma ya da yeni kuruluş şeklinde olabilir. Yeni kanunla birlikte getirilen bir diğer yenilik de tasfiye halindeki şirketlere şirket birleşmelerine katılma hakkının verilmesidir. Tasfiye halindeki bir şirketin birleşmeye katılması için: a) Malvarlığının, yani tasfiye paylarının dağıtılmaya başlanmamış olması, 13
b) Tasfiye halindeki şirketin devrolunan şirket olması gerekir. Şirket birleşmelerinde birleşme ve denetleme raporlarının hazırlanması gerekmektedir. Ancak, küçük ve orta ölçekli şirketlerde bütün ortakların onaylaması koşuluyla, birleşme raporunun hazırlanmasından ve denetlemeden vazgeçilebilir. Öte yandan, devralan sermaye şirketi devrolunan sermaye şirketinin oy hakkı veren bütün paylarına ya da bir şirket ya da bir gerçek kişi veya kanun yahut sözleşme dolayısıyla bağlı bulunan kişi grupları, birleşmeye katılan sermaye şirketlerinin oy hakkı veren tüm paylarına sahiplerse sermaye şirketleri kolaylaştırılmış düzene göre birleşebilirler. Kolaylaştırılmış şekilde birleşmede, sermaye şirketleri birleşme raporunu düzenlemeye, birleşme sözleşmesini denetletme ve inceletme hakkını sağlamakla yükümlü değildirler. Ayrıca, birleşme sözleşmesini genel kurulun onayına da sunmayabilirler. 4. ŞİRKETLERİN TÜR DEĞİŞTİRMESİ 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile şirketlerin tür değiştirmeleri de kolaylaştırılmıştır. Artık, a) Bir sermaye şirketi; başka türde bir sermaye şirketine ya da bir kooperatife dönüşebilir. b) Bir kollektif şirket; bir sermaye şirketine, bir kooperatife ya da bir komandit şirkete dönüşebilir. c) Bir komandit şirket; bir sermaye şirketine, bir kooperatife ya da bir kollektif şirkete dönüşebilir. d) Bir kooperatif; bir sermaye şirketine dönüşebilir. (6102 sayılı TTK, Madde 181) Sonuç olarak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu, şirket türlerinin kuruluşu, işleyişi, birleşmesi ve tür değiştirmesi konularında ticaret hayatına köklü değişiklikler getirmiştir. 14