Uluslararası Anlaşmalar İhtisas Komitesi Sina Baydur UTMK Başkan Vekili Uluslararası Anlaşmalar İhtisas Komitesi Başkanı
Komite Başkanı: Sina BAYDUR UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yönetim Kurulu Üyesi, UNESCO Uluslararası Anlaşmalar İhtisas Komitesi Başkanı
Komite Üyeleri Üye: Yrd. Doç. Dr. Cavit ABDULLAHZADE Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Üye: Doç. Dr. Esra DARDAĞAN KİBAR Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Üye: E. Büyükelçi Ömer LÜTEM Avrasya İncelemeleri Merkezi Başkanı Üye: Dışişleri Bakanlığı Hukuk Müşavirliği Temsilcisi
Uluslararası Anlaşmalar İhtisas Komitesi UNESCO Türkiye Millî Komisyonu nun 16 Mart 2007 tarihli Millî Komisyon Yönetim Kurulu kararı ile kurulmuştur.
AMAÇ Komite kurulurken, kuruluş amacı olarak Türkiye nin UNESCO kapsamında taraf olduğu ve olmadığı sözleşme ve antlaşmalar ile bunların akıbetleri konusunda bilgi sahibi olunması ile taraf olunmayan sözleşme ve/veya antlaşmalara varsa çekincelerimizin neler olduğu ile bu çekincelerin güncelliğinin devam edip-etmediğinin irdelenmesi gösterilmiştir.
UNESCO, bilindiği üzere, temelde eğitim, bilim, kültür, iletişim ve enformasyon alanlarında faaliyet göstererek düzenleyici işlemler yapmaktadır. Uluslararası Anlaşmalar İhtisas Komitesi olarak UNESCO aracılığıyla yapılan antlaşma, sözleşme ve protokoller gibi bağlayıcı nitelikteki düzenlemeleri Türkiye açısından incelemekte ve takip etmekteyiz.
Bu çerçevede 2007-2008 yılları arasında Türkiye nin UNESCO ile İlişkili Normatif Enstrümanların Envanter ve Güncel Politikalarla Uyum-Uyumsuzluğunun İrdelenmesi adlı proje başlatılmıştır.
Bu bağlamda, bir çalışma yapılarak taraf olunan anlaşmalara ilişkin bir rapor hazırlanmıştır. Anılan raporda, devletimizin taraf olduğu ve olmadığı anlaşmaların ve bunlara ilişkin bilgilerin dökümü yapılmıştır.
Bu çalışma sonunda Türkiye nin hâlihazırda 13 adet UNESCO Sözleşmesi ve Protokolüne taraf olduğu ve Devletimizin taraf olmadığı 26 adet UNESCO Sözleşmesi ve Protokolü nün bulunduğu tespit edilmiştir.
Taraf olmadığımız anlaşmalara ilişkin ikinci aşama olan içerik incelemesi tamamlanmış olup güncel durum değerlendirmesine ilişkin üçüncü aşama halen sürmektedir.
Bilindiği üzere Uluslararası Hukukta devletlerin egemen eşitliği ilkesi geçerli olduğundan eşit devletler açısından bağlayıcı olabilen yegane yazılı düzenleme uluslararası antlaşmalardır. Uluslararası antlaşma adı ne olursa olsun (antlaşma, sözleşme, protokol, şart, statü vb.) ve kaç metinden oluşursa oluşsun, devletler arasında hukuki sonuç doğurmak üzere karşılıklı olarak yapılan irade beyanıdır.
Uluslararası hukukta, uluslararası anlaşmalar, devletlerin kendi özgür iradeleri ile iç mekanizmalarını işleterek ve gerekli prosedürleri gerçekleştirerek kendilerini bağlamayı kabul ettikleri düzenlemelerdir. Bu çerçevede bir uluslararası anlaşma sadece o anlaşmayı kendi iç hukukunda öngörülen usule uygun şekilde onaylayan devletler açısından bağlayıcıdır. Uluslararası Anlaşmalar İhtisas Komitemiz yaptığı çalışmalarda UNESCO bünyesinde imzalanan antlaşma ve protokollerin Türk Hukuku açısından nasıl onaylanacağını irdelemektedir.
Devletler anlaşmalara taraf olurken irade beyanlarını açıklamış olduklarından ve iç mevzuatlarına anlaşma düzenlemelerini yerleştirmiş olduklarından kabul etmiş oldukları bu düzenlemelere uygun hareket etmekle yükümlüdürler. Devletlerin taraf oldukları sözleşmeler çerçevesinde doğru zamanda hak ve yükümlülüklerini bilerek gerekli refleksleri bu doğrultuda göstermeleri saygınlık, tutarlılık ve gelişmişlik açısından büyük önem taşımaktadır. Bu bağlamda Uluslararası Anlaşmalar İhtisas Komitemiz, Türkiye nin taraf olduğu UNESCO Sözleşme ve Protokolleri nin uygulanmasına ilişkin hususları da izlemektedir.
Yukarıda belirtildiği üzere yapmış olduğumuz çalışmalar sonucunda Türkiye nin UNESCO Sözleşme ve Protokollerinden 26 sına taraf olmadığı tespit edilmiş olup bunun çeşitli nedenlerinin bulunduğu tarafımızca değerlendirilmiştir. Bu anlaşmaların bir kısmının daha kapsamlı düzenlemeler içeren başka anlaşmalara taraf olunması nedeniyle bir kayba neden olmadığı, bir kısmının yeterli sayıda devlet tarafından imzalanmadığından henüz uygulamada olmadığı, bazılarının Türkiye nin içinde bulunmadığı bölgelere ait bölgesel anlaşmalar olduğu bazılarının iç mevzuatımızda uyumu sağlamak için kapsamlı değişiklikler gerektireceği, bir kısmının ise devlet politikalarımıza aykırılık teşkil edebileceği gözlemlenmiştir.
Günümüzde uluslararası hukukta yaşanan gelişmeler ve tarihi süreçler sonucunda kabul edilen uluslararası hukuk düzenlemeleri her gün artmakta ve uluslararası hukuk sürekli olarak gelişmektedir. Devletimizin ve diğer devletlerin bu kapsamda taraf olduğu anlaşmaların sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu durum devletlerin taraf oldukları anlaşmalar çerçevesinde hak ve yükümlülüklerinin farkında olmasını, içeriklerinin iyi bilinmesini ve bu düzenlemeler ile iç hukuk düzenlemelerinin uyumlaştırılmasının sağlanmasını gerektirmektedir.
Bu metinler anlaşmalara dayanılarak kurulmuş olmaları nedeniyle işletilen mekanizmaların, oluşturulan yapıların ve kurumların temelini teşkil etmektedir. Bu durum, alanında uzman kişilerin dahi anlaşma içeriği ve getirdikleri hakkında bilgi sahibi olmasını ve bu vizyon ile kendini ifade etmesini zorunlu kılmaktadır.
UNESCO kurulduğu günden bu yana eğitim, bilim ve kültür alanlarında uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi yoluyla küresel düzeyde insanlığa hizmet etmektedir. Örneğin, Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının gereğince korunmasını sağlayarak ekonomik ve sosyal kalkınmaya temel oluşturmakta ve gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak için çaba göstermektedir. Bu bağlamda Türkiye nin UNESCO Anlaşmaları na taraf olması UNESCO amaçlarının gerçekleşmesine önemli bir katkı sağlamaktadır.