I. BÖLÜM I. DİL DİL NEDİR?... 1 İNSAN HAYATINDA DİLİN ÖNEMİ... 3 ÇOCUĞUN İNSAN OLMA SÜRECİNDE DİLİN ÖNEMİ... 5 ANA DİLİNİN ÖNEMİ... 6 DİL VE DÜŞÜNCE... 7 DİL, SEMBOL VE İŞARET İLİŞKİSİ... 12 DİL, KÜLTÜREL VARLIĞIMIZ VE TOPLUM... 13 MİLLÎ DİL VE KÜLTÜR... 16 Farklı Kültürlerin Dile Yansımaları: Alman ve Türk Kültürü Karşılaştırması... 17 DİL VE DÜNYA GÖRÜŞÜ... 18 DİLİN İMKÂNLARI... 20 DİL GERÇEK İLİŞKİSİ... 21 SÖZLÜ KÜLTÜR VE DİL... 22 Medya Dili ve Sözlü Kültür... 22 SÖZÜN GÜCÜ VE GÜCÜN SÖZÜ... 23 DİL VE BAĞLAM... 25 BİR KÜLTÜR ÖGESİ OLARAK DİL... 28 DİLİN MİLLET, KÜLTÜR VE MEDENİYET VARLIĞI İÇİNDEKİ YERİ.. 31 SERBEST OKUMA PARÇASI... 32 DİLİN BAKIMI VE GELİŞMESİ... 33 DİLİ ZENGİNLEŞTİRME YOLLARI... 34 DİL İLE SOSYAL YAPI ARASINDAKİ İLİŞKİ... 35 Sosyal Yapının Üç Tezahürü... 35 Değer... 36 Norm... 36 Sosyal Kontrol... 36 SERBEST OKUMA PARÇASI... 38 DİL, KÜLTÜR VE ÇEVİRİ... 41 Dil İçi Çeviri... 42 Tercüme Dil ve Telif Dil... 43 Kelime Çevirisinde Tam Karşılık Bul(ama)ma Sorunu... 43 Mana ve Kültür Çevirisi Ne Kadar Mümkündür?... 44 KÜRESELLEŞME, İNTERNET VE TÜRKÇE... 46 xiii
BİLİM DİLİ VE TÜRKÇE... 47 DİLDE YABANCILAŞMA ve AŞAĞILIK DUYGUSU... 48 DİL KİRLENMESİ... 50 SERBET OKUMA... 54 MANKURTLAŞMANIN VE TOPLUMSAL AFAZİNİN NERESİNDEYİZ?... 56 Nayman Ana nın Mesajı... 59 Mankurtlaştırma Aracı: Rusça... 61 Közkamanlaşmak: Sömürgecilerin Yerli Acentası Aydın Olmak... 62 Mankurtlaştırmanın Yeni Aracı: İngilizce, Yeni Adı: Küreselleşme... 63 YABANCI DİL ÖĞRETİMİ VE KÜLTÜR... 64 YABANCI DİLLE EĞİTİM VE KÜLTÜR... 65 İKİ DİLLİLİK SORUNU... 68 II. TÜRKÇE ÜZERİNDE OYNANAN OYUNLAR SADELEŞMEDEN SAPMA: TÜRKÇEYİ ÖZLEŞTİRME (!) HAREKETİ... 71 Tasfiyecilik: Dilde Tırpanlama Hareketi... 72 SERBEST OKUMA PARÇASI... 76 SERBEST OKUMA PARÇASI... 77 Irkçılık Düşmanlarının Yaman Çelişkileri: Dilde Irkçılık... 77 Güneş - Dil Teorisi: Tasfiyeciliği Tıkama Hareketi... 78 SERBEST OKUMA PARÇASI... 80 Dil Devrimi mi, Kültür Devrimi mi?... 81 SERBEST OKUMA PARÇASI... 83 Toplumsal Beyin Yıkama Operasyonu... 83 SERBEST OKUMA PARÇASI... 87 Öztürkçecilik: Bir Dünya Dilini Yok Etme Hareketi... 88 SERBEST OKUMA PARÇASI... 92 Uydurmacılık - Şizofreni İlişkisi... 92 Dili Sadeleştirme ve Sınırları... 94 SERBEST OKUMA PARÇASI... 96 Osmanlı Türkçesi:... 98 III. DİLİN VE EDEBÎ METİNLERİN KÜLTÜREL BOYUTLARI DİL, KÜLTÜR VE EDEBİYAT ARASINDAKİ İLİŞKİ... 101 DİLİN SÖZ VARLIĞININ EDEBÎ METİNLERE YANSIMASI... 103 xiv
SÖZ VARLIĞININ İÇERDİĞİ ÖGELER... 105 Temel Söz Varlığı... 106 Yabancı Kelimeler... 106 Deyimler... 107 Atasözleri... 107 İlişki Sözleri... 108 Kalıplaşmış Sözler... 108 Terimler... 108 Çeviri Kelimeler... 109 Doldurma Sözler... 109 Argo... 109 Jargon... 110 EDEBÎ ESERLERDE TÜRKÇENİN SÖZ VARLIĞINA ÖRNEKLER... 110 Temel Söz Varlığı... 110 Yabancı Kelimeler... 111 a. Yabancılığı Belli Olmayan Kelimeler... 111 b. Yabancılığı Belli Olan Kelimeler... 111 Deyimler... 112 Atasözleri... 112 İlişki Sözleri... 113 Kalıplaşmış Sözler... 113 Terimler... 113 Çeviri Kelimeler... 114 Doldurma Sözler... 114 Argo... 114 SERBEST OKUMA PARÇASI... 115 ARGO DİLİ VE KÜLTÜR... 115 SERBEST OKUMA PARÇASI... 119 IV. DİL BİLİM VE DALLARI BUGÜNKÜ DİL BİLİMİN DALLARI... 122 Ses Bilim (Fonetik)... 123 Ses Bilimin Kolları:... 124 Fonoloji... 124 Biçim Bilgisi (Morfoloji)... 124 Dizim Bilgisi /Tümce Bilim /Söz Dizimi(Sentaks)... 125 Anlam Bilim (Semantik)... 126 xv
Sözcük Bilim (Leksikoloji)... 128 Sözlük Bilgisi (Leksikografi)... 128 Ad Bilim(Onomastik)... 128 Lehçe Bilim (Diyalektoloji)... 128 Gösterge Bilim/İşaret Bilim (Semiyoloji)... 129 UYGULAMALI DİL BİLİM... 131 DİL BİLİM VE ANTROPOLOJİ... 132 ÖTEKİ ALANLAR... 133 BİLDİRİŞİM SİSTEMİ OLARAK DİL... 134 Bildirişim... 135 Bildirişimin Özellikleri... 136 Bildirişimin Gelişmesi... 137 Ortak Kaynak (Göstergeler Deposu)... 138 Sözde ve Dilde Değişme... 139 Söz Seçme Özgürlüğünün Sınırları... 141 Dil Değişmelerinin Sevk ve İdaresi... 143 Dilde Değişme... 143 Ortak Dil/Millet Dili... 144 SERBEST OKUMA PARÇASI... 145 II. BÖLÜM I. KÜLTÜR KÜLTÜR TANIMLARI... 147 Sosyal Miras ve Geleneksel Sistem Olarak Kültür... 151 Hayat Yolu ve Biçimi Olarak Kültür... 151 İdealler, Değerler ve Davranışlar Olarak Kültür... 152 Çevreye Uyum Olarak Kültür... 152 Geniş Anlamda Eğitim Olarak Kültür... 152 Bireysel Psikoloji Olarak Kültür... 152 Oluşumu ve Kökeni Bakımından Kültür... 152 Sembol Olarak Kültür... 152 KÜLTÜRLÜ İNSAN VE ARİF ADAM... 154 GELENEKTEN GELECEĞE: KÜLTÜR... 155 KÜLTÜRÜ OLUŞTURAN UNSURLAR... 157 KÜLTÜR DEĞİŞMELERİ... 159 xvi
KÜLTÜR DEĞİŞMELERİNİN SEVK VE İDARESİ... 162 MİLLÎ KÜLTÜR - EVRENSEL KÜLTÜR... 163 YERLİ KÜLTÜR-YABANCI KÜLTÜR... 165 KİTLE KÜLTÜRÜ... 167 POPÜLER KÜLTÜR... 169 Popüler Kültürün Dönüşümü... 170 Popüler Kültür ve Moda... 171 MÜZİK DİLİ VE KÜLTÜR... 171 Pop Müzik ve Kültür... 174 Arabesk Müzik ve Kültür... 175 Türkü Kültürü... 177 GERİ KÜLTÜR-İLERİ KÜLTÜR... 177 ŞİDDET KÜLTÜRÜ... 179 KÜLTÜR MODASI, NOSTALJİ VE KÜLTÜREL KORUMACILIK... 179 KÜLTÜR YOZLAŞMASI... 182 GENÇLİK KÜLTÜRÜ VE YABANCILAŞMA... 182 II. İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE KÜLTÜR TELEVİZYON VE KÜLTÜR... 185 Televizyon ve Okuma Kültürü... 187 Televizyon ve Eğlence Kültürü... 189 Kültür Alış Verişi ve Medya... 191 Televizyon Kültürü ve Aile... 191 Televizyon Kültürü ve Çocuk... 193 BİLGİSAYAR, İNTERNET VE KÜLTÜR... 197 İnternet Ortamında Kültürel Faaliyetler... 198 İnternet, Gizli Servisler ve Demokrasi Kültürü... 200 ENFORMATİK KÜLTÜR... 201 ÇOK KÜLTÜRLÜLÜK... 203 KÜLTÜR, TEKNOLOJİ VE MEDENİYET... 205 TEKNOLOJİ VE ÇAĞDAŞ KÜLTÜR... 207 KÜLTÜR ALIŞ VERİŞİ VE KÜLTÜR EMPERYALİZMİ... 209 MEDENİYET VE MODERNİZM... 211 POSTMODERNİZM VE KÜLTÜR... 212 KALKINMA, MODERNLEŞME VE ÇAĞDAŞLAMA... 213 KÜRESELLEŞME VE KÜLTÜR... 215 MEDENİYETLER ÇATIŞMASI (MI?)... 221 xvii
Medeniyetler Niçin Çatışacak?... 221 Türkiye Hangi Medeniyete Mensup?... 223 Amerikan Yüzyılının Sonu... 225 Küreselleşmenin Dayatması: Bütün Yeryüzü İçin Tek Kültür... 226 DİL VE KÜLTÜR BİLİNCİ... 227 KİTAPLA İLGİLİ OKUYUCU GÖRÜŞ VE ELEŞTİRİLERİ VE YAZARIN BU ELEŞTİRİLERE VERDİĞİ CEVAPLAR... 231 GENEL KAYNAKÇA... 239 xviii