MESLEK HASTALIKLARI ZONGULDAK HALK SAĞLIĞI MÜDÜRLÜĞÜ Dr.Nilgün ÇETER
Georgius Agricola (1494-1555) radon gazı ve akciğer kanseri ilişkisini, tozlu ortam ve pnömokonyoz ilişkisini anlamlandırmış ve madenci hastalığı adı vermiştir. Ayrıca korunmaya yönelik tavsiyelerde bulunmuş. Paracelsus(1493-1541) ise madenden çıkardıklarımız karşısında madencilerin sağlıklarını ödüyoruz şeklinde iş sağlığının önemini vurgulamış ve 3 ciltlik bir kitap kaleme almıştır.
Dr.Bernardino Ramazzini (1633-1714) iş ile hastalık arasındaki ilişkinin önemini kalıcı olarak tıbba kazandırmıştır.
1865 yılında Dilaver Paşa Nizamnamesi ile kömür madenlerinde çalışan işçilerin durumlarını düzeltmek için işçilere ait dinlenme ve barınma yerleri, tatil zamanları ve çalışma saatleri düzenlenmiştir. 1869 yılında Maadin Nizamnamesi ile madenlerde Maden Mühendisi, bir eczane ve hekim bulundurmak zorunluluğu getirilmiştir.
Dünyada işe bağlı ölümlerin beşte dördü meslek hastalığı nedeniyle meydana gelmektedir. (İLO) Bununla birlikte; Eksik tespit ediliyor Sağlık sistemi işlemiyor Çok geç tespit ediliyor
Meslek Hastalıkları tespiti İş Kazası sayısı
ILO verilerine göre; dünyada her yıl yaklaşık 250 milyon kişi iş kazaları, 160 milyon kişi meslek hastalıkları sonucu ortaya çıkan zararlara maruz kalmaktadır.yaklaşık 1.200.000 kişi iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir.
1.495.000 işyerinde toplam 17.400.000 çalışan istihdam edilmektedir. Söz konusu çalışanların 74.871 ünün iş kazası, 395 nün meslek hastalığı geçirdiği ve iş kazaları/meslek hastalıkları sonucu 2209 kişinin sürekli iş göremez hale geldiği, 745 ölüm vakasının saptandığı gösterilmiştir.
Ülkeler arasında değişmekle birlikte, bir yılda her 1000 işçi için 4-12 meslek hastalığı beklenirken bu oran ülkemizde 100.000 de 5 civarındadır.
Dünyada iş kazası ve meslek hastalıklarına bağlı ölümlerin dağılımı incelendiğinde; mesleki kanserler %32 ile ilk sırada ardından % 23 ile kardiyo-vasküler hastalıklar Hastalıkların maliyeti incelendiğinde ise; %40 ile kas iskelet sistemi hastalıkları en çok harcama yapılan hastalık grubu olarak karşımıza çıkmaktadır.
Meslek Hastalığı Sayısı 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 975 1400 1115 1055 1025 803 883 601 440 384 519 574 1208 539 429 533 697 395 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
Meslek hastalıkları tespit sayısında artış bekliyoruz
Ülkemizde beklenen ancak tespit edilememiş meslek hastalığı vaka sayısının, düzenlenen mevzuat ve tanı sistemindeki gelişmeler ışığında ilgili tarafların konuya ilişkin duyarlılık ve bilgi düzeylerinin geliştirilmesi ile beş yılın sonunda toplam %500 artırılması sağlanacaktır.
-Üst düzey politika bildirimleri -Daha kapsamlı yasal düzenlemeler -Artan kamuoyu ilgisi -Müfettiş, işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı sayı ve nitelik artışı -Meslek hastalıklarına yönelik sağlık birimleri Rağmen ; Tespitte beklenen artış olmamıştır.
-Hekimlerin hastalık iş ilişkisini kurmakta zorlanması -İşyeri hekimlerinin bağımsız olmaması -Meslek hastalıkları hastanesi sayısının az olması -Bildirim sisteminin SGK tabanlı olması
SGK sigortacılık sistemidir. SGK 1-Meslek hastalığı varsa ödeme(me)k üzerine kurguludur 2-Ödeme(me)k için kuralları vardır
Aile hekimleri İş yeri hekimleri Kamu ve Özel Sağlık Hizmet Sunucuları Ön tanı ile bildirim Kesin tanı için sevk Yetkilendirilmiş Birimler Kesin tanı ile bildirim Tazmin gerektirenleri bildirim Sağlık Bakanlığı Bilgi Sistemi SGK
Meslek Hastalıkları Hastaneleri Ankara M.H.H İstanbul M.H.H Zonguldak M.H.H Eğitim Araştırma Hastaneleri Devlet Üniversite Hastaneleri
Mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalıklardır.
Meslek hastalığı tanısının konması, işyerindeki iş risklerinin işveren tarafından yönetilemediğini ve işçinin bu nedenle fonksiyon kaybına ya da hastalık durumuna uğradığını kanıtlar.
Ciltte kaşıntılar ve egzama Gözlerde kaşıntı ve kızarıklık Burun ve koku alma bozuklukları Solunum yolları tahrişleri Öksürük Hırıltılı solunum Nefes darlığı Bronşit Akciğer ödemi, pnömoni Mide bulantısı İştahsızlık Kusma Kramp
Etkenlerin vücuda giriş yolları; 1. Akciğerler (solunum) 2. Deri (emilim) 3. Ağız (sindirim) Meslek hastalıklarından etkilenme lokal ya da sistemik olabilir.
Kendine özgü bir klinik tablosu vardır. Hastalık etkeni bellidir. Hastalık etkeni veya metaboliti biyolojik ortamda tespit edilebilir. Hastalık deneysel ortamda oluşturulabilir. Hastalık, o meslek çalışanlarında yüksek oranda görülmektedir. Hastalığın nedeni işyerinde olup, iş ile hastalık arasında nedensel bir bağ vardır. İşyerinde alınacak teknik ve tıbbi önlemlerle meslek hastalıklarından korunulabilir.
İşle ilgili hastalıklarda temel etken işyeri dışındadır. İşe girmeden önce var olan veya çalışırken ortaya çıkan herhangi bir sistemik hastalık yapılan iş nedeniyle daha ağır seyredebilmektedir.
Temel tıp bilgisi Mesleki öykü Temel iş hekimliği bilgisi Literatür bilgisi
Söz konusu hastalığa Meslek Hastalığı diyebilmek için klinik tanının yanında meslekle ilişkisinin de ortaya konması gerekir.
Tanı İlkeleri 1.Klinik Değerlendirmeler, 2.Laboratuar Değerlendirmeleri, 3.Meslek İle İlişkinin Kurulması.
1-Kişinin şu ana kadar çalıştığı tüm işlerinin ayrıntılı sorgulanması 2-İşyeri maruziyetleri 3-Belirtilerin zamanla ilişkisi 4-Benzeri yakınmaları olan başka işçilerin varlığı 5-İş dışı etkilenmeler
1.Radyolojik yöntemler 2.Biyokimyasal yöntemler 3.Patolojik incelemeler
İşyeri ortam ölçümleri
Yükümlülük süresi: Zararlı mesleksel etkinin sona ermesi ile hastalığın ortaya çıkması arasında geçen kabul edilebilir en uzun süre. Maruziyet süresi: Zararlı mesleksel etkenin başlamasıyla hastalık belirtilerinin ortaya çıkması için gereken en az süre.
Mesleksel deri hastalıkları, en sık görülen meslek hastalıklarıdır. Bildirimi en çok yapılan ise mesleki akciğer hastalıklarıdır.
Ayakkabı imalatı Akü üretim Boya sanayii Petrokimya
1)Metal ve metal bileşikleri 2)Solventler 3)Tarım ilaçları 4)Gazlar ve buharlar
Vücuda giriş yolları:solunum-ağız-deri Atılımı: İdrarla, terle ve gaita Zehirlenmelerde en önemli yol solunum yoludur. Zehirlenme havadaki 5 mikrondan küçük parçacıkların miktarına bağlıdır. Günde 0,6 mg dan fazla kurşun alımında birikim söz konusudur Kurşunla teması olmayan kişilerde kan kurşunu 15-25 mcgr/100 ml.dir 40 mcgr/100 ml. üzeri patolojiktir.
Kurşun bileşiklerinin topraktan çıkarılması, Akü imalatı, Matbaacılık, Boya imalatı ve kullanımı, Kurşun ve bileşikleri ile kaynak ve lehim işleri, Kurşunlu eğe, zımpara tozu yapımı, kullanımı, Kurşunlu kristal, cam, bardak yapımı, Kurşunlu mutfak eşyası, emaye yapımı, Tuğla, çanak, çömlek, seramik eşyanın sırlanması, boyanması, Plastik sanayiinde, Akaryakıt tanklarının temizlenmesi ve onarımında, Kurşunlu yapıştırıcıların kullanılmasında.
Periferik damar sistemi hastalıkları HT, Kalp Yetmezliği Hemolitik anemi Nefropati Peptik ülser, kurşun koliği, kabızlık Retinada kanama Diş Etlerinde BURTON çizgileri Radial sinir tutulumuna bağlı düşük el
Sinir sistemi muayenesi GİS, hematopoetik Sistem,Renal Sistem Tam kan sayımı ve kandaki kurşun düzeyinin belirlenmesi önemlidir Kan kurşun düzeyi; Erkekte 300 μg/l kadında 100μg/l geçmemelidir. Erkekte 350 μg/l Kadında 200μg/l fazla ise fazla ise En geç 3 ay içinde kontrol
Örnek, maruziyetin olduğu dönemde alınmalı Örnek alınmadan önce deri temizlenmeli (kontaminasyonu engellemek için) Tam venöz kan (EDTA lı) Örnek, oda ısısında 1-2 gün muhafaza edilebilir. Örnek gün ışığına maruz kalmamalı 5 günden fazla saklanacaksa buzdolabında muhafaza edilmeli
Gümüş benzeri sıvı bir metaldir. Oda sıcaklığında dahi uçucudur. Kurşundan sonra endüstride en sık kullanılan metaldir. Maruziyet: Hava yoluyla (en sık) ve deri yoluyla
Barometre, termometre yapımında, Altın, gümüş filizi işlenmesinde, Dericilik, Şapka endüstrisinde, Kağıt, kağıt hamuru endüstrisinde, Suni ipek yapımında, Katalizör işlerinde cıva katotları ile elektrolizde, Enerji jeneratörleri ve cıvalı akü yapımında, Diş hekimliğinde, İlaç ve dezenfektan yapımında, Organik bileşikleri tarım koruma ilaçları üretiminde, Kereste koruyucusu olarak, Elektrik araç ve gereçlerinin, civa buharlı lambaların yapımında kullanılır.
A)Akut zehirlenme: Meslek hastalığı yönünden fazla önemi yoktur B)Kronik zehirlenmeler : Santral sinir sistemi belirtileri hakimdir. İlk belirtiler baş ağrısı, sinirlilik, yorgunluk, kol ve bacak ağrılarıdır. Bulantı, kusma, iştahsızlık, karın ağrısı, ishaller görülür. en önemlisi de; iş yerinin en sağlıklı kişilerinde, huzursuzluk, güvensizlik, korku, alınganlık, dikkat azalması, çabuk sinirlenme oluşur. Bu tür psişik davranışların yani ERETISMUS MERCURİALİS tablosunun görülmesi halinde kronik cıva zehirlenmesi düşünülmeli.
Objektif belirtilerin ilki uyku sırasında da görülen el, göz kapağı ve dildeki titremelerdir. El yazısı özel bir görünüm alır (titrek). Konuşma bozuklukları, kekemelik dikkat çeker. İdrak, dikkat, hafıza fonksiyonlarında zayıflama olur. Ağız ve boğazda kuruluk, gingiva kenarlarında MAVİ-VİOLE cıva şeridi ağız mukozasında cıva çöküntüleri oluşur. Diş etleri çabuk kanar, dişler dökülür. Ağız kötü kokar, boğaz başlangıcında kırmızı bir renk oluşur: KUSSMAUL un civa boğazı denir.
Kesin tanı kan ve idrarda civa tayini yapılarak konur. Kanda normal değeri 0,6-1,2 mcgr/100 gr, idrarda civa normalde 0,11-20mcgr/l İdrarda ; 100mcgr/l şartlar kötü 200mcgr/l ortamından uzaklaştır 300mcgr/l cıva zehirlenmesi Kronik cıva zehirlenmesinde cıva ile temas önlenir, tıbbi tedavi uygulanır. (dimercaprol- EDTA)
Mesleki Cilt Hastalıkları
Tahriş edici maddelerle temas sonucu oluşan KONTAKT DERMATİT Evkadınları Berberler İnşaat İşçileri Boyacılar Sağlık Personeli Metal İşçileri Aşçılar Fırıncı Ve Pastacılar Balıkçı Bahçıvan Lastik-plastik Sanayi
Sıva-çimento Maden işçileri Ağaç işçiliği Kot taşlama
şarbon hayvancılık sağlık Deri sektörü
Fiziksel Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları *Gürültü *Titreşim *Sıcak-Soğuk *Basınç *Ergonomi
GÜRÜLTÜ Kağıt endüstrisi inşaat otomotiv Tekstil-dokuma Demir-çelik
Gürültü seviyesi 70 db üzeri ise; fiziksel, ruhsal, zihinsel tepki başlar. Yavaş yavaş işitme kaybı gelişir. 8 saatlik çalışma süresi için gürültü düzeyi 85 db dir.
1 Hz - Kemik ve eklem zararları 10 Hz - Sinir, dolaşım ve hareket sistemi zararları 500 Hz- Dolaşım ve sinir sistemi zararları
fırınlar Sıcakta çalışma Yol işçileri haddehane
25 kg yi aşan yükleri itmek, taşımak ve kaldırmak için ekipman kullanılmalıdır. Elle taşınan yüklerde vücut dik olmalı, yük vücuda yakın tutulmalı ve belli aralıklarla dinlenme yapılmalıdır.
Doğal bir vücut pozisyonunda, uzanmadan, eğilmeden ve çömelmeden çalışılmalıdır. Elle vidalama, makineye malzeme besleme, paketleme, seri üretimde tekrarlayan iş kaynaklı kas incitme risk vardır
PSİKOSOSYAL
Meslek Hastalıklarından Korunma İlkeleri: 1. Tıbbi korunma önlemleri, 2. İşyerindeki çalışma çevresine ait korunma önlemleri, 3. İşçiye ait korunma önlemleri.
1-İşe giriş muayeneleri 2-Periyodik tıbbi kontroller 3- Çalışanların eğitimi
a- Kullanılan zararlı maddenin değiştirilmesi b- Kapalı çalışma yöntemi c- Ayırma d- Nemli (ıslak) çalışma yöntemi e- Sürekli temizlik ve bakım f- Hijyen kurallarına uyulması g- Havalandırma h- İşyeri üretim ve planlaması ı-işyeri ortamında zaman zaman analizler yapmak
Meslek Hastalıklarında Tedavi İlkeleri 1-Kişinin işyeri ortamından uzaklaştırılması 2-Etkenin vücuttan atılımını artıracak veya etkisini azaltacak yöntem kullanımı 3-Genel destekleyici ve semptomatik tedavi
Meslek hastalığının tespit edilmemiş olması, hastalığın var olmadığını göstermez. Meslek hastalığı tanısı, beraberinde tazminat, yüksek iş göremezlik ödentisi, yatırım ve cezai sorumluluk getirdiği için, bir yanılgı ile saklanmaya çalışılabilmektedir.
Endüstrileşmiş ülkelerde yapılan çalışmalarda; İş kazaları ve meslek hastalıklarının maliyetinin Gayri Safi Milli Hasılanın %1-3 ü kadar olduğunu ortaya koymaktadır. Doğrudan maliyetler toplam maliyetlerin 1/10 u kadardır.
Sosyal Güvenlik Sistemi tarafında karşılanmaktadır. Geçici iş göremezlik ödenekleri Kalıcı iş göremezlik ödenekleri Tedavi giderleri gibi.
Meslek hastalıklarında her türlü tedavi sigorta tarafından karşılanır. Hastalık nedeniyle işgöremezlik de olmuşsa, sigorta kişiye tazminat öder.
Meslek hastalığının oluşmasında işverenin ihmali saptandığında, sigorta işçiye ödediği tazminatın bir bölümünü işverene rücu edebilir.
Çalışanın sağlığı korunmaz ise; Ölümler artar Hastalıklar artar Sakatlıklar artar İşgücü kaybı artar İNSANLAR ve ÜLKE EKONOMİSİ ZARAR GÖRÜR
Teşekkürler