Endokrin Sistem Paratiroid Tiroid Pankreas Surrenal bez Dr.Murat TOSUN
TİROİD VE PARATİROİD BEZLER
Embriyolojik dönemde Tiroid bezi 4. hafta civarında farenks tabanında tuberculum impar ve copula arasındaki foramen caecumdan farklılaşır.
Sonraki dönemde parengeal poşların önünde tiroglossal kanal boyunca aşağıya doğru ilerler.
TRH ve TSH embriyolojik dönemde hipotalamustan ve hipofizden 18-20. haftada salınmaya başlarlar Yine T4 salgısıda bu haftalarda başlamasına karşın T3 salgısı 30. haftada başlar Salgılanmanın azalması konjenital hipotiroidiye neden olur C hücreleri Calcitonin üreten hücreler olup ultimobronşial cisimden gelişen nöral krest kökenli hücrelerdir.
TİROİD HİSTOLOJİSİ Tiroidde esas olarak 2 tipte hücre bulunur Folliküler hücreler Tek katlı kübik epitelle sarılı olup T3 ve T4 yapımı sağlarlar. Oluşturdukları folliküler yapının içinde yoğun folliküler sıvı bulunur. Hormonlar bu sıvıda bulunur. Aktif salgı sırasında hücrelerin boyu tek katlı kübikten silindirik hale dönüşür. Parafolliküler C hücreleri Follikül dışı alanda yer alan açık sitoplazmalı hücreler olup Calcitonin salgılamak suretiyle kemik yapımına katkıda bulunurlar. Nöral krest kökenlidirler
Paratiroid bezi embriyolojik gelişimi
Paratiroid bezi embriyolojik gelişimi Paratiroid bezler embriyolojik dönemde 3. ve 4. farengeal poşlardan gelişir. Önceleri üstte 3. farengeal keseden gelişen inferior paratiroid bezler gelişimsel süreçte aşağıya doğru ilerleyen timus ile birlikte 4. farengeal poştan gelişen superior paratiroid bezlerin altına inerler. Bu göç sırasında ultimobronşial cisimde göçe katılır ve tiroid yapısına entegre olur.
Paratiroid bezi histolojisi Paratiroid bezlerde esas olarak 2 tipte hücre bulunur. Chief hücreleri Çok sayıda koyu renkli küçük hücreler olup PTH salgısından sorumludurlar. Oxyphil hücreler Az sayıda açık renkli ve iri hücreler olup fonksiyonları bilinmemektedir. Chief hücrelerden farklılaştıkları düşünülmektedir. Embriyolojik dönemde paratiroid bezlerde olmazlar. Doğum sonrası geç çocukluk döneminde sayıları artar. Sitoplazmalarında yüksek miktarda oksidatif ve hidrolitik enzimler bulunur
SURRENAL BEZ
Surrenal bez, adrenal bez veya suprarenal bez adıyla da bilinen bu endokrin bez böbreklerin üstünde yer alan birer bez olup çok sayıda hormon salınımından sorumludurlar. İnsanda sağ adrenal bez üçgen şekilliyken sol adrenal bez yarım ay şeklindedir. Cortex ve medulla olmak üzere 2 bölümden meydana gelir Cortex dıştan içe Zona glomerulosa Zona fasciculata Zona reticularis tabakalarından meydana gelir
Embriyolojik olarak cortex mezenşimden gelişirken medulla nöral crestten gelişir. 6. haftada cortex şekillenmeye başlarken medulla bu bölgeye yakın sempatik gangliyondan farklılaşır Gelişim sırasında ilk oluşan fetal cortex doğumdan sonra 4 yaş civarında tamamen kaybolur. İmmunohistokimyasal boyamalarla bu 2 cortex arasında bir geçiş bölgesi olduğu ve bu bölgenin zona fasciculatanın geliştiği tabaka olduğu anlaşılmıştır. Zona glomerulosa ve fasciculata doğum sırasında oluşmuş olmasına karşın reticularis 3 yıl sonrasında şekillenir.
Zona glomerulosa subkapsüler bölgede yer alır ve konsantrik dizilmiş hücre dizileri içerir. Bu hücrelerin sitoplazmalarında yağ damlacıkları ve gelişmiş ER bulunur. Bu hücrelerden Angiotensin II uyarımı ile aldosteron salınımı yapılır Zona fasciculata ortada yer alan en geniş tabakadır. Poligonal şekilli, içinde yağ damlacıkları olan ve pencereli kapillerler ile sarılı bu hücreler uzun kordonlar şeklinde yukarıdan medullaya istikametine doğru uzanır. Kortikosteroidlerin yapıldığı yer olup kortizol salgısı esas salgılarıdır. Bu salgı ACTH kontrolü altındadır.
Zona reticularis medullanın hemen üstünde yer alan ince bir tabakadır. Zona glomerulosadan daha kalın ve koyu renklidir. ACTH kontrolünde seks steroidleri salınımını yaparlar. Adrenal medulla kromaffin hücreler adı verilen ve içeriğinde %80 adrenalin ve %20 noradrenalin bulunan katekolamin salgısının yapıldığı hücrelerden meydana gelir.
ENDOKRİN PANKREAS
Bu sunum Endokrin Sisteme ait bazı organların histolojik ve fizyolojik özelliklerini anlatmak üzere hazırlanmış eğitim amaçlı bir sunumdur. Kaynaklar: Histology and Cell Biology Kierzenbaum. A. 3rd Ed İnternet üzerindeki histoloji ile ilgili bazı web siteleri The Developing Human: Moore K. 9.Ed Basic Histology: Junquiera C. 11. Ed