YENĠ TĠCARET KANUNU NUN GENEL KURUL KONUSUNDA GETĠRDĠĞĠ YENĠLĠKLER Prof. Dr. Hamdi YASAMAN Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Anlatım Planı Yeni TTK da, genel kurula iliģkin düzenlemeler md. 407-451 hükümleri arasında yer almaktadır. Söz konusu bölümde, bazı konularda TTK da yer alan düzenlemelerin revize edildiği; bazı konularda ise mevcut sistemde yer almayan yeni hukuki müesseseler öngörülmek suretiyle reform gerçekleģtirildiği görülmektedir. Tasarı nın sistemi, aģağıda; Toplantının gerçekleģtirilme biçimi ve toplantıya çağrı prosedürü, Oy haklarına yönelik hukuki rejim ve pay sahiplerinin temsili, Yetersayılar, Ġptal Edilebilirlik -Butlan Ġmtiyazlı pay sahipleri genel kuruluna iliģkin yenilikler baģlıkları altında özetlenecektir.
Toplantının GerçekleĢtirilme Biçimi- Elektronik Ortamda Genel Kurul Genel kurul, pay sahiplerinden oluģan üst karar organıdır. Yeni Kanun, elektronik ortamda genel kurul yapılabilmesi imkanını getirmektedir (md. 1527 f. 5). Anonim Ģirketlerde genel kurullara elektronik ortamda; i) katılma, ii) öneride bulunma, iii) görüģ açıklama ve oy verme, fizikî katılmanın ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğurur. Elektronik genel kurul toplantılarının ve oy verme iģleminin gerçekleģtirme biçimi Bakanlık tarafından bir tüzük ile düzenlenir (f. V).
Elektronik Ortamda Genel Kurul- Tek Pay Sahibi Olan ġirketler Tüzükte, genel kurula elektronik ortamda katılmaya ve oy vermeye iliģkin esas sözleģme hükmünün örneği yer alır. Anonim Ģirketler tüzükten aynen aktarılacak olan bu hükümde değiģiklik yapamazlar (f. V). Bu tüzüğün yürürlüğe girmesi ile birlikte genel kurullara elektronik ortamda katılma ve oy kullanma sisteminin uygulanması pay senetleri borsaya kote edilmiģ Ģirketlerde zorunlu hale gelir (f. V). Tek Pay Sahibi Olan ġirketler [Md. 408 (3)]: Tek pay sahipli anonim Ģirketlerde bu pay sahibi genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir. Tek pay sahibinin genel kurul sıfatıyla alacağı kararların geçerlilik kazanabilmeleri için yazılı olmaları Ģarttır (= GK Toplantısı Yok).
Ġç Yönetmelik Yönetim kurulu, genel kurulun çalıģma esas ve usullerine iliģkin kuralları içeren, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından asgarî unsurları belirlenecek olan bir iç yönetmelik hazırlar ve genel kurulun onayından sonra yürürlüğe koyar. Bu iç yönetmelik tescil ve ilân edilir (md. 419/II). Genel kurul toplantıları bu iç yönetmeliğe göre gerçekleģtirilir. ġu halde, bu iç yönetmeliğin, yönetim kurulu tarafından, kuruluģtan sonraki ilk genel toplantısında mutlaka onaya sunulması gerekir.
Toplantıya Çağrı Genel kurul, süresi dolmuģ olsa dahi, yönetim kurulu tarafından toplantıya çağrılır. Tasfiye memurları da, görevleri ile ilgili konular için, genel kurulu toplantıya çağırabilirler (md. 410/I). Yönetim kurulunun devamlı olarak toplanamaması, nisabın oluģmaması veya mevcut olmaması halinde, mahkemenin izni ile her pay sahibi GK u toplantıya çağırabilir. Denetçiler organ olarak sistemden çıkarıldıklarından, TTK sistemde mevcut olan denetçinin genel kurulu toplantıya çağırması ihtimali, Yeni TTK nda söz konusu değildir. Azınlığın genel kurulun toplantıya davet edilmesi ya da gündeme madde eklenmesi yönündeki talebinin noter aracılığıyla yapılması gerekir (md. 411/III). Bu talep yönetim kurulu tarafından reddedildiği veya isteme 7 iģ günü içinde olumlu cevap verilmediği takdirde, azınlık mahkemeye baģvurma hakkına sahiptir (md. 412/I). Toplantıya davet ve gündem, esas sözleģmede gösterilen Ģekilde, Ticaret Sicili Gazetesi nde yapılan ilanın yanı sıra Ģirketin web sitesi üzerinden de ilan edilir (md. 414/I).
Toplantıya Çağrı Yalnızca STB izni ile kurulan Ģirketlerin genel kurul toplantılarında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı temsilcisi ( Bakanlık temsilcisi ) bulunur. Temsilcilerin kimler olacağı, görevlendirilmelerine iliģkin usul ve esaslar, bunların nitelik, görev ve yetkileri ile ücret tarifeleri Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir. Bakanlık temsilcisinin toplantıya katılma giderleri ve ücretleri ilgili Ģirket tarafından karģılanır (md. 407/III). Murahhas üyeler ile en az bir yönetim kurulu üyesinin genel kurul toplantısında hazır bulunmaları Ģarttır (md. 407/II). Denetçi ve kendilerini ilgilendiren konularda iģlem denetçisi de GK a katılır.
Gündeme Bağlılık Ġlkesi Genel kurul toplantılarında gündeme bağlılık ilkesi geçerlidir. Ancak yönetim kurulu üyelerinin, i) görevden alınmaları ve ii) yenilerinin seçimi yıl sonu finansal tablolarının müzakeresi maddesiyle ilgili sayılır (md. 413/III). ġu halde, bundan böyle, yönetim kurulu üyelerinin görevlerinden alınmaları ve yerlerine yenilerinin seçilmesi, her yıl yapılan olağan genel kurul toplantısının doğal gündemi içerisinde yer alan bir madde olarak düģünülmelidir.
Oy Hakkına ve Genel Kurulda Kullanımına ĠliĢkin Yenilikler Birden fazla paya sahip olan pay sahiplerine tanınacak oy sayısı esas sözleģme ile sınırlandırılabilir (md. 434/II). Pay sahipleri paylarını toplam itibari değeriyle orantılı olarak kullanır. Pay sisteminden, pay sahibinin sahip olduğu toplam itibari değer sistemine geçilmiģtir. Birikimli oy sistemi (azınlığın her bir yk üyesinin seçiminde ayrı ayrı oy kullanmak yerine, tüm oylarını biriktirip tek bir adayın seçiminde kullanmayı tercih etmesi gibi) tüm kapalı anonim ortaklıklar tarafından kullanılabilecektir. Buna iliģkin düzenleme, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından tebliğ ile yapılacaktır (md. 434/IV). Oy hakkının doğumu, açık hükümle payın kanun veya esas sözleģmeyle belirlenmiģ en az miktarının ödenmesine bağlanmıģtır (md. 435). Genel kurula katılacak temsilcinin mutlaka pay sahibi olmasını zorunlu kılan esas sözleģme hükümleri geçersiz kabul edilecektir (md. 425).
Güç BoĢluğunu Gidermeye Yönelik Önlemler Katılma haklarını temsilci olarak kullanan kiģi, temsil edilenin talimatına uymak zorundadır. Ancak talimata aykırılık, oyu geçersiz kılmaz (md. 427/I). Hamiline yazılı pay senedini, rehin, hapis hakkı, saklama sözleģmesi veya kullanım ödüncü sözleģmesi ve benzeri sözleģmeler sebebiyle elde bulunduran kimse, pay sahipliği haklarını, ancak pay sahibi tarafından özel bir yazılı belge ile yetkilendirilmiģse kullanabilir (md. 427/II). ġirket, kendisiyle herhangi bir Ģekilde iliģkisi bulunan bir kiģiyi, genel kurul toplantısında kendileri adına oy kullanması için yetkili temsilcileri olarak atamaları amacıyla pay sahiplerine tavsiye edecekse (ORGAN TEMSĠLCĠ), bununla birlikte Ģirketten tamamen bağımsız ve tarafsız bir diğer kiģiyi de (BAĞIMSIZ TEMSĠLCĠ) aynı görev için önermeye ve bu iki kiģiyi esas sözleģme hükmüne göre ilân edip Ģirketin internet sitesine koymaya mecburdur.
Güç BoĢluğunu Gidermeye Yönelik Önlemler Ayrıca, yönetim kurulu, genel kurul toplantısına çağrı ilânının Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanacağı ve Ģirket internet sitesinde yer alacağı tarihten en az 45 gün önce, yapacağı bir ilân ve internet sitesine koyacağı bir mesajla, paysahiplerini, önerdikleri kurumsal temsilcilerin kimliklerini ve bunlara ulaģılabilecek adres ve elektronik posta adresi ile telefon ve telefaks numaralarını en çok yedi gün içinde Ģirkete bildirmeye çağırır (KURUMSAL TEMSĠLCĠ). Kurumsal temsilcilik, meslek olarak ve ivaz karģılığında yürütülemez. Yani bu iģle uğraģan Ģirketler kurulamaz. Ücret alamayacaklarsa, bankalar, aracı kurumlar, portföy yönetim Ģirketleri niçin kurumsal temsilcilik yapsınlar? Tevdi temsilcisi, kendisine tevdi edilmiģ bulunan pay ve pay senetlerinden doğan katılma ve oy haklarını tevdi eden adına kullanma yetkisini haizse, nasıl hareket etmesi gerektiği konusunda talimat almak için, her genel kurul toplantısından önce, tevdi edene baģvurmak zorundadır. Zamanında istenmiģ olmasına karģın talimat alınamamıģsa, tevdi edilen kiģi, katılma ve oy haklarını, tevdi edenin genel talimatı uyarınca kullanır; böyle bir talimatın yokluğu hâlinde oy, yönetim kurulunun yaptığı öneriler yönünde verilir (TEVDĠ TEMSĠLCĠSĠ).
Oy Hakkından Yoksunluk TTK md. 374 hükmündeki oy hakkından yoksunluğa iliģkin düzenleme Tasarı nın 436. maddesinde geniģletilmektedir: Pay sahibi kendisi, eģi, alt ve üstsoyu veya bunların ortağı oldukları Ģahıs Ģirketleri ya da hâkimiyetleri altındaki sermaye Ģirketler ile Ģirket arasındaki kiģisel nitelikte bir iģe veya iģleme veya herhangi bir yargı kurumu ya da hakemdeki davaya iliģkin olan müzakerelerde oy kullanamaz (f. I). Mevcut sistemde tartıģma konusu olan,yönetim kurulu üyelerinin birbirlerinin ibrasına iliģkin oylamada oy kullanma yasağına tabi olup olmadıkları sorunu açık hükümle düzenlenmektedir: [ġirket yönetim kurulu üyeleriyle yönetimde görevli imza yetkisini haiz kiģiler, yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmelerine iliģkin kararlarda kendilerine ait paylardan doğan oy haklarını kullanamaz (f. II)].
Yetersayılar GK, aksine ağır nisap öngörülmüģ haller hariç, sermayenin en az ¼ ünü temsil eden pay sahipleri ile toplanır ve hazır bulunanların çoğunluğu ile karar verir. Ġlk toplantıda nisap elde edilemez ise, 2. toplantıda toplantı nisabı aranmaz. Mevcut sistemin en tartıģmalı konularından birine çözüm getirilmekte ve çağrısız genel kurullar da dahil olmak üzere (md. 416/I), toplantı nisabının toplantı sonuna kadar korunması gerektiği hükme bağlanmaktadır (md. 418/I). Esas sözleģme değiģiklikleri için toplantı ve karar yetersayıları yeniden düzenlenmiģtir (md. 421). Buna göre, esas sözleģmeyi değiģtiren kararlar, Ģirket sermayesinin en az yarısının temsil edildiği genel kurulda, toplantıda mevcut bulunan oyların çoğunluğu ile alınır. Ġlk toplantıda öngörülen toplantı nisabı elde edilemediği takdirde, en geç 1 ay içinde ikinci bir toplantı yapılabilir. Ġkinci toplantı için toplantı nisabı, Ģirket sermayesinin en az üçte birinin toplantıda temsil edilmesidir (TN, ½, 1/3). Bu fıkrada öngörülen nisapları düģüren veya nispî çoğunluğu öngören esas sözleģme hükümleri geçersizdir.
Yetersayılar Esas sözleģme değiģikliklerinde karar yetersayıları ise Ģu Ģekildedir (md. 421/II ve III): i) Bilanço zararının kapatılması için yükümlülük getiren kararlaroybirliği, ii) Merkezin yurt dıģına taģıması- oybirliği, iii) ġirketin iģletme konusunun değiģtirilmesi- sermayenin %75 i, iv) Ġmtiyazlı pay oluģturulması- % 75, v) Nama yazılı payların devrinin sınırlandırılması- % 75, vi) Diğer esas sözleģme değiģikliklerinde- mevcut oyların çoğunluğu. Bu karar nisaplarına ilk toplantıda ulaģılamadığı takdirde izleyen toplantılarda da aynı nisap aranır (md. 421/IV).
Yetersayılar Pay senetleri borsada iģlem gören Ģirketlerde; a) Sermayenin artırılması ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesine iliģkin esas sözleģme değiģikliklerinde, b) BirleĢmeye, bölünmeye ve tür değiģtirmeye iliģkin kararlarda, olağan toplantı ve karar yetersayıları uygulanır (md. 421/V). Olağan toplantı ve karar yetersayıları mevcut TTK sistemiyle aynıdır. ĠĢletme konusunun tamamen değiģtirilmesi veya imtiyazlı pay oluģturulmasına iliģkin genel kurul kararına olumsuz oy vermiģ nama yazılı pay sahipleri, bu kararın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayınlanmasından itibaren altı ay boyunca payların devredilebilirliği hakkındaki kısıtlamalarla bağlı değildirler (md. 421/VI).
Bilgi Alma Hakkı/ Özel Denetçi Tayini Pay sahibi, genel kurulda, yönetim kurulundan, Ģirketin iģleri; denetçilerden denetimin yapılma Ģekli ve sonuçları hakkında bilgi isteyebilir (md. 437/II). Bilgi alma veya inceleme istemleri cevapsız bırakılan, haksız olarak reddedilen, ertelenen ve bu fıkra anlamında bilgi alamayan pay sahibi, reddi izleyen on gün içinde mahkemeye baģvurabilir. Mahkeme kararı, bilginin genel kurul dıģında verilmesi talimatını ve bunun Ģeklini de içerebilir. Özel denetçi tayini talebinde bulunabilmek için daha önce bilgi alma hakkının kullanılmıģ olması ön Ģarttır (md. 438/I). Yeni sistemde, genel kurul özel denetçi tayini talebini onayladığı takdirde, denetçinin atanması için mahkemeye baģvurulacaktır (md. 438/II). Genel kurul, denetçinin kim olacağını kendisi belirleme hakkına sahip değildir. Genel kurul talebi reddederse, yüzde on paya sahip olan azlık ile paylarının itibari değeri toplamı 1 Milyon TL olan pay sahipleri, red kararından 3 ay içinde mahkemeye müracaat ile özel denetçi atanmasını isteyebilir. Mevcut TTK sisteminden farklı olarak, özel denetçi tayini talebinde bulunan azlık, sahip olduğu payları teminat olarak göstermek zorunda değildir.
Ġmtiyazlı Pay Sahipleri Genel Kurulu Yeni Kanun da, mevcut TTK sisteminin en tartıģmalı konularından olan ĠPSGK nın iģleyiģi ile ilgili meselelere çözüm getirme çabası hissedilmektedir. Yeni TTK na göre, ĠPSGK onayı, yapılacak esas sözleģme değiģikliği imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını haleldar ettiği takdirde aranır (md. 454/I). Ancak sermaye artırımlarının her halükarda ĠPSGK onayına tabi bulunduğunu kabul eden mevcut sistemden (TTK md. 391) farklı olarak, hakların haleldar edilmesi kriteri, sermaye artırımlarında ĠPSGK onayı aranması bakımından da geçerlidir. Yönetim kurulu, en geç genel kurul kararının ilân edildiği tarihten itibaren 1 ay içinde özel kurulu toplantıya çağırır. Aksi hâlde, her imtiyazlı pay sahibi, bu sürenin bitiminden itibaren 15 gün içinde kurulun toplantıya çağırılmasını mahkemeden talep edebilir (f. II). Özel kurul imtiyazlı payları temsil eden sermayenin % 60 ının çoğunluğuyla toplanır ve toplantıda temsil edilen payların çoğunluğuyla karar alır (f. III).
Ġmtiyazlı Pay Sahipleri Genel Kurulu Ġmtiyazlı payların sahipleri (veya temsilcileri), genel kurulda esas sözleģmenin değiģtirilmesine yukarıda belirtilen toplantı ve karar nisabına uygun olarak olumlu oy vermiģlerse ayrıca özel toplantı yapılmaz (f. IV). ĠPSGK, çağrıya rağmen süresi içinde toplanamazsa, genel kurul kararı onaylanmıģ sayılır (f. V). ĠPSGK toplantısında Bakanlık Temsilcisi de hazır bulunur (f. VI). Yönetim kurulu, ĠPSGK nın onaylamama kararı aleyhine, karar tarihinden itibaren 1 ay içinde, imtiyazlı pay sahiplerinin haklarının haleldar edilmediği gerekçesiyle, iptal ve genel kurul kararının tescili davası açabilir (f. VII). Ġptal davasında husumet, genel kurul kararının onaylanmasına olumsuz oy kullanan pay sahiplerine yöneltilir (f. VIII).
Batıl Genel Kurul Kararları Ġptal sebepleri ve iptal davasına iliģkin düzenleme aynen korunmaktadır. Ancak, mevcut sistemden farklı olarak, batıl kararlar için özel hükümle düzenleme yapılmıģtır: Genel kurulun, özellikle; a) Pay sahibinin, genel kurula katılma, asgari oy, dava ve kanundan kaynaklanan vazgeçilemez nitelikteki haklarını sınırlandıran veya ortadan kaldıran, b) Pay sahibinin bilgi alma, inceleme ve denetleme haklarını, kanunen izin verilen ölçü dıģında sınırlandıran, c) Anonim Ģirketin temel yapısını bozan veya sermayenin korunması hükümlerine aykırı olan, kararları batıldır. Açılan iptal ve/veya butlan davalarının ve bu davalara iliģkin mahkeme kararlarının Ģirketin internet sitesinde ilanı [md. 448 (1)- md. 450 (1)]. Tehiri-icra müessesesinin, butlan davalarında da uygulanması [md. 449 (1)].
Sonuç Kanun genel olarak değerlendirildiğinde; i) anonim ortaklıklar hukuku alanında AB hukuku çizgisini yakalamayı, hatta bu çizgiyi aģmayı hedefleyen, ii) modern ortaklıklar hukukunun ihtiyaçlarına duyarsız kalmayan, bunlara yönelik cesur çözüm önerileri getiren yenilikçi ve ilerici bir çalıģma olarak değerlendirilebilir. Bu nedenle, Yeni Kanun un desteği ve ilgiyi hak ettiği inancındayız. Bu bakıģ açısından hareketle, Kanun un anonim ortaklıklar hukukunda genel kurula iliģkin olarak getirdiği reformları da gayet olumlu karģıladığımızı önemle belirtmek gerekir.