Dr. Ebubekir AYAN Dr. Davut PEHL VANLI Uzm. Metin KÜÇÜK Uzm. Hasan Ayd n OKUYAN Uzm. M. Bilge BAfiARAN Uzm. Ça lar O UZ

I SPK Temel Düzey Lisanslama S navlar na Haz rl k Tüm Konular Son yasal düzenlemelere ve aç klanan s nav sorular na göre haz rlanm fl içerik Çözümlü S nav Sorular Cevapl Testler Dr. Ebubekir AYAN Dr. Davut PEHL VANLI Uzm. Metin KÜÇÜK Uzm. Hasan Ayd n OKUYAN Uzm. M. Bilge BAfiARAN Uzm. Ça lar O UZ

II Yay n No : 1991 S navlara Haz rl k Dizisi : 5 1. Bas - Temmuz 2008 - STANBUL ISBN 978-975 - 295-888 - 3 Copyright Bu kitab n Türkiye deki yay n haklar BETA Bas m Yay m Da t m A.fi. ye aittir. Her hakk sakl d r. Hiçbir bölümü ve paragraf k smen veya tamamen ya da özet halinde, fotokopi, faksimile veya baflka herhangi bir flekilde ço alt lamaz, da t lamaz. Normal ölçüyü aflan iktibaslar yap lamaz. Normal ve kanunî iktibaslarda kaynak gösterilmesi zorunludur. Dizgi Bask - Cilt Kapak Tasar m : Beta Bas m A.fi. : Kahraman Ofset Ba c lar/ stanbul (0-212) 629 00 01 : T. Duygu Güler Beta BASIM YAYIM DA ITIM A.fi. Himaye-i Etfal Sokak Talas Han No. 13-15 Ca alo lu - STANBUL Tel : (0-212) 511 54 32-519 01 77 Fax: (0-212) 513 87 05-511 36 50 e-mail: betakitap@betakitap.com www.betakitap.com

III SUNUfi Sermaye Piyasas Kurumu nun -2009 y l ndan itibaren aflamal bir biçimde uygulanmak üzere- finans sektörü çal flanlar na dönük olarak belirli pozisyonlar için Temel Düzey lisans n flart koflmas sonras, bankalar ve arac kurumlar birçok pozisyon için Temel Düzey lisans belgesini ifl baflvurular n n gerek koflulu haline getirmektedir. Bu durum söz konusu s navlara olan ilgiyi gün geçtikçe artt rmaktad r. Geçmifl y llar s nav sorular n n ilan edilmesinin ard ndan daha da aç k bir biçimde görüldü ü üzere, ezber a rl kl ve sadece belli baz soru kal plar üzerinde yo unlafl larak yap lan çal flmalar n istenilen baflar y sa lamas oldukça güçtür. S nav baflar s, konular n kavranmas na ve edinilen bilgilerin soruyu olabildi ince k sa sürede çözebilme becerisine dönüfltürülmesine ba l d r. Elinizdeki kitap, tamam alan nda uzman akademisyenler taraf ndan, uzun dönemler boyunca verilen lisanslama e itimleri ile ulafl lan tecrübelerin fl - nda haz rlanm flt r. Bu kapsamda, SPK taraf ndan ilan edilen geçmifl y llara ait binlerce soru taranm fl ve konu anlat mlar buna göre flekillendirilmifltir. Soru yap s nda ve da l m nda oluflan zaman içindeki evrilme de dikkate al narak, adaylara en fazla yarar olaca düflünülen s nav sorular özenle seçilip bunlar n aç klamal çözümlerine yer verilmifl, adaylar n verimli bir haz rl k sürecinden geçmelerini sa lamak amac yla ayr ca haz rlanan cevapl testlerle çal flma daha da zenginlefltirilmifltir. Kitab n kullan c lara yararl olmas n diler, katk lar ndan ve özverili çal flmalar ndan dolay Beta Bas m Yay n A.fi. yönetici ve çal flanlar na teflekkür ederiz.

V Ç NDEK LER BÖLÜM 1 SERMAYE P YASASI MEVZUATI 0. G R fi...3 1. SERMAYE P YASASI VE ARAÇLARI...3 1.1. H SSE SENETLER...3 1.2. TAHV LLER...8 1.2.1. Tahvil Türevleri...9 1.2.2. Tahvillerin tfas...10 1.3. VARLI A DAYALI MENKUL KIYMETLER...12 1.4. GAYR MENKUL SERT F KALARI...13 1.5. BANKA BONOLARI ve BANKA GARANT L BONOLAR...14 1.6. F NANSMAN BONOLARI...15 1.7. KIYMETL MADEN BONOLARI...16 1.8. YABANCI SERMAYE ARAÇLARI...17 2. HALKA AÇIK ANON M ORTAKLIK VE SERMAYE P YASASI KURUMLARI...17 2.1. HALKA AÇIK ANON M ORTAKLIK...18 2.1.1. Kay tl Sermaye Sistemine Geçifl...19 2.1.2. Kay tl Sermaye Sisteminden Ç kma\ç kar lma...20 2.1.3. Tahvil hraç Limitleri...21 2.1.4. Hisse Senetleri Borsada fllem Gören Ortakl klarda Birinci Temettü Oran ve Temettü Da t m...22 2.1.5. Temettü Da t m Zaman...24 2.2. SERMAYE P YASASI KURULU...25 2.2.1. Üyeler...25 2.2.2. Görev ve Yetkileri...26 2.2.3. Sermaye Piyasas Kanunu nda Cezai Sorumluluk...29 2.3. STANBUL MENKUL KIYMETLER BORSASI ( MKB)...35 2.3.1. Üyeler...35 2.3.2. Görev ve Yetkileri...36 2.3.3. Organlar...36

VI 2.3.4. Komiteleri...39 2.3.5. Kotasyon...40 2.3.6. Cezai Sorumluluk...41 2.4. ARACI KURULUfiLAR...44 2.4.1. Arac Kurulufllar n Yükümlülükleri...46 2.4.2. Arac Kurulufllar n Yapabilece i Faaliyetler...47 2.4.3. Arac Kurulufllar n Yapamayacaklar Faaliyetler...48 2.4.4. fllem S n rlar...50 2.4.5. Denetim...51 2.4.6. Arac Kurumlar n Cezai Yükümlülü ü...52 2.4.7. Arac Kurulufllar n Sermaye Yükümlülü ü...54 2.4.8. Yat r mc lar Koruma Fonu...57 2.5. YATIRIM ORTAKLIKLARI...58 2.5.1. Kurulufl fiartlar...58 2.5.2. Yat r m Ortakl lar n n Yapamayacaklar fller...59 2.6. G R fi M SERMAYES YATIRIM ORTAKLIKLARI...60 2.6.1. Kurulufl...61 2.6.2. Yapabilece i ve Yapamayaca Faaliyetler...62 2.7. GAYR MENKUL YATIRIM ORTAKLIKLARI...63 2.7.1. Kurulufl...63 2.7.2. Yapabilece i ve Yapamayaca Faaliyetler...64 2.8. TÜRK YE SERMAYE P YASASI ARACI KURULUfiLARI B RL...67 2.8.1. Amaç, Görev ve Yetkileri...67 2.8.2. Cezai Sorumluluk...69 2.9. YATIRIM FONLARI...72 2.9.1. Kapsam na Göre Fon Türleri...72 FON PORTFÖYÜNÜN EN AZ %51 N DEVAMLI OLARAK...72 PORTFÖYÜN TAMAMI;...73 2.9.2. Garantili Fon ve Koruma Amaçl Fon...74 ASGAR OLARAK ALTI AY VADEL KURULMAK KAYDIYLA;...74 2.10. MERKEZ KAYIT KURULUfiU (MKK)...75 2.10.1. Organlar...76 2.10.2. Görev ve Yetkileri...77 3. SERMAYE P YASASI ARAÇLARININ KURUL KAYDINA ALINMASI, HRACI, HALKA ARZI, SATIfiI ve D ER SERMAYE P YASASI FAAL YETLER...77 3.1. H SSE SENETLER N N KURUL KAYDINA ALINMASI, HRACI, HALKA ARZI, SATIfi...83 3.1.1. Kurul Kayd na Al nma...83 3.1.2. Kurula Kayd Zorunlu fllemler...84 3.1.3. Ön Talep Toplama...89

VII 3.1.4. Tahsisli Sat fllar...89 3.1.5. Arac Kurulufl Kullanma Zorunlulu u...89 3.1.6. zahname Tescili, lan ve Sirkülerin Yay mlanmas...91 3.1.7. Yeni Pay Alma Haklar n n Kulland r lmas...92 3.1.8. Tasarruf Sahipleri çin Sirküler lan...93 3.1.9. Hisse Senetlerinin Halka Arz nda Sat fl Yöntemleri...93 3.1.9.1.1. Sabit Fiyatla Talep Toplanmas...94 3.1.9.1.2. Fiyat Aral Yoluyla Talep Toplanmas...96 3.1.9.1.3. Oransal Da t m Yöntemi...96 3.1.9.1.4. Fiyat Teklifi Alma Yoluyla Talep Toplanmas...96 3.1.10. Fiyat stikrar...98 3.1.11. Sat fl Fiyat...99 3.1.12. Sat fl Sonu fllemleri...99 3.1.13. Sat fl Sonuçlar n n Kurula Bildirilmesi...100 3.1.14. Ba ms z Denetim Standartlar...100 3.1.15. Kamunun Ayd nlat lmas...101 3.2. TAHV LLER N KURUL KAYDINA ALINMASI, HRACI, HALKA ARZI, SATIfiI...103 3.2.1. Sat fl Süresi...104 3.2.2. Halka Arz Edilmeksizin Sat lan Tahvillere liflkin Özel Hükümler...104 3.2.3. Sat fl Sonu fllemleri...104 3.3. VARLI A DAYALI MENKUL KIYMETLER N KURUL KAYDINA ALINMASI, HRACI, HALKA ARZI ve SATIfiI...105 3.3.1. Kurul Kayd...106 3.3.2. lan ve Reklamlar...106 3.4. GAYR MENKUL SERT F KALARININ KURUL KAYDINA ALINMASI, HRACI, HALKA ARZI, SATIfiI...107 3.5. F NANSMAN BONOLARININ KURUL KAYDINA ALINMASI, HRACI, HALKA ARZI, SATIfiI...108 3.6. KIYMETL MADEN BONOLARI KURUL KAYDINA ALINMASI, HRACI, HALKA ARZI, SATIfiI...110 4. KARAPARA VE KARAPARA AKLAMANIN ÖNLENMES NE YÖNEL K HUKUK DÜZENLEMELER...111 4.1 SUÇ GEL R ve AKLANMASI KAVRAMLARI...111 4.2. AKLANMA fiek LLER ve BUNLARI ÖNLEME YÖNTEMLER...111 4.3. SUÇ GEL RLER N N AKLANMASININ ÖNLENMES NE L fik N DÜZENLEMELER...112 4.3.1. Türk Ceza Kanunu...112 4.3.2. Suç Gelirlerinin Aklanmas n n Önlenmesi Hakk nda Kanun...112 K ML K TESP T N N ST SNASI...114 K ML K TESP T N N USULÜ...114 4.3.3. Mali Suçlar Araflt rma Kurulu Baflkanl...119

VIII 5. TÜRK PARASININ KIYMET N KORUMA HAKKINDA 32 SAYILI KARAR..120 6. BANKALAR KANUNU NUN SERMAYE P YASASI LE LG L BÖLÜMLER...121 TEST - I...125 TEST - II...141 2008 YILI SINAV SORULARI...151 CEVAP ANAHTARI...162 KAYNAKÇA...163 BÖLÜM 2 MENKUL KIYMETLER VE D ER SERMAYE P YASASI ARAÇLARI 1. H SSE SENETLER...167 1.1. H SSE SENED ÇIKARAB LECEK KURULUfiLAR...168 1.2. H SSE SENED N N SAH B NE SA LADI I HAKLAR ve YÜKÜMLÜLÜKLER...168 1.3. H SSE SENED F YAT TÜRLER...169 1.4. H SSE SENED DE ER TANIMLARI...170 1.5. H SSE SENED TÜRLER...170 1.6. H SSE SENED TÜREVLER...171 2. TAHV LLER...172 2.1. TAHV LLERDE fiek L fiartlari...173 2.2. TAHV L TÜRLER...173 2.3. TAHV LLERDE DE ER TANIMLARI...174 2.4. TAHV L HRAÇ L M T...175 2.5. H SSE SENED - TAHV L KARfiILAfiTIRMASI...175 3. DEVLET TAHV LLER VE HAZ NE BONOLARI...176 4. GEL R ORTAKLI I SENETLER (GOS)...177 5. YATIRIM FONLARI KATILMA BELGELER...178 5.1. FON TÜRLER...178 1. Fon portföyünün en az %51 ini devaml olarak ;...178 2. Portföyünün tamam ;...178 3. Portföyünün en az %80 i devaml olarak;...179 5.2. FON KURMA L M T...179 5.3. KATILMA BELGELER N N F YATLARI, PAY DE ER ve ALIM SATIMI...179 5.4. YATIRIM FON FORTFÖYÜNE L fik N SINIRLAMALAR...181 5.5. YATIRIM FONLARININ YÖNET M...182 5.6. FONLARIN YAPAB LECEKLER D ER filemler...182

IX 6. BORSA YATIRIM FONLARI...183 6.1. BORSA YATIRIM FONLARININ TÜR ve T PLER...183 6.2. BORSA YATIRIM FONLARININ Ç TÜZÜ Ü ve filey fi ESASLARI...183 6.3. BORSA YATIRIM FONLARININ B R NC L ve K NC L P YASA filemler...184 6.4. BORSA YATIRIM FONLARININ F YAT ve DE ER...184 7. BANKA BONOLARI VE BANKA GARANT L BONOLAR...185 8. H SSE SENETLER YLE DE fit R LEB L R TAHV LLER (HDT)...185 9. VARLI A DAYALI MENKUL KIYMETLER (VDMK)...186 10. F NANSMAN BONOLARI...187 11. DEPO SERT F KALARI...187 12. VADEL filem SÖZLEfiMELER...188 13. GAYR MENKUL SERT F KALARI...190 SEÇ LM fi SINAV SORULARI...191 TEST - I...198 TEST - II...203 CEVAP ANAHTARI...208 KAYNAKÇA...209 BÖLÜM 3 H SSE SENED P YASALARI 1. TEMEL KAVRAMLAR...213 1.1. H SSE SENETLER P YASASI NDA TEMEL KAVRAMLAR...213 2. KOTASYON ve HALKA ARZ...216 2.1. KOTASYON...216 2.1.1.Kotasyon ile lgili Temel Kavramlar...216 2.1.2. stanbul Menkul K ymetler Borsas nda Genel Kotasyon Esaslar...216 2.1.3. Kotasyon fiartlar...217 2.1.4. Kottan Ç karma...218 2.2. HALKA ARZ...220 3. H SSE SENETLER N N BORSADA filem GÖRMES VE H SSE SENED P YASALARININ filey fi...223 3.1. MKB de B R NC L ve K NC L P YASA filemler...224 3.2. MKB de PAZARLAR ve PAZARLARA KABUL ESASLARI...225 3.2.1. Ulusal Pazar...225 3.2.2. kinci Ulusal Pazar...225 3.2.3. Yeni Ekonomi Pazar...226 3.2.4. Gözalt Pazar...226

X 3.2.5 Toptan Sat fllar Pazar...227 3.2.6. Fon Pazar ve Borsa Yat r m Fonlar...227 3.2.7. Rüçhan Hakk Pazar...228 3.2.8. Yeni Hisse Pazar...228 3.3. H SSE SENED P YASASININ filey fi...229 3.3.1. Piyasan n flleyifli ile lgili Temel Kavramlar...230 3.3.2. Emir Çeflitleri...231 3.3.3. Emir S n rlar...232 3.3.4. Emirlerde Süre, Düzeltme, Bölme ve ptal...233 4. H SSE SENETLER P YASASINDA ENDEKSLER...234 4.1. H SSE SENED ENDEKSLER...234 4.2. MKB H SSE SENETLER P YASASI ENDEKSLER...234 4.3. ENDEKS SEÇ M KR TERLER...235 5. SERMAYE ARTIRIMI VE TEMETTÜ ÖDEMELER NDE BAZ VE REFERANS F YATLARIN HESAPLANMASI...236 5.1. TEMETTÜ ÖDEMELER NDE F YAT HESAPLAMALARI...236 5.2. SERMAYE ARTIRIMLARI F YAT HESAPLAMALARI...237 5.3. DEVRALMA ve DEROLMA YÖNTEM LE B RLEfiMELERDE F YAT HESAPLAMALARI...238 6. BORSA ÜYELER...238 7. H SSE SENED P YASALARINDA GENEL filem KURALLARI...239 7.1. H SSE SENED filemler N N GEÇ C OLARAK DURDURULMASI.239 7.2. KRED L MENKUL KIYMET, AÇI A SATIfi ve ÖDÜNÇ ALMA - VERME filemler NE L fik N DÜZENLEMELER...239 8. ÇERDEN Ö RENENLER N T CARET VE MANÜP LASYON...241 8.1. ÇERDEN Ö RENENLER N N T CARET (INS DER TRAD NG)...241 8.2. YAPAY P YASA (MANÜP LASYON)...241 8.3. MAL SUÇLARI ARAfiTIRMA KURULU (MASAK)...242 ÇÖZÜMLÜ ÇALIfiMA SORULARI...243 ÇÖZÜMLÜ SINAV SORULARI...250 TEST - 1...258 TEST - 2...265 CEVAP ANAHTARI...271 KAYNAKÇA...272

XI BÖLÜM 4 H SSE SENED P YASALARI 1. TAHV L VE BONO P YASALARI VE GENEL filey fi ESASLARI...275 1.1. TEMEL KAVRAMLAR...275 1.2. MKB TAHV L ve BONO P YASASI...277 1.2.1. Piyasan n Temel Nitelikleri ve flleyifl Esaslar...277 1.2.2. Piyasada fllem Görebilecek Menkul K ymetler ve fllem Saatleri...278 1.2.3. MKB Tahvil ve Bono Piyasas nda Kotasyon(Tan mlama)...279 1.2.4. fllem Limitleri...281 1.2.5. Piyasada Geçerli Emir Türleri...282 1.2.6. Emirlerin Borsaya letilmesi ve Fiyat(Oran) Ad mlar...282 1.2.7. Emir Büyüklükleri...283 1.2.8. Valör ve Emirlerin Geçerlilik Süresi...284 1.2.9. Emirlerin Efllefltirilmesi...284 1.2.10. Özel Hükümler...284 1.3. MKB YABANCI MENKUL KIYMETLER P YASASI ULUSLARARASI TAHV L PAZARI...285 2. KAMU BORÇ YÖNET M VE Ç BORÇLANMA MEKAN ZMASI...286 2.1. DEVLET Ç BORÇLANMA SENETLER...287 2.2. DEVLET Ç BORÇLANMA SENETLER HRAÇ YÖNTEMLER...288 2.3. Ç BORÇLANMANIN P YASALAR ÜZER NE ETK LER...289 2.4. P YASA YAPICILI I S STEM...289 3. BORSA DIfiI TAHV L VE BONO P YASASI...290 3.1. BANKALARARASI ( NTERBANK) YTL P YASASI...290 3.2. BANKALARARASI REPO P YASASI...291 3.3. BANKALARARASI TAHV L P YASASI...291 4. TAHV L F YATI VE FA Z ORANLARINI ETK LEYEN FAKTÖRLER...291 5. MKB DEVLET Ç BORÇLANMA SENETLER ENDEKSLER...293 5.1. F YAT ve PERFORMANS ENDEKSLER...293 5.2. PORTFÖY PERFORMANS ENDEKSLER...295 6. MERKEZ BANKASI PARA POL T KASI...296 6.1. PARA ARZI ve PARA POL T KASI...297 6.1.1. Para Politikas Amaçlar...298 6.1.2. Para Politikas Araçlar...298 6.2. PARA AKTARIM MEKAN ZMASI...302 6.3. PARA POL T KASI STRATEJ LER...303 6.3.1. Ara Hedefleme Stratejisi...304 6.3.2. Do rudan Enflasyon Hedeflemesi...304 ÇÖZÜMLÜ SINAV SORULARI...305 KAYNAKÇA...337

XII 5. BÖLÜM TAKAS VE OPERASYON filemler 1. TAKAS VE SAKLAMA filemler N DÜZENLEYEN MEVZUAT...341 2. SERMAYE P YASASI ARAÇLARININ KAYD LEfiT R LMES VE MERKEZ KAYIT KURULUfiU...342 3. MENKUL KIYMETLERDE DEV R, TEML K, ZAY OLMA, ZAMAN AfiIMI VE TAKAS filemler...345 3.1. H SSE SENETLER NDE DEV R...345 3.2. TAHV LLERDE DEV R...346 3.3. MENKUL KIYMETLER N ZAY ve PTAL...346 3.4. MENKUL KIYMETLERDE ZAMAN AfiIMI...346 3.5. TAKAS filemler...347 3.5.1. Hisse Senedi Borcunun Kapat lmas...348 3.5.2. Süreler...350 4. H SSE SENETLER P YASASI TEMERRÜT filemler...350 5. SERMAYE ARTIRIM VE TEMETTÜ ÖDEMELER NDE BAZ/REFERANS F YATLARIN HESAPLANMASI...351 5.1. BEDELS Z SERMAYE ARTIRIMI...351 5.2. BEDELL SERMAYE ARTIRIMI ve RÜÇHAN HAKKI...352 5.3. RÜÇHAN HAKKI KUPON PAZARI...352 5.4. TEMETTÜ...352 6. SAB T GET R L MENKUL KIYMETLER TAKAS VE SAKLAMA filemler...354 6.1. TAKAS PRENS PLER...355 6.2. TAKAS filemler...355 7. TAHV L VE BONO P YASASI TEMERRÜT filemler...357 8. TAKASBANK ELEKTRON K FON TRANSFER filemler...358 9. YABANCI YATIRIMCILAR VE SAKLAMA...358 10. TAKASBANK BORSA PARA P YASASI...359 11. KRED L MENKUL KIYMET, AÇI A SATIfi VE ÖDÜNÇ MENKUL KIYMET filemler...361 12. MKB ULUSLARARASI PAZAR...363 ÇÖZÜMLÜ SINAV SORULARI Hata! Yer iflareti tan mlanmam fl...365 SEÇ LM fi SINAV SORULARI TEST - I Hata! Yer iflareti tan mlanmam fl...374 TEST - I...380 CEVAP ANAHTARI...385 KAYNAKÇA...386

XIII BÖLÜM 6 D ER TEfiK LATLANMIfi P YASA VE BORSALAR 1. P YASA KAVRAMI VE TÜRK YE DE FAAL YET GÖSTEREN P YASALAR..389 1.1. Para ve Sermaye Piyasalar...389 1.2. Birincil ve kincil Piyasalar...390 1.3. Organize ve Tezgahüstü Piyasalar...390 2. TCMB P YASALARI...391 2.1. TCMB n n AMACI ve PARA POL T KASI UYGULAMALARI...391 2.2. TCMB n n KULLANDI I ARAÇLAR ve BÜNYES NDEK P YASALAR...392 2.2.1. Aç k Piyasa fllemleri...392 2.2.2. Döviz ve Efektif fllemleri...394 2.2.3. Reeskont...395 2.2.4. Zorunlu Karfl l klar...395 3. VADEL filem VE OPS YON BORSASI...397 3.1. VOB un filey fi...397 3.2. VOB da EM RLER...398 3.3. TAKAS ve TEMERRÜT ESASLARI...399 3.4. TEM NAT filemler ve POZ SYON L M TLER...400 3.5. GARANT FONU...401 3.6. BORSA ÜYELER...401 4. STANBUL ALTIN BORSASI...402 4.1. KIYMETL MADENLER P YASASI...402 4.1.2. Alt n fllemlerinin Esaslar...403 4.1.3. Gümüfl fllemlerinin Esaslar...404 4.1.4. Platin fllemlerinin Esaslar...404 4.1.5. Standart D fl Alt n fllemlerinin Esaslar...405 4.2. KIYMETL MADENLER ÖDÜNÇ P YASASI...405 5. TEZGAHÜSTÜ P YASALAR...406 5.1. TEZGAHÜSTÜ H SSE SENED P YASALARI...406 5.2. BANKALARARASI YTL P YASASI...408 5.3. BANKALARARASI REPO P YASASI...409 5.4. BANKALARARASI TAHV L P YASASI...409 5.5. BANKALARARASI DÖV Z P YASASI...409 5.6. SERBEST DÖV Z P YASASI...409 5.7. SERBEST ALTIN P YASASI...411 ÇÖZÜMLÜ ÇALIfiMA SORULARI...413 ÇÖZÜMLÜ SINAV SORULARI...420 TEST - I...428 TEST - II...435 CEVAP ANAHTARI...442 KAYNAKÇA...443

XIV BÖLÜM 7 TEMEL F NANS MATEMAT, DE ERLEME YÖNTEMLER, MUHASEBE VE MAL ANAL Z KISIM I 1. PARANIN ZAMAN DE ER VE FA Z HESAPLAMALARI...449 1.1. Basit Faiz Hesaplamalar...450 1.2. Bileflik Faiz Hesaplamalar...455 1.3. AN V TE (ANNUITY) HESAPLAMALARI...458 1.3.1. Sabit Tutarl Anivitelerde Bugünkü De er Hesaplamalar...459 1.3.2. Sabit Tutarl Anivitelerde Gelecek De er Hesaplamalar...465 1.3.3. Sonsuza Dek Devam Eden Eflit Tutarl Aniviteler...465 1.4. Faiz Kavram ve Di er Faiz S n fland rmalar...466 1.4.1. Efektif Faiz...467 1.4.2. Reel Faiz...469 2. VARLIK DE ERLEMES VE SERMAYE MAL YET...470 2.1. Menkul K ymet De erlemesi...470 2.1.1. Hazine Bonosu De erlemesi...470 2.1.2. Tahvil De erlemesi...471 2.1.3. Hisse Senedi De erlemesi...473 2.2. Firma De erlemesi...477 2.2.1. Firma De erleme Yaklafl mlar...478 2.3. A rl kl Ortalama Sermaye Maliyeti...481 2.3.1. Yabanc Kaynak Maliyeti...481 2.3.2. Özkaynak Maliyeti...483 3. TEMEL R SK KAVRAMI VE R SK TÜRLER...484 3.1. Risk Türleri...484 3.2. Temel Risk Ölçütleri...487 4. ENDEKS KAVRAMI VE MKB DE KULLANILAN ENDEKSLER...490 4.1. Endeks Kavram...490 4.2. Hisse Senedi Endeksleri...492 4.3. MKB H SSE SENED ENDEKSLER...492 4.3.1. MKB-30, MKB-50 ve MKB-100 Endekslerinde Yer Alacak Hisse Senetlerinin Seçimi...495 4.3.2. MKB Endekslerindeki Dönemsel De erleme ve De ifliklikler...496 4.3.3. MKB Endekslerindeki Dönemsel Olmayan De ifliklikler...496 4.4. ENDEKS HESAPLAMA YÖNTEMLER...497 4.5. Endekslerde Düzeltme...498 5. MAL TABLOLAR VE ANAL Z YÖNTEMLER...498

XV 5.1. Finansal(Mali) Tablolar...499 5.2. Finansal Analiz Teknikleri...502 5.2.1. Karfl laflt rmal Tablolar Analizi (Yatay Analiz)...502 5.2.2. Yüzde Yöntemi le Analiz (Dikey Analiz)...503 5.2.3. E ilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analizi)...503 5.2.4. Oran (Rasyo) Analizi...504 5.3. Finansal Kald raç...509 5.4. Bafla-Bafl (Kâra Geçifl) Noktas Analizi...510 ÇÖZÜMLÜ ÇALIfiMA SORULARI...513 SEÇ LM fi SINAV SORULARI...529 TEST I...549 TEST II...555 TEST III...561 CEVAP ANAHTARLARI...567 KAYNAKÇA...568 KISIM II 1. GENEL MUHASEBE...571 1.1. Genel Muhasebe Bilgileri...571 1.2. Muhasebenin Temel Kavramlar...572 1.3. Muhasebe lkeleri...573 1.3.1. Bilanço ve Bilanço lkeleri...574 1.3.2. Gelir Tablosu ve Gelir Tablosu lkeleri...576 1.4. Muhasebede Kullan lan Belgeler ve Defterler...578 1.5. Hesap Kavram ve Muhasebe Döngüsü...579 1.6. Amortisman Yöntemleri...581 1.7. De erleme Esaslar...581 1.8. Uluslararas Finansal Raporlama Standartlar...583 1.9. Tek Düzen Hesap Plan...583 2. SERMAYE P YASASI KURUMLARINDA Ç DENET M YÖNTEMLER...585 2.1. Arac Kurulufllarda ç Denetim Sistemi...585 2.2. Arac Kurumlarda Belge ve Kay t Düzeni...589 2.3. Arac Kurum Hesap Plan ve Muhasebe Süreci...590 SEÇ LM fi SINAV SORULARI...593 CEVAPLI TEST 1...601 Ek 1: Tek Düzen Hesap Plan...609 Ek 2: Arac Kurum Hesap Plan...621 Ek 3: Bilanço...628 Ek 4: Gelir Tablosu...630 KAYNAKÇA...632

XVI BÖLÜM 8 LG L VERG MEVZUATI 1. VERG HUKUKU (GENEL ESASLAR)...635 1.1. VERG HUKUKUNUN TANIMI, KAPSAMI VE HUKUK S STEM Ç NDEK YER...635 1.2. VERG HUKUKUNUN SINIFLANDIRILMASI...637 1.3. VERG HUKUKUNUN KAYNAKLARI...638 1.3.1. Temel (Aslî) Kaynaklar...638 1.3.1.1. Anayasa...638 1.3.1.2. Anayasa Mahkemesinin ptal Kararlar...638 1.3.1.3. Yasa (Kanun)...638 1.3.1.4. Uluslararas Anlaflmalar...639 1.3.1.5. Kanun Hükmünde Kararname(KHK)...639 1.3.1.6. Tüzük ve Yönetmelikler...639 1.3.1.7. Bakanlar Kurulu Kararlar...639 1.3.1.8. çtihad Birlefltirme Kararlar...640 1.3.2. Yard mc (Tali) Kaynaklar...640 1.4. VERG YASALARININ YER, ZAMAN VE ANLAM BAKIMINDAN UYGULANMASI...641 1.4.1. Yer Bak m ndan Uygulanma...641 1.4.2. Zaman Bak m ndan Uygulanma...641 1.4.3. Anlam Bak m ndan Uygulanma...641 1.5. VERG LEMEYE L fik N TEMEL KAVRAMLAR (Vergi Yasas nda Bulunmas Gereken Unsurlar Verginin Kurucu Unsurlar )...642 1.5.1. Verginin Konusu...642 1.5.2. Vergi Mükellefi...643 1.5.2.1. Mükellef Kavram...643 1.5.2.2. Vergi Mükellefinin Ödevleri...643 1.5.3. Vergi Sorumlusu...645 1.5.3.1. Sorumlu Kavram...645 1.5.3.2. Vergi Hukukunda Bafll ca Sorumluluk Halleri...645 1.5.4. Vergiyi Do uran Olay...646 1.5.5. Muafiyet ve stisna...647 1.5.6. Vergi Matrah...647 1.5.7. Vergi Tarifesi...647 1.6. VERG DARES, VERG DENET M ve SÜRELER...647 1.6.1. Vergi daresi...647 1.6.2. Vergi daresinin Vergi Denetim Görevleri...648 1.6.3. Vergi Hukukunda Süreler...649 1.7. VERG LEND RME filemler...649

XVII 1.7.1. Verginin Tarh ve Tarh Usulleri...650 1.7.1.1. Beyana Dayanan Tarh...650 1.7.1.2. Vergi daresi Taraf ndan Tarh...651 1.7.2. Verginin Tebli i ve Tebli Usulleri...652 1.7.3. Tahakkuk...652 1.7.4. Tahsil...653 1.7.4.1. Genel Olarak...653 1.7.4.2. Kamu Alaca n n Tecili ve Korunmas...653 1.8. VERG BORCUNU SONA ERD REN NEDENLER...654 1.8.1. Ödeme...654 1.8.2. Zamanafl m...655 1.8.3. Terkin...657 1.9. VERG SUÇ VE CEZALARI...658 1.9.1. Vergi Suçu ve Cezas Kavram...658 1.9.2. Vergi Suçlar ve Cezalar...658 1.9.2.1. Vergi daresi Taraf ndan dari Para Cezas ile Cezaland r lan Vergi Suçlar...658 1.9.2.2. Adli Mahkemeler Taraf ndan Hürriyeti Ba lay c Ceza ile Cezaland r lan Vergi Suçlar...660 1.9.3. Vergi Cezas n Sona Erdiren Nedenler...662 1.9.3.1. Ödeme...662 1.9.3.2. Ölüm...663 1.9.3.3. Zamanafl m...663 1.9.3.4. Ceza ndirimi...663 1.9.3.5. Af...663 1.9.3.6. Vergi Cezalar nda Hata Düzeltme ve Uzlaflma...664 1.9.3.7. Piflmanl k...664 1.10. VERG UYUfiMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI...664 1.10.1. Vergi Uyuflmazl klar n n dari Aflamada Çözümlenmesi...664 1.10.1.1. Uzlaflma...664 1.10.1.2. Hata Düzeltme...665 1.10.2. Vergi Uyuflmazl klar n n Yarg Aflamas nda Çözümlenmesi...666 1.10.2.1. Vergi Yarg Organlar...666 1.10.2.2. Vergi Davas n n Aç lmas...667 1.10.2.3. Vergi Yarg s nda spat...668 1.10.2.4. Vergi Mahkemesi Kararlar na Karfl Baflvurulabilecek Yasa Yollar...668 2. ÖZEL VERG HUKUKU (TÜRK VERG S STEM )...669 2.1. TÜRK VERG S STEM HAKKINDA GENEL B LG LER...669 2.2. GEL R VERG S...670 2.2.1. Gelir Kavram ve Gelir Vergisinin Konusu...670

XVIII 2.2.2. Gelirin Özellikleri...671 2.2.3. Gelir Vergisinin Yükümlüsü...672 2.2.3.1. Genel Olarak...672 2.2.3.2. Yükümlülük Türleri...672 2.2.4. Vergiyi Do uran Olay...673 2.2.5. Matrah n Tespiti...673 2.2.5.1. Ticari Kazançlar...673 2.2.5.2. Zirai Kazançlar...679 2.2.5.3. Ücretler...680 2.2.5.4. Serbest Meslek Kazançlar...683 2.2.5.5. Gayrimenkul Sermaye rad...684 2.2.5.6. Menkul Sermaye rad...686 2.2.6. Gelirin Tarh ve Tahsili...701 2.2.6.1. Gelirin Beyan...701 2.2.6.2. Gelirin Tarh...704 2.2.6.3. Gelir Vergisinin Tahsili...704 2.3. KURUMLAR VERG S...705 2.3.1. Kurumlar Vergisinin Konusu ve Mükellefleri...705 2.3.2. Vergiyi Do uran Olay...707 2.3.3. Muafiyet Ve stisnalar...707 2.3.3.1. Muafiyetler...707 2.3.3.2. stisnalar...708 2.3.4. Kurumlar Vergisinde Matrah n Tespiti...712 2.3.4.1. ndirilecek Giderler...712 2.3.4.2. ndirilemeyecek Giderler...713 2.3.5. Kurumlar Vergisinin Beyan...715 2.3.5.1. Y ll k Beyanname...716 2.3.5.2. Muhtasar Beyanname...716 2.3.5.3. Özel Beyanname...717 2.3.6. Kurumlar Vergisinin Tarh, Tahakkuku ve Ödenmesi...718 2.4. VERASET VE NT KAL VERG S...718 2.4.1. Konusu...718 2.4.2. Yükümlüsü...718 2.4.3. Muafiyet ve stisnalar...718 2.4.3.1. Muafiyetler...718 2.4.3.2. stisnalar...719 2.4.4. Matrah n Tespiti...720 2.4.5. Beyanname Verilme Süresi...720 2.4.6. Oran...720 2.4.7. Verginin Tahakkuku ve Tahsili...721 2.5. BANKA ve S GORTA MUAMELELER VERG S...721

XIX 2.5.1. Verginin Konusu ve Mükellefi...721 2.5.2. stisnalar...722 2.5.3. Matrah ve Oran...723 2.5.4. Tarh, Tahakkuk ve Tahsili...723 2.6. DAMGA VERG S...724 2.6.1. Konusu...724 2.6.2. Yükümlüsü...724 2.6.3. Vergiyi Do uran Olay...725 2.6.4. Muafiyet ve stisnalar...725 2.6.5. Matrah ve Oran...726 2.6.6. Tarh, Tahakkuk ve Tahsili...727 2.7. HARÇLAR...727 2.7.1. Harçlar n Konusu...727 2.7.2. Yükümlüsü...727 2.7.3. Matrah ve Oran...728 2.7.4. Tarh, Tahakkuk ve Tahsili...728 2.8. KAYNAK KULLANIMI DESTEKLEME FONU...728 ÇÖZÜMLÜ SINAV SORULARI...731 ÇÖZÜMLÜ ÇALIfiMA SORULARI...742 TEST - I...753 TEST - II...761 CEVAP ANAHTARI...767 KAYNAKÇA...768 BÖLÜM 9 GENEL EKONOM 1. TEMEL KAVRAMLAR...771 2. ARZ VE TALEP...784 2.1. Tüketici Davran fllar Teorisi...784 2.1.1. De er Paradoksu...784 2.1.2. Fayda Kavram...784 2.2. Üretim Teorisi...796 2.2.1. Üretici Davran fl...796 2.2.2. Üretim Dönemleri...797 2.2.3. Üretim Fonksiyonu...797 2.2.4. Üretim Olanaklar E risi...800 2.3. Piyasa Mekanizmas çinde Arz-Talep ve Piyasa Dengesi...801 2.3.1. Talep...801

XX 2.3.2. Arz...802 2.3.3. Piyasa Dengesi...812 3. ESNEKL K...816 3.1. Talep Esnekli i...816 3.1.1. Talebin Fiyat Esnekli i...816 3.1.2. Talebin Gelir Esnekli i...819 3.1.3. Talebin Çapraz Esnekli i...819 3.1.4. Talep E risi Boyunca Esniklik...820 3.2. Arz Esnekli i...820 4. F RMA MAL YETLER...821 4.1. K sa Dönemde Maliyetler...821 5. P YASA TÜRLER, REEL KES M-F NANSAL KES M AYIRIMI, P YASALARIN filey fi MEKAN ZMASI VE ETK LEfi MLER...823 5.1. Al m-sat m Yap lan Ürünler Aç s ndan Piyasa Türleri...823 5.2. Rekabet Aç s ndan Piyasa Türleri...824 5.2.1. Eksik Rekabet Piyasalar...826 6. M LL GEL R...830 6.1. Milli Gelir le lgili Kavramlar...830 6.2. Toplam Arz-Toplam Talep Eflitli i...833 6.3. Tasarruf ve Tasarruf Paradoksu...833 6.4. Pigou Etkisi...834 7. ENFLASYON...834 7.1. Enflasyon Türleri...834 7.1.1. Talep Enflasyonu...834 7.1.2. Maliyet Enflasyonu...834 7.2. Enflasyonun Nedenleri...835 7.2.1. Enflasyonun Ana Nedenleri...835 7.2.2. Enflasyonun Tali Nedenleri...835 7.3. Enflasyonla Mücadele...835 7.3.1. Talep Enflasyonu le Mücadele...835 7.3.2. Maliyet Enflasyonu le Mücadele...835 7.3.3. Enflasyonla Mücadele Seçilen Silahlar...836 8. ST HDAM ve fis ZL K...836 8.1. stihdam le lgili Kavramlar...836 8.2. flsizlik ve flsizlik Türleri...836 8.2.1. flsizlik ve flsizlik Oran...786 8.2.2. flsizlik Türleri...837 8.3. flgücü...837 8.4. Enflasyonla flsizlik Aras ndaki liflki: Philips E risi...837

XXI 8.4.1. Philips E risi...837 8.4.2. Stagflasyon Krizi ve Philips E risi...837 9. PARA VE MAL YE POL T KALARI...838 9.1. Para Politikalar...838 9.1.1. Genifllemeci ve Daralt c Para Politikas...838 9.1.2. Para Politikas n n Amaçlar, Etkinli i ve Araçlar...839 9.1.3. Cambridge Denklemi...840 9.1.4. Para Arz Tan mlar...840 9.2. Maliye Politikalar...843 9.2.1. Genifllemeci ve Daralt c Maliye Politikas...843 9.2.2. Maliye Politikas n n Araçlar ve Etkinli i...843 9.3. Enflasyonist Ortamda Para ve Maliye Politikas Uygulamalar...845 9.4. Ekonomi Politikalar...846 9.5. Geniflletici ve Daralt c Ekonomi Politikalar...849 9.6. Ekonomi Politikalar n n Belirlenme Mekanizmas...850 10. KAMU DENGES ve BÜTÇE AÇIKLARININ F NANSMANI...850 10.1. Kamu Kesimi Genel Dengesi...850 10.2. Kamu Kesimi...851 10.3. Konsolide Bütçe...851 10.4. Bütçe Aç, Bütçe Nakit Aç ve Bütçe Aç n n Finansman...853 10.5. Bütçe Performans...854 11. MAKRO EKONOM K GÖSTERGELER ve YORUMU...854 11.1. Ekonomik Büyüme le lgili Makro Göstergeler...856 11.2. Fiyat Hareketleri le lgili Makro Göstergeler...857 ÇÖZÜMLÜ SINAV SORULARI...861 TEST - 1...871 TEST - 2...878 KEND M Z DEN YEL M - TEMEL KAVRAMLAR 1...884 KEND M Z DEN YEL M - TEMEL KAVRAMLAR 2...885 CEVAP ANAHTARI...886 KAYNAKÇA...887

XXII SPK TEMEL DÜZEY L SANSLAMA SINAVI HAKKINDA GENEL B LG LER 1. GENEL B LG LER Sermaye Piyasas Mevzuat çerçevesinde, Sermaye Piyasas Kurulu (Kurul) taraf ndan lisanslama s navlar yap lmaktad r. S navlar n genel amac, sermaye piyasas alan nda ihtisas personeli, yönetici, türev araçlar personeli, gayrimenkul de erleme uzman, kredi derecelendirme uzman, kurumsal yönetim derecelendirme uzman, ba ms z denetçi, ba ms z denetim kuruluflunu temsil ve ilzama yetkili yönetici ile konut de erleme uzman olarak çal - flanlar n mesleki yeterliliklerini, bilgi ve tecrübelerini gösterir lisans belgesinin verilmesidir. Kurul taraf ndan düzenlenen lisanslama s navlar aksine bir karar al nmad kça her y l Ocak, May s ve Eylül aylar nda yap lmaktad r. 2. TEMEL DÜZEY SINAVINA KATILACAK ADAYLAR Seri: VIII, No: 34 Sermaye Piyasas nda Faaliyette Bulunanlar çin Lisanslama ve Sicil Tutmaya liflkin Esaslar Hakk nda Tebli çerçevesinde sermaye piyasas kurumlar nda afla da belirtilen görevlerde çal flanlar n, görev alan n de ifltirerek bu görevleri yapmak ya da bir kurumda çal flmamakla birlikte bu faaliyetlerde bulunmak isteyenlerin Sermaye Piyasas Faaliyetleri Temel Düzey S nav na girerek Sermaye Piyasas Faaliyetleri Temel Düzey Lisans almalar gerekmektedir. (a) Hisse senetleri piyasas müflteri temsilcileri, (b) Sabit getirili sermaye piyasas araçlar ve repo-ters repo piyasas müflteri temsilcileri, (c) Yat r m fonlar müflteri temsilcileri, (d) Arac kurum acentesi olarak faaliyet gösteren banka flubelerinde acentelik ifllemlerinden sorumlu müflteri temsilcileri, (e) Seans salonlar nda hisse senedi al m sat m görevini yürüten müflteri temsilcileri, (f) Bir arac kurumla acentelik sözleflmesi imzalayan kat l m bankalar nda acentelik ifllemlerinden sorumlu müflteri temsilcileri, (g) Bankalar n ve acentelik faaliyetinde bulunacak kat l m bankalar n n bireysel finans merkezlerinde (ça r merkezi-call center) hisse senedi ile ilgili ifllemleri yapacak müflteri temsilcileri,

XXIII (h) Arac kurum flube müdürleri, (i) Arac kurum irtibat bürosu sorumlular, (j) Arac kurulufl ve portföy saklama kurulufllar nda takas ve operasyon sorumlular. Takas ve operasyon sorumlusu, takas ve operasyon birim yöneticisi ve birim yöneticisi ile takas ve operasyon sorumlusu aras ndaki kademelerde çal flmakta olan veya çal flmak isteyen kiflilerin, Sermaye Piyasas Faaliyetleri Temel Düzey S nav Konular ndan sadece Takas ve Operasyon fllemleri konulu s nava girmeleri yeterlidir. Bu s navdan 60 ve üzerinde not alan adaylar n Sermaye Piyasas Faaliyetleri Temel Düzey S nav n n tamam na devam etmek istemeleri halinde bu modülden ald klar notlar, Sermaye Piyasas Faaliyetleri Temel Düzey S nav için geçerli kabul edilerek, di er 8 modülden s nava girmeleri yeterli olacakt r. 3. L SANS BELGES N N VER LMES AfiAMASINDA ARANACAK BELGELER Lisanslama s navlar nda baflar l olarak lisans belgesi almaya hak kazanan adaylar n lisans belgelerini almak üzere Türkiye Sermaye Piyasas Arac Kurulufllar Birli ine (TSPAKB) baflvurmalar gerekmektedir. Adaylar n TSPAKB den lisans belgelerini al rken ibraz edecekleri belgeler afla da say lm flt r: I- Sermaye Piyasas Faaliyetleri Temel Düzey Lisans, Takas ve Operasyon Sorumlusu Lisans için adaylar n; (a) Hisse senetleri piyasas müflteri temsilcisi, sabit getirili sermaye piyasas araçlar ve repo-ters repo piyasas müflteri temsilcisi, yat r m fonlar müflteri temsilcisi, arac kurum acentesi olarak faaliyet gösteren banka flubelerinde ve kat l m bankalar nda acentelik ifllemlerinden sorumlu müflteri temsilcisi ile seans salonlar nda hisse senedi al m sat m görevini yürüten müflteri temsilcisi, bankalar n ve acentelik faaliyetinde bulunacak kat l m bankalar n n bireysel finans merkezlerinde (ça r merkezi-call center) hisse senedi ile ilgili ifllemleri yapacak müflteri temsilcileri, arac kurum irtibat bürosu sorumlusu ve takas ve operasyon sorumlusu olarak görev yapmak isteyenlerin en az lise ve dengi mezunu olmas, (b) Arac kurum flube müdürü olarak görev yapmak isteyenlerin en az 2 y ll k ön lisans e itimi veren kurumlardan mezun olmas, (c) Teftifl birimi yöneticisi, iç kontrol birimi yöneticisi, müfettifl ve iç kontrol