Türk Silahl Kuvvetleri Çin Halk Kurtulufl Ordusu liflkileri Dr. Giray FİDAN* Türk Çin ilişkileri, tarihsel süreçten bağımsız olarak düşünülemez. Türkiye ve Çin in tarihten gelen bağları, Türklerin Balkanlar, Ortadoğu ve Kuzey Afrika ile olan ilişkilerinden yüzlerce yıl öncesine dayanmaktadır. Bu nedenle Çin ile olan ilişkiler, tarihin en derinlerinden gelmektedir. Türkler, atı ehlileştirerek savaşların kaderini belirleyen bir savaş aracı haline getirmesi, ok ve yay gibi savaş aletlerini çok iyi kullanması ve savaş taktikleri sayesinde Asya nın en güçlü aktörü haline gelmiş ve komşusu Çinliler ile savaşlar ve işbirlikleri yapmıştır. At, dönemin tankı sayılabilecek bir savaş aleti konumuna gelmiş, Çinliler ise at yetiştirmeyi ve savaşlarda kullanmayı Türklerden öğrenmiştir. Çin söz konusu olduğunda, dünyada Çin den bu kadar uzak olup da ilişkisi bu kadar derin ve geçmişe dayanan Türkiye den başka bir ülke bulunamaz. Çin ile tarihten gelen bu kadar yakın ilişkilere sahip bir başka ülke yoktur demek yanlış olmayacaktır. Türk ve Çin Ordularının Tarihsel İlişkileri Türk Silahlı Kuvvetleri dünyadaki en güçlü ve asker mevcudu en fazla olan ordulardan biri ve NATO nun ikinci büyük ordusudur. Türk Ordusu nun kökleri Türklerin atalarının yaşadığı günümüz Çin Halk Cumhuriyeti nin kuzeybatısı ve batısında bulunan bölgelere ve eski çağlara kadar uzanmaktadır. Türk Kara Kuvvetleri nin kuruluş tarihi de Büyük Hun hükümdarı Mete ye (Modu) dayandırılmaktadır. Bilindiği gibi dünyada 10 luk ordu sistemini ilk kullanan ordu da Mete nin başında bulunduğu ordudur. Türk Ordusu, aslında M.Ö. 209 yılında kurulmuş ve neredeyse hiç kesintisiz günümüze kadar ulaşmış dünyanın en eski ve köklü ordusudur. 1 Bu bakış açısıyla Türk Silahlı Kuvvetleri ile Çin arasındaki ilişkilerin 2200 yıllık bir ilişki olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır. Çin tarihinin dönüm noktası sayılan ve Çin i tarihinde ilk kez birleştiren büyük imparator Qin Shi Huang döneminden itibaren Türkler (Hun) ve Çinliler arasında zaman zaman savaşlar zaman zaman ise işbirlikleri olmuştur. Qin Shi Huang dan günümüze kalan, Terra Cotta Askerleri (Bing Ma Yong) adıyla bilinen ve 20. yüzyılın en büyük arkeolojik keşfi sayılan pişmiş topraktan yapılmış binlerce asker heykeli, Qin Shi Huang ın mezar kompleksinin bir parçasıdır. Bu heykeller arasında çok ilginç bulgulara rastlanmıştır. Pişmiş topraktan yapılmış at heykellerinin kuyrukları Göçebe Milletler ve Türklerin geleneklerinde olduğu gibi düğüm atılmış halde ve asker heykellerinin bazılarının yüzleri de yeşile boyanmış şekilde bulunmuştur. Bunun Hun kökenli olduklarını göstermek için yapıldığı düşünülmektedir. Bu da, en eski zamanlarda bile Çin ordusunda askerlik yapan Türk soylu kişilerin olduğu anlamına gelmektedir. 2 Türklerin yazısının bulunmadığı dönemlerde, Çinli tarihçiler Türk tarihinin önemli olaylarını ka- * Bozok Üniversitesi Öğretim Üyesi, 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü Asya-Pasifik Araştırmaları Merkezi Çin Uzmanı, girayfidan@gmail.com 1 Kara Kuvvetleri nin resmi internet sitesi bakınız: http://www.kkk.tsk.tr/genelkonular/tarihce/ (Erişim 16 Kasım 2 http://www.museuminfos.com/html/zixun/zong/2009/0403/984.html (Erişim 17 Kasım 21. YÜZYIL [17]
Dr. Giray Fidan yıt altına almışlardır. Bu kaynaklar olmadan Türk tarihini araştırmak çok zordur. Özellikle Han Hanedanı tarihçisi Si Ma Qian in Shi Ji adlı eseri Türk tarihinin en eski devirlerine ışık tutmaktadır. Türk kelimesi de ilk kez Çin kaynaklarında Tu Jue olarak geçmektedir. Yazılı olarak Türk sözcüğünü ilk kez kullananlar yine Çinliler olmuştur. Tang döneminde sarayda Türkçe nin hakim dil olduğu ve Çin İmparatorlarının Türkçe konuştukları düşünülmektedir. Göktürkler ile komşu olan Tang hanedanının kuruluş aşamasında ve hanedanın yönetimde kaldığı dönem boyunca da birçok Türk kökenli kişinin askerliğin de dahil olduğu birçok alanda katkılarının olduğu bilinmektedir. 3 Tang döneminde yaşanan Talas Savaşı ise hem dünya tarihinin dönüm noktalarından biri hem de Türk-Çin ilişkilerinin en ilginç safhalarından birisi sayılmalıdır. Abbasiler ile Tang Çin i arasında geçen savaş sırasında, Türklerin Abbasilerin tarafında yer alması sonucu Tang Çin i yenilgiye uğramış ve Çin in bölgedeki etkisi 16. yüzyıla kadar sürecek olan uzun bir dönem boyunca sınırlanmıştır. Bu savaş, hem Türkler hem de Çinliler için geleceklerinin belirlendiği önemli dönüm noktalarından biri olmuştur. 4 İkili ilişkilerin Osmanlı dönemi ise çalışmaların azlığı nedeniyle tamamen bilinmemektedir. Ancak tarih kayıtlarına göre özellikle 16. Yüzyılda Osmanlı Türkiyesi ve Ming Çin i arasında sıkı ilişkiler bulunmaktadır. Bu ilişkilerin askeri yönü ağır basmaktadır. 5 3 Bülent Okay, Sui-Tang Hanedanları Döneminde Çin deki Orta Asya Kökenli Kişiler ve Çin Uygarlığına Katkıları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 1988 4 Bakınız: (Talas Savaşının Analizi), s. 47-49; Ayrıca Bakınız: (Talas Savaşı ve Tang Hanedanının Orta Asya Politikası), s. 56-65. 5 Giray Fidan, Çin Kaynaklarına Göre 16. Yüzyılda Osmanlı-Çin İlişkileri ve Çin de Osmanlı Ateşli Silahları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2010 [18] 21. YÜZYIL
Türk Silahl Kuvvetleri Çin Halk Kurtulufl Ordusu liflkileri İki Ülkenin Benzerlikleri ve 20. Yüzyılda İlişkiler Osmanlı ve Çin, 19. yüzyılın başından itibaren aynı kategoride yer alan ve aynı kaderi paylaşan iki imparatorluktur. Özellikle göçebe kökenli Mançuların yönetimde olduğu Qing hanedanı Osmanlılar ile büyük benzerliklere sahiptir. İki ülkenin yaşadıkları modernleşme ve Batılılaşma hareketleri de birbirine benzer özellikler göstermektedir. Mançuların egemenliğinde olan Çin, Batılı güçlerin hedefi haline gelmiştir. Batılılar Çin den tıpkı Osmanlı devletinden aldıkları Kapitülasyonlara benzer ayrıcalıklar elde etmişler, 1949 a kadar Çin in hem iç işlerinde hem de dış ilişkilerinde belirleyici bir güç haline gelmişlerdir. Osmanlı Devletinin yıkılışı ile Çin in Qing hanedanının yıkılışı da neredeyse aynı tarihe rastlamaktadır. Bu süreçte Çin de meydana gelen olaylar da Osmanlı ile büyük benzerlikler göstermektedir. Ancak Osmanlı Avrupa ya olan coğrafi yakınlığı nedeniyle gelişmelerden daha hızlı ve şiddetli şekilde etkilenmiş Türk Ordusu günümüzden 2200 y l önce günümüz Çin topraklar nda kurulmufltur. bu nedenle de gelişmelere ayak uydurması, Avrupa kültürünü de daha yakından tanıması nedeniyle daha hızlı olmuştur. Osmanlı Devleti ayrıca Çin için bir tür tampon bölge görevi de görmüştür. Güçlenen Batılı modern devletler, öncelikle coğrafi olarak en yakınlarında bulunan Osmanlı ile mücadeleye girişmişler ve güçlerinin büyük bir kısmını da Osmanlı ya bağlı Balkanlar, Orta Doğu, Kuzey Afrika gibi bölgelere yoğunlaştırmışlardır. Bu sırada ise Çin in de dahil olduğu Asya ya yeteri kadar yoğunlaşamamışlardır. Osmanlı toprakları ile meşgul olan Batılı güçlerin Çin i tam manasıyla tehdit eder hale gelmeleri de bu nedenle gecikmiştir. Çin, Batılıların Osmanlı ile büyük mücadeleye girişmesi sayesinde, 19. yüzyılın başından sonuna kadar süren bir altın yüzyıl kazanmıştır. Günümüzde de Çin in savunması için Türkiye çok önemli bir konumda bulunmaktadır. Çin Devleti, 19. yüzyılın bu gerçeğini görmüş olmalıdır. Bu nedenle Türkiye ye ve Türkiye ile yapılacak işbirliklerine büyük önem vermektedir. Soğuk Savaş ın henüz başladığı ve bütün dünyanın bloklara bölündüğü 60 lı yıllarda Çin ve Türkiye iki farklı bloktadır. Çin, 1960 darbesi öncesinde Türkiye de Anti-Emperyalist ve Anti- Amerikan olarak gördüğü öğrenci hareketlerine, Çin in çeşitli kentlerinde yapılan gösterilerle doğrudan olmasa da destek vermiştir. Söz konusu gösteriler, Halkın Günlüğü Gazetesinde 4 Mayıs 1960 da yayınlanmıştır. Gazetenin manşeti Amerikan Emperyalizmi Türkiye den Defol dur. 4 Mayıs 1960 tarihinde Pekin de Tian An Men Meydanı da dahil Çin in birçok büyük kentinde yapılan gösterilerin ardından gazetenin 5 Mayıs tarihli manşeti de Türkiye ile ilgilidir: Türk Halkının Haklı- Vatanseverlik Mücadelesini Bütün Gücümüzle Destekliyoruz. 6 Bu desteğin nedenlerinden biri dönemin hükümetinin Kore Savaşı na asker göndermesidir. Türk ve Çin Orduları aradan geçen bin yıldan fazla zaman sonra ilk kez tekrar Kore Savaşında karşı karşıya gelmişlerdir. 1982 de Cumhurbaşkanı Kenan Evren, bir Türk Cumhurbaşkanı nın Çin e yaptığı ilk resmi ziyareti sırasında Türkiye de hemen herkesin bildiği Çin ile ilgili tarihi sözünü söylemiştir. Dönemin Türk Cumhurbaşkanı nın dışa açılma ve liberalleşmeye yeni başlayan Çin i bir tehdit değil fırsat olarak görme gerekliliğini belirten sözleri şöyledir: Her Çinliye bir portakal satabilirsek zengin oluruz. 7 Bu sözlerin üzerinden otuz yıl gibi uzun bir zaman geçmiş, Çin birçok alanda büyük ilerlemeler kaydetmiş ancak Türkiye ne yazık ki henüz her Çinliye bir portakal satamamaktadır. Dahası Türkiye aleyhine büyük bir ticaret açığı bulunmaktadır. Her ne kadar ticari ilişkilerdeki dengesizlik sürse de siyasi ve askeri ilişkilerin derinleşmesi ile Türkiye nin aleyhine olan ticaret açığının dengelenmesi söz konusu olabilecektir. 1990 lı yıllarda ikili ilişkiler hız kazanmış, karşılıklı 6 Bakınız: Halkın Günlüğü Gazetesi, 4 ve 5 Mayıs 1960, s. 1. 7 (Çin Türk İlişkileri ve Türkiye nin Çin in Yükselişine Bakışı), 21. YÜZYIL [19]
Dr. Giray Fidan üst düzey ziyaretler gerçekleştirilmiştir. Çin Devlet Başkanı Jiang Ze Min Türkiye yi ziyaret etmiştir. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ve Başbakan Bülent Ecevit in gerçekleştirdikleri resmi ziyaretler sonrası 2000 li yıllardan itibaren Çin Halk Cumhuriyeti ile çok yönlü iyi ilişkiler kurulması, Bülent Ecevit in Başbakanı olduğu 57. Hükümet programına ilk kez girmiş, sonraki hükümet programlarında da Çin ile iyi ilişkiler kurulması hedefi devam ettirilmiştir. 8 Henüz başbakan olmadan önce Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı olarak Recep Tayyip Erdoğan, ardından 2005 yılında Dışişleri Bakanı ve 2009 yılında ise Cumhurbaşkanı olarak Abdullah Gül, Çin e resmi ziyaretler gerçekleştirmiştir. 2010 yılı, 2009 yılında Urumqi de yaşanan olayların ardından ilişkilerin normalleşmeye başladığı bir dönem olmuş ve Çin Başbakanı Wen Jia Bao nun Türkiye ye yaptığı resmi ziyaret gerçekleşmiştir. Çin Başbakanı nın ziyaretinin hemen arkasından Türkiye tarafı bakanlık düzeyinde Çin e birçok resmi ziyarette bulunmuştur. Anadolu Kartalı Tatbikatına Çin in Davet Edilmesi Sonrası Gelişmeler Çin medyasında çıkan haberlere göre Çin Hava Kuvvetleri ne bağlı sayıları belli olamayan Yi Er-76 kargo uçağı ve Rus Yapımı Su-27 ve Mig-29 lar, Konya da bulunan Anadolu Kartalı Eğitim Komutanlığı nda, Türk Hava Kuvvetleri ne bağlı F-4 ler ile ortak bir tatbikat gerçekleştirmiştir. Her ne kadar F-16 ların 1300 y l önce Talas tatbikata dâhil edilmediği bilgileri bulunsa da bazı kaynaklara Savafl nda Çin ordusunu göre F-16 lar da tatbikatta kullanılmıştır. 9 Ayrıca Çin medyasının yayınladığı haberlere göre Türkiye, Çin i söz konusu tatbikata davet etmiştir. 10 Tatbikatın medyada yer almasının he- yenilgiye u ratarak Çin i Do u Asya da men ardından ABD, konu ile ilgili Türk makamlarından bilgi s n rlayan Türk Ordusu istemiştir. Anadolu Kartalı Tatbikatı na Çin Hava Kuvvetleri nin davet edilmesi çok önemli bir dönüm noktası ve daha bugün Çin i Asya d fl na önce örneği olmayan bir gelişmedir. İlk kez bir NATO ülkesi, ç karan güç olmufltur. Çin ile ortak askeri tatbikat gerçekleştirmiştir. ABD tarafının bu ortak tatbikattan hiç hoşnut olmadığı da bir sır değildir. ABD, özellikle tatbikatta F-16 ların kullanılmamasını, bunun F-16 ların bazı teknik özelliklerinin Çin in eline geçmesi riskini taşıdığını düşünmektedir. Çin, bilindiği gibi bu tür yüksek teknoloji ürünleri ve askeri teknolojiler konusunda son derece kısıtlı imkanlara sahiptir. Çünkü AB ve ABD, Çin e yüksek teknoloji ürünü savaş uçakları ve bazı silahların satışını yapmamakta, bu konularda Çin e bir tür ambargo uygulamaktadır. Gerçekten de bu tür teknik bilgilerin Çin in eline geçmesi ABD açısından birçok sıkıntı doğurabilir. Bilindiği gibi Anadolu Kartalı Tatbikatı na geçen yıl İsrail in davet edilmemesi üzerine ABD de katılmaktan vazgeçmiştir. Bu gelişme nedeniyle Çin in tatbikata davet edilmesinin ardında Türkiye nin müttefiklerine vermek istediği bir mesaj olduğu düşünülmektedir. Diğer taraftan bu ortak tatbikatı izleyen günlerde, Türk ve Çin Kara Kuvvetleri nin de ortak bir tatbikat gerçekleştirdikleri basında yer almıştır. 11 Bu da askeri işbirliğinin müttefiklere bir uyarı değil iyi düşünülmüş ve planlanmış bir hamle olduğunu düşündüren bir işaret olarak görülebilir. Tatbikatlar, duygusal sayılabilecek bir misillemeden çok rasyonel düşünülerek alınmış bir dizi kararın uygulanmaya baş- 8 T.C. Başbakanlık Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü, 57. Hükümet Programı http://www.byegm.gov.tr/icerikdetay.aspx?id=105, 58. Hükümet Programı http://www.byegm.gov.tr/icerikdetay.aspx?id=101, 59. Hükümet Programı http://www.byegm.gov.tr/icerikdetay.aspx?id=24 9 http://www.asiasentinel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=2741&itemid=171 (Erişim 17 Kasım 10 http://news.xinhuanet.com/mil/2010-10/10/c_12642918.htm (Erişim 17 Kasım 11 Xin Hua Haber Ajansı haberine göre: http://mil.news.sina.com.cn/2010-11-08/1715618076.html (Erişim 18 Kasım [20] 21. YÜZYIL
Türk Silahl Kuvvetleri Çin Halk Kurtulufl Ordusu liflkileri landığı izlenimini vermektedir. Türkiye, bu sayede alternatif ittifaklara da açık olduğunu göstermekte ve her şart altında yanında olmak isteyecek müttefiklere sahip olabileceğini, bunun yanında çok yönlü bir politika izleyerek işbirliği imkan ve alternatiflerinin bulunduğunu ortaya koymaktadır. Diğer taraftan ABD, söz konusu tatbikata ve Türk-Çin askeri işbirliğine oldukça soğuk yaklaşmakta ve yakınlaşma ABD tarafından kaygıyla karşılanmaktadır. NATO nun ikinci büyük ordusu olan Türk Silahlı Kuvvetleri nin sahip olduğu birikim ve teknolojiyi ABD nin en büyük rakibi olarak görülen Çin gibi bir ülke ile paylaşma ihtimali ABD yi oldukça endişelendirmektedir. Özellikle tatbikatlar sırasında NATO ve ABD ye ait bazı taktik ve stratejilerin Çin ile paylaşılması konularında ABD oldukça hassastır. Çin medyasında tatbikat sırasında Çin in NA- TO nun savaş taktiklerini tanımaya çalıştığı yönünde haberler yer almıştır. 12 Tatbikatın ABD tarafından kamuoyuna açıklanmasının üzerinden çok geçmeden tatbikata katılmak için Çin den gelen savaş uçaklarının Türkiye ye İran üzerinden girdiklerinin ve İran da yakıt ikmali yaptıklarının ortaya çıkması ile tatbikat bir başka açıdan da oldukça ilginç hale gelmiştir. İran üzerinden Türkiye ye gelen uçaklar, tek başına Çin ile bir tatbikat yapılmasından başka endişelere de neden olmuştur. ABD nin son dönemde en çok üzerinde durduğu ve ulusal güvenliğine en büyük tehditlerden biri saydığı İran ın, son yıllardaki gelişmesi ve askeri alandaki ilerlemeleri ile en güçlü rakibi durumunda olan Çin in ve uzun yıllardır en sadık ve önemli müttefiki olan Türkiye nin bulunduğu yeni bir durum ortaya çıkmıştır. Türkiye, son dönemde yapılan tatbikatlar dışında da Çin ile askeri alanda işbirlikleri yapmakta ve Çin den bazı askeri ekipmanlar satın almaktadır. Çin den örneğin Wei Shi-1 adı verilen füze taşıyıcılar, top ve personel taşıyıcısı satın alınmıştır. 13 2010 Eylül-Ekim ayları arasında yapılan Anadolu Kartalı Tatbikatı na Çin in davet edilmesi çok önemli bir gelişmedir. Çin tarihinde coğrafi anlamda bundan daha uzakta bir askeri tatbikata katıldığı hiçbir örnek yoktur. Türkiye, Çin Hava Kuvvetleri ne ait uçakları Türkiye ye çağırarak Çin Ordusu nun Tang Hanedanı ndan sonra ilk kez dünyaya açılmasını sağlamıştır. 15. yüzyıl Ming döneminde Çin den yola çıkarak Yemen e kadar gelen Zheng He bile bu kadar uzak bir noktaya ulaşamamıştır. Tatbikat, bir başka yönüyle de çok ilginç tarihsel bir gelişmedir. 1300 yıl önce Arap ordularıyla işbirliği yaparak Talas Savaşı nda Tang Çin inin ordusunu yenilgiye uğratan ve Çin in 12 Nan Fang Bao Ye Wang: http://nf.nfdaily.cn/nfzm/content/2010-10/22/content_16935419.htm (Erişim 20 Kasım 13 Jun Shi Wang: http://junshi.xilu.com/2009/0428/news_1375_320383.htm, (Erişim 20 Kasım 21. YÜZYIL [21]
Dr. Giray Fidan yayılmasını durduran Türk Ordusu, bugün Çin Ordusu yla gerçekleştirdiği ortak tatbikatla belki de yine tarihin seyrini değiştirecek bir hamle yapmaktadır. Sonuç: Türklerin, Çin e dışarıdan değil Çin in kendini inşası sürecinde en önemli katkıları yapmış olan bir millet gibi bakması gerekmektedir. Çin ordusu tarih boyunca Atlı Göçebeler ve Türklerden ordularının yapısı, silah, asker eğitimi ve kıyafetleri başta olmak üzere birçok alanda yararlanmıştır. Günümüz Çin kültürüne Türk kültürünün katkıları da gözardı edilemez. Çin ve Çin Ordusu tarih boyunca Türklerden hem yönetim alanında hem teknoloji alanında hem de operasyonel alanda faydalanmıştır. Bu işbirliğinin derinliği ve kapsamı, tarih kaynaklarının çoğunun Çince olması nedeniyle henüz Türk kamuoyu nezdinde gün ışığına çıkarılamamış ya da gerekli önem verilememiş ve Çin konusunda Türklere ve Türkiye ye has bir bakış açısı oluşturulamamıştır. Türkiye nin gelecekte önemli müttefiklerinden biri haline gelmeye aday olan Çin konusunda yeni bir algı ortaya koymak, Çin konusunu tarihten gelen yönleriyle yeniden değerlendirmek zorundayız. Atatürk, 1934 yılında dönemin Çin ini yöneten Guo Min Çin in yükselifli büyük Dang ın (Milliyetçi Parti, günümüzde Tayvan da bulunmaktadır) lideri olan Jiang Jie Shi (Çan Kay Şek) ile kurduğu iliş- güçleri tedirgin ki sayesinde iki ülkenin ilişkilerini normalleştirmiştir 14 Bu etmektedir. Ancak ilişkinin en önemli kanıtı Anıtkabir de bulunmaktadır. Üzerinde Jiang Jie Shi ın kendi el yazısıyla yazdığı bir hitap ve imza- Türkiye son y llarda Çin ile gelifltirdi i gerek sı da bulunan bir fotoğraf halen Anıtkabir in müze kısmında sivil gerekse askeri sergilenmektedir. Atatürk, Avrupa nın ilk Çin Bilimi (Sinoloji) bölümlerinden birinin kurulmasını bizzat emir vererek sağlamıştır. 2. Dünya Savaşı nın yaklaştığı günlerde dünyada ne- iliflkileriyle Çin i bir tehdit olarak de il redeyse hiçbir etkisi olmayan Çin i konu alan Sinoloji nin aksine iflbirli i Atatürk tarafından neden kurulduğu yeniden düşünmeye değer bir sorudur. Dönemin zorlukları herkes tarafından bilin- yapabilece i bir güç olarak gördü ünü mektedir. 1930 ların fakir ve savaş tehtidiyle karşı karşıya bulunan genç Türkiye Cumhuriyeti, Almanya dan büyük paralar aç kça ortaya ödeyerek ve geniş imkanlar sağlayarak dünyanın en ünlü ve koymufltur. Gittikçe önde gelen Sinoloğu Wolfram Eberhard ı Ankara ya getirmiş daha çok çevrelenen ve ve yıllarca eserlerini Türkçe vermesini sağlamış, Türkiye nin tehdit olarak görülen Çin algısını ve politikasını oluşturması için kısıtlı imkanlarını seferber etmiştir. Çin in geleceğinin belirsiz olduğu ve iç savaşın içinde bulunduğu 1930-1940 yılları arasında Atatürk Si- Çin için Türkiye gelecekte önemli bir noloji bölümünü bir öngörü ile kurmuştur. Tarihten gelen ilişkilerimizin bulunduğu Çin in gelecekte önemli bir güç olabi- müttefik haline gelebilir. leceğini Atatürk henüz 1930 larda fark etmiş olmalıdır. İnanması güç olabilir ancak Wolfram Eberhard ın Türkçe yazdığı Çin Tarihi kitabı ilerleyen yıllarda İngilizce ye çevrilerek yeniden yayınlanmıştır. Bu eser Çin Tarihi üzerine yazılmış en iyi eserlerden biri sayılmaktadır. Günümüzde Çin ile ilgili kitap ve kaynakların büyük çoğunluğu İngilizce başta olmak üzere Batı dillerinden çevirilmektedir ve bunların da birçoğunun çevirileri oldukça kötüdür. Türkiye 1930 lardaki kısıtlı imkânlarına rağmen Çin konusunda Avrupa ve dünyada en önemli adımlardan birini atmış bir ülkedir. Ancak ne yazık ki 1930 larda başlatılan çalışmalara ilerleyen yıl- 14 (Çin Türk İlişkileri ve Türkiye nin Çin in Yükselişine Bakışı), [22] 21. YÜZYIL
Türk Silahl Kuvvetleri Çin Halk Kurtulufl Ordusu liflkileri larda gereken önem verilmemiş, ülkemiz Çin çalışmaları konusunda geri kalmıştır. Yetişen öğrencilerin büyük çoğunluğu Çin ile ilgili araştırmalar yapmak yerine ticaret ve diğer alanlarda çalışmayı seçmiş ve zaten oldukça meşakkatli ve tahsili uzun yıllar süren Çin Bilimi (Sinoloji) yeteri kadar varlık gösterememiştir. Çin Bilimi alanındaki akademisyen ve araştırmacıların motivasyon eksikliği ve eleman yetersizlikleri nedeniyle Türkiye iyi başladığı bu alanda dünyanın tersine oldukça geride kalmıştır. Dünyanın önde gelen ülkeleri ise Çin Bilimi konusuna özel bir önem vermekte, her geçen gün sayıları artan Çin araştırma merkezleri kurmakta, Çin de yapılan alan araştırmalarını desteklemekte hatta Çin tarihi ve kültürünü eyalet ve şehir düzeyinde araştıran akademik yayınlar yapmaktadırlar. Türkiye de 21. yüzyılda Çin Bilimi konusunda akademisyen ve uzmanlar yetiştirmeli ve kendine has yeni bir bakış açısı ortaya koymalıdır. Sadece iş adamlarımızın ticaret yapması ilişkiler için yeterli değildir. İlişkilerin üst yapısı ve teorisi mutlaka derin araştırmalar yapılarak ve iki ülkenin tarihsel bağları da yeniden düşünülerek tekrar ele alınmalıdır. Bir Türk Sinolojisi bakış açısının geliştirilmesi, Çin ile olan ilişkilerimizden azami fayda elde edebilir konuma gelmemize büyük katkı sağlayacak, siyasi, askeri ve ticari ilişkilerimize derinlik sağlayacaktır. 21. yüzyılda Türk-Çin işbirliği tarihi bir seçenek haline gelebilir. İkili ilişkiler özellikle Urumqi olaylarından sonra çok gerilmiş hatta uzun süre onarılamayacak hale geldiği düşünülmeye başlanmıştır. Ancak büyük bir şaşkınlıkla izlendiği gibi bu olayların ve ilişkilerin gerilmesinin üzerinden henüz bir yıl geçmeden ikili ilişkiler eskisinden de iyi bir noktaya gelmiş bulunmaktadır. Bu, iki ülkenin birbirleri ile çok iyi iletişim kurabildiğini ve gelecek için çok önemli işbirliği alanlarının ve ortak çıkarların bulunduğunu gösteren en önemli işarettir. Tarihte Batılılarca uzun dönemler tehdit altında tutulan ve öteki sayılan kadim iki güç işbirliği yapabilir ve dünyanın yeni dönemde göreceği en önemli ittifaklardan birini hayata geçirebilirler. 21. YÜZYIL 21. YÜZYIL [23]