II. İNCELEME ALANININ TANITILMASI VE ÇALIŞMA YÖNTEMLERİ II.1. Mekansal Bilgiler Coğrafi Konum

I. AMAÇ ve KAPSAM JMS Jeoloji Mühendislik Sondaj Taah. Tic. Ve San. Ltd. Şti. tarafından hazırlanan Kırşehir İli, Kaman İlçesi Savcılı Kurutlu Toplukonut sahasında, T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı nca projelendirilecek konut ve sosyal tesislerin mühendislik jeolojisi çalışmaları bu raporun amacını oluşturur. İncelenen saha Kaman ilçesinin güneyinde, Savcılı Beldesine bağlı olup, Hirfanlı Barajının sağ sahil eteklerinde bulunur. Söz konusu sahanın temel zemini ve yeraltı suyu durumu ile jeolojik yapısının belirlenmesi için bilinmesi gerekli jeoteknik parametrelerin belirlenmesi amacıyla bu çalışma gerçekleştirilmiştir. Bu rapor T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı adına yapılmış olup, yapılan tüm arazi temel araştırma sondajları ve laboratuvar değerlendirme ve sonuçlarına göre 810 nolu kadastral parsele ait mevzi yerleşim planı hazırlanacaktır. II. İNCELEME ALANININ TANITILMASI VE ÇALIŞMA YÖNTEMLERİ II.1. Mekansal Bilgiler Coğrafi Konum Toplu konut sahasının topoğrafyası engebelidir. Yaklaşık kuzey güney istikametinde drenaj dereleriyle kesilmiştir. İnceleme alanında topoğrafik eğimler daha çok % 10 20 aralığındadır. Ancak, daha derin yarılan dere yamaçlarında eğim değerlerinin %20 30 aralığına ve %30 dan büyük eğimlere ulaştığı görülür. Sırt kesimlerinde ve dere tabanlarında lokal olarak eğimim %0 10 aralığında olduğu bölgeler de mevcuttur. Sahanın eğimi kuzeyden güneye doğrudur (Bkz. Ek-1). İnceleme alanının eğimli olması nedeniyle yağış suları kolaylıkla drene olabilmektedir. Etüt edilen saha İç Anadolu Bölgesinde Kırşehir ili, Kaman ilçesinin güneyinde Hirfanlı Barajının sağ sahil eteklerinde bulunur. Kaman ilçesine 18.5 km uzaklıkta yer alır. Toplu konut sahasına ulaşım, Savcılı ya kadar 15,6 km asfalt kaplama yolla 2900 m.si ise ham yolla yapılmaktadır. Mevcut ham yolun iyileştirilmesi gereklidir. Kaman ilçesinin Ankara ya uzaklığı 131 km, Kırşehir il merkezine olan uzaklığı ise 53 km.dir ( Bkz. Şekil II.1 ). Proje sahası 33 0-34 0 kuzey enlemleri ile 39 0-40 0 doğu boylamları arasında bulunmaktadır. Hirfanlı Barajı sahanın GB KD doğrultusunda uzanmakta olup, ayrıca kuzeyde Savcılımeryemkaşı Köyü ile Yeniköy, doğuda Savcılıkışla Köyü ile sınırlanmaktadır. II.2. İklim ve Bitki Örtüsü Rapora konu olan saha ve bölge, iklim ve bitki örtüsü açısından İç Anadolu ana iklim kuşağının tipik özellikleri hakimdir. Kışları kar yağışlı, soğuk ve sert, yazları ise kurak ve sıcaktır. En fazla yağmur ilkbaharda görülür. Hirfanlı Baraj Gölü ve kasabanın bakısının güneye yamaç olması iklimini olumlu yönde etkilemektedir. Kaman ilçesine göre kışın daha yumuşak olduğu gözlenmektedir. 1

Çalışma Alanı Şekil II.1: Yerbulduru Haritası 2

İkliminde genel olarak tipik karasal iklim hakim olmasına rağmen yukarıda sayılan sebepler iklime önemli etkilerde bulunmaktadır. Yaz-kış sıcaklık farklılıkları barizdir. Bölgede orman yoktur ve kara ikliminin tümüyle yaşanması sebebiyle yöre bitki örtüsü bakımından çıplaktır. Ancak köylerinin orman dışı arazilerden oluştuğu bölgede; kavak, söğüt ve diğer meyve ağaçları sadece yaz aylarında yörenin yeşillik görünümünü sağlamakla yetinirler. Yörede karasal iklimin hakim olması sebebiyle hakim bitki örtüsü yazın yeşeren, sonbaharda solan bozkır (step) dır. Ancak iklimin ılıman olduğu yıllarda yaz ve kış aylarında sera sebzeciliği yapılmaktadır. II.3. Sosyo Ekonomik Bilgiler Yöre halkının en önemli geçim kaynağı ziraat olmakla birlikte, yurt dışında çalışan aileler de vardır. Ayrıca geçimini nakliyatçılık ve pazarcılıkla sağlayan ailelerde vardır. Ziraate bağlı olarak halk yetiştirdiği ürününü il ve ilçe pazarlarına götürerek satarlar. Hirfanlı Baraj Gölü nde balıkçılık yapan aileler de bulunur. Önceki yıllara nazaran geçim kaynakları az olduğundan halkın bir kesimi Kırşehir ve Kaman a, özellikle de Ankara ya göç edip geçim yollarını buralarda aramışlardır. 1989 yılında yapılan sulama göletiyle birlikte bilinçli tarım yaygınlaşmış, bu da halkın ekonomik yönden bir nebze de olsa güçlenmesini sağlamıştır. Kasaba halkının ortalama olarak ekonomik düzeyi çevredeki yerleşim yerlerine oranla yüksek olmakla birlikte bazı kesimleri yoksulluk sınırı ve bunun altında bulunmaktadır. Çevrede içme suyu, elektrik ve haberleşme hizmetlerinden yararlanamayan köy veya yerleşim birimi bulunmamaktadır. II.3.1. Nüfus Savcılı kasabanın son yapılan 200 nüfus sayımına göre nüfusu 2386 olarak tespit edilmiştir. Hane sayısı 430 dur. 100 ü aşkın hane reisi yurt dışında çalışmaktadır. Nüfusun % 80 i kendi işinde çalışmaktadır. Aşağı yukarı her ailenin kendine ait bağı bahçesinin olması bu durumun önemli bir göstergesidir. Kasaba nüfusu önceki yıllarda çok göç vermesine rağmen, son yıllarda bu durum bir nebze de olsa tersine dönmüştür. Bunda en etkili olan şey ise sulama göletinin yapılmış olmasıdır. Dışarıya yapılan göçlerin önemli bir bölümü başta Ankara olmak üzere Kırşehir ve Kaman a doğrudur. II.3.2. Kültür Kasabada okur-yazar oranı % 98 dir. Okur-yazar olmayanların çoğunu yaşlı kadınlar oluşturmaktadır. Bu okuma oranında ortaöğretim düzeyinde olanlar çoğunluktadır. Yüksek okul okuyanların oranı ise son derece düşüktür. İlkokulun ilk açılış tarihi 1923 olmakla birlikte, kasabada 1971 yılından beri ortaokul binası hizmet vermektedir. Eski okul binasının yıkılması üzerine 1985 yılında yeni bina yapılmış ancak bu binada da bazı hasarların oluşması sebebiyle bu binaya ilaveten ek bina 1997 yılında inşa edilmiştir. İlköğretimin 8 yıla çıkması sonucu kasaba çevresindeki köylerde bulunan ilkokullar kapatılmış, öğrenciler de buraya, yani 3

kasaba merkezine taşınmıştır. 11 tane köyde bulunan öğrenciler bugün kasaba merkezindeki okulda eğitim görmektedirler. Okulda köyden taşımalı olarak gelen öğrencilere öğle aralarında kuru gıda türünde yiyecek verilmektedir. Kasabadaki okulda bugün 320 ye yakın öğrenci eğitim görmektedir. II.3.3. Sağlık Kasabada bir sağlık ocağı bulunmaktadır. Sağlık Ocağında 1 doktor, 1 sağlık memuru, 1 ebe ve 1 tane de ambulans şoförü bulunmaktadır. Sağlık ocağı kasabanın genel ve özel sağlığıyla ilgilenmektedir. Ayrıca Çarşamba günleri de kasabanın doğusunda bulunan Toklumen Kasabası na da hizmet verilmektedir. Gerekli aşılar düzenli olarak yapılmaktadır. Hamile bayan ve yeni doğmuş bebeklerle de ilgilenilmektedir. Ayrıca kasaba dışında da bir adet sıcak su kaynağı bulunmaktadır. Ancak burası genellikle çamaşırhane olarak kullanılmaktadır. II.3.4. Ulaşım Etüt edilen saha Kaman ilçesinin güneyinde Hirfanlı Barajının sağ sahil eteklerinde bulunur. Kaman ilçesine 18.5 km uzaklıkta yer alır. Toplu konut sahasına ulaşım, Savcılı ya kadar 15,6 km asfalt kaplama yolla 2900 m si ise ham yolla yapılmaktadır. Mevcut ham yolun iyileştirilmesi gereklidir. Kaman ilçesinin Ankara ya uzaklığı 131 km, Kırşehir il merkezine olan uzaklığı ise 53 km dir ( Bkz. Şekil II.1 ). II.3.5. Haberleşme Yörede haberleşme hizmetlerinden yaralanamayan köy veya yerleşim birimi bulunmamaktadır. II.3.6. Ekonomik Durum Kasaba halkının ortalama olarak ekonomik düzeyi çevredeki yerleşim yerlerine oranla yüksek olmakla birlikte bazı kesimleri yoksulluk sınırı ve bunun altında bulunmaktadır. II.3.7. Tarım Kasaba, tarıma çok elverişlidir. Buna bağlı olarak da halkının % 70 i geçimini tarımla sağlamaktadır. Tarıma elverişli arazi yaklaşık 30000 dönüm kadardır. 1990 yılına kadar kuru tarım yapılmışsa da bu yılda yapılan sulama göletiyle birlikte sulu tarıma ağırlık verilmiştir. Kuru tarım olarak tahıl tercih edilmektedir. Kasaba halkında 25 30 civarında traktör bulunmaktadır. Yetiştirilen ürünler ilçe merkezindeki TMO ile özel sektördeki tüccarlara verilmektedir. İl içinde en erken tahıl kasaba merkezinde yetiştirilmektedir. Sulama göleti yapıldıktan sonra tarım daha bilinçli kontrollü olarak yapılmaya başlanmıştır. Kasabada aşağı yukarı bütün sebzeleri yetiştirmek mümkündür. Kasaba genelinde karasal iklim hüküm sürüyor gibi görünse de, etrafındaki su kaynaklarından dolayı kışları Ilıman Akdeniz İklimi yer yer etkisini göstermektedir. Sebze yetiştiriciliğinde bulunan aileler yetiştirdikleri ürünü ilçe merkezindeki pazarda yetiştirmektedir. 4

Kasabada seracılık da yapılmaktadır. Kasaba genelinde 20 25 civarında sera bulunmaktadır. Buralarda yetiştirilen ürünler de il ve ilçe merkezindeki pazarlarda satışa sunulmaktadır. Kasabada meyvecilik de önemli bir gelişme göstermiştir. Son dönemlerde mühendisler gözetiminde asma türü bağlarda bir artış gözlenmiştir. Kasabada cevizin ayrı bir yeri bulunur. İlçede sergilenen cevizin %70 ine yakınını kasaba halkının yetiştirdiği cevizler oluşturur. Bazı aileler de hayvancılıkla meşgul olmaktadır. Hirfanlı Baraj gölünde elde edilen balık çeşitlerinden Sazan, Levrek, Yayın, Kadife, Mercan ve Gümüş Aterina balık çeşitleri yanı sıra Kerevit ile de yurtdışı pazarında ismini ve kalitesini ispat etmiştir. Yayın balığında ise Dünyada en büyük Yayın balığına burada (150 200 Kg.) rastlanmaktadır. Ayrıca Pompaj sistemi Kasabamızın proje aşamasında olan proje hazırlık çalışmasının % 100 lük kesimi tamamlanmış olup, 2006 yatırım programına alınacaktır. Projenin faaliyete geçmesi ile otuz bin dönüm arazi sulu tarıma kazandırılacak, on beş bin nüfusu besleyeceği gibi Kırşehir in çevre illerine de üretim yönünde katkısı olacaktır. İşsizliği sıfıra indirecek,16 km uzaklıkta bulunan ilçemiz Kaman ında kalkınmasına, işsizinin azalmasına büyük katkı sağlayacaktır. II.3.8. Hayvancılık Bazı aileler de hayvancılıkla meşgul olmaktadır. Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık çok gelişmiş değildir. Hirfanlı Baraj gölünde elde edilen balık çeşitlerinden Sazan, Levrek, Yayın, Kadife, Mercan ve Gümüş Aterina balık çeşitleri yanı sıra Kerevit ile de yurtdışı pazarında ismini ve kalitesini ispat etmiştir. Yayın balığında ise Dünyada en büyük Yayın balığına burada (150 200 Kg.) rastlanmaktadır. II.3.9. Turizm Bölgede turizm gelişmiş değildir. Yaz aylarında Hirfanlı baraj gölü nedeniyle günü birlik piknik amaçlı seyahatlar yapılmaktadır. II.3.10. Ticaret Savcılı kasabasında son yıllarda ticaret gelişme göstermiştir. Kasaba halkının % 30 40 ı yetiştirdiği ürünü il ve ilçe pazarlarında satışa sunmaktadır. Nakliyecilik yaygın hale gelmiştir. Kasaba merkezinde oturup ilçe merkezinde esnaflık yapan birçok aile bulunmaktadır. Kasabada 3 bakkal, 3 lokanta (birisi sahil kenarında), 1 berber, 3 kahvehane, 1 un değirmeni, 1 fırın, 2 petrol istasyonu, 1 demir doğrama atölyesi bulunmaktadır. Son yıllarda kasaba etrafında bulunan kayalar iki şirket tarafından çıkarılarak mermer olarak işlenmektedir. Ankara yeni terminali ve metrosu bu taşlarla döşenmiştir. II.4. Arazi, Laboratuar, Büro Çalışma Yöntemleri ve Ekipmanları Firmamız JMS Jeoloji Mühendislik Sondaj Taahhüt Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. tarafından gerçekleştirilen etütlerde 2 adet kamyona monte edilmiş temel araştırma sondaj makinesi (rotary) ve ekipmanı kullanılmıştır. Etütlerde 1 adet tecrübeli jeoloji mühendisi, 2 sondör, 4 sondaj işçisi görev almıştır. 5

Sondajların gerçekleştirilmesinde BW, AW tijler ile NWG, NWM karotiyerler kullanılmıştır. Proje alanı içinde yapılacak yolların projelendirilmesinde kullanılacak, örtü zeminin mühendislik parametrelerinin belirlenmesine yönelik olarak torba numuneler alınmıştır. İnceleme alanında 22 adet toplam derinliği 300 m olan temel araştırma sondajları, 8 adet rezistivite (DES) ile 4 adet sismik refraksiyon etütleri yapılmıştır. Saha çalışmalarına ilave olarak; sondaj kuyularından alınan örselenmiş ve örselenmemiş numuneler üzerinde laboratuar deneyleri yapılmıştır. Sondaj kuyularının açımı, numune alımı ve yerinde deneylerin uygulanması sırasında TS 1901 standartları, laboratuar deneylerinin yapılması sırasında TS 1900 standartlarına ve zemin sınıflandırmasında ise TS 1500 standartlarına uyulmuştur. Çizelge II.1: Proje sahasında açılan sondajlar ve yapılan deneyler Kuyu No Yeri (Sahanın) Derinlik (m) Yerinde Deneyler SK-1 Kuzeybatı köşesi (Kumlu Kil, Kiltaşı) 20.00 SPT SK-2 Güneybatı köşesi (Kumlu Kil, Kiltaşı) 20,00 SPT SK-3 Güneyi (Siltli Kil, Kiltaşı-Silttaşı Ardalanması) 20,00 SPT SK-4 Güneyi (Siltli Kil, Kumtaşı) 20,00 SPT SK-5 Güneydoğu köşesi (Siltli Kil, Kumtaşı,-Kiltaşısilttaşı Ardalanması) 20,00 SPT SK-6 Doğusu (Kumlu Kil, Silttaşı) 20,00 SPT SK-7 Kuzeydoğu köşesi (Silt-Kum Karışımı, Gnays) 20,00 SPT SK-8 Kuzeyi (Mermer, Şist) 20,00 SPT SK-9 Kuzeyi (Şist) 10,00 SPT SK-10 Kuzeybatısı (Kil-Silt-Kum-Çakıl Karışımı, Şist) 10,00 SPT SK-11 Batısı (Siltli Kil, Silttaşı- Kumtaşı) 10,00 SPT SK-12 Batısı (Siltli Kil, Kiltaşı-Silttaşı) 10,00 SPT SK-13 Batısı (Kil-Silt-Çakıl, Kiltaşı-Silttaşı-Çakıltaşı) 10,00 SPT SK-14 Orta kesimi (Siltli Kil, Kiltaşı-Silttaşı-Kireçtaşı) 10,00 SPT SK-15 Orta kesimi (Siltli Kil, Silttaşı-Kumtaşı-Kireçtaşı) 10,00 SPT SK-16 Orta kesimi (Silt-kil-Çakıl, Kil-Kiltaşı) 10,00 SPT SK-17 Orta kesimi (Siltli Kil-Çakıl, Kiltaşı) 10,00 SPT SK-18 Orta kesimi (Siltli Kil, Silttaşı-Kumtaşı-Kireçtaşı) 10,00 SPT SK-19 Orta kesimi (Kumlu Kil, Kiltaşı-Silttaşı-Killi Kireçtaşı) 10,00 SPT SK-20 Orta kesimi (Siltli Kil, Silttaşı-Kiltaşı-Kumtaşı, Kiltaşı) 10,00 SPT SK-21 Güneydoğusu (Siltli kil, Kumtaşı-Çakıltaşı) 10,00 SPT SK-22 Kuzeydoğusu (Siltli kil, Mermer) 10,00 SPT TOPLAM 300,00 6

III. İNCELEME ALANININ MEVCUT PLAN, YAPILAŞMA DURUMU VE DİĞER ÇALIŞMALAR III.1. Tüm Ölçeklerde Mevcut Plan Durumu ve Mevcut Yapılaşma Toplu Konut İdaresi tarafından yapılacak konutlar ve sosyal tesislere ait proje sahasında imar planı bulunmamaktadır. Sahanın kuzey kesimlerinde yapılaşmalar çok seyrek olup, genellikle bağ ve bahçe evleri şeklindedir. III.2. Mevcut Plana Esas Yerbilimsel Etütler, Sakıncalı Alanlar Afete Maruz Bölgeler Proje sahasında tesisleri etkileyecek sakıncalı alanlar ve Afete Maruz Bölgeler bulunmaz. III.3. Taşkın Sahaları, Sit Alanları, Koruma Bölgeleri vb. Proje sahası, yukardaki bölümlerde de bahsedildiği üzere Hirfanlı baraj gölünün sağ sahil yamacında bulunur. Sahanın eğimi baraj gölüne doğru olup, saha içinden geçen veya etkisi altında olan vadi ve/veya dere bulunmaz. Bu nedenle taşkın riski yoktur. Proje sahası içinde veya yakın civarında sit alanı veya koruma altına alınmış bölgeler bulunmaz. III.4. Değişik Amaçlı Etütler ve Verileri Proje sahasında değişik amaçlı yapılmış etütlere rastlanmamıştır. IV. MORFOLOJİ İnceleme alanı ve yakın civar sınırları içerisinde önemli yükseklikte bir dağ bulunmaz. Kasabanın kuzey bölümü diğer konumlarına göre yüksek bir pozisyonda olup yayla tipini andırır. Kuzeyden güneye doğru gidildikçe Hirfanlı Baraj Gölü ne doğru bir alçalma görülür. Göl sonrası Ankara sınırları içinde yer alan ve tam kasabanın karşısına düşen Karasenir sıra tepeleri ile çevrilidir. Söz konusu rapora konu olan saha ve yakın civarı Hirfanlı baraj gölüne doğru eğimli olup, çimentosuz veya zayıf çimentolu jeolojik birimler atmosferik koşullar karşısında daha hızlı ayrışmaya maruz kaldıklarından küçük drenaj dereleri veya yırtıklar sahaya engebeli görünüm kazandırmıştır. Saha yaklaşık kuzey güney istikametinde drenaj dereleriyle kesilmiştir. İnceleme alanında topografik eğimler daha çok % 10 20 aralığındadır. Sahanın eğimi kuzeyden güneye doğrudur (Bkz. Ek-1). İnceleme alanının eğimli olması nedeniyle yağış suları kolaylıkla drene olabilmektedir. Proje alanının denizden yüksekliği 850 900 m ararsında değişir. V. JEOLOJİ V.1. Genel Jeoloji Bölgesel anlamda Kaman ve civarında yüzeyleyen birimlerin genel jeolojik özellikleri 1:100 000 ölçekli Türkiye Jeoloji Haritası, Kırşehir-G17 Paftası (MTA, 1990) dan özetlemek suretiyle aşağıda verilmiştir. İnceleme alanı ve civarında 7

Tersiyer yaşlı sedimanter çökeller, Üst Kretase yaşlı magmatik kayaçlar ve Paleozoyik yaşlı metamorfik kayaçlar (Kırşehir masifi) yüzeyler. Bölgenin genel jeoloji haritası Şekil V.1 de, stratigrafik sütün kesiti ise Şekil-V.2 de verilmiştir. Proje Sahası Şekil V.1: Genel Jeoloji Haritası V.2. Stratigrafi V.2.1. Sedimanter Birimler İnceleme alanında, sedimanter kayaçlardan Tersiyer yaşlı Kızılırmak Formasyonu (Tk), Kızılırmak Formasyonu nun üyesi Kozaklı Kireçtaşı Üyesi (Tkk) ve yanı sıra Kuvarterner yaşlı Alüvyon (Qa) mostra vermektedir. 8

Şekil V.2: Stratigrafik Sütun kesit 9

V.2.1.1 Kızılırmak Formasyonu (Tk) Çok geniş bir kesimde yüzeyleyen kırmızı kahve renkli, katmansız, bloklu, kumlu, köşeli az köşeli taneli gevşek karasal çökellerdir. Formasyon tüf, jips anhidrit, killi kireçtaşı, çakıltaşı kumtaşı bant ve mercekler içerir. Üst Miyosen öncesi temel üzerinde uyumsuzlukla yer alır. Yatay konumlu birimin kalınlığı 5 100 m arasında değişmektedir. V.2.1.1.1 Kozaklı Kireçtaşı Üyesi (Tkk) Kızılırmak Formasyonu içinde yatay konumlu bant ve mercekler şeklinde yüzeyleyen, beyaz bej renkli, masif kırıntılı, boşluklu killi kireçtaşı düzeylerini içermektedir. Kalınlıkları 1 1.5 metredir. V.2.1.2 Alüvyon (Qa) Vadi ve akarsu yataklarında, ova ve düzlüklerde çakıl, kum, kil depolanmaları en genç oluşumlardır. Yüksek eğimli yamaç önlerinde gelişen yamaç molozları ile Kızılırmak vadisinin her iki yanında asılı kalan taraçalar bölgenin diğer genç çökelleridir. V.2.2 Magmatik Kayaçlar İnceleme alanında magmatik kayaçlardan Üst Kretase yaşlı Çiçekdağ Formasyonu (Kç), Baranadağ Granodiyoridi (Kb), Karahıdır Volkanit Üyesi (Kbk) ve Buzlukdağ Siyenitoyidi (Kbu) yer almaktadır. V.2.2.1 Çiçekdağ Formasyonu Kaman güneybatısında yüzeyleyen çoğunlukla açık koyu yeşil, nadiren değişik renkli; mikrogabro diyabaz, bazalt spilitik bazalt, spilit, bazik tüf lav ve kalınlığı 5 metreyi geçmeyen radyolarit çört ve pelajik çamurtaşı kireçtaşı bant ve merceklerinden oluşan volkanosedimanter topluluğundan oluşmaktadır. Çoğu düzenli yapıda gözlenen birim yer yer alttan ve üstten eksiklidir. Fe ve Mn oluşumları içerir. Serpantin ve bloklaşma görülmez. Denizel okyanusal ortamda gelişmiştir. Metamorfitleri tektonik olarak üzerleyen birim Kampaniyen Maestrihtiyen yaşlı intrüziflerce kesilir. Üst Maestrihtiyen Kuvarterner tarafından örtülür. V.2.2.2 Baranadağ Granitoyidi (Kb) Çalışma alanının güneydoğusunda baskın olarak yüzeyleyen Granit Granitporfir Riyolit, Granodiyorit Granodiyoritporfir Riyodasit, Kuvarsmonzonit kuvarmonzonitporfir Kuvarslı latit, Kuvarsdiyorit Kuvarsdiyoritporfir Dasit ten oluşan kayaç grubundan meydana gelmektedir. V.2.2.3 Karahıdır Volkanit Üyesi (Kbk) Kortundağ ve Çiftlikmehmetağa da yüzeylenen, Baranadağ Ganitoyidinin kenar zonlarında gelişen riyolit, riyodasit, dasit ve latit bileşimli damar ve yüzey kayaçlarından meydana gelmektedir. 10

V.2.2.4 Buzlukdağ Siyenitoyidi(Kbu) Bayındır Hamitköy arasında yüzeylenen Siyenit Mikrosiyenit Trakit, Kuvarssiyenit Kuvarsmikrosiyenit Kuvarstrakit, Alkalisiyenit, Nefelinlisiyenit Nefelinlimikrosiyenit Nefelinli, lösitli, psödolösitli fonolit ten oluşan alkalen kalkalkalen bileşimli silisce doygun olmayan intrüzif kayaçlardan oluşmaktadır. V.2.3. Metamorfik Kayaçlar Çalışılan alanda Paleozoyik yaşlı Kalkanlıdağ (Pzk), Kervansaraydağ (Pzke), Bozçaldağ (Pzb) ve Hacıselimli Formasyonları (Pzh) mostra vermektedir. Tüm bu formasyonlar Kırşehir masifi içinde yer alırlar. V.2.3.1 Kalkanlıdağ Formasyonu (Pzk) Tamadağ, Aliöflezdağ ve Kalkanlıdağ da yayılım gösteren çoğunluğu gnays, daha az oranda şistler, kuvarsit ve amfibolitten oluşan metamorfik kayaçlar bu formasyonu meydana getirmektedirler. Kırşehir Masifi nin alt düzeylerini oluşturan birim birbirileriyle değişik oranlarda ardışımlı pelitik, psammitik ve magmatik kökenli kayaçların ardalanmalarıyla oluşmuştur. Çalışma alanının batı ve orta kesimi ile formasyonun alt düzeylerinde gnayslar, diğer kesimlerinde ise şistler yoğundur. Üstten Kervansaraydağ ve Bozçaldağ Formasyonları ile yanal ve düşey yönde geçişlidir. V.2.3.2 Kervansaraydağ Formasyonu (Pzke) Tamadağ, Aliöflezdağ ve Kalkanlıdağ da yüzeyleyen, kalınlığı 10 metreyi geçmeyen mermer bant ve mercekleri ile biyotit muskovit şist, kalksilikatik şist, kalkşist, piroksenşist, amfibolşist ve daha az oranda gnays, kalksilikatik gnays, kuvarsit, amfibolit, tremolitşist, kloritşist ve talkşist ten meydana gelmektedir. Kıvrımlanma ve yapraklanma iyi gelişmiştir. Üste doğru Bozçaldağ Formasyonu ile yanal düşey yönde geçişlidir. V.2.3.3 Bozçaldağ Formasyonu (Pzb) Çelebi, Akpınar ve Kaman yakınında Tamadağ ile Bozçaldağ da izlenen açık gri, beyaz, nadiren pembe renkli iri sakkaroid dokulu mermerlerden oluşmaktadır. Kil katkılı ve katkısız karbonat kökenli olan mermerler ince çört, amfibolit amfibolitşist ara düzeyleri içerir, Hacıselimli metagabrosu tarafından kesilir. V.2.3.4 Hacıselimli Formasyonu (Pzh) Kaman dolaylarında ve Kızılırmak güneyinde yüzeylenen açık koyu yeşil, siyahımsı yeşil renkli masif metagabro, metadiyabaz ve amfibolitten oluşan bazik kayaçlardan oluşmaktadır. Formasyonu oluşturan bu kayaçlar stok, dayk ve sil şeklinde sensedimanter ve/veya post sedimanter olarak bölgeye yerleşmişler ve birlikte metamorfizma geçirmişlerdir. Birimin stok şeklinde gelişen kesimleri masif metagabrodan oluşur. Metagabro stoklarının çökellerle olan dokanaklarında yönlenme ve yapraklanma gelişmiştir. Birimin dayk ve sillerden oluşan kesimleri ise amfibolit ve 11

amfibolitşistleri oluşturur. Metagabrolarda çoğun uralitleşme, nadiren serpantinleşme gelişmiştir. V.3. Yapısal Jeoloji Bölgede, Orta Anadolu Kristalin Masifi ne ait metamorfik kristalin kütlelelerin yüksek kısımlarının hiç değilse Üst Kretase den bu yana su üstünde bulundukları bir gerçektir. Alt Eosen ve Lütesiyen denizi, Kretase denizine göre biraz daha yükselmiş ve masifi daha çok örtmüşler ve böylece Kretase nin masifle olan temasını kapatmışlardır. Bölgede gelişen ve Orta Anadolu Masifi ne dahil bulunan metamorfik kütlelerdeki tektonik istikametler, daha sonraki Mesozoyik ve Tersiyer formasyonlarının tektonik durumlarından farklıdır. Bunlar Hersiniyen ve muhtemel olarak Hersiniyen öncesi orojenik hareketlerden şiddetle etkilenmişlerdir. Diğer bir deyişle bunların prealpin bir tektoniğe sahip oldukları düşünülür. Yine Alpin hareketlerle de çeşitli defalar etkilenmişler, kırılmış, kaymış ve parçalanmışlardır. Ancak eski yapılarını ana hatlarıyla korumuşlardır. Bölgede hakim olan bugünkü tektonik çizgiler Lütesiyen sonrasına, kısmen de Oligosen ortalarına aittir. Özellikle Pireneen ve Helvetik fazlarının paroksizm olarak şiddetli ve tesirli geçtiği kesindir. İnceleme alanının jeolojisi ve tektonik hatları Şekil V.1 de verilmiştir. V.4. İnceleme Alanı Jeolojisi Etüt edilen saha içerisinde Kervansaraydağ Formasyonu na ait mermerler, gnays ve şistler ile Kızılırmak Formasyonu na ait çökeller yayılım gösterir. Etüt alanını içerisinde inşa sahayı temsil edecek şekilde 22 adet toplam derinliği 300 m olan zemin araştırma sondajları yapılmıştır. (Bkz. Temel Araştırma Sondaj Logları). Etüt sahasının kuzey sınırına yakın kesimlerde Kervansaray Formasyonu na ait mermer yüzeyler. Sahanın batı kesiminde 50 m kadar içerde olan mermer, batıya doğru inceleme alanı sınırına yaklaşır ve batı sınırına yaklaşık 230 m mesafede inceleme alanının dışına çıkar (Bkz Ek-1). Mermerler beyaz renkli, yer yer kirli beyaz renkli olup, inceleme alanının dışında gnaysların üzerine gelir. Gnayslarla olan kontaklarına doğru kalınlıkları azalır. Mermerler seyrek çatlaklı, çatlakları düşey ve diyagonal gelişmiştir. Gnayslarda ayrışma gelişmiştir. Formasyon içerisinde yer yer şist düzeyleri de bulunur. Sahanın kuzeybatı üst noktasında mostra verdikleri gibi bu kesimde yapılan sondajlarda da şistler geçilmiştir. Kervansaraydağ Formasyonu inceleme alanı kuzey sınırında ve kısmen doğu kesimde içerde kalır (Bkz Ek -1). Toplu konut alanının yaklaşık olarak tamamına yakını Kızılırmak Formasyonu nun çökelleri ile temsil edilir. Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı olan formasyonun daha çok kiltaşı, çamurtaşı, silttaşı ve daha az oranda kireçtaşı ile çakıllı seviyeleri hakimdir (Foto 4). Formasyonun karakteristik özelliklerinden olan ve eriyebilen jipsli seviyelerine bu bölgede rastlanmamıştır. Düzgün, yanal ve düşey yönde uzanan tabakalaşma gelişmemiştir. Tabakalaşma mercekler halinde 12

yanal ve düşey yönde birbirleriyle geçişlidir. Uygulanan temel araştırma sondajlarında çoğunlukla kum ve çakıl içerikli ince taneli birimler geçilmiştir. Formasyonun yüzeyden itibaren ilk 3.00 ile 5.00 m lik kesimlerinde ileri derecede ayrışma etkindir. Bu ileri derecede ayrışan seviyeler rezidüel zon özelliği taşır. Daha sonra taze seviyelere girilir. Ayrışma göstermeyen seviyeleri gevşek tutturulmuş, düşük dayanımlıdır. Suyla temasta kısmen erime gösterir, atmosferik koşullarda ise dağılma özelliği vardır. Sahada çok sayıda gelişen ve kuzey güney istikametinde uzanan drenaj derelerinin, formasyonun kolay aşınabilir olduğa da bir işarettir. İnceleme alanı içerisinde jeolojik olumsuzluklar görülmez. Gerek mermerler, gerekse de Kızılırmak çökelleri üzerinde 10 40 cm arasında değişen bir toprak örtüsü gelişmiştir. Ayrıca, drenaj görevi yapan derecikler içerisinde sığ derinlikte (0.50 1.50 m) şerit halinde alüvyon birikintiler oluşmuştur. Temel birimler üzerinde ve birim içerisinde, toprak hareketlerine (heyelan, toprak akması vb.) rastlanmaz. Etüt sahasında yapılan sondajlardan geçen ve jeolojik yapıyı yansıtan jeolojik kesitler ekte verilmiştir. Kervansaraydağ For. Formasyon sınırı Kızılırmak formasyonu Foto 1. Kervansaraydağ Formasyonu ile Kızılırmak Formasyonu Kontağını gösterir resim 13

Foto 2. Kızılırmak Formasyonu içinde oluşan drenaj yamacından bir görüntü Foto 3. Toplu konut sahasından güneye bakış 14

Foto 4. Kızılırmak Formasyonu içerindeki çakıl ve kireçtaşı seviyeleri VI. JEOTEKNİK AMAÇLI ARAŞTIRMA ÇUKURLARI, SONDAJ ÇALIŞMALARI VE ARAZİ DENEYLERİ VI.1. Araştırma Çukurları Proje kapsamında temel araştırmaları sondajlı çalışmalarla yürütülmüş olup, inceleme alanı dışında malzeme amaçlı iki adet araştırma çukuru açılmış ve numuneler alınmıştır. VI.2. Sondajlar Kırşehir-Kaman Savcılıkurutlu Toplu Konut Alanı projesi kapsamında; proje yapılarının jeolojik ve jeoteknik koşullarının belirlenmesine yönelik olarak; proje alanının zemin ve temel kayası koşullarının saptanması, proje kapsamındaki yapıların oturacağı alandaki birimlerin taşıma gücünün belirlenmesi, kazı derinliklerinin saptanması, yeraltı su seviyesi ölçümleri, zemin-kaya cinslerinin belirlenmesi amacıyla karotlu sondaj kuyularının açımı gerçekleştirilmiştir. Açılan sondaj kuyuları, yeri ve derinlikleri yukarıdaki Çizelge II.1 de verilmiştir. Açılan sondaj kuyularının tamamında yer altı su seviyesine rastlanmamıştır. SK 1: İnceleme alanının kuzeybatı uç kesiminde 877 m kotlarında ve 20.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 5.00 m Az Çakıllı Siltli Kumlu KİL 5.00 20.00 m Kiltaşı 15

Az Çakıllı Siltli Kumlu Kil (0.00 5.00 m): Birim kahve renkli, seyrek yuvarlanmış ufak çakıllı ve silt-kum içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Kiltaşı (5.00 20.00 m): Birim kırmızımsı, kahve renklerde olup çok zayıf dayanımlıdır. Çok seyrek çatlaklıdır ve çatlaklar kil dolguludur. Birim içerisinde yer yer ince kum bantları bulunmaktadır. SK 2 İnceleme alanının güneybatı uç kesiminde 859 m kotlarında ve 20.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 5.00 m Çakıllı Siltli Kumlu KİL 5.00 20.00 m Kiltaşı Çakıllı Siltli Kumlu Kil (0.00 5.00 m): Birim kahve renkli, yer yer çakıl içerikli ve silt-kum içeriklidir. Ayrıca düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Kiltaşı (5.00 20.00 m): Birim kırmızımsı, kahve renklerde olup çok zayıf dayanımlıdır. Çok seyrek çatlaklıdır ve çatlaklar kil dolguludur. Birim içerisinde yer yer ince kum bantları bulunmaktadır. SK 3: İnceleme alanının güney kesiminde 864 m kotlarında ve 20.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 5.00 m Siltli KİL 5.00 20.00 m Kiltaşı Silttaşı Ardalanması Siltli Kil (0.00 5.00 m): Birim kahve renkli, yer yer ufak çakıllı ve sert kıvamlıdır. Kiltaşı Silttaşı Ardalanması (0.00 5.00 m): Birim kahve kızılımsı kahve renklidir. Çok zayıf-zayıf dayanımlı, suyla temasta kısmen eriyebilen özellikte ve yer yer iri çakıl bantlıdır. SK 4: İnceleme alanının güney kesiminde 864 m kotlarında ve 20.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 5.00 m Az Çakıllı Siltli Kumlu KİL 5.00 20.00 m Kumtaşı 16

Az Çakıllı Siltli Kumlu Kil (0.00 5.00 m): Birim kahve-kızılımsı renklerde, çok sert yapılı, yer yer seyrek çatlaklıdır. Çakılları gnays ve mermer kökenlidir. Kumtaşı (5.00 20.00 m): Açık kahve, grimsi renklerde zayıf çimentoludur. Birim seyrek çatlaklı olup çatlakları kil dolgulu veya limonit izlidir. SK 5: İnceleme alanının güneydoğu kesiminde 856 m kotlarında ve 20.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 4.88 m Az Çakıllı Siltli KİL 4.88 20.00 m Kiltaşı- Kumtaşı-Silttaşı Ardalanması Az Çakıllı Siltli Kil (0.00 4,88 m): Birim kahve-kızılımsı renkli, seyrek yuvarlanmış ufak çakıllı ve silt içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Kiltaşı- Kumtaşı-Silttaşı Ardalanması (4.88 20.00 m): Birim kızılımsı kahve renklerde, çok zayıf kil çimentoludur. Suyla temasında kısmen eriyebilen, havayla temasında ise parçalanabilen özelliktedir. SK 6: İnceleme alanının doğu kesiminde 871 m kotlarında ve 20.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 4.87 m Az Çakıllı Siltli Kumlu KİL 4.87 20.00 m Silttaşı Az Çakıllı Siltli Kumlu Kil (0.00 4,87 m): Birim kahve renkli, seyrek yuvarlanmış ufak çakıllı ve silt-kum içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Silttaşı (4.87 20.00 m): Birim açık kahve yer yer grimsi renklerde, zayıf kil çimentolu olup çok zayıf dayanımlıdır. SK 7: İnceleme alanının kuzeydoğu kesiminde 894 m kotlarında ve 20.00 m derinliğinde Kervansaraydağ Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 2.00 m Rezidüel: Az Killi Silt-Kum Karışımı 2.00 20.00 m Gnays 17

Rezidüel: Az Killi Silt-Kum Karışımı (0.00 2,00 m) Gnays (2.00 20.00 m): Birim kahve, gri, sarımsı renklerde ayrışmıştır. Ayrışma kumsu olup yer yer killeşme izlenir. Birim içerisinde 7.80 m lerden sonra ayrışma etkisi azalır. Birim 7.80 m den sonra zayıf dayanımlı kaya özelliğindedir. SK 8: İnceleme alanının kuzeydoğu kesiminde 894 m kotlarında ve 20.00 m derinliğinde Kervansaraydağ Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 7.00 m Mermer 7.00 20.00 m Şist Mermer (0.00 7.00 m): Kirli beyaz renkli, ince kristalli, çatlaklı ve çatlakları kil dolguludur. Ayrıca birim serttir ve iyi dayanım sunar. Şist (7.00 20.00 m): Birim alacalı renklerde olup ayrışma göstermektedir. Zayıf dayanımlıdır ve karotları parçalıdır. SK 9: İnceleme alanının kuzey kesiminde 882 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kervansaraydağ Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 2.00 m Az Çakıllı Siltli Kumlu KİL 2.00 10.00 m Silttaşı Az Çakıllı Kil-Kum Karışımı (0.00 2.00 m): Birim kahve renkli ve sert kıvamlıdır. Şist (2.00 20.00 m): Birim alacalı renkli, düşük dayanımlı ve çok çatlaklıdır. SK 10: İnceleme alanının kuzeybatı kesiminde 885 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 7.50 m Kil-Silt-Kum-Çakıl Karışımı 7.50 10.00 m Şist Kil-Silt-Kum-Çakıl Karışımı (0.00 7.50 m): Birim kızılımsı kahve renkli, seyrek yuvarlanmış iri çakıllı ve silt-kum içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. 18

Şist (7.50-10.00 m): Birim yeşilimsi gri renklerde ayrışmıştır.. SK 11: İnceleme alanının batı kesiminde 874 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 3.00 m Çakıllı İnce Kumlu Siltli KİL 3.00 10.00 m Silttaşı-Kiltaşı Çakıllı İnce Kumlu Siltli KİL (0.00 3.00 m): Birim kızılımsı kahve renkli, seyrek yuvarlanmış iri çakıllı ve silt-kum içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Silttaşı-Kiltaşı (3.00 10.00 m): Açık kahve, yer yer grimsi ve kızılımsı renklerdedir. Birim zayıf - çok zayıf dayanımlıdır. SK 12: İnceleme alanının batı kesiminde 872 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 4.90 m Az Çakıllı Siltli KİL 4.90 10.00 m Silttaşı-Kiltaşı Az Çakıllı Siltli KİL (0.00 4.90 m): Birim kahve-kızılımsı renkli, seyrek yuvarlanmış ufak çakıllı ve silt içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Silttaşı-Kiltaşı (4.90 10.00 m): Açık kahve, yer yer koyu gri renkli ve çok zayıf zayıf dayanımlıdır. Birim içerisinde çatlak gözlenmemiştir. SK 13: İnceleme alanının batı kesiminde 875 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 5.00 m Kil-Silt-Çakıl 5.00 10.00 m Silttaşı-Kumtaşı-Çakıltaşı Kil-Silt-Çakıl (0.00 5.00 m): Birim kahve renklidir ve tamamen ayrışmış zon özelliğindedir. 19

Silttaşı-Kumtaşı-Çakıltaşı (5.00 10.00 m): Çökellerin rengi kırmızımsı kahve, gri, yeşilimsidir. Çakıltaşları zayıf karbonat çimentolu ve çakılları yuvarlanmış olup, daha çok kireçtaşı kökenlidir. SK 14: İnceleme alanının orta kesiminde 866 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 3.00 m Az Çakıllı Siltli KİL 3.00 10.00 m Kiltaşı-Silttaşı-Kireçtaşı Az Çakıllı Siltli KİL (0.00 3.00 m): Birim kahve-kızılımsı renkli, seyrek yuvarlanmış ufak çakıllı ve silt içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Kiltaşı-Silttaşı-Kireçtaşı (3.00 10.00 m): Birim kızılımsı kahve, kireçtaşı seviyeleri ise kirli beyaz renklidir. Kireçtaşları 10-15 cm lik bantlar şeklindedir. Silttaşları kil matriksli olup, birim genel olarak çok zayıf-zayıf dayanım sunar ve suyla temasta erime yapmaktadır. SK 15: İnceleme alanının orta kesiminde 881 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 3.50 m Az Çakıllı Siltli KİL 3.50 10.00 m Silttaşı-Kumtaşı-Kireçtaşı Az Çakıllı Siltli KİL (0.00 3.50 m): Birim kahve-kızılımsı renkli, seyrek yuvarlanmış ufak çakıllı ve silt içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Silttaşı-Kumtaşı-Kireçtaşı (3.50 10.00 m): Birim alacalı renklerde, düşük dayanımlı, karotları parçalı ve suyla temaste erime yapmaktadır. Kıreçtaşı tabakaları seyrek yuvarlanmış çakıl içerir. SK 16: İnceleme alanının orta kesiminde 868 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 3.80 m Silt-Kil-Çakıl 3.80 10.00 m Kil, Kiltaşı Silt-Kil-Çakıl (0.00 3.80 m): Kahve renkli, silt, kil ve çakıl seviyelidir. 20

Kil, Kiltaşı (3.80 10.00 m): Birim kırmızımsı kahve renkli olup yer yer silt içeriği artar. Ayrıca birim Çok zayıf dayanımlıdır. SK 17: İnceleme alanının orta kesiminde 876 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 5.00 m Siltli Kil 5.00 10.00 m Kiltaşı Siltli Kil (0.00 5.00 m): Kahve renkli, sert ve çok sıkı olup çakıl içeriklidir. Birim rezidüel zonu oluşturmaktadır. Kiltaşı (5.00 10.00 m): Birim kırmızımsı kahve renkli olup çok zayıf zayıf dayanımlıdır. Suyla temasta erime yapmaktadır. Birim masif bir görünüm sunmaktadır. SK 18: İnceleme alanının orta kesiminde 878 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 2.00 m Az Çakıllı Siltli KİL 2.00 10.00 m Silttaşı-Kumtaşı-Kireçtaşı Az Çakıllı Siltli KİL (0.00 2.00 m): Birim kahve-kızılımsı renkli, seyrek yuvarlanmış ufak çakıllı ve silt içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Silttaşı-Kumtaşı-Kireçtaşı (2.00 10.00 m): Birim kahve, sarımsı, yeşilimsi gri renklisuyla temasında erime özelliğine sahip olup çok zayıf çimentolu ve zayıf dayanımlıdır. SK 19: İnceleme alanının orta kesiminde 882 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 3.50 m Az Çakıllı Siltli Kumlu KİL 3.50 10.00 m Kiltaşı-silttaşı-Killi Kireçtaşı Az Çakıllı Siltli Kumlu Kil (0.00 3.50 m): Birim kahve renkli, sert kıvamlı ve az çakıllıdir. Kiltaşı-silttaşı-Killi Kireçtaşı (3.50 10.00 m): Birim açık kahve, yer yer kırmızımsı renklidir. Killi kireçtaşı seviyeleri 0.5-20 cm kalınlığında olup birime 21

daha çok silttaşı seviyeleri hakimdir. Silttaşları kil matriksli ve zayıf dayanımlıdır. Birim suyla temasta eriyebilmektedir. Ayrıca karotları parçalı ve çap olarak düşük alınabilmiştir. SK 20: İnceleme alanının orta kesiminde 858 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 1.50 m Az Çakıllı Siltli KİL 1.50-5.00 Silttaşı-Kiltaşı-Kumtaşı 5.00 10.00 m Kiltaşı Az Çakıllı Siltli Kil (0.00 1.50 m): Birim kahve renkli, sert kıvamlı ve az çakıllıdir. Silttaşı-Kiltaşı-Kumtaşı (1.50 5.00 m): Birim açık kahve yer yer grimsi renkte olup, ileri derecede ayrışmıştır. Ayrışmalar killeşme şeklindedir. Kiltaşı (5.00 10.00 m): Grimsi renkli ve seyrek çatlaklıdır. Birim çok zayıf dayanımlı olup, suyla temasında erime gösterir ve havayla temasında çatlama yapmaktadır. SK 21: İnceleme alanının orta kesiminde 857 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kızılırmak Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 5.00 m Siltli Kil 5.00 10.00 m Kumtaşı-Çakıltaşı Siltli Kil (0.00 5.00 m): Birim yer yer çakıl düzeyli ve ince kireçtaşı seviyelidir. Kumtaşı-Çakıltaşı (5.00 10.00 m): Birim gri renkli olup, çakıllar yuvarlanmış ve zayıf kil matrikslidir. Kumtaşı seviyeleri iri taneli ve zayıf kil ve yer yer karbonat matrikslidir. SK 22: İnceleme alanının orta kesiminde 879 m kotlarında ve 10.00 m derinliğinde Kervansaraydağ Formasyonu üzerinde açılmıştır. Bu sondaj kuyusunda kesilen birimler; 0.00 4.00 m Siltli Kil 4.00 10.00 m Mermer 22

Siltli Kil (0.00 4.00 m): Birim kahve-kızılımsı renkli, seyrek yuvarlanmış ufak çakıllı ve silt içeriklidir. Düşük plastisiteli ve sert kıvamlıdır. Mermer (4.00 10.00 m): Birim kirli beyaz, krem renkli, ince kristalli olup, sert ve dayanımı yüksektir. VI.3. Arazi Deneyleri Temel araştırma sondaj kuyularının zemin ve ayrışmış kaya kesimlerinde standart penetrasyon testleri (SPT) yapılmıştır. Zemin özelliğindeki seviyelerin çok sert ve/veya kohezyonsuz olması nedeniyle örselenmemiş örnek alınamamıştır. VII. JEOTEKNİK AMAÇLI LABORATUVAR DENEYLERİ Proje kapsamında açılan temel araştırma sondaj kuyularından alınan örselenmiş numuneler üzerinde; su muhtevası, elek analizi ve Atterberg limitleri tayini deneyleri yapılmıştır. VII.1. Zemin Indeks Fiziksel Özelliklerinin Belirlenmesi Kızılırmak Formasyonu nun zemin özelliğindeki malzemesinden alınan 13 adet örselenmiş zemin örneğin tanımlama deney sonuçları aşağıda verilen aralıklardadır. İnce Taneliler Su içeriği (%) : 10,2 20,3 No 4 e kalan (%) : 2.2-18.5 No 200 den geçen(%) : 10 69,5 LL (%) : 29-41 PL (%) : 14-26 Zemin sınıfı : SC, CL, ML İri Taneliler Su içeriği (%) : 6,3 6,8 No 4 e kalan (%) : 12.2-34.8 No 200 den geçen(%) : 23 26,0 LL (%) : NP PL (%) : NP Zemin sınıfı : SM VII.2. Zeminlerin Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi Zeminlerin mekanik özelliklerinin belirlenmesine yönelik deneyler yerinde yapılan SPT deneylerinden elde edilmeye çalışılmıştır. Zeminlerin çok sıkı ve sert kıvamlı olması nedeniyle, SPT N 30 darbe sayıları genellikle N 30 >50 elde edilmiş veya refü değerlerle sonuçlanmıştır. 23

VII.3. Permeabilite Permeabilite deneylerinin yapılmasına gereksinim duyulmamıştır. VII.4. Kaya Mekaniği Deneyleri Kaya birimlerden ayrıca bir deney yapılmamıştır. VIII. JEOFİZİK ÇALIŞMALAR VIII.1. Sismik Kırılma Toplukonut sahası içinde, konutların oturtulacağı temel birimlerin dinamik parametrelerini elde etmeye ve tabakaların derinlikle değişimi ile yeraltı suyu durumunu öğrenmeye yönelik olarak derin elektrik sondajları (rezistivite) yapılmıştır. Etüdü yapılan toplu konut sahası içerisinde 8 noktada özdirenç (DES), 4 noktada sismik etüt ölçümleri yapılmıştır. Jeofizik çalışmalar ABM Mühendislik Ltd. Şti. tarafından gerçekleştirilmiştir. Sismik ölçümler Geometrics marka 12 kanallı aletle yapılmış olup, elde edilen grafikler ekte sunulmuştur. Sismik hız ve zeminin elastik parametrelerini gösteren veriler ise çizelge-8.1 de verilmiştir. P dalga hızları 1.389 1.449 m/sn aralığında, S dalga hızları ise 715-759 m/sn aralığında değişmektedir. Zemin hakim titreşim periyodu ise To=0,37 0,36 sn. ölçülmüştür. İnceleme alanındaki zeminler Çizelge VIII.2 ye göre B grubu zeminlerle temsil edilir. Yerel zemin sınıfı Z2, Spektrum Karakteristik Periyotları ise, TA= 0.15, TB=0.40 dır. Bölgenin etkin yer ivme katsayısı ise A 0 =0.40 dır. ÇİZELGE VIII.1 : SİSMİK ÇALIŞMALARA AİT DALGA HIZLARI Sismik No Hızlar Sembol Birim 2.Tabaka SİS-1 P Dalgası Hızları V(p) 1.389 m/sn S Dalgası Hızları V(s) 727 SİS-2 P Dalgası Hızları V(p) 1.449 m/sn S Dalgası Hızları V(s) 759 SİS-3 P Dalgası Hızları V(p) 1.429 m/sn S Dalgası Hızları V(s) 725 SİS-4 P Dalgası Hızları V(p) 1.408 m/sn S Dalgası Hızları V(s) 715 24

Çizelge VIII.2: Zemin Grupları (Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1999) Zemin Zemin Grubu Stand. Relatif Serbest Kayma Grubu Tanımı Penetr. Sıkılık Basınç Dalgası (N/30) (%) Direnci Hızı (kpa) (m/s) (A) 1. Masif volkanik kayaçlar ve ayrışmamış sağlam metamorfik kayaçlar, sert çimentolu tortul kayaçlar 2. Çok sıkı kum, çakıl... 3. Sert kil ve siltli kil... - >50 >32-85-100 - >1000 - >400 >1000 >700 >700 (B) 1. Tüf ve aglomera gibi gevşek volkanik kayaçlar, süreksizlik düzlemleri bulunan ayrışmış çimentolu tortul kayaçlar... 2. Sıkı kum, çakıl... 3. Çok katı kil ve siltli kil.. - 30-50 16-32 - 65-85 - 500-1000 - 200-400 700-1000 400-700 300-700 (C) 1. Yumuşak süreksizlik düzlemleri bulunan çok ayrışmış metamorfik kayaçlar ve çimentolu tortul kayaçlar... 2. Orta sıkı kum, çakıl... 3. Katı kil ve siltli kil... - 10-30 8-16 - 35-65 - <500-100-200 400-700 200-400 200-300 (D) 1. Yer altı su seviyesinin yüksek olduğu yumuşak, kalın alüvyon tabakaları... 2. Gevşek kum... 3. Yumuşak kil, siltli kil... - <10 <8 - <35 - - - <100 <200 <200 <200 25

Çizelge VIII.3: Yerel Zemin Sınıfları (Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1999) Yerel Zemin Sınıfı Çizelge 16. ya Göre Zemin Grubu ve En üst Zemin Tabakası Kalınlığı (h 1) Z1 (A) grubu zeminler h 1 15 m. olan (B) grubu zeminler Z2 h 1 > 15 m. olan (B) grubu zeminler h 1 15 m. olan (C) grubu zeminler Z3 15 m. < h 1 50 m. olan (C) grubu zeminler h 1 10 m. olan (D) grubu zeminler Z4 h 1 > 50 m. olan (C) grubu zeminler h 1 > 10 m. olan (D) grubu zeminler Çizelge VIII.4: Spektrum Karakteristik Periyotları (T A, T B ) (Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkındaki Yönetmelik, T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, 1999) Çizelge VIII.3 e göre Yerel Zemin Sınıfı T A (saniye) T B (saniye) Z 1 0.10 0.30 Z 2 0.15 0.40 Z 3 0.15 0.60 Z 4 0.20 0.90 26

VIII.2. Derin Elektrik Sondajları (DES) İnceleme alanında gerek yer altı jeolojisini aydınlatmaya yönelik ek veriler sağlamak ve gerekse de mevcut yer altı sularının varlığını tespit etmek amacıyla çalışma alanı içerisinde sahanın jeolojik yapısını temsil edecek uygun yerlerde en az 30 m. derinliği kontrol edecek şekilde 8 adet Düşey Elektrik Sondajı yapılmıştır. Yere verilen bir elektrik akımı karşısında yer altı özdirenç tepkisinin bulunması esasına dayanır. Akımın etkin bir şekilde ilerleyebileceği derinlik ve elde edilen sayısal değerler; elektrotlar arasındaki uzaklığa, tabakaların birbirlerine göre olan bağıl kalınlıklarına, litolojik birimlerin konum, tane boyu, gözeneklilik, iletken eleman içeriği ve ortamın suya doygunluk derecesi gibi birçok parametre ile ilişkilidir. Yöntemin uygulanabilmesi için bir akım üreteci, bir alıcı, akım vermede ve oluşan potansiyelin ölçmede kullanılan elektrotlar ile bağlantı kabloları gerekmektedir. Çalışma alanlarındaki elektrik rezistivite (Özdirenç) uygulaması sırasında kullanılan ve esas olarak bir güç kaynağı ve verici ile bir alıcıdan oluşan ölçüm sisteminin teknik özellikleri aşağıda verilmiştir. DC/DC Güç Kaynağı ve Verici Besleme Voltajı : 12 volt akü (min. 36 amp/saat) Çıkış Akımı : 0-500 ma Çıkış Voltajı : 0-500 Volt DC 100 Vpp Çıkış Gücü : 100 Watt Çıkış Frekansı : 0,5 Hz. Alıcı; Giriş Empedansı : 2,2 Mega Ohm Max. Hassasiyet : 0,1 mv (tam skala) Max Gürültü Seviyesi : % 1 (alt. 0,1 mv da) Çalışma Frekansı : - 12 db/oct. Okuma Zamanı : 15 sn. Kalibrasyon Direnci : 0,5 Ohm. 27

Teknik yeterliliği yukarıda kısaca verilen bir sistemin kullanıldığı elektrik rezistivite ölçümlerinde arazide Schlumberger tekniği uygulanmıştır (Bkz.Şekil VIII.1). Bu yöntemde potansiyel elektrotlarının aralığı akım elektrotlarına göre çok küçük tutulmaktadır. Şekil VIII.1: Elektrik Rezistivite Uygulamasında Schlumberger Ölçüm Tekniği Çalışma alanında gerçekleştirilen jeofizik etütler, Elektrik Rezistivite (Özdirenç) Sondajı ölçümü türündedir. Yapılan Rezistivite çalışmaları jeolojik çalışmalar neticesinde belirlenen ve veri açığı bulunan alanlarda gerçekleştirilmiştir. Yaklaşık 50-100 m. açılımlarla alınan ölçümler K G ve D B doğrultuludur. Görünür Özdirenç ölçümlerinin çözümlenmesi bilgisayar programı ile yapılmış olup, bunun sonucunda tabakaların gerçek özdirenç değerleri ve yer altının tabakalanma durumu ortaya çıkarılmıştır. Bilgisayar çıktıları ve abaklar eklerde verilmiştir. Elektrik Özdirenç Sondajı verilerinin kısaca bu şekilde çözümlenmesi sonunda getirilen yorum ve derinliğe göre çıkarılan Özdirenç değerleri grafik olarak verilmiştir. Rezistivite sonuçları ile zemin araştırma sondaj sonuçları birbirini desteklemektedir. IX. ZEMİN VE KAYA TÜRLERİNİN JEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ IX.1. Zemin ve Kaya Türlerinin Sınıflandırılması IX.1.1. Zemin Türlerinin Sınıflandırılması İnceleme alanında yapılan saha ve sondaj araştırmalarına göre yüzeyden itibaren en fazla 0.40 m. derinliğe kadar inen bitkisel toprak yer alır. Sahanın tamamında toprak örtüsü yüzeyler. Kuyulardan alınan bozulmuş zemin örnekleri mühendislik parametrelerinin belirlenmesi için AKADEMİ Zemin Mekaniği Laboratuarında teste tabi tutulmuştur. Deney sonuçları çizelge-1'de, deney formları ekler bölümünde verilmektedir. IX.1.1.1 Zemin Birimleri Konutların yapılacağı saha üzerinde kalınlığı 3.00 ile 5.00 m. arasında değişen ayrışmış birimler zemin özelliği taşır. Bu metrelerden sonra çok zayıfzayıf kaya niteliğindeki birimlere girilir. 28

IX.1.1.2 Zeminin Sınıflaması ve Sıkılığı İnşaat sahası zemininin sınıflandırılması için elek analizi ve kıvam limitleri tayini deneyleri yapılmıştır. Deneye tabi tutulan numunelerde, örneklerin tane boyu analizi föylerinde 200 nolu elekten geçen kısmının yüzdesine bakılacak olursa, deneye tabi tutulan numunelerden 8 tanesinde %50 den fazlasının 200 nolu elekten geçtiği (%52,8-69,5) görülecektir. Zeminlerin gerek Birleşik Sınıflandırma Sistemine (Unified Soil Classification System), gerekse TS: 1500 e göre "İnce Daneli Zeminler" grubuna girdiği ve örneklerin CL, ML grubundaki zeminleri temsil ettiği anlaşılır. Deneye tabii tutulan diğer 5 örneğin ince tane oranı % 10-39,5 aralığında olup, SM, SC grubunda siltli kum, killi kum, kum-kil karışımı litolojisindeki zeminleri temsil etmektedir. Kuyularda ilerlemelere paralel olarak yapılan SPT deneylerine göre, ince taneli birimler (0,0-5,00 m.lerde) sert kıvamlılıktadır. Kil bünyeli birimlerin, Leonards (1962) sınıflamasına göre plastisite indeksi değerleri %13-18 aralıklarına isabet etmekte olup, plastik az plastik, genel olarak ise az plastik özellikte olduğu anlaşılmaktadır (Bkz. Çizelge-IX.1). Çizelge IX.1: Leonards (1962) ye göre PI ile Plastisite Derecesi Arasındaki İlişki Plastisite İndeksi, PI % Plastisite Derecesi 0-5 Plastik değil 5-15 Az plastik 15-40 Plastik >40 Çok plastik İnce taneli zeminlerin laboratuar sonuçlarından elde edilen likit limit, plastisite indeksi ve su içeriği parametrelerinden hesaplanan kıvamlılık indeksi değerlerinden, kil bünyeli zeminlerin sert orta sert zeminleri temsil ettikleri görülmüştür (Bkz. Çizelge IX.2). Laboratuar sonuçları uygulanan SPT deney sonuçları ile örtüşmektedir. 29

Çizelge IX.2: BİRİMLERİN KIVAMLILIK İNDEKSİ (k) YÖNÜNDEN TSE 498'E GÖRE ÖZELİKLERİ Kuyu no. Derinlik (m) Su İçeriği (%) Likit limit (LL) Plastik Plastisite Limit (PL) İndisi (PI) 128 nolu parselde uygulan sondajlar Kıvamlılık İndeksi (Ic) Kıvamlılık Tanımı SK-6 3.00-3.45 10.2 31 18 13 1.6 Orta sert SK-9 1.50-1.95 11.7 29 14 15 1.15 SK-13 1,50-1,95 12.2 34 19 15 1,45 SK-13 4,50-4,95 20.3 36 18 18 0,87 Sert SK-16 1,50-1,95 17.5 35 19 16 1.09 Orta sert SK-16 3.00-3.45 16.2 32 16 16 0.98 Sert SK-17 1,50-1,95 14.0 41 26 15 1,8 Orta sert SK-17 4.50-4.95 16.7 37 21 16 1.26 SK-20 3,00-3,45 15,9 39 21 18 1,28 Orta sert SK-22 1,50-1,95 19.2 31 18 13 0.90 Sert SK-22 3.00-3.45 17.3 34 18 16 1,04 Orta sert IX.1.2. Kaya Türlerinin Sınıflandırılması Etüdü yapılan sahanın temelinde Kızılırmak Formasyonu na ait birimler yer alır. Birimlerin ilk 3.00-5.00 m lik seviyeleri ayrışmış ve zemin özelliği gösterir. Bu metrelerin altı ise çok zayıf-zayıf kaya özelliğindedir. Jeoteknik amaçlara dayalı bir çalışma için kayacın dayanım özelliklerine ilişkin tanımlamalar dayanım indeksleriyle yapılabileceği gibi, laboratuar testleri ile de yapılabilmektedir. Herhangi bir test aleti kullanmaksızın basit işlemlerle yapılan tanımlamalara göre kaya ve zemin malzemelerini dayanım sınıflarına ayırmak mümkündür. Kızılırmak Formasyonu nun ayrışma göstermeyen seviyeleri gevşek tutturulmuş, konsolide olmuş çok zayıf kaya kalitesinde, çok düşük dayanımlıdır (Çizelge IX.3 ve IX.4). Karot örnekleri çapları düşük olarak alınabilmekte ve havayla temasında çatlama göstermektedir. Bu nedenle karot örnekleri dayanım testlerine tabi tutulamamıştır. Çizelge 9 te de, arazide kayaçların dayanımlarına ilişkin bu tür bir dayanım sınıflamasının esasları verilmektedir. Taşınmaz üzerindeki birimler bu sınıflamaya göre ortalama 3.00 5.00 m.ye kadar sert zemin çok sert zemin (S4-S5), altere olmayan seviyeleri ise çok zayıf-zayıf kaya (R1-R2) tanımına girmektedir (Ulusay, 1989). 30

Çizelge IX.3: RQD ye göre kaya kütle kalitesi (Ulusay, R., 1989) RQD (%) Kaya kütle kalitesi 0-25 Çok zayıf 25-50 Zayıf 50-75 Orta 75-90 İyi 90-100 Çok iyi (mükemmel) Çizelge IX.4: Dere ve Miller Sınıflaması (Tek eksenli sıkışma dayanımına göre) Sınıf Dayanım Tek eksenli sıkışma dayanımı (kg/cm 2 ) A Çok yüksek >2200 B Yüksek 1100-2200 C Orta 550-1100 D Düşük 275-550 E Çok düşük < 275 Çizelge IX.5: Arazide kayaçların dayanımlarını tayin ölçütleri (Ulusay, R., 1989) Cinsi Sınıf Tanımlama S1 ÇOK YUMUŞAK ZEMİN Parmakla kolayca yoğrulabilir. Kolaylıkla ezilebilir, Belirgin ezilme izleri gösterir. S2 YUMUŞAK ZEMİN Parmakla zor yoğrulur. Kolay ezilmez, hafif ezilme izleri gösterir. S3 SIKI ZEMİN Parmakla yoğrulması çok zordur. Tırnak batırılabilir. Kürekle kazılması zordur. S4 SERT ZEMİN Parmakla yoğrulamaz, kürekle kazılamaz. Kazı için kazma gerekir. S5 ÇOK SERT ZEMİN Kazma ile parçalanması güç, kazı için komprosörlü delici gerektirir. R1 ÇOK ZAYIF KAYA Jeolog çekicin sivri ucunun sert darbeleri altında parçalanır. Bıçakla kesilebilir. R2 ZAYIF KAYA Bıçakla kesilmesi ve kazınması zordur. Jeolog çekicinin sivri ucu, sıkı bir darbe ile derince saplanır. R3 AZ DAYANIKLI KAYA Bıçakla yüzeyi kazınamaz, Jeoloğ çekicinin sivri ucunun sıkı darbesiyle sığ delik açılır. R4 DAYANIKLI KAYA Elde tutulan örnek jeolog çekici ile vurulan sıkı bir darbede kırılır. R5 ÇOK DAYANIKLI KAYA Çatlaksız bir örneğin kırılması için jeolog çekici ile çok sayıda darbe gerekir. IX.2. Mühendislik Zonları ve Zemin Profilleri Proje sahasında en fazla 0,40 m kalınlığında bitkisel toprak yayılım gösterir. Daha altta ise kalınlığı 3,0-5,0 m aralığında değişen Kızılırmak Formasyonu nun ayrışma zonu, daha altta ise Yine aynı formasyonun daha çok 31