Elinizdeki makale değerli mi? Dr. Canan Ağalar Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi
Akış planı Tıpta kanıt nedir? Kaliteli kanıt nasıl anlaşılır? Kanıtlar derinlemesine nasıl değerlendirilir? Endüstri hekim ilişkisinde kanıtın önemi
İbn i Sina nın Kanun undan elyazması sayfası Codex 2197, fol.492a. Biblioteca Universitara, Bologna Resimler; Lyons A, Petrucelli J. Medicine: An Illustrated History den.
Kanıt olarak kitaplar? Kitaplar klasik bilgi açısından mükemmeldir ancak; en yeni kitap bile bilgi tazeliği bakımından literatürdeki hızlı bilgi akışını yakalayamaz.
Kanıt nedir? Kanıt, en geniş anlamıyla; öne sürülen bir iddianın gerçek olduğunu ortaya koymaya yarayan veya gerçekle ilişkili şeydir. Bilimsel kanıt; tabiattaki doğal ya da deney sonucu suni oluşturulan bir olayla ilgili bilgilerin birikmesi ile oluşan bilgidir. Bilimsel kanıt bir hipotezin reddi veya kabulü yolu ile geçerlilik kazanır. http://en.wikipedia.org/wiki/evidence
1 Aralık 2006 tarihli Bilgi yükü 3500 3000 3060 2500 2000 1500 1000 500 0 2 62 97 RKÇ Medline Pubmed central Pubmed
Çok Fazla Bilgi!!! Kanıta dayalı tıpta; düşük kanıt düzeyine sahip makaleleri elemek için filtreler kullanılmaktadır.
15. Aralık.2006 tarihli Pubmed taramasına göre; Viral hepatit Limit:yok= 51346 Viral hepatit Limit: RCT= 1209 Viral hepatit - interferon, Limit: RCT= 670 Viral Hepatit, interferon, Limit: metaanaliz= 43 Viral Hepatit, interferon, Limit: metaanaliz, son 5 yıl= sadece 13
http://www.cochrane.org http://www.sign.ac.uk http://www.nice.org.uk http://www.guideline.gov http://scholar.google.com
Kanıt piramidi Meta analiz Randomize kontrollü çalışma Kohort çalışma Olgu-kontrol çalışma Olgu raporu Editorial,, klinik görüş, g vd Hayvan verileri, in vitro çalışma, vd
Kanıta-dayalı Tıp Uygulamalarının Basamakları 1. Sorunu tanımla Bakteriyel pnömoni hastası 2. Cevaplanabilir klinik soru sor Hangi ilaçla tedavi etmeliyim? Acaba en yeni ve geçerli olan bilgi nedir? 3. Mümkün olan en kaliteli kanıtı araştır Kılavuz, metaanaliz, RKÇ var mı? 4. Kanıtları derinlemesine değerlendir 5. Kanıtları uygulamaya koy X ilacı hastaya uygula 6. İzlem ve değerlendirme yap Klinik ve laboratuvar yanıtı takip et
Kanıtları derinlemesine değerlendir Kendimize soracağımız sorular Makaleden sorgulanacak sorular
Kendimize soracağımız sorular Ne biliyorum? Eksiğim ne? Ne aramalıyım? Sonuçta gayretim işe yarar mı?
Makaleden sorgulanacak sorular Yazarlar Başlık Özet Tablo, grafik, şekil, resimler ve metod Giriş Bulgular Tartışma
Yazarlar Kimlerdir? Musher DM, Pnömokok Konuyla ilgili tecrübeleri nelerdir? 15 Aralık 2006 tarihinde pubmed taraması: Limit yok, Musher DM, pneumococcus = 56 makale
Başlıktan çalışmada ne yapıldığı anlaşılıyor mu? İyi bir başlık, makaleden beklediklerimizin karşılanıp karşılayamayacağı sorusuna cevap verebilen özettir. www.fiu.edu/~collinsl/article%20reading%20tips.htm - 19k
Failure of a short-term antibiotic therapy for human brucellosis using ciprofloxacin. A study on in vitro susceptibility of Brucella strains. Al Dahouk S et all. Chemotherapy, 2005 Department of Bacteriology, Bundeswehr Institute of Microbiology, Munich, Germany. BACKGROUND: Human brucellosis is characterized byfocal complications, chronic courses, and therapeutic failures. METHODS: In a relapsed case of brucellosis after short-term antibiotic therapy using doxycycline and ciprofloxacin two Brucella strains were isolated, before and after treatment.in vitro susceptibilities of both isolates were determined by E tests including a great variety of antibiotics. In a killing rate experiment the bactericidal activities of doxycycline, streptomycin, rifampin and ciprofloxacin as single agents and in combinations were determined. RESULTS: Lowest MIC values were measured for doxycycline and ciprofloxacin. MICs did not change under therapy. Streptomycin alone exhibited the most effective killing within 6 h, whereas the other single agents did not show bactericidal activity. Doxycycline plus ciprofloxacin was the most active combination in vitro. CONCLUSION: Routine susceptibility testing of Brucellae is not obligatory as most of the 'traditional' anti- Brucella antibiotics are active in vitro and bactericidal efficacy may differ in vivo. Copyright 2005 S. Karger AG, Basel. Publication Types: Case Reports
Bilgi verici başlık
Özet Sadece özet okunarak bir çok makale daha baştan elenebilir. Çünkü, özet çalışmanın hangi sorulara yanıt verdiğini anlatır.
Tablo grafik ve şekiller metod ve bulgulara bakmadan kolay anlaşılıyor mu? Her tablo ve şekil (kendi isimleriyle beraber) makaleden ayrılsa bile anlaşılabilir olmalıdır. The role of Antibiotic prophylaxis in prevention of wound infection after Lichtenstein open mesh repair of primary inguinal hernia, Aufennacker T ve ark, Ann Surg:2004
Güzel bir örnek: Dr. Esad Feyzi 1898. Röntgen Şu atı Tatbikat-ı Tıbbiye ve Cerrahiyesi... eritip üzerine kalsiyum florür ve biraz mangan florür eklenir....anlatılan şekilde levhalar kullanıma uygun olsalar da, ayrıntılı incelemelerde iyi sonuçlar elde etmek için güvenli fabrika yapımı bir ışıldama levhası getirmek gerekir... Röntgen ışınları tıp ve cerrahi uygulamaları. Editör: Prof. Dr. Aytekin Besim, 2006, ISBN9944-5692-0-8
Güzel bir örnek: Dr. Esad Feyzi 1898. Röntgen Şu atı Tatbikat-ı Tıbbiye ve Cerrahiyesi Şekil 43... Şekil 44... Şekil 45. İğne skopi levhasına dikey durumda ise, gölgesinde iğnenin şekli yerine ancak küçük bir belirti yani nokta görülür. Şekil 46. Uygulamacı deneyimsiz ise söz konusu noktayı da göremez ve iğnein olmadığına karar verir. Röntgen ışınları tıp ve cerrahi uygulamaları. Editör: Prof. Dr. Aytekin Besim, 2006, ISBN9944-5692-0-8
Metod, hipotezi araştırmak için uygun mu? Bir makaledeki metodolojik ciddi yalpalamaları fark etmenin yolu; İlaç tedavisi veya klinik uygulama ile ilgili çalışma: çift kör, randomize kontrollü mü? Prognoz ile ilgili çalışma longitudinal kohort çalışma mı? Neden sonuç ilişkili çalışmalar: kohort veya vaka kontrol çalışması mı? İlaç yan etkileri araştırılıyorsa: olgu sunusu mu? sorularını sormaktan geçer. http://www.bmj.com/archive/7102/7102ed.htm Getting your bearings (deciding what the paper is about)bmj No 7102 Volume 315
Giriş Şimdiye kadar bilineni 3-4 veya biraz daha fazla cümle ile toparlayabiliyor mu? Çalışmayı yapanlar konuya ne kadar hakim? Girişte yerinde kullanılan kendine atıf iyidir. Hangi klinik soru yanıtlanmaya çalışılıyor?
Bulgular Gruplar karşılaştırılabilir özellikte mi? Yaş, cinsiyet, hastalık ağırlıkları vb.. Verilerin dağılım nasıl? Parametrik, non-parametrik Yeterli örneklem büyüklüğü var mı? P değerleri yanında, merkezi yayılım ölçütleri ve %95 CI verilmiş mi? Çalışma örneklemi ne kadar büyük ve güven aralığı ne kadar darsa sonuçlar o denli kesindir. Ara analizler var mı? İntention to treat yapılmış mı? İstatistik anlamlı sonuç her zaman klinik anlamlı demek değildir. Greenhalgh T Statistics for the non statistican. BMJ 7105 (315) Greenhalgh T Statistics for the non statistican II. BMJ 7105 (315)
Okuyucu için yol haritası Çalışma en başından planlanırken istatistikçiden yardım istenir, yazım aşamasında bu yardım devam eder. Peki! Standart okuyucu makaleyi okurken nasıl değerlendirecektir?
Tartışma Çalışmanın temel sorusuna odaklı mı? Derlemeye mi benziyor? Bulunanlar mı tartışılmış? Yazarlara katılıyor muyuz? Literatürle karşılaştırma var mı? Geleceğe yön verme konusunda öneri var mı? Çalışmanın zayıf yönlerinden bahsedilmiş mi? Sonuçların olası biatik faktörlerle yeniden değerlendirilmiş mi? Bulguların istatistik anlamlığı anlamsızlığı yanında klinik önem le ilgili değerlendirme yapılmış mı?
Makale bitti! Hastamızı tedavi etmek için hala aynı soruya cevap arama ihtiyacı hissediyor muyuz?
Evet ise kullanım kılavuzuna bir kez daha bakmalıyız!
Endüstri desteği ilerleme için gereklidir, ama http://sportsmed.starwave.com/media/rpm/2002/0413/photo/a_schumacher_i.jpg Erişim tarihi:20.12.2006
Hekim endüstri ilişkisi için Anne Taylor-Vaisey (Physicians & the pharmaceutical industry: exploring PubMed in five easy Stepps) (http:// suepelletier.typepod.com/daily_capsules/2004/ 10/physicians_the_html erişim tarihi: 5 Şubat 2005).
STEP Safety: Güvenlik (yan etki ) Tolerability: Tolere edilebilirlik (Çalışmayı terkeden hastaların oranı) Efficacy: Etkinlik (altın standarda göre) Price: Maliyet Trisha Greenhalgh BMJ 1997
Değişik yorumlanabilir!!! İstatistiki değerler, MIC gibi invitro sonuçlar, Çalışmaya alınan hasta sayısı vb
MIC değerleri iyi! 100 95 90 85 ilaç A ilaç B ilaç C 80 MİC
Broşürün cevap vermesini beklediğimiz sorular Hastamız bu ilacı aldığında; Ateşi daha çabuk düşer mi? Halsizliği daha çabuk geçer mi? Daha çabuk iyi olur mu? Eski aktivitesine daha erken kavuşur mu? Daha az masraf eder mi?
Vekil parametre Ölçülebilir, Tekrarlanabilir, Klinikte kullanılabilir Standardize edilebilir Doz cevap eğrisine uygun davranış gösterir Klinik cevaba paralellik göstermelidir???
vekil parametre Prostat kanseri Vekil Parametre: PSA PSA <0.5 ng/ml Prostat hipertrofisi PSA 0.5-20 ng/ml Gri zon PSA >21ng/ml Kanser
MIC değerleri? Duyarlılığı değerlendirmede Klinik yanıtı değerlendirmede?
Sorular
Referanslar http://www.bmj.com/archive/7102/7102ed.htm Getting your bearings (deciding what the paper is about) BMJ No 7102 Volume 315 Greenhalgh T Statistics for the non statistican. BMJ 7105 (315) Greenhalgh T Statistics for the non statistican II. BMJ 7105 (315) Lyons A, Petrucelli J. Medicine: An Illustrated Historyhttp://en.wikipedia.org/wiki/Evidence www.fiu.edu/~collinsl/article%20reading%20tips.htm - 1 Röntgen ışınları tıp ve cerrahi uygulamaları. Editör:Prof Dr Aytekin Besim, 2006, ISBN9944-5692-0-8 Anne Taylor-Vaisey (Physicians & the pharmaceutical industry: exploring PubMed in five easy Stepps) (http://suepelletier.typepod.com/daily_capsules/2004/ 10/physicians_the_html erişim tarihi: 5 Şubat 2005).