Prof.Dr.Afsun Ezel ESATOĞLU Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Kurumları Yönetimi Bölüm ve Anabilim Dalı 17 Kasım 2012, Bursa
İçerik İnsan kaynakları yönetiminde performans kavramı Performans değerleme yöntemleri Hekimlikte performans değerleme Hekim performansının değerlenmesinde kullanılan faktörler ve yöntemler Uzmanlık alanlarından örnekler Esatoğlu, Performans Değerleme 2
Performans / Başarı Görevin gereği olarak önceden belirlenen standartlara uygun davranışların gösterilmesi ve beklenen amaçlara yaklaşma derecesi Esatoğlu, Performans Değerleme 3
Performans Değerleme İşgörenin kendisinden beklenen görevleri ne derece iyi (etkili, doğru, standartlara uygun, bilimsel, güncel vb.) gerçekleştirdiğini belirlemeye yönelik bir süreç Esatoğlu, Performans Değerleme 4
Değerleme Geliştirme Ücretleme Ödüllendirme Yükseltme Rütbe düşürümü İşten uzaklaştırma Bir üst düzeye geliştirme Başarı geliştirme Hizmet içi eğitim ihtiyacının belirlenmesi Geri bildirim İnsan gücü planlaması Esatoğlu, Performans Değerleme 5
Performası Belirleyen Faktörler İşgören İşgörenin = Bireysel Performansı Özellikleri + Yönetim Davranışı + Örgüt Amaçları Esatoğlu, Performans Değerleme 6
Performans Değerleme Süreci Kurum Amaçları Kuruma İlişkin Geri Besleme Performans Standartları İş Tanımları İşletme Amaçları Performans Değerleme Yeteneklerin Geliştirilmesi Kullanım İnsan Gücü Planlama Ücret Belirleme Geliştirme Programları İşgörenin Amaçları İşgörene İlişkin Geri Besleme Esatoğlu, Performans Değerleme 7
Performans Standartlarının Saptanması İş Analizi İş Tanımı Faktör Seçimi Faktör Seçimi: İşin özelliğine ve sorumluluk düzeyine uygun seçim İş verimi yanında, işgören davranışlarının da göz önünde tutulması Açık ve anlaşılır faktörler Sınırlı sayıda (10 <) Faktörler: İşgörenin temel nitelik ve niceliği, iş bilgisi ve yeteneği, bireysel özellikleri, ilişki ve davranışları Esatoğlu, Performans Değerleme 8
Değerlemecilerin Saptanması 1 birim yöneticisi.. 20 işgören Değerlemeci astı en yakından tanıyarak, onun performansını sürekli gözlemleme ve izleme imkanı olan kişi olmalıdır Esatoğlu, Performans Değerleme 9
Değerleme Periodunun Belirlenmesi 1 yıl, 6 ay, 2 yıl Değerlemeci Eğitimi, Yönetim ve İşgörenlere Bilgi Verilmesi işgören iş kurum uyum Esatoğlu, Performans Değerleme 10
Performans Değerleme Yöntemleri Genel inceleme Derecelendirme İkili karşılaştırma Sıralama Zorunlu dağıtım Açık uçlu yöntem Kritik olay Sorumluluk merkezi Davranışlara bağlı oranlama sistemi Çoklu değerleyiciler Amaçlara göre yönetim İş standartları Kendi kendini değerleme Değerleme merkezleri Esatoğlu, Performans Değerleme 11
Hekim Performansı Ölçüm Süreci Hekim iş tanımlarının incelenmesi Performans değerleme faktörlerinin belirlenmesi Performans değerleme yönteminin seçimi Süre ve değerleme yapacak bireyin belirlenmesi Hekimi konuya ilişkin bilgilendirilmesi Esatoğlu, Performans Değerleme 12
Performans Değerlemenin Amacı Mesleğin nasıl ve ne düzeyde yerine getirildiğinin incelenmesi Gelişime gereksinimi olup olmadığının tanımlanması İhtiyaç duyulan en az miktardaki bilginin toplanması yolu ile performans değerlenmenin gerçekleştirilmesi Esatoğlu, Performans Değerleme 13
Yataklı Tedavi Kurumları İşletme Yönetmeliği Baştabip Baştabip yardımcısı Şef ve uzmanlar Servis şef ve uzmanları Laboratuar şef ve uzmanları Anestezi uzmanı Şef yardımcısı Eğitim Koordinasyon Verimlilik Kabiliyet İletişim Yönetici yetiştirme Etkililik Kayıt tetkiki Organizasyon Yöneltme Denetim Esatoğlu, Performans Değerleme 14
Hekim Performansı Değerleme Faktörleri Tıbbi bilgi düzeyi Hastalığı bütün olarak değerlendirilebilme Hastalığın psiko-sosyal niteliklerini görebilme Çeşitli karmaşık sorunlar ile başa çıkabilme yeteneği Sorumluluk alabilme kapasitesi Ayakta hasta tedavi becerisi Yatan hastaların yönetimi ve tedavi becerisi Sorun çözebilme becerisi Eğitici olarak görev alınan süreçlerdeki iş başarımı Araştırma yapabilme Esatoğlu, Performans Değerleme 15
Hekim Performans Değerleme Faktörleri Genel klinik beceriler Hastaya saygı gösterme, şefkat duyma, bilgi asimetrisinden kaçınma Klinik performans göstergeleri Yasal prosedürlere uyum (bilgilendirilmiş onam formları vb.) İletişim becerisi Bölüm-birim içi davranışların gözlemlenmesi Prosedür ve talimatlara uyum Veri-dosyalamada kayıt titizliği gösterme Esatoğlu, Performans Değerleme 16
PERFORMANS; BİLGİ, BECERİ VE DAVRANIŞSAL YETERLİLİĞİN BİLEŞİMİDİR Temel Bilgi *Lisans *Lisansüstü *Sürekli eğitim Ölçüm: *Sınav *Yeterlilik sınavı *Kanada Aile H. çalışma kredisi Performans Temel Beceri *Cerrahi *İşlem (kardiyak kateter etc.) *Yorumlayıcı (Image, EKG) *etc. Ölçüm: *Klinik kayıtlar *Bakım sayısı *Yeniden başvuru oranı *Maliyet /durum *Etc. Davranışsal Yeterlilik *Kişilerarası iletişim becerisi *Muhakeme *Davranış (ilişki yönetimi) *Kendini değerleme Ölçüm: *Gözlem *Standardize edilmiş hastalar *Hakemlik *Hasta görüşleri *Öz değerleme ölçümü Dubinsky I., et.al., 360-Degree Physician Performance Assessment, Healthcare Quarterly, Vol.13, No.2, 2010 Esatoğlu, Performans Değerleme 17
Performans Değerleme Yöntemlerinin Özellikleri Tutarlı, anlaşılır ve objektif olma Klinik hizmet sunumunu ve bakımı bir bütün olarak değerlendirmek için tasarlanma Sağlık hizmeti çıktı ya da bakımını amaç edinme Sağlık hizmeti geliştirmek için durum ve hedef tanımlamada faydalı olma Esatoğlu, Performans Değerleme 18
SMART Spesifik, Ölçülebilir, Erişilebilir, Uygun, İyi seçilmiş, Zaman sınırı belirlenmiş Esatoğlu, Performans Değerleme 19
Hekim Performansının Değerlendirilmesi (klinik beceri değerlendirilmesi) Dolaylı Yöntemler Yazılı yada sözlü yöntemler Çizelge incelemeleri Kayıtlardan edinilen verilerin incelemesi Doğrudan Yöntemler Rutin ve günlük mesleksel uygulamalar Laboratuar ortamı uygulamaları Esatoğlu, Performans Değerleme 20
Hekim Performansının Değerlendirilmesi Değerlendirmeyi yapanın türüne göre -Eş düzey çalışan değerlendirmesi -Görüntü ve ses kayıtları -Kendini değerlendirme -Hastaların değerlendirmesi Değerlendirmede kullanılan araçlara göre -Standartlaştırılmış hastalar yöntemi -Görüntü ve ses kayıtları -Hekim rapor kartları ve çizelge takibi Esatoğlu, Performans Değerleme 21
Eş düzey çalışanların hekim değerleme formu örneği Göstergeler 1 2 3 4 5 6 7 + - *Hastaya ayrılan zaman ve genel çaba *İşe ayrılan zaman ve genel çaba *Ortak çalışma grubu ile iletişim *Diğer işgörenler ile iletişim *Hasta ile iletişim *Ortak çalışma arkadaşlarına saygı *İşle ilgili projeleri zamanında tamamlama *Grup kararlarına bağlılık *Çizelge ve dosyalama *Olumsuz sonuçları savunmama *Günlük uygulamaları ilerletme, iyileştirme Esatoğlu, Performans Değerleme 22
Görüntü ve ses kayıtları Genellikle eş düzey işgörenler tarafından değerlendirilir Performans görüntü kayıtları kullanılabilir Aynı uzmanlık dalından bir hekim değerlendirir Yöntem Sakıncası: Sadece değerlendirilen zaman dilimini ifade etmesidir Esatoğlu, Performans Değerleme 23
Örnek: Hekimin kendi kendini değerlendirme formu Değerlendirilmesi gereken ifadeler (Hekim davranışları) *Hastalar ile etkili iletişim kurabilme *Uygun tanısal testleri seçebilme *Tanı bilgilerini ciddi değerlendirebilme *Doğru tanıyı zamanında koyabilme *Kişisel stresi yönetebilme *Eksik ve kusurlu yönler hakkında farkındalık *Hastalıkların psiko-sosyal boyutlarına hakimiyet Performansın diğer hekimlerle karşılaştırılarak puanlanması + - 1 2 3 4 5 6 7 Esatoğlu, Performans Değerleme 24
Performansın hasta tarafından değerlendirilmesi Hekime ilişkin değerlendirme faktörleri 1 2 3 4 5 6 7 İhtiyaçlara saygı gösterme Saygı ile davranma, nezaket düzeyi Net bilgi verme Açıklamalar yapma durumu Uygulanan tedavi, tetkik, ilaçlar, hastalık hakkında bilgilendirme Yeterli zaman ayırma durumu (tedavi gereği odaya gelme sıklığı ) Bir sorun olduğunda ulaşma kolaylığı Yetenekli ve becerikli olma Hastalığın teşhis ve tedavisindeki başarı Tüm yönleri ile genel değerlendirme + - Esatoğlu, Performans Değerleme 25
Standartlaştırılmış hastalar: Tıbbi eğitim, değerlendirme ve araştırmalarda bir eğitim aracı olarak, gerçek hastaların fiziksel ve hikayeleri ile ilgili bulgularını temsil etmek üzere eğitilmiş kişiler Gerçek sağlık problemi olan kişiler Daha önceden sağlık problemi olup da hastalığın semptomları ile ilgili bilgisi olan kişiler Esatoğlu, Performans Değerleme 26
Standartlaştırılmış hasta vizitleri kayıt kontrol listesi örneği Hastalık : Gastrit Evet Hayır Mide problemi hakkında hekimin sordukları *Mide ağrısını hangi bölgede hissettiği *Ne kadar süredir mide ağrısı olduğu *Ağrının yiyecekler ve yemek zamanları ile ilişkisi *Kanlı kusma olup olmadığı *Gaita rengi Fiziksel Muayene *Kan basıncı alma *Karın muayenesi *Rektal muayene Esatoğlu, Performans Değerleme 27
Standartlaştırılmış hasta Vizit sonrasında davranış ve tutumu içeren skorlu bir kontrol listesinin doldurulması Vizit kontrol ve uygunluk (görüntü) kontrol listeleri Değerlendirilenin yöntem ile ilgili önceden bilgilendirilmesi, gönüllülük esası İçerik ve durum tutarlılığı Yöntemin eğitim için kullanımı Esatoğlu, Performans Değerleme 28
Rapor kartları ve çizelgeleme Hekime ilişkin tüm bilgilerin (kişisel ve hizmete ilişkin) yer aldığı veri tabanları Mevcut yönerge ve klinik protokollere göre yapılan meslek icraları Kronik hastalıklar için hasta izlem kartları Korucu hekimler için çizelge izlemleri Şeffaflık ve değerlendirmelere açıklık Esatoğlu, Performans Değerleme 29
Çıktı ölçümleri Bileşen Gösterge Ölçüm Kriteri Maliyet Kalite- Klinik Hizmet Kullanım Kaynak tüketimi Verimlilik Hizmetin uygunluğu Mortalite ve morbitide Teknik beceri Etkililik Hasta hareketi Ulaşma Empati ve nezaket Hasta tatmini Hasta konforu Kalış süresi Faturalandırılan vaka Diğer hizmet sunucuları ile karşılaştırma Sunulan hizmetin gerekliliği Oranların izlenmesi Tıbbi bilgi, beceri ve doğru karar verme becerisi Kritik karar verme yollarına uyma Başkasına giden hasta Ulaşılabilirlik Aileye verilen bilgi ve eğitim Hasta araştırmaları Günlük yaşam fonksiyonlarının yükseltilmesi Esatoğlu, Performans Değerleme 30
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Örneği Göğüs hastalıkları polikliniğinde en az üç ay süreyle takip olmuş ve bir yıl suresince sigara bırakan hasta oranı Yeni tanılı olgulara asgari yirmi dakika ayıran hekim oranı Verem tanısında balgamda asidorezistan basil bakılması Akciğer tüberküloz tanılı olgularda kür olan hasta oranı Akciğer tüberküloz tanısı konulan hastaların verem savaş dispanserine yazılı bildirim oranı Yapılandırılmış eğitim etkinliği olarak inhalar tedavi verilen hasta oranı Mesleki akciğer hastalığından şüphelenilip, meslek hastalıkları hastanesine sevk edilen ve orada yapılan değerlendirmeyle tanısı kesinleştirilen hasta oranı Esatoğlu, Performans Değerleme 31
Kolposkopi Uzmanlığı Örneği Eğitimle ilgili Performans Değerleme Ölçütleri: BSCCP (İngiliz Servikal Patoloji ve Kolposkopi Derneği) /RCOG (Obstetri ve Jinekoloji Royal Koleji) sertifikası bulunma durumu : İş yükü > 50 Yıllık yeni anormal smear görme yüzdesi (Hekimin anormal smear ile ilişkili olan anormal kolposkopi görme oranını sorguluyor. (Bu parametre direkt gördüğü anormalliği tanıma becerisi ile ilişkilendirilebilir). Profesyonel eğitime devamlılık : İngiliz Servikal Patoloji ve Kolposkopi Derneğinin toplantı ve eğitimlere son 3 yılda katılma durumu S.Thangaratinam et al., Identifying the performance criteria for appraisal of colposcopists: benchmarking Delphi An International Journal of Obstetrics and Gynaecology, 2007, pp:1288-1291. Esatoğlu, Performans Değerleme 32
Kolposkopi Uzmanlığı Örneği Tanı ile ilişkili Performans Değerleme Ölçütleri: Kayıtlı bulguların kalitesi Atipik geçiş zonu tesbiti halinde biyopsi oranı Biyopsi almama sebebinin dokümantasyonu Histolojik olarak doğrulanan lezyonların kolposkopik pozitif prediktif değeri Histolojik değerlendirmeye uygun biyopsi alma oranı S.Thangaratinam et al., Identifying the performance criteria for appraisal of colposcopists: benchmarking Delphi International Journal of Obstetrics and Gynaecology, 2007, pp:1288-1291 Esatoğlu, Performans Değerleme 33
Kolposkopi Uzmanlığı Örneği Tedavi ile ilişkili kriterler -CIN ( servikal intraepitelyal neoplazi ) : ilk vizitede kanser öncüsü lezyon tanısı alan ve tedavi edilen hasta sayısı - Tedavide kayıtlı bilgilendirilmiş onam sayısı - Lokal anestezi ile poliklinikte lokal tedavi oranı - Tedavi sonrasi ilk kontrolde normal smear gelme oranı - Son 12 aydaki histolojik olarak saptanan tedavi başarısızlıkları - Primer kanama görülen tedavi oranı - Tedavi komplikasyonu ile başvuran hasta oranı - Hasta memnuniyeti S.Thangaratinam et al., Identifying the performance criteria for appraisal of colposcopists: benchmarking Delphi, An International Journal of Obstetrics and Gynaecology, 2007, pp:1288-1291 Esatoğlu, Performans Değerleme 34
Hizmet çıktısı (nicelik) ile performans değerleme (Meme kanseri örneği) Tümörün büyüklüğüne bağlı hayatta kalma süresi Hastalığın aşamalarına bağlı hayatta kalma süresi Yeni teşhis konulmuş erken dönem meme kanserlerinin oranı Meme kanseri teşhisinin konma biçimi Yeni teşhis konmuş meme kanserlerinde memenin korunması ile cerrahi müdahale Esatoğlu, Performans Değerleme 35
Örnek: Patoloji Uzmanlığı 1- Materyalin makroskopik incelenme düzeyi 2- Materyalin mikroskopik incelenme düzeyi 3- Patolog bilgi düzeyi 4- Vakaların raporlanma süresi 5- Ek boya ve moleküler tetkiklerin endikasyon dâhilinde istenmesi 6- İncelenen materyalin ve patoloji raporlarının uygun şekilde arşivlenmesi 7- Dış kalite kontrolü 8- Patolojik inceleme Esatoğlu, Performans Değerleme 36
PATOLOJİDE KULLANILABİLECEK PERFORMANS ÖLÇÜT KATEGORİZASYONU 1. EKİP ÇALIŞMASI: -Diğer ekip elemanları ile çalışma becerisi (patoloji teknisyenleri gibi) -Eğitim veren kurumlarda asistanlarla birlikte çalışma becerisi 2. KİŞİLER ARASI İLETİŞİM BECERİLERİ -Klinisyen ile çalışma becerisi -Ekip arkadaşları ile çalışma becerisi http://www.med.umich.edu/umhshr/supervisor/performanceplanning.html, erişim 15.10, 2011 Esatoğlu, Performans Değerleme 37
PATOLOJİDE KULLANILABİLECEK PERFORMANS ÖLÇÜT KATEGORİZASYONU 3. DEĞİŞİME UYUM SAĞLAMA / YENİLİKLERİ TAKİP ETME: Güncel tanı kriterlerinin patoloji değerlendirmelerine yansıması,yenilikleri takip etme: örn.: PDF kılavuzlarındaki rapor formatına uygun raporlama alışkanlığının edinilmesi (CAP protokollerinin raporlamada kullanılması gibi). Değişime uyum sağlama : gerek laboratuar uygulamaları gerekse de patoloji makroskopi ve mikroskopik değerlendirmelerinde güncel bilgiler eşliğinde yeniliklere göre gerekli değişiklikleri yapabilme http://www.med.umich.edu/umhshr/supervisor/performance-planning.html, erişim 15.10, 2011 Esatoğlu, Performans Değerleme 38
PATOLOJİDE KULLANILABİLECEK PERFORMANS ÖLÇÜT KATEGORİZASYONU 4. MESLEKİ BİLGİ VE BECERİ: - Materyalin makroskopik incelenme düzeyi (makroskopik tanılama, uygun kesit alma gibi) -Materyalin mikroskopik incelenme düzeyi -İHK ve Moleküler testler (endikasyon dahilinde isteme, yorumlama, raporlama gibi) değerlendirme becerisi -Klinik bilgiler ile mikroskobik incelemeyi bağdaştırmayorumlama ve rapor haline getirebilme http://www.med.umich.edu/umhshr/supervisor/performance-planning.html, erişim 15.10, 2011 Esatoğlu, Performans Değerleme 39
PATOLOJİDE KULLANILABİLECEK PERFORMANS ÖLÇÜT KATEGORİZASYONU 5.ÜRETİLEN İŞİN NİTELİĞİ (KALİTE): -Tanı doğruluğu 6.RAPORLAMA: -Rapor niteliği -Raporlama sürelerinin standartlara uyumu 7.EĞİTİM: - Bilimsel yayın sayısı ve niteliği -Bilimsel toplantılara katılım durumu -Kurslara katılım durumu http://www.med.umich.edu/umhshr/supervisor/performance-planning.html, erişim 15.10, 2011 Esatoğlu, Performans Değerleme 40
Genel değerleme! Belirli bir sistemin yaygınlaştırılmasını ve kabullenilmesini sağlamak amacı ile geliştirilerek kullanılan bir performans ölçüm sistemi Sağlık kurumlarında insan kaynakları birimlerinin oluşturulması (sağlık yönetimi uzmanları) Alana özgü uzman değerlendirme grubunun oluşturulması Esatoğlu, Performans Değerleme 41
Genel değerleme! Güncellemeye açık hastalık algoritmaları oluşturulması ve kullanımı Hizmet performans ölçümü için, S.B. YÖK ve Meslek Örgütleri işbirliği ile ulusal düzeyde çalışma Hizmet temelli yapılandırılmış sistemin hekimler arasında etik dışı yarışmayı tetikleyip sağlık harcamalarını ölçüsüz ve gereksiz oranda arttırabilmesi tehlikesi? Esatoğlu, Performans Değerleme 42
esatoglu@health.ankara.edu.tr