Büyüme, Tasarruf-Yatırım ve Finansal Sektörün Rolü Hüseyin Aydın Yönetim Kurulu Başkanı
Büyüme: Yatırım ve Tasarrufun Fonksiyonu Büyüme : Büyümenin Temel Unsuru : Üretimin Temel Faktörleri : Üretimin Diğer Faktörleri : Sürdürülebilir Büyüme : Ulusal Gelir Düzeyinde ve Birey Başına Düşen Milli Gelirde Artış. Üretim Sermaye İş gücü Doğal Kaynaklar Teknolojik Bilgi Güçlü ve Dengeli Makro Politikalar Girişimcilik İyi Yönetişim Etkin ve Sağlıklı Finansal Sistem Daha Fazla Yatırım Daha Fazla Kaynak 2
Krizle birlikte küresel büyüme düştü 4,5 4,3 4,1 3,9 3,7 3,5 3,3 3,1 2,9 2,7 2,5 Gsyh büyümesi (reel, ortalama, %) 4,2 2,9 1994-07 2008-12 Dünya 3
Büyüme hızını aşağıya çeken gelişmiş ülkeler 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 4,2 Gsyh büyümesi (reel, ortalama, %) 2,8 2,9 1994-07 2008-12 Dünya GÜ 0,5 Kaynak:IMF, WEO September 2012 4
... destek gelişmekte olan ülkelerden 7,0 6,0 Gsyh büyümesi (reel, ortalama, %) 6,2 5,5 5,0 4,0 3,0 4,2 2,8 2,9 2,0 1,0 0,0 0,5 1994-07 2008-12 Dünya GÜ GOÜ Kaynak:IMF, WEO September 2012 5
Tasarruf oranı GOÜ lerde daha hızlı artıyor Tasarruf düzeyi (Gsyh'ya oranı, ortalama, %) 34 32 30 28 26 24 22 20 18 16 14 1990-97 1998-05 2006-12 GOÜ GÜ 6
Yatırım oranı GOÜ lerde daha yüksek ve artmaya devam ediyor 32 30 28 26 24 22 20 Yatırım düzeyi (Gsyh'ya oranı, ortalama, %) 18 1990-97 1998-05 2006-12 GOÜ Türkiye GÜ 7
«Yeni Normal» 8
Finansal Sektör Güçlü ve Sağlıklı Finansal Sektör o Ekonomik yapının çok önemli bir bileşenidir o Büyümenin gerekli koşuludur o Finansal sektör, büyüyen ekonomiyle gelişir ve derinleşir o Derinleşip gelişen finansal sektör, ekonomik büyümeyi destekler o Sermaye tabanı güçlü ve kaliteli olmalıdır o Kriz ortamlarında banka bilançolarının dayanıklı olması güçlü sermaye yapısı ile ilişkilidir o Kriz ortamlarında, aktif kalitesi bozulma eğilimindedir o (anapara ve faiz ödemelerinde aksama, gecikme ve edimin yerine getirilememesi) o Güçlü bilançonun önemi kriz dönemlerde daha da artar 9
Finansal Sektör o Bazı gelişmiş ülkelerin bankacılık sektöründe yaşanan zayıflıklar diğer sektörlere de yansımış ve kredi kanalının çalışmaması nedeniyle üretimin düşmesine neden olmuştur o Kamu sektörü sistemik riski azaltmak amacıyla, finansal piyasalara likidite, sermaye, garanti desteği yoluyla müdahalelerde bulunmuştur o Merkez bankaları, öncü rol üstlenmiş ve genişleyici para politikası uygulamaya başlamışlardır o Ağırlıkla yüksek kaldıraç ile çalışmakta olan bankalar, bilançolarını hızla daraltmak zorunda kalmışlar ve önemli zararlar yazmışlardır o Zayıflayan bankacılık sistemi ve yüksek kamu borçları nedeniyle büyümeler olumsuz etkilenmiştir 10
Küresel bazda bankacılık küçülmekle birlikte GOÜ lerde artış gözlenmektedir 180 160 Banka aktifleri (Gsyh'nın yüzdesi) 160 158 140 120 100 80 87 2008 2011 100 Dünya GOÜ 11
AB ve ABD de kredi koşulları endeksi; bankalar iştahsız 12
Türkiye deki gelişmeler 13
Küresel krizde Türkiye yüksek büyüme performansı gösterdi 10 8 6 4 2 0-2 -4-6 Gsyh (yıllık % değ) 08 09 10 11 12 thm Dünya GOÜ TR Kaynak: IMF, WEO, October 2012, Kalkınma Bakanlığı 14
Büyüme için yatırımlar sürdürülmelidir; ancak tasarruflarımızın da artması gerekir 37 34 31 28 25 22 19 16 13 10 33,3 Tasarruf ve yatırım düzeyi (Gsyh'nın oranı, % 2012) 32,1 24 23,9 14,3 GOÜ Dünya TR 22,2 Tasarruf oranı Yatırım oranı Kaynak: IMF, WEO, October 2012, Kalkınma Bakanlığı 15
Düşen enflasyon, kamunun borçlanma gereğinin azalması, yurtdışından borçlanma imkanları ve bankacılıkta yeniden yapılanma kredilerin büyümesine olumlu yönde katkı sağlamış, bankalar küresel krizde kredilerini büyütmüş, büyümeye katkı sağlamıştır. Seçilmiş göstergeler % 2002 2008 2012 Eyl Krediler/Gsyh 14 39 55 Kurumsal krediler/gsyh 12 27 37 Krediler/toplam aktifler 25 51 58 Krediler/mevduat 38 81 104 Menkul değerler/toplam aktifler 40 26 21 16
ancak bankacılık sektörünün büyümeye katkısının sürmesi için özkaynaklarının güçlü olması gerekir o Gelişmekte olan Türkiye, sermaye yatırımlarını büyütmek için kaynağa ihtiyaç duymaktadır. İç kaynaklar yeterli olmadığı icin cari açık verilmektedir. Bu durum da büyümenin sürdürülmesi için risk yaratmaktadır. o Cari açık, para ve mali politikalar koordinasyonuyla çözülebilecek yapısal bir sorundur. o Özel sektörün sermaye yatırımları ve kapasite kaynaklarla ve iç kaynaklarla desteklenmelidir. artırımları öz 17
o Yurtdışı piyasalardaki istikrarsızlıklar nedeniyle dış kaynağa dayalı finansman konusunda dikkatli olunmalıdır. Kredi notu yükselen Türkiye nin sermaye piyasasına erişimi belirli ölçülerde rahatlayacak olsa da kısıtlıdır o Üretim, yatırım, özelleştirme ve alt yapı yatırımlarının finansmanında yurtiçi bankalardan kaynak talebi daha da artabilecektir o Finansman açısından bu desteğin bankalar tarafından sürdürülmesi için bankaların özkaynaklarının büyümesi ve güçlü olması gerekir 18
Sermaye yeterliliği yüksektir, ama gerilemektedir 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 Özaynaklar ve sermaye yeterliliği 20,8 19,4 18,1 16,6 16,4 08 09 10 11 12 Ağ 22 21 20 19 18 17 16 15 Özkaynaklar (milyar dolar) Sermaye yeterliliği (%, sağ eksen) 19
Risklerin arttığı bir ortamda özkaynakları büyütmenin yolu riskleri iyi yönetmek kadar yatırımcıları banka sektörüne yatırım yapmaya ikna etmektir. 21 18 15 12 9 6 3 0 Özkaynak karlılığı ve DİBS getirisi (yıllık, %) 08 09 10 11 12 Ağ ÖKK DİBS ortalama faizi (%) 20
Beklentiler o Küresel krizin tahribatının giderilmesi ve uluslararası piyasalarda dengelerin kurulması zaman alacaktır o Böyle bir ortamda iç dengelerin sağlam olması istikrarın korunması açısından gereklidir o Büyümenin sürdürülmesi için hem kamuda hem de özel sektörde tasarrufların artması, finansal sektöre ve uzun vadeye çekilmesi için alınan önlemler doğrudur o Finansal sektörde aracılık maliyeti hala yüksektir, parasal, vergisel ve düzenlemeden gelen yüklerin azaltılmasına devam edilmelidir o Finansal kurumların gücü özkaynaklarıdır, politikalar ve düzenlemeler özkaynakların aşınmasına değil büyümesine katkı sağlamalıdır. o Büyüyen ve güçlü bir finansal sektör, ekonomiyi büyütür 21
Teşekkür ederim 22