NAİL OLPAK 81. GENEL İDARE KURULU KONUŞMASI 24 MAYIS 2013, CUMA RİZE Saygıdeğer Bakan Yardımcım, Saygıdeğer Valim, Saygıdeğer Belediye Başkanım, Değerli Başkanlar, Saygıdeğer Bürokratlarımız, Genel Müdürlerimiz, Daire Başkanlarımız, Çok kıymetli MÜSİAD Başkanları, Çok kıymetli MÜSİAD lılar, Değerli medya mensupları, Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği MÜSİAD adına hepinizi saygıyla selamlıyorum. Türkiye nin enerji potansiyeli, bugünkü durumu ve gelecekteki yerini konuşacağımız 81. Genel İdare Kurulumuza hoş geldiniz, şeref verdiniz. Enerji konulu Genel İdare Kurulumuzu, Türkiye nin en enerjik şehirlerinden birinde, Rize de yapmaktan onur ve mutluluk duyduğumu belirterek sözlerime başlamak istiyorum. Bütün yeşilliği, güzelliği ve insanlarının sıcaklığıyla bizi karşılayan Rize nin MÜSİAD Şube Başkanı Sayın Mahmut BAĞBAK a, 81. GİK Toplantımıza yaptığı ev sahipliği ve misafirperverliği için şimdiden teşekkür ediyorum. Enerji ile ilgili, Türkiye nin enerji politikaları, beklentileri, sorunları ve çözümleri ile ilgili görüşlerimi ifade etmeden önce, Başbakanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan la birlikte bir seyahatimiz oldu biliyorsunuz, ABD seyahati. Son derece önemli bir ziyaretti. Hem zamanlaması hem de içeriği bakımından. Başta ABD seyahati olmak üzere yaşadığımız şu
son günleri izninizle kısaca değerlendirmek isterim. Sayın Başbakanımızın son ABD seyahati öncesinde yaşananları da kısaca değerlendirmek ve daha sonra enerji gibi son derece hayati bir konuda neler düşündüğümü paylaşmak istiyorum. Çünkü, Türkiye nin nerelerden buraya geldiğini, Türkiye nin nereye doğru yol aldığını, yani Türkiye nin potansiyel enerjisini, mevcut enerjisini, sosyal, kültürel, manevi enerji kaynaklarının rezervlerini, boyutlarını, gücünü doğru değerlendirmeden, fırsatları ve riskleri göz önüne almadan Türkiye nin enerji politikalarını doğru değerlendirmek açıkçası bana hem yararlı hem de pek mümkün görünmüyor. Orta Gelir Tuzağı na dikkat çektiğimiz Ekonomi Raporu muzdan hemen sonra, acaba büyüme duruyor mu? Ekonomideki başarı sona mı eriyor? gibi bir hava oluşturulmaya çalışıldı kanaatimce. Evet, büyüme rakamlarında bir düşüş oldu ama dikkat edin, büyüme rakamlarında oldu bu düşüş. Yani büyümeye devam ettik. Az büyüdük, bir önceki yıl kadar büyümedik, daha doğrusu bir önceki yıl o kadar çok büyümüştük ki, bu büyüme onun yanında az kaldı. Bunda elbette iç pazardaki daralma, adeta çok koşarsınız da nefesiniz sıkışır ya, öyle bir nefes darlığı etkili oldu ama o zaman yani neredeyse geçen yıl bu zamanlarda Türkiye ekonomisinin yeniden pozitif ivmeyle yoluna devam edeceği konusunda bir karamsarlık oluşturulmaya çalışılıyordu. Kredi notumuzun arttırılmaması da bunda belli bir paya sahipti sanırım. Geçtiğimiz Mart ayında, Afyon da bir çalıştay yaptık. MÜSİAD ın Geleceği Çalıştayı Afyon toplantımızın sonunda demokratikleşme paketinin en önemli değerlerinden biri olan, Barış ve Kardeşlik Projesi ni Çözüm Süreci olarak gördüğümüzü ve açıkça desteklediğimizi söyledik Çözüm Süreci, acımasız terör sorunu kadar, bu çerçevede birikmiş sorunların bir çözüme kavuşması, bölge halkının refah ve mutluluğu kadar Türkiye nin kalkınması ve tüm vatandaşlarının mutluluğu, özgürlükler ve demokrasi açısından da çok büyük bir engelin ortadan kalkması anlamına gelmektedir. Ülke olarak telafisi ve acısının tarifi hiçbir şekilde mümkün olmayan evlatlarımızı ve yarınlara dair
umutlarımızı yok eden ve kaynaklarımızı, enerjimizi tüketen terör sorununun çözülmesi, ülkemizin daha yaşanabilir, refaha erişmiş ve uluslararası saygınlığı artmış bir ülke konumuna yükselmesini sağlayacaktır. dedik. 27 Nisan da 22. Olağan Genel Kurulumuzda yaptığım konuşmada da tekrarladım: "Son 10 yılda hayata geçirilen önemli reformların arasında özel bir yeri olan çözüm sürecini, medeniyetimizin bize yüklediği tarihi bir sorumluluk olarak görüyoruz. Çünkü Çözüm Süreci, Türkiye'nin aydınlık yarınlarının şekillenmesinde çok önemli bir hamledir" "Çözüm süreci, gelecek ve refah için prangaların sökülüp atılması demektir" Ne kadar haklı olduğumuz Çözüm Süreci akabinde, önce İsrail den gelen özür, sonrasında bir kredi derecelendirme kuruluşundan gelen not arttırımı ve Yabancı Devlet adamlarının her geçen gün artan ziyaretleriyle ortaya çıktı sanırım. Ekonomi Bakanımız Sayın Zafer Çağlayan ın ifadesiyle, "Çözüm Süreci nin konuşulmaya başlamasıyla beraber Doğu ve Güneydoğu'ya, adeta bir teşvik yatırımı patlaması yaşanıyor. Bingöl'de teşvik belgesi alanların yapacağı yatırım, tam 5 bin kat artmış ve 1 milyar 68 Trilyon TL'ye ulaşmıştır. İlk üç ayda teşvik belgesinde Siirt'te, Diyarbakır'da, Şanlıurfa'da, Mardin'de yapılan müracatlarda istihdamın 5 ile 10 katına çıktığını görüyoruz." Yıllardır, eğer ekonomik anlamda bölge kalkınırsa, barış da gelir tarzında bir yaklaşıma şahit olduk. Fakat galiba; eğer barış varsa, huzur varsa, ekonomi de düzelir, demek daha doğru. Japonya nın Uluslar arası Rating Kuruluşu JCR Eurasia Yönetim Kurulu Başkanı, Gelişmeler not artışını gerektiriyor. Not artışının eli kulağında. dedi. Ve bu defa biliyorsunuz MOODY S ten not artışı geldi. Türkiye nin kredi notu Yatırım yapılabilir ülkeler seviyesine çıkarıldı. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşu Moody's, Türkiye'nin kredi notunu Ba1 den Baa3 e yükseltti. Türkiye'nin kredi notu, Fitch'in ardından Moody's tarafından da yatırım yapılabilir seviyeye yükseltilmiş oldu. Moody's, not artırımına, ekonomi ve kamu maliyesi alanlarında
olduğu kadar yapısal ve kurumsal reformlardaki ilerlemeleri gerekçe gösterdi. Bu açıklama sevindirici ama gecikmiş bir karar. Türkiye nin uluslararası piyasa göstergeleri zaten bu nota sahip olan ülkelerle aynı seviyedeydi. S&P de, küresel ticaretteki trendlerin Türkiye ekonomisine büyüme sağlayacağını belirten bir açıklama yaptı. Küresel ticaretteki trendlerin Türkiye ekonomisine bir büyüme sağlayacağını belirten kurum açıklamasında, ihracat pazarlarında büyüme, güçlenen talep görünümü ve yatırımdaki artışla GSYH nin bu yıl ve gelecek yıl yüzde 4 büyüyeceğini söyledi. S&P, Türkiye nin kredi notunu BB den BB ye yükseltirken Türkiye nin artan ekonomik direncini ve çözüm sürecinde kaydedilen ilerlemeyi gerekçe göstermişti. Başbakanımızla ve Türkiye nin önde gelen işadamlarıyla birlikte ABD temaslarımızı sürdürürken, ABD Başkanı Barack Obama ile yapılan görüşmenin hemen arkasından Türkiye nin devlet tahvili notu Ba1 den Baa3 e yükseltildi. Türkiye tam anlamıyla yatırım yapılabilir seviyeye geldi. Türkiye 21 yıl sonra ilk defa bu seviyeyi yakaladı. İki ayrı kredi ajansından yatırım yapılabilir notu alan ülkeler arasına girdik. Artık uluslararası fonların kendi iç tüzükleri gereğince ülkemize yatırım yapmalarının önündeki engel de kalkmış oldu. Bu arada hepimiz için milat sayılabilecek bir gelişme yaşadık biliyorsunuz. İMF ye borcumuz bitti. Bir gün böyle bir cümle kurabileceğimizi çoğumuz hayal bile etmiyorduk, öyle değil mi? Türkiye, 1960 2008 döneminde IMF ile 19 Stand by anlaşması yapmış ve IMF kaynaklarından 50 milyar dolara yakın kredi kullanmış. Bunun %90 a yakını 2001 krizinin açtığı enkaz neticesinde kullanılmış. Son olarak 422 milyon dolarlık taksit ödemesiyle ise, Türkiye nin IMF ile her hangi bir borç ilişkisi kalmadı. Yarım asırdan fazla süren IMF sendromu sona erdi. MÜSİAD olarak, bu miladın iki önemli sonucu olduğunu düşünüyoruz. Birincisi, tam 100 yıl süren Duyun u Umumiye sendromundan sonra, yarım asırdan fazladır devam eden IMF sendromu sona ermektedir. İkincisi ise; Türkiye artık borçları bitmiş bir
şekilde IMF de masanın diğer tarafına geçmiş olacaktır. Bu durum, küresel aktör olarak etkisini arttıran Türkiye nin IMF politikalarında da söz sahibi olmasının yolunu açacak ve 52 yıl süresince tek yönlü olarak yürütülen Türkiye IMF ilişkileri, bundan sonra iki yönlü gelişecektir. Sinop ta yapılacak nükleer santral için Japonya ve Fransa ile anlaştık. 22 milyar dolarlık bir yatırım bu. 10 bin kişilik bir istihdam sağlanacak. İstanbul a 3. Havalimanı ihalesine 22 milyar euro teklif geldi. Ortak Girişim Gurubunda bir MÜSİAD üyesi var. Sayın Orhan Cemal Kalyoncu. Kendisini tebrik ediyorum. 150 milyon yolcu kapasitesiyle Avrupa nın en büyük havaalanı olacak. Peki, cesurca telafuz edilen onmilyarca Euroluk yatırımlar neyin habercisi? İnanın, sadece ve sadece, Çözüm Sürecine en az bizim kadar inanan dünya devlerinin, Türkiye'nin geleceğine yatırım yapmalarının habercisi. Bu rakamlarda Türkiye nin, Türkiye ekonomisinin geldiği noktayı görüyorsunuz Reyhanlı daki saldırıyı da bu meyanda bir ket vurma, engel çıkarma, huzuru bozma, birliğimizi, dirliğimize tuzak kurma olarak nitelendiriyorum. Bu mel un saldırıda hayatını kaybeden vatandaşlarımıza Allah tan rahmet diliyorum. Ailelerine, bütün milletimize sabırlar diliyorum. Türkiye iyi yolda olmasa, doğru yolda olmasa, Türkiye ye zarar vermek istemeseler, bunu niye yapsınlar? Sayın Başbakanımızla birlikte gittiğimiz ABD seyahatiyle ilgili söyleyeceğim şeyler son derece basit ama son derece anlamlı detaylar olacak (BAŞKANIM. BURASI SİZDE!) Bu konuştuğumuz çerçevedeki bir Türkiye nin, bu ufka doğru ilerleyen bir Türkiye nin, enerji ihtiyacı da, enerji politikaları da elbette son derece önemli olacaktır. Hemen her alanda olduğu gibi enerji alanında da son yıllarda son derece ciddi bir bakış açısı değişikliği, ciddi bir vizyon ortaya
koyduğumuzu da kabul etmek gerekir. Elektrik Piyasası Kanunu (2001), Doğal Gaz Piyasası Kanunu, (2001), Petrol Piyasası Kanunu (2003), LPG Piyasası Kanunu (2005), Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun (2005), Enerji Verimliliği Kanunu (2007), Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu (2007), Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun (2007), Arz güvenliğine ilişkin 5784 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2008) bunun en açık göstergesidir. Değerli Bakan Yardımcımız geniş bir biçimde anlatacaktır. Bakanlığımızın ve bağlı kuruluşlarının (TEDAŞ dahil) yürütmekte oldukları projelere 2013 yılı için tahsisi öngörülen toplam ödenek miktarı 5 milyar lira olduğunu biliyoruz. Yatırım harcamaları için 22 milyon lira, transfer harcamaları için 21 milyon lira, kamulaştırma harcamaları için 25 milyon lira başta olmak üzere toplam 201,93 milyon lira ödenek tahsis edilmiş. MTA Genel Müdürlüğü ne 160 milyon lirası yatırım olmak üzere toplam 285,1 milyon lira, TAEK Başkanlığı na 46,8 milyon lirası yatırım olmak üzere toplam 105,5 milyon lira, Bor Enstitüsü ne ise 7 milyon lirası yatırım olmak üzere toplam 7,8 milyon lira ödenek ayrılmış. Enerji konusunu öncelikle söylemek gerekir ki, biz enerji konusunu teknik bir konu olarak görmüyoruz. Daha doğrusu bu son derece teknik, son derece uzmanlık isteyen, son derece vizyon isteyen, bilimsel kapasite, öngörü ve teknoloji isteyen enerji konusunu sadece teknik bir mesele olarak görmüyoruz. Enerji sürekliliği ve enerji güvenliği temel bir meseledir. Çünkü enerji olmadan değil büyümek, ilerlemek, gelişmek, yerinde saymak bile mümkün değildir. Çünkü yerinde saymak bile hatta geriye gitmek bile bir enerji ister. Bu nedenle enerji politikaları, dış politikanın da, ekonominin de, üretimin de, hatta savunmamızın da en temel başlığıdır. Sayın Başbakanımız, ''İnşallah 6 sene sonra Akkuyu nükleer enerji santralimizi bitirmiş olacağız'' derken, Çin'den sonra elektrik tüketimi en hızlı artan ülkenin Türkiye olduğunu, bu artışı son derece rahatlıkla
karşılayabildiklerini ifade ediyor. ''Çin'den sonra elektrik tüketimi en hızlı artan Türkiye olarak bir şeyin farkına varacağız. Elektrik veya enerji tüketimi noktasında fazla enerji tüketmek aslında bir geriliğin ifadesi de değildir. Bu da aslında bir gelişmenin refah düzeyinin arttığının işaretidir. Eğer siz fazla enerji tüketebiliyorsanız ülke olarak da gelişiyorsunuz demektir'' diyor. Başbakanımızın nükleer santrallerle ilgili açıklamalarını biliyorsunuz. Ben de bu görüşe yüzde yüz katılıyorum. Bu insan hayatını tehdit ediyor, şudur budur vesaire...' Bütün bunların hepsi bir oyun. Emperyal güçlerin özellikle Türkiye üzerindeki oyunudur. diyor sayın Başbakan Katılmamak mümkün mü? Elbette en son teknolojiyi kullanacağız. Elbette çevreye zarar vermeyeceğiz. Elbette güvenlik son derece önemlidir. İstanbul Fuar Merkezi'nde düzenlenen ICCI 2013 19. Uluslararası Enerji ve Çevre Fuarı ve Konferansı'nın açılışında yaptığım konuşmada, enerjideki özelleştirme ihalelerinin tamamlandığını ve devir işlemlerinin sürdüğünü anımsatmıştım. Üretim tesislerinin özelleştirmelerinin de devam ettiğini hatırlatarak önceki uygulamalarda, küçük güçteki santrallerin teker teker satışa çıkartıldığını ve piyasaya birçok yeni oyuncunun girdiğini dile getirmiştim. Yeni yaklaşımın, orta ve büyük güçteki santralleri birleştirerek birkaç bin megavatlık portföyler oluşturmak ve daha büyük yatırımcıları piyasaya sokmak şeklinde olduğunu bilerek orta ölçekli yatırımcılarımıza daha fazla fırsat verecek, onların da büyümesine fırsat tanıyan portföylerin oluşturulmasının çok önemli olduğunu ifade etmek istiyorum. Diğer yandan, büyük portföy özelleştirmelerinde, kamunun elindeki hisselerin tamamı blok yöntemle elden çıkarılmaktadır. Acaba bunun yerine, Türk Telekom'da olduğu gibi, kademeli bir hisse devri denenebilir mi? Bu durumda bir müddet kamu özel sektör ortaklığının devam etmiş olacak. Büyük özelleştirmelerde bu tür uygulamaları görüyoruz çünkü. Bir başka önemli konunun ise 6446 sayılı yeni elektrik piyasası kanunuyla getirilen, sektörün tüm aktörlerini ve tüketicilerini yakından
ilgilendirecek köklü değişiklikler olduğunu düşünüyorum. Bu noktada, yeni kanunun formatına uygun geçiş dönemi uygulamaları önem arz etmektedir. Örneğin; eski mevzuata göre başlamış projeler yeni mevzuata nasıl uyarlanacaktır? Duraklama yaşanmadan ve bir hak kaybına neden olmadan, gerekli düzenlemelerin hızlı bir şekilde yapılması ve bu yapılırken de, sektör temsilcileri ve tüketicilerin görüşlerinin alınması, son derece önemli olacaktır. Serbest piyasa hareketleri bazen tarafların aleyhine durumlar da oluşturabilir. Özellikle sanayiciler açısından hem enerji arz güvenliği ve kalitesi, hem de maliyet rekabet açısından son derece önemli Enerji piyasasında bugüne kadar arz tarafının katılımı hususunda önemli gelişmeler kaydedilmesine rağmen, talep tarafının piyasada istenildiği kadar yer alamadığını düşünüyorum. Gerek kamunun, gerekse özel sektörün bu konuya bundan sonra daha fazla özen göstermesini bekliyorum. Bunu yaparken de talep tarafının örgütlenerek masada yerini almasının oldukça önemli olduğunu dile getirmekte fayda görüyorum. Her geçen gün gelişen enerji piyasasında, serbest piyasa hareketleri bazen tarafların aleyhine durumlar da oluşturabiliyor. Geçiş döneminde piyasaya hızlı müdahale etmenin de, telafisi zor hasarlar oluşturabileceğini düşünüyorum. Bu gibi durumlarda dikkatli davranmak gerektiğini, bu noktada hem düzenleyicilere, hem de piyasa aktörlerine büyük rol düştüğünü ifade etmek isterim. Bildiğiniz gibi, piyasamız AB'nin ilk 5 büyük piyasasından biridir. Mevzuatımız da, AB kriterlerine büyük oranda benzemektedir. Bu yapı bize, bölgedeki ve AB ülkelerindeki girişimlerimizde, büyük kolaylık sağlayacaktır. Dış pazarlara açılımın önemini düşünerek, bu altyapımızın desteğiyle gerek tek başımıza, gerekse işbirlikleri yaparak yabancı ülkelerde girişimde bulunmanın zamanıdır diye düşünüyorum. Kıymetli Hazirun,
MÜSİAD Enerji Sektör Kurulumuzun yaptığı çalışmalardan özetleyebileceğim bazı başlıkları da sizinle paylaşarak sözlerimi tamamlamak istiyorum. Enerji konusuna nasıl baktığımızı da özetliyor bu başlıklar. Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından lisanssız elektrik üretimindeki üst sınırın 500 kw tan 1 MW a çıkartılması son derece olumlu olmuştur. Bilindiği üzere, tüketim fazlası elektriğin, dağıtım şirketleri aracılığı ile YEKDM çerçevesinde 10 YIL boyunca alım garantisi bulunmaktadır. 10 yıl sonrasında ne olacağının belirsizliği yatırımcılar için önemli bir dezavantaj oluşturmaktadır. Bu konuda şimdiden ve ivedi bir plan öngörüsü belirtilmesi ihtiyacı mevcuttur. Lisanssız elektrik üretim tesisleri YEK Kanununa ekli cetvelde öngörülen kullanılacak ekipman başına yerli aksam destek bedeli mekanizması işlevsel hale getirilmelidir. Üretim ve tüketimin farklı yerde olması durumda hem üretimin tamamı üzerinden, hem de tüketimin tamamı üzerinden iletim bedeli ile kayıp kaçak bedeli vb. mükerrer alınması bu tip uygulamaların önünü tıkamakta, ekonomik olarak dezavantaj oluşturmaktadır. Yerli ve Yenilenebilir enerji alanlarındaki sektörel yerli sanayinin gelişmesi desteklenmeli, bu alandaki girişimciler ile yerli üretime yönelik teşvik ve destek mekanizmaları geliştirilmelidir. Bu sayede çok yeni iş alanları ve alt hizmet sektörleri ile yerel istihdam imkanları doğacaktır. LÜY dahilindeki başvuruların ilk yapıldığı yerel Elektrik Dağıtım Şirketleri nden, hızlı ve çözüm odaklı geri dönüşler sağlanmasında fayda olacaktır. Bürokrasi asgariye indirilmelidir. LÜY başvurularını alan bazı Elektrik Dağıtım Şirketleri nin, bünyesindeki farklı şirketler üzerinden, kendi LÜY projelerini geliştirdiği duyumları alınmaktadır. Bu durumun haksız rekabete yol açma riski söz konusudur. Yerel Elektrik Dağıtım Şirketleri nden bağlantı için olur alan projeler
onay için Ankara TEDAŞ Genel Müdürlüğü ne gitmek durumundadır. Yoğunluğun ve bürokrasinin azaltılması ile zaman kazanmak amacıyla, onay ve kabul işlemleri bölgelerdeki yerel TEDAŞ Müdürlüklerince yapılabilmelidir. İzole Sistemler: İletim ve dağıtım sistemiyle bağlantı tesis etmeyen üretim tesisleri lisans alma yükümlülüğünden muaftır maddesinin iletim ve dağıtım sistemine bağlı bir tüketim tesisi için kurulacak yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanan bir üretim tesisi, tüketim tesisi iletim ve dağıtım sistemi ile bağlantılı olsa dahi, üretilen elektriğin tüketim tesisinde dahili kullanılacağının yani hiçbir şekilde şebekeye geri verilmeyeceğinin taahhüt edilmesi koşuluyla, trafo bazlı kısıtlamaya tabi olma koşulu aranmaz ile değiştirilmesi uygun olacaktır. Herhangi bir güç sınırlamasına tabi tutulmadan kurulabilecek bu sistemlerin izole sistem sayılarak, trafo bazlı kısıtlamaya tabi olma koşulu aranmaması, yatırımları hızlandırıcı etki yapacaktır. Ayrıca üretim tesisinin şebeke ile alışverişi olmayacağı için şebekeye herhangi bir etkisi de olmayacaktır. Başta derin kuyu su pompaları ile tarımsal sulama olmak üzere, elektrik tüketimindeki kayıp ve kaçağa karşı, Yerli ve Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının kullanımı bir çözüm yolu olarak geliştirilmelidir. Bu amaçla bilgi, farkındalık ve pozitif ayrımcılık da dahil destek mekanizmaları geliştirilmelidir. Bu alanda çalışan Sivil Toplum Kuruluşları ile işbirlikleri ve projeler geliştirilmelidir. Uzakdoğu menşeeli solar sistem bileşenlerinin ülkeye girişi, kontrol altına alınmalıdır. İthalatta eksiksiz olarak orijinal üretici bilgileri, üretim tarihi, seri no, barkod, fabrika test raporu, kalite, standart, sertifika, garanti, satış sonrası teknik destek vb. hususlar tüketici lehine güvenceye alınmalıdır. OEM ve/veya fason üretim sektörel malların ülkeye girişine / ithalatına izin verilmemelidir. Başta Nükleer Enerji olmak alanı üzere, bilgi kirliliği ve dezenformasyona karşı etkin yöntemler geliştirilmelidir. Kamudan
bağımsız ama çözüm odaklı ve yapıcı destek veren Sivil Toplum Kuruluşları mutlaka desteklenmelidir. Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelik sektörel ücretsiz eğitim, seminer vb. ile yapıcı bilgilendirme çalışmalarında yaygı ve etkin olunmalıdır. Bilindiği üzere ülkemizin başta lojistik ve jeopolitik olmak üzere birçok avantajı mevcuttur. Özelde Yerli ve Yenilenebilir Enerji alanında ülkemizin sektörel merkez olması yolunda projeler geliştirilmelidir. Konjonktür olarak komşu ve bölge ülkelerdeki pazarlara açılma fırsatı mevcuttur. Bu sayede çok yeni ihracat imkanları doğacaktır. Bu başlıklar ve güncel gelişmeler periyodik olarak, ilgili kamu kurumları ve sektörel Sivil Toplum Kuruluşları tarafından istişare edilmelidir. Bu amaçla çalışma grupları oluşturulmalı, deneyim, görüş ve öneriler karşılıklı değerlendirilmelidir. Gelişmeler ilk elden kamuoyu ile paylaşılmalıdır. Bu sayede zamanında ve doğru bilgi akışı sağlanarak, kullanıcı ve yatırımcı için uygun ortam sağlanacaktır. Hem yer altı hem yer üstü doğal kaynakları, hem de dinamik insan kıymetleriyle bütün dünyanın ilgisini çeken Türkiye nin, birçok alanda olduğu gibi enerji alanında da gideceği çok yol, aşacağı bir çok engel, alacağı çok mesafe ve önünde büyük fırsatlar var. 81. Genel İdare Kurulumuzu Rize de yapmaktan, bu toplantıya bu denli dolu bir içerikle hazırlanmış olmaktan, kamu ve özel sektörü bir kere daha Türkiye nin menfaati için aynı masa etrafında toplamaktan, değerli katılımcıların ilgisi ve kalitesinden duyduğum memnuniyeti ifade ederek hepinizi saygıyla selamlıyorum.