ÇEVRE FAKTÖRLERĐNĐN ĐŞ YAŞAMINA ETKĐSĐ iş yerinde çevre faktörleri klima aydınlatma gürültü mekanik titreşimler ve zararlı maddeler MAK4091 Ergonomi 1 Ses; SES elastik bir ortam olan havada, mekanik titreşimlerden oluşan ve havanın statik basıncına ek olarak gelen basınç değişiklikleridir. MAK4091 Ergonomi 2 Kulağın anatomik yapısı MAK4091 Ergonomi 3 1
Kulağın anatomik yapısı MAK4091 Ergonomi 4 Kulağın anatomik yapısı MAK4091 Ergonomi 5 Tanımlar MAK4091 Ergonomi 6 2
Akustik ölçü tekniği, ses ölçümü ve değerlendirilmesi Ses basıncı [Pa] Ses yoğunluğu [W/m 2 ] Göreceli ses şiddeti Ses düzeyi [Bell] Ses düzeyi [desibel] 20 2 0,2 0,02 0,002 0,0002 0,00002 10 0 10-1 10-2 10-3 10-4 10-5 10-6 10-7 10-8 10-9 10-10 10-11 10-12 1 000 000 000 000 (10 12 ) 100 000 000 000 (10 11 ) 10 000 000 000 (10 10 ) 1 000 000 000 (10 9 ) 100 000 000 (10 8 ) 10 000 000 (10 7 ) 1 000 000 (10 6 ) 100 000 (10 5 ) 10 000 (10 4 ) 1 000 (10 3 ) 100 (10 2 ) 10 (10 1 ) 1 (10 0 ) 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 120 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 MAK4091 Ergonomi 7 Çeşitli seslerin db cinsinden şiddet düzeyleri Yakında patlayan bomba (Kulakta ani hasar) Pervaneli uçak 5 m Pnömatik çekiç 1 m Otomobil klaksonu 5 m Kamyon 5 m Çok açılmış radyo Normal konuşma 1 m Otomobil 10 m Sakin akan nehir Trafiksiz sakin mahalle Sakin bahçe, yaprak hışırtısı Cep saati, tık-tık lar Tam algılanamayan ses Kesin sessizlik 160 db 130 db 120 db 100 db 90 db 80 db 70 db 60 db 50 db 40 db 30 db 20 db 10 db 0 db MAK4091 Ergonomi 8 Duymanın sınırları MAK4091 Ergonomi 9 3
Şiddet ve frekans Kulağın duyduğu frekans bölgesi, en küçük frekans 16 Hz den başlayarak birbirinin iki katı olan bölgelere bölünürse on bölge elde edilir: 16; 32; 64; 125; 250; 500; 1000; 2000; 4000; 8000; 16000 Hz. Her bir bölgeye 1 oktav denir. MAK4091 Ergonomi 10 Ses filtreleri L m = 10. log [1/T (p(t) /p o ) 2 dt ] MAK4091 Ergonomi 11 Gürültü değerlendirme düzeyi L r =10 log(1/t Σ 10L i /10. t i ) Ses düzeyinin 10 db azalması, ses yoğunluğunun 10 kat, basıncın 10 = 3,16 kat azaldığını gösterir. Eğer ses düzeyi 20 db azaldıysa, ses yoğunluğu 100 kat, basınç 100 =10 kat azalmıştır MAK4091 Ergonomi 12 4
Gürültü dozajı Ülkemizde Đş Güvenliği Tüzüğü Madde 22 de, ağır ve tehlikeli işlerin yapılmadığı yerlerde gürültü derecesi 80 desibeli geçmeyecektir. Daha çok gürültülü çalışmayı gerektiren işlerin yapıldığı yerlerde, gürültü derecesi en çok 95 desibel olabilir. denilmektedir. MAK4091 Ergonomi 13 Etki süresine bağlı olarak Gürültü düzeyinin izin verilen en büyük değeri MAK4091 Ergonomi 14 Ses emisyonu Ses imisyonu Ses imisyonu Ses emisyonu MAK4091 Ergonomi 15 5
Ses emisyon ölçümü ve ses gücü düzeyinin hesabı MAK4091 Ergonomi 16 Kronik Gürültünün Duyma Yeteneğine Etkileri 65 yaşındaki bir erkekte gürültü ve yaşlılık nedeniyle duyma kaybı MAK4091 Ergonomi 17 Yaş, gürültü şiddeti ve süreye bağlı olarak sürekli sağırlık riskinin belirlenmesi MAK4091 Ergonomi 18 6
Gürültünün Kulakla Doğrudan Đlişkisi Olmayan Etkileri Psikolojik stres, Konsantrasyon yeteneğinin olumsuz etkilenmesi, Başkalarının neden olduğu ve susturmaya olanağımız olmayan yabancı gürültünün rahatsızlığı, Kan damarlarının daralması, adrenalin salgısının artması, kalp atışının hızlanması Mide ülseri, uykusuzluk gibi psikosomatik hastalıklar MAK4091 Ergonomi 19 Gürültüyü Önlemenin Teknik Temelleri 1. Gürültünün oluşmaması veya azaltılması. Birincil önlemler (Sessiz çalışan makine konstrüksiyonu, Gürültüsüz iş yöntemlerini seçme ) 2. Gürültünün yayılmasını önlemek, gürültüyü olduğu yere hapsetmek. Đkincil önlemler 3. Kişisel koruyucularla gürültünün etkilerinden korunma. Üçüncül önlemler MAK4091 Ergonomi 20 Gürültüden korunma yöntemleri MAK4091 Ergonomi 21 7
Yalıtım malzemeleri ve yalıtma değerleri Malzeme Ortalama Yalıtma (db) 6 mm kalınlıkta sunta 20 8 mm kalınlıkta sunta 27 8 mm alçı plaka 29 7,5 mm cam yünü, iki tarafı kaplı 32 12 cm duvar tuğlası, 1,5 cm kalın sıvanmış 43 34 cm duvar tuğlası, sıvanmış 50 Normal kapı 21-29 Çift kapı 30-39 Tek camlı pencere 20-24 Çift camlı pencere 24-28 MAK4091 Ergonomi 22 Sesi hem yalıtan hem de sönümleyen bir plaka konstrüksiyonu MAK4091 Ergonomi 23 Bir hacmin tavanına asılan geniş band sönümleyici MAK4091 Ergonomi 24 8
Gürültülü ortamlarda işçiyi koruma önlemleri Đş yerinde Ses Düzeyi, L [db] Önlem > 85 Kişisel koruyucu elemanlar iş yerinde mevcut olmalı > 90 > 120 Koruyucu elemanları kullandır Gürültülü bölgeleri işaretle Düzenli tıbbi kontrolden geçir Kafatasını ses titreşimlerinden korumak için özel baret giydir > 130 Đç organları da korumak için özel elbise giydir. MAK4091 Ergonomi 25 Mekanik Titreşimler Periyodik (içten yanmalı motor) ve stokastik (arazi aracı) titreşimler MAK4091 Ergonomi 26 Tireşimin Etkisi 1. Titreşimin bedene etki noktası 2. Frekansı 3. Đvmesi 4. Etki süresi 5. Etkilenen sistemin özgül frekansı ve rezonans. MAK4091 Ergonomi 27 9
Organlarımızın özgül frekansları 2 Hz Uzatılmış bacak 20 Hz Bükülmüş bacak 3 4 Hz Boyun omurları 4 Hz Bel omurları 4 8 Hz Mide, kalp, bağırsaklar, karın bölgesi 5 Hz Omuz, omuz-kol bağlantısı 7 Hz Beyin 20 30 Hz Baş (eksenel) 50-200 Hz El 60 Hz Göğüs kafesi 60 90 Hz Göz yuvarlağı 100 200 Hz Alt çene 2,5 5 5 Hz arasındaki titreşim etkisinde boyun ve bel omurlarında kuvvetli rezonans oluşmakta, genlik etkiyen titreşimin genliğinin % 240 ına kadar çıkabilmektedir. MAK4091 Ergonomi 28 Titreşim ivmelerinin tahammül sınırları MAK4091 Ergonomi 29 MAK4091 Ergonomi 30 10
Titreşimli makinelerde kola gelen kuvveti azaltma yöntemi MAK4091 Ergonomi 31 Titreşim izolasyonu MAK4091 Ergonomi 32 11