LABORATUVAR HİZMETLERİ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI LABORATUVAR HİZMETLERİ DOKU PREPARATINI BOYAMA Ankara, 2013

Bu mdül, mesleki ve teknik eğitim kul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Prgramlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik larak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme materyalidir. Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz larak verilmiştir. PARA İLE SATILMAZ.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR... ii GİRİŞ... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1... 3 1. GENEL AMAÇLI BOYAMA... 3 1.1. Dku Preparatından Parafinin Uzaklaştırılması... 5 1.2. Preparatın Byanması... 6 1.3. Genel Amaçlı Byama Yöntemleri... 7 1.3.1. Harris Hematksilen-Ezin Byama... 7 1.3.2. Mayer Hematksilen Byama (Mayer'in Musikarmin Byası)... 10 1.3.3. Delafield Hamatksilen Byama... 11 1.3.4. Erlich Hamatksilen Byama... 12 1.3.5. Böhmer Hematksilen Byama... 13 1.4. Preparatın Kapatılması... 13 UYGULAMA FAALİYETİ... 15 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 17 ÖĞRENME FAALİYETİ 2... 18 2. ÖZEL AMAÇLI BOYAMA... 18 1.1. Verheff in Elastik Dku Byama... 19 1.1.1. Bya ve Çözeltilerin Hazırlanması... 19 1.1.2. Yapılışı... 19 1.2. Fsfmlibdikasit-Hematksilen Byama (Fsftungustikasit Hematksilen Byama)... 20 1.3. Massn un Trikrm Byama... 21 1.4. Papaniclau Byama... 22 UYGULAMA FAALİYETİ... 25 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME... 27 MODÜL DEĞERLENDİRME... 28 CEVAP ANAHTARLARI... 30 KAYNAKÇA... 31 i

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI Labratuvar Hizmetleri Tarım Labratuvarı / Tarım Labratuvar Teknisyeni Dku Preparatını Byama Dku preparatlarını byamada, bya slüsynlarını hazırlama ve byama teknikleri hakkında bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 YETERLİK Dku preparatını byamak Genel Amaç Uygun labratuvar rtamı sağlandığında tekniğine uygun larak dku preparatlarını byayabileceksiniz. MODÜLÜN AMACI EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Amaçlar 1. Dku preparatında genel amaçlı byama yapabileceksiniz. 2. Dku preparatında özel amaçlı byama yapabileceksiniz. Ortam: Histlji labratuvarı Dnanım: Labratuvar rtamı, lam, lamel, şale, pens, lam byama sepetleri, ksill serileri, alkl serileri, hematksilen byası, asit-alkl karışımı, amnyum hidrksit çözeltisi, ezin byası, entellan / Kanada balsamı, şale, pens, lam byama sepetleri, Van Giesn byası, FeCl 3 slüsynu, ksill, etil alkl vb. Mdülün içinde yer alan her faaliyetten snra verilen ölçme araçları ile kazandığınız bilgileri ölçerek kendi kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, mdülün snunda, ölçme aracı (test, çktan seçmeli, dğru-yanlış, vb.) kullanarak mdül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. ii

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Patlji, anatmi ve fizyljide öğrenilen bilgilere, hastalıklı rganların çıplak gözle veya mikrskp altındaki anrmal görünüşlerini ekleyerek hastalıkların daha klay anlaşılmasını sağlar. Görünüşlerin karar vermeye çk yardımcı lduğu alanlarda, patljik incelemenin tanıya ve uygun tedavi yönteminin belirlenmesine katkısı da çk büyüktür. Günümüzde, tümörlerin tanısı başta lmak üzere pek çk hastalığın kesin tanısı için patljik inceleme gereklidir. Bu mdülde kazandığınız yeterlikle bya slüsynlarını hazırlayıp byama teknik ve becerilerini kazanacaksınız. Elde edeceğiniz snuçlar tedavi ve tanıda sizlere büyük katkı sağlayacaktır. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Bu faaliyette kazandığınız bilgilerle dku preparatında genel amaçlı byama yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Patlji labratuvarlarında yapılan histljik çalışmalar knusunda araştırma yapınız. Kesitlerden elde edinilen preparatları byama tekniklerini inceleyiniz. 1. GENEL AMAÇLI BOYAMA Veteriner histlji; memeli ve kanatlı hayvanlarda öncelikle rganizmanın en küçük canlı birimi lan hücrenin temel yapısal özelliklerini, fnksiynlarını, dku, rgan ve sistemlerini mikrskbik düzeyde inceler. Histlji bilimi, öncelikle ışık mikrskpi tekniğini, daha detaylı incelemeler için de elektrn mikrskp tekniğini, immünhistkimya, histkimya gibi teknikleri kullanır. Genel amaçlı byama tekniğinin esası; ışığı geçiremeyecek kadar kalın lan dkulardan ışığı geçirebilecek incelikte kesitler almak ve canlıda renksiz lan dku unsurlarını byayarak mikrskp altında görülebilir hâle getirmektir. Materyal, canlıdan anestezi altında ya da biypsi ile elde edilir. Dku örnekleri dku türüne göre değişmekle 1 cm 3 ebatlarından büyük lmamalıdır. Organizmadan ayrılan dku ve rgan parçalarının mikrskpla incelenebilecek duruma getirilmesi için uygulanan işlemlerin tümü histlji tekniği larak adlandırılır Histlji tekniğinde izlenen sürece de dku takibi adı verilir. Dku takibinin amacı, dkuyu desteklemek için yeterince sert bir katı rtama gömmek ve kesitlerin alınması için gerekli sertliği vermektir. Histlji tekniği uygulanan dkular genel larak cansız, bazı dkular ise vital byalarla canlı larak incelenir. Mezenteryum, kurbağa yavrusunun kuyruğu, hamsterin yanak kesesi ve spermatzn canlı larak incelenir. Dku takibinin ilk aşaması tespit işlemidir. Dkularda canlılığın sna erdiği andaki özelliklere en yakın larak krunmasını sağlayan tespit işlemi çk önemlidir ve itina ile 3

yapılması gerekir. Tespitten snra dkulardaki suyun kademeli larak alınmasını sağlayan dereceli alkller, dkuları şeffaflaştırmak için ksill gibi bazı maddeler kullanılır. Suyu giderilen ve şeffaflaştırılan örneklere parafin ile vakumlu rtamda emdirme ve blklama yapılır. Blklama snrası kesitler alınır (İncelenecek dku parçalarından elde edilen bu ince dilimlere kesit (cupe) adı verilir.). İçerisinde dku bulunan parafinli blktan mikrtm ile kesilen kesitler parlak tarafları alta gelecek (suya temas edecek) şekilde 35-40 C lik su havuzuna knur ve yüzdürülür. Kesit sırasında şekillenen kırışma ve katlanma hataları varsa fırça veya ince iğneler yardımıyla düzeltilir. Dku lam yardımıyla sudan alınır. Blk numarası ve kdu yazılmış lam, dik şekilde su havuzuna daldırılır. Lam, su üzerinde yüzen dku şeridine yaklaştırılır. Dku şeridi lamla temas ettirilerek lam üzerine alınır ve lam yatay pzisynda lmak üzere bir tablaya knarak 37 C lik etüvde kurumaya bırakılır. Resim 1.1: Preparatların etüvde kurumaya bırakılması Bu şekilde elde edilen preparata deparafinizasyn, özel kaplarda byama ve lam kapatma işlemleri yapılır. Bu işlemler snunda byalı histljik preparat hazırlanmış lur. Dkularda gerçekte var lmayan ancak histlji tekniğinde kullanılan temel aşamalar ya da dku takibi sırasında luşan ve byanmış preparatlarda istenmeyen luşumlar meydana gelebilir. Bu luşumlar kesit yüzeyinde bşluklar, dalgalanmalar, farklı tnlarda byanmalar, bya kristallerinin çökmesi, hava kabarcığı gibi birtakım görüntülerdir. Bu gibi preparasyn hatalarının önlemek için bazı nktalara dikkat etmek gerekir. Bunlar; Tespit aşamasında, yetersiz ya da uzun süreli tespit yapılmamalıdır. Aksi hâlde dkuda büzüşme, sertleşme buna bağlı larak dkulardan kesit alınamaması, kesitlerin dağılması gibi durumlar rtaya çıkar. Dehidrasyn aşamasında aşırı dehidrasyn ya da yetersiz dehidrasyn, hücreler içinde vakuller luşmasına neden labilir. 4

Uzun süre saydamlaşma da örneklerin aşırı sertleşmesine ve kesitlerin kırılmasına yl açar. Dku örnekleri denatüre labilir. Bu durum da kesitlerde farklı renklerde byamaya neden lur. Dkulara parafin emdirme sürecindeki yetersizlik, kesitlerin lama alınmasında, süratle ve kesitlerin lam üzerinde tam anlamıyla açılmaması ile snuçlanabilir. Parafine gömülen dku örneklerinde, çevrede yeterli parafin lması, dkuya destek larak kesitlerin daha düzgün lmasını sağlayacaktır. 1.1. Dku Preparatından Parafinin Uzaklaştırılması Dndurma mikrtmu ya da kriystat ile elde edilen kesitler direkt larak bya eriyiğine knabilir. Fakat özellikle parafin kesitleri, kurumuş şekilleriyle byanamaz. Bunların öncelikle suyla uyuşabilir duruma gelmeleri gerekir. Bunun için de önce parafın giderilir. Lam üzerine alınan dku kesitinin byanabilmesi için öncelikle parafinden kurtarılması işlemine deparafinizasyn denir. Parafın giderme işlemi için; Dku taşıma sepetine yerleştirilmiş lamlar-dku kesitleri 35-40 C lik etüvde 15 dakika bekletilir. Bu işlemle dku kesitlerinin kuruması ve lama daha iyi tutunmaları sağlanır. Ayrıca ısı, dku çevresindeki blk parafininin ve dkuya infiltre lmuş parafinin de eriyerek uzaklaşmasını sağlar ve ksillde daha klay uzaklaştırılmasında klaylık sağlar. Dku kesitleri ısı işleminden snra iki ayrı kaptaki ksillde (10 ar) nar dakika bekletilir. Bu işlem snunda lamdaki ve dkulardaki parafinler uzaklaştırılır, dkular aynı zamanda şeffaflandırılmış lur. Ksillun giderilmesi amacıyla da dkular; sırasıyla dereceli alkllerde (%96, 90, 80, 70 etil alklde) her birinde (3 er) üçer dakika bekletilir. Dku kesitleri distile suda 10 dakika bekletilerek dkuların kaybettiği su tekrar kazandırılır. Böylece deparafinizasyn işlemi tamamlanır. 5

Resim 1.2: Dku taşıma sepetine yerleştirilmiş lamların deparafinizasynu 1.2. Preparatın Byanması Byanmamış parafin kesitlerde çğu dku elemanı renksizdir. Işık mikrskbu ile histljik yapıyı ayırt etmek ldukça güçtür. Bu nedenle dku kesitlerinin byanması gerekir. Byama, çeşitli hücre ve dku kısımlarının byaları farklı şekilde tutmaları esasına dayanır. Bya, dku elemanlarının tümünü byuyrsa genel bya; bya, dku elemanlarının özel yapılarını byuyrsa seçici (özel) bya larak ifade edilir. Ayrıca bazik byalarla farklı byuyrsa (Bazı dku bileşenleri byalarla birleştiğinde byanın rijinal renginden ve dkunun diğer bölümlerinde luşan renkten farklı bir renk luşturur.) metakrmatik bya larak adlandırılır. Genellikle dkular asit ve bazik bya ile byanır. Bazik bya ile byanan dku elemanları bazfilik, asit bya ile byananlar ise asidfilik larak adlandırılır. Genel larak bazik byalar dkuları mavi-mr, asit byalar ise pembe-kırmızı renklerde byar. Örneğin, ezin asit byadır ve stplazmayı pembe-kırmızı byar. Hematksilen bazik byadır ve nükleusu mavi-mr byar. Byaların çğu suda, bazıları ise alkl veya asetnda eritilerek hazırlanır. Tek bir byama yöntemi ya da çğu zaman birkaç byama yöntemi bir arada kullanılarak byama gerçekleştirilir. Histlji ve patlji labratuvarlarında rutin incelemeler için genellikle hematksilen-ezin birleşik byama yöntemi kullanılır. Ama dkunun özelliğine bağlı larak da farklı byamalar yapılabilir. Genel yapısal özelliklerin belirlenmesi için de çğunlukla Massn nun trikrm byama yöntemleri kullanılır. Byanan örnekler daha snra ksill ile uyum sağlayan, entellan (Kanada balsamı) adı verilen sentetik bir madde ile kapatılarak kurumaya bırakılır. Dkulardan alınan kesitler 6

üzerinde uygulanan bu işlemler dizisi snucunda hazırlanan preparatlar mikrskp altında incelenmeye hazır hâle gelmiş lur. Manuel (elle) byama dışında, istasyn süresi sabit lineer byama cihazı, carusel tipi byama cihazları, istasyn süreleri değiştirilebilen kapalı sistem tam tmatik byama cihazı gibi tmatize byama cihazları da geliştirilmiştir. 1.3. Genel Amaçlı Byama Yöntemleri Hayvansal dkuların histljik incelemesinde kullanılan tekniklerin sınıflandırılmasında, genel dku byama yöntemleri temel alınır. Bağ ve destek dkuları ile elastiki dkuları göstermek veya sinir dkuları göstermek için düzenlenmiş byama yöntemlerinin bir kısım rtak parametreleri kullanılır. Sinir dkuları söz knusu lduğunda, nörljik teknikler, genel dku tekniklerinden ldukça farklı lduğu için bu ayırımı yapmak klaydır. Fakat bağ veya elastik dkular söz knusu lduğunda burada ele alınan gruplandırma daha genel lmak zrundadır. Çünkü bağ dkusu elemanlarını veya elastiğini rtaya çıkaran bazı teknikler, aynı zamanda iyi rtak dku byalarıdır. Bu iki grup hâlinde kaba bir sınıflandırılmaya gidilmesi mümkün labilir. Bu bağlamda genel bya teknikleri, amaca uygun kullanıldığı gibi genel anlamda da kullanılabilir. 1.3.1. Harris Hematksilen-Ezin Byama Hematksilen, histpatlji labratuvarında kullanılan rutin byadır. Rutin inceleme örneklerinin tümü hematxylin-ezin (HE) byası ile byanır. İnceleme snunda gerek duyulursa ek larak özel byalar (histkimyasal, immünhistkimyasal) uygulanır. Genel dku byası larak nukleus ve stplazma ayırımında histljik byalar içinde en geniş kullanımı lan ve dkunun farklı bölgelerini farklı larak byayan hematxylin-ezin byası kullanılır. Hematksilen, Meksika'da yetişen haematxylen campechianum türü küçük bir ağacın kabuklarıından kaynatılarak elde edilir. Hematksilen bir byanın kaynağı larak kullanılır, kendisi bir bya değildir. Bya larak tesir etmesi için sdyum iydat (NaIO 3 ) veya cıva ksit (HgO) gibi ksidasyn ajanı ile kside edilmesi ve bir mrdant ile renklerinin sabitleştirilmesi gerekir (En çk kullanılan mrdantlar aluminyum, demir ve tungsten tuzlarıdır.). Böylece hematksilen bya çözeltisi elde edilir. Hematksilen + Oksidasyn ajanı + Mrdant = Hematksilen Bya Çözeltisi Ezin, rutin histljik byamada aluminyum hematxylinlere zıt bya larak stplazma byanmasında kullanılır. Günümüzde ezin Y (esine yellwish) şekli kullanılır. Ezin S ve ezin B kullanımı sınırlıdır. Nrmalde sarı-yeşil renkte lan ezine, %1 lik asetik 7

asit ilavesiyle çözelti kırmızı renge dönüşür. Bu işlem hematksilenle mavi renge byanan nukleusa kntranst veren parlak bir zemin luşturur. Hematksilen-ezin byama Hematksilen slüsynları, asit hematksilenler ve alüminyum hematksilenler larak iki sınıfa ayrılır. Rutinlerde kullanılanlar alüminyum hematksilenler lup bunların başlıca örnekleri; Ehrlich's haematxylin, Harris's haematxylin, ve Mayer's haematxylin dir. Hematksilen genellikle nukeusu mavi siyah renkte byanarak intra-nukleer detayı iyi gösterir. Ezin ise hücre stplazmasını ve bağ dkusu elemanlarını çeşitli varyasynlarda pembe, turuncu ve kırmızı renkte byar. Hematksilen-ezin byası ile hücre ve dku elemanları çekirdek mavi; stplazma, pembe; eritrsit, kiremit kırmızı; kas, kırmızı; fibröz, dku açık pembe; kıkırdak, açıktan kyu maviye kadar renk tnlarında; mikz, mavimtrak; kalsifiye dku, kyu mavi; prtein çökelekleri pembe; bakteri tplulukları kyu mavi byanır. Araç gereçler Labratuvar saati Lam taşıyıcı sepet Bya kapları (Bya slüsynlarının knduğu çeşitli ebatlarda metal veya cam kaplardır. Genelde lam sepetleriyle uyumlu yatık cam kaplar kullanılır.) Resim 1.3: Byama kapları (yatık şale) ve lam taşıma sepetleri Hematksilen-ezin bya seti (HE byamada bulunan bya ve slüsynlar basamaktaki sıralarına göre byama kaplarına yatık şale knularak byama seti luşturulur. Çklu byamalarda, birçk preparatın aynı anda byanması durumunda iş yüküyle rantılı larak 1000 cc lik veya 500 cc lik byama kapları ve bunlara uygun lam taşıyıcı sepetleri kullanılır.) 8

Resim 1.4: Hematksilen-ezin bya seti HE bya setinin başlangıcına deparafinizasyn slüsynları ve dehidre slüsynları eklenmesi çalışma klaylığı sağlar. Yapılışı Distile sudan çıkarılan lam sepetinin suyu iyice süzdürülür ve hematksilen bya kabına daldırılır ve 4 dakika bekletilir. Dkuların daha iyi bya alması için lam sepeti, aralıklarla bya slüsynuna daldırılıp çıkarılır. Dkuların hematksilen byasıyla iyi byanabilmesi için sepetteki ve lamdaki suyun iyi süzülerek suyun bya slüsynuna taşınmasının azaltılması gerekir (Bu durum byanın dilüe lmamasını ve kalitesini krumasını sağlar.). Hemtksilen byası ksidasyna bağlı larak çökelti luşturur. Bya slüsynu süzülerek çökelti giderildikten snra kullanılmalıdır. Lam sepeti akan çeşme suyu altında 2 dakika bekletilerek fazla bya giderilir. 9

Resim 1.5: Dku kesitlerinin akan su altında yıkanması Lam sepeti asit alkl slüsynuna daldırılıp çıkarılarak dkular diferansiye edilir. Hızlı bir şekilde çeşme suyuna skularak diferansiyasyn durdurulur. Lam sepeti, dilüe amnyaklı suda bekletilerek dkuların mavileşmesi sağlanır. Akan su altında dku rengi berrak mavi renk kazanıncaya kadar bekletilir. Hemtksilenle byanan lam sepeti ezin byasına daldırılır, 1 dakika bekletilir. Süre bitiminde lamlar çeşme suyunda yıkanarak bya işlemi bitirilir. Byanan lamlar düşük knsantrasynlu %70, %95 ve %100 lük alklden başlanarak dkular dehidre edilir ve etüvde kurumaya bırakılır. Harris hematksilen bya Araç gereçler Harris s alum hematksilen 5 g Abslu alkl 50 cc Aliminyum amnyum sülfat 100 g Distile su 1000 cc Cıva ksit 2,5 g Yapılışı Hematksilen alkl içinde hafif ısıda eritilir. Alüminyum amnyum sülfat ısı yardımıyla distile su içinde eritilir. İkisi geniş bir erlenmayerde karıştırılır. Hızla kaynatılır, ısıdan alınır. Kabarcıklar çıkarken cıva ksit azar azar ilave edilir. Çözelti kyu mr renk alınca cam kap dıştan sğuk suya tutularak sğutulur. Böylece byamaya hazır hâle gelir. Fakat 2-3 gün bekletilirse daha lgunlaşır. Olgunlaşmış çözelti kyu renkli şişelere alınıp ağzı sıkıca kapatılarak karanlık yerde saklanır. Bya kullanılacağı zaman %4 ranında glasiyal asetik asit eklenir. 1.3.2. Mayer Hematksilen Byama (Mayer'in Musikarmin Byası) 10

Genellikle karmen larak bilinir. Temelde Mayer'in byama slüsynuyla aynıdır. Gulandular dkular, özellikle epitelyal kökenli musinler uygulanır. Absl alkl ile 5-8 saat veya %5'lik biklrit slüsynu ile 5 saat tespit edilir. Parafin veya sellidin içinde saklanır. Bya ve çözeltilerin hazırlanması 1 g karmin 0,5 g susuz alüminyum klrür (AICI 3 ), 2 ml distile su içinde çözülür. Bu karışım kyulaşıncaya kadar karıştırılır. Karışım içinde dereceli larak 100 ml %50 alkl eklenerek karıştırılmaya devam edilir. 24 saat bekletilir, snra süzülür. Hazırlanan bu karışım stk slüsyn larak saklanır. Kullanılmadan önce 10 hacim distile suyla dilue edilir. Yapılışı Kesitler tekniğine uygun şekilde parafinden uzaklaştırılır. Stk byama slisynuyla 10-15 dakikayla byanır. Distile suyla yıkanır. %95'lik absl alklde tutularak dehidrate edilir. Preparat ksillde şeffaflaştırılır ve balsam ile kapatılır. 1.3.3. Delafield Hamatksilen Byama Ezin Y li delafield hematksileni byamada gösterilmek istenen luşumlar, embriylar ve böbreklerdir. Fiksasynda; buin veya %10 luk frmalin ya da zenker kullanılır. Blklamada parafin kullanılır. Bya ve çözeltilerin hazırlanması 4 g hematksilin, 25 ml %95 lik etil alkl içinde çözünür. 400 ml dymuş sulu alüminyum amnyum sülfat eklenir. Karışım 7 gün süreyle açık havada ve ışıkta bekletilir. Süzülür ve üzerine 100 ml gliserin, 100 ml metil alkl eklenir. Slüsyn kyulaşıncaya yani 6-8 hafta kadar kyu bir şişede bekletilir. 11

Slüsyn kullanılmadan hemen önce eşit randa distile su ile dilüe edilir. Yapılışı Kesitler suya indirilir. Dilüe edilmiş delafield hematksileni ile 15 dakika byanır. Çeşme suyunda yıkanır. Akan suda 10 dakika bekletilir. Eğer kesit hâlâ mavi ise kesitin üzerine 2 damla asit alkl knur (asit alkl, 50 ml %50 lik alkle 3 damla HCl eklenerek hazırlanır.). Snra tekrar çeşme suyunda yıkanır. Akar sudan alınan kesit üzerine birkaç damla ezin Y (ezin Y, %25 lik alkl ile %0,1-0,5?) knur ve 2-5 dakika byanır. Distile suda hızlıca yıkanır. %95 lik ve %100 lük alkllerden geçirilir Ksill ile şeffaflaştırılır, balsam ile kapatılır. Nukleuslar mavi, stplazmik yapılar pembe byanır. 1.3.4. Erlich Hamatksilen Byama Uygulamada gösterilmek istenen luşumlar nukleuslardır. Fiksasynda zenker kullanılır. Blklamada parafin kullanılır. Bya ve çözeltilerin hazırlanması 2 g hematksilen, 100 ml %95 lik alkl içinde çözülür, 100 ml distile su, 100 ml gliserin, 3 g amnyum veya ptasyum alum (amnyum / ptasyum aliminyum sülfat) ve 10 ml glasial asetik asit eklenir. Karışıma 2 g sdyum idat ilave edilir ve karıştırılır. Yapılışı Dkular ksill ile parafinden uzaklaştırılır. Hazırlanan bya slüsynu içinde 2-5 dakika byanır Çeşme suyundan geçirilerek mavileştirilir. %0,5 lik sulu ezin Y de 1 dakika byanır. 12

Distile suda yıkanır. %95 ve %100 lük alkllerden geçirilerek suyu alınır. Ksillde şeffaflaştırılır ve kapatılır. Nukleuslar mr, stplazmik yapılar pembe byanır. 1.3.5. Böhmer Hematksilen Byama Böhmer tarafından tanımlanmıştır. İlk kullanılan byalardan lup yeni byaların geliştirilmesi ile günümüzde kullanılmamaktadır. 1.4. Preparatın Kapatılması Byanmış preparatın uzun süre saklanması ve rengini kruyabilmesi için kapatılması gerekir. Kanada balsamı ve entellan, kapatıcı maddeler larak kullanılır. Byamadan snra preparatlar, 5 10 dakika etüvde ya da daha uzun süre da ısısında kurumaları için bekletilir. Preparatlar, kuruduktan snra en az 15 dakika ksillde tutulur. Snra ksillden alınarak kurumaları için bekletilir. Byanan kesitlerin üzerine 1 damla Kanada balsamı damlatılır ve balsam üzerine lamel kapatarak kurumaya bırakılır. Hava kabarcığı çıkartılır. Kapatıcı maddeler hem mikrskpta klay incelenmeyi sağlar hem de byanmış kesitlerin yıllarca krunmasını sağlar. Balsam kullanırken açık kapta katılaşacağı için farklı bir kaba azar azar ilave ederek kullanılmalı, işlem bittikten snra kabın ağzı kapatılarak yerine bırakılmalıdır. Resim 1.6: Kanada balsamının damlatılması 13

Bu işlemlerden snra artık preparatımız mikrskpta incelenmeye hazır hâle gelmiştir. İnceleme işlemi bittikten snra tüm lam ve blklar prtkl sıralarına göre arşivlenir (blk arşivi, lam arşivi, rapr arşivi gibi). Kırılmış lam varsa yapıştırılır ve iyice kuruduktan snra arşivleme yapılır. Resim 1.7: Çekmeceli lam arşiv dlabı 14

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Hematksilen-ezin byama yöntemi ile byama yapınız. İşlem Basamakları Hematksilen ezin byama yöntemi ile byama Dku preparatını ksill serilerinden geçiriniz. Dku preparatını alkl serilerinden geçiriniz. Akan çeşme suyu altında preparatı yıkayınız. Preparatı hematksilen byası ile byayınız. Preparatı çeşme suyunda yıkayınız. Preparatı asit alklden geçiriniz. Preparatı akan çeşme suyunda yıkayınız. Preparatı amnyum hidrksit slüsynundan geçiriniz. Preparatı akan çeşme suyunda yıkayınız. 15 Öneriler Frma, eldiven ve maske vb. giysilerle kişisel güvenlik önlemlerini almayı unutmayınız. Verilen sürelere uyunuz. Seri hareket ediniz. Çeşme suyunda lamların 1-2 dakika iyi yıkanmasını sağlayınız. Trtulaşmış hemtksilen byasını süzdükten snra kullanınız. Suyu iyi süzülmemiş lam sepetlerini bya slüsynuna skmayınız. Hematksilinin byama kalitesine göre yeni hazırlanmış ise 15 saniye, eski ise 5 dakika tutunuz. Çeşme suyunda lamların 1-2 dakika iyi yıkanmasını sağlayınız. Asit alklü, 10 cc HCL + 1000 cc %70 lik alkl karışımı ile hazırlayınız. Asit alkle 1-2 kez daldırıp çıkarınız. Preparatların düzgün bir şekilde yıkandığından emin lunuz. Preparatı amnyum hidrksit slüsynunu 10 cc amnyak + 1000 cc distile suda hazırlayınız. Preparatı amnyum hidrksit slüsynuna 2-3 kez daldırıp çıkarınız. Preparatların düzgün bir şekilde yıkandığından emin lunuz. Preparatı ezin byası ile byayınız. Ezinin byama kalitesine göre yeni hazırlanmış ise 15 saniye, eski ise 5 dakika tutunuz. Preparatı artan Sn alkl slüsynunun çk fazla knsantrasynlardaki alkl ezin byasıyla kirli lmamasına

serilerinden geçiriniz. Preparatı ksill serilerinden geçiriniz. Dku üzerine 1 damla Kanada balsamı / entellan damlatınız. Lameli ksille daldırınız. dikkat ediniz. Ksill serilerinden geçirme işlemlerine dikkat ediniz. Ksille alınan lamların tam kuruduğundan emin lunuz. Dku üzerine yeterli miktarda Kanada balsamı / entellan damlatınız. Lamel seçiminde dkuya uygun byutlu lan lamel seçiniz. Hava kabarcığı luşturmadan lameli kapatınız. Lamel üzerindeki ksillü damlatmadan lameli entellan üzerine kapatınız. Bir süre bekledikten snra lamel etrafındaki fazlalığı alınız ve preparatı kurutunuz. 16

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki sruları dikkatlice kuyarak dğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi deparafinizasyn işleminde kullanılmaz? A) Ksill B) Alkl C) Distile su D) Bya 2. Aşağıdakilerden hangisi, preparatın Kanada balsamı ve entellan ile kapatılmasının amacıdır? A) Byaların preparata nüfus etmesini sağlar. B) Byanmış kesitlerin mikrskpta klay incelenmesini ve yıllarca krunmasını sağlar. C) Preparattaki fazla byanın akıtılmasını sağlar. D) Preparattaki byayı tespit etmeyi sağlar. 3. Aşağıdakilerden hangisinin amacı, dkuyu desteklemek için yeterince sert bir katı rtama gömmek ve kesitlerin alınması için gerekli sertliği vermektir? A) Genel amaçlı byama tekniği B) Özel amaçlı byama tekniği C) Dku takibi D) Histlji tekniği 4. Aşağıdaki tanımlardan yanlış lanı bulunuz? A) Bazik bya ile byanan dku elemanları asidfilik larak ifade edilir. B) Bya dku elemanlarının tümünü byuyrsa genel bya larak ifade edilir. C) Bya dku elemanlarının özel yapılarını byuyrsa seçici (özel) bya larak ifade edilir. D) Bazik bya dku elemanlarını farklı byuyrsa metakrmatik bya larak ifade edilir. DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz srularla ilgili knuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü dğru ise bir snraki öğrenme faaliyetine geçiniz. 17

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Bu faaliyette kazandığınız bilgilerle dku preparatında özel amaçlı byama yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Patlji labratuvarlarına giderek preparatları özel byalarla byama işlemlerini gözlemleyiniz. Gözlemlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 2. ÖZEL AMAÇLI BOYAMA Patlji labratuvarında rutin HE byası dışında, dkulara uygulanan histkimya ve immünhistkimya gibi byama yöntemleri özel bya larak isimlendirilir. Histkimyasal byama Çeşitli rganik ve inrganik maddelerin dku içindeki varlığını, miktarını ve yerleşme özelliklerini rtaya kyan bir çalışma yöntemidir. Bu yöntem aradığımız madde üzerine bu madde ile reaksiyna giren renkli bir maddenin çöktürülmesi esasına dayanır. Başka bir ifadeyle sadece aradığımız maddenin bulunduğu yerlerin bu bya ile byanır lmasıdır. Örneğin, Prusya mavisi ile dku içindeki demirin, PAS ile plisakkaritlerin varlığını hatta miktarını rtaya kymak mümkündür. En sık kullanılan histkimyasal byalar PAS, alcien blue, retikülin, massn trichrm, van-giesn, masn fntana, il red, tluidin blue, MGP vb.dir. İmmünhistkimyasal byama Tüm dku sıvıları, vücut sıvıları ve iğne aspirasyn materyellerinde uygulanır. Bu materyellerdeki hücrelerin özellikle stplasmalarındaki intermedier flamentler, mikrtübüller, mikrflamanlar, nörflamanlar ve hücre zarı reseptör prteinleri incelenir. Bu yapılar antijen kabul edilerek dışarıda özel larak üretilen antikrlar; anahtar kilit, kenzimsubstrat örneğinde lduğu gibi luşturulan antijen-antikr kmpleksi özel byalar ile byanır. Yani bu kmpleks görülür hâle getirilir. 18

En sık kullanılan immünhistkimyasal byalar; perksidaz-antiperksidaz, avidinbitin perksidaz, alkali fsfataz ve immungld enzim teknikleridir. İmmünhistkimyasal byamanın patljideki kullanım alanları şunlardır: Farklı tümör tiplerinin ayırıcı tanısı, immünpatljik hastalıkların tanınması (böbrek ve deri) Östrjen ve prgestern reseptörlerinin tespiti Enfeksiynlara yl açan mikrrganizmaların tanınması (CMV, hepatit B virüsü) 1.1. Verheff in Elastik Dku Byama Gösterilmek istenen luşumlar; elastik fibriller, nükleus ve kllajendir. Fiksasynda, %10 luk frmalin ya da zenker kullanılır. Blklamada parafin kullanılır. 1.1.1. Bya ve Çözeltilerin Hazırlanması Sıcaklığın yardımıyla 1g hematksilin, 20 ml absl alkl içinde çözülür. Karışım süzülür. Süzüntüye, 8 ml %2 lik sulu demir klrür (FeCL 3 ) karışımı ve 8 ml iyt karışımı (2 g iyt ve 4 g KI 100 ml distile suda çözülür.) eklenir. Bu karışım 24 saat içinde kullanılmalıdır. Byamadan önce dkuların veya kesitlerin iytla muhafaza edilmesi gereksizdir. Cıva artığı luşumlar byama slüsynlarıyla uzaklaştırılır. 1.1.2. Yapılışı Parafin tekniğine uygun bir şekilde parçadan uzaklaştırılır. Parça, hazırlanan bya slüsynunun içine batırılır, tamamen siyahlaşana kadar 15 dakikadan 60 dakikaya kadar tutulur. % 2 lik sulu FeCL 3 slüsynunda diferansiye edilir. Diferensiyasyn sadece birkaç dakika gerektirir. Ayrışımın basamaklarını incelemek için kesit kurumadan, düşük büyütmede incelenmelidir. Ayrışım uzun sürerse ve alkl ile muhafaza edilmezse kesit tekrar byanabilir. Çeşme suyunda yıkanır. İyt slüsynunun byasını uzaklaştırmak için %95 lik alkl içine yerleştirilir ve kesit 5 dakika ve daha fazla çeşme suyu içine bırakılır. %0,5 lik sulu flksin slüsynunda ya da van giesn byasında 3-5 dakika zıt byama yapılır. Diferansiye edilir ve absl alkl ile takip edilen %95 lik alkl içinde dehidre edilir. 19

Ksill ile şeffaflaştırılır ve balsam ile kapatılır. Elastik fibriller yğun maviden siyaha, nukleus maviden siyaha, kllajen kırmızı, diğer dku elementleri sarı byanır. 1.2. Fsfmlibdikasit-Hematksilen Byama (Fsftungustikasit Hematksilen Byama) Fiksasynda, %10 luk frmalin kullanılır. Blklamada parafin kullanılır. (Massn un trikrm byama tekniğinde de kullanılan bir byadır.) Bya ve çözeltilerin hazırlanması %5'lik sulu KMNO 4 %2'lik sulu ksalik asit %4'lük sulu ferric ammnium sulphate Phsphtungustic asit hematksilen Hematksilen 0,5 g Phsphtungustic asit 10 g Distile su 500 cc %0,25 sulu ptassium permanganate (KMNO 4 ) 25 cc Hematksilen 100 cc suda hafif ateşte çözülür. Geri kalan 400 cc'de ateşte phphtungustic asit çözülür. Sğuduğu zaman iki karışım karıştırılır ve üzerine KMNO 4 eklenir. Regaud un hematksileni; 1g hematksilen, 10 ml %95 lik alkl, 10 ml gliserin 80 ml distile su karıştırılır. Pikrik asit; 2 hacim %95 lik alkl yaklaşık %7 lik dymuş pikrik asit, 1 hacim %95 lik alkl karıştırılır. Pnceau-asit fuksin; 3 g asit fuksin, 0,7 g pnceau de xylidine, 100 ml distile su, 1 ml glasial asetik asit karıştırılır. Asetik anilin mavisi; %2 lik sulu asetik asit içinde dymuş anilin mavisi slüsynu hazırlanır. Yapılışı Suya indirme işlemi yapılır. Preparat, %5'lik permanganatta 5 dakika bekletilir. Distile suda yıkanır. Oksalik asitte 5 dakika bekletilir. Distile suda yıkanır. Ferric ammnium'da 1 saat tutulur. Distile suda yıkanır. 20

Phsphtungustic asit hematksilende 3-4 saat tutulur. Distile suda yıkanır. Alkl serilerinden geçirilir. Ksilende 1 gece bekletilir. Entellan ile kapatılır. Neurglia hücreleri, miyelin, bazı fibriller, nükleus, kas mavi byanır. 1.3. Massn un Trikrm Byama Massn tarafından tanımlandığı için bir yöntemdir ve Massn un adı ile anılır. Gösterilmek istenen luşumlar; kllajen fibriller, endkrin bezler, epitelyum, trid bezi, sinir (nrmal ve tümör) dukusudur. Fiksasynda; buin, regaud, helly ya da zenker kullanılır. Blklamada parafin kullanılır. Bya ve çözeltilerin hazırlanması Regaud un hematksileni; 1g hematksilen, 10 ml %95 lik alkl, 10 ml gliserin 80 ml distile su karıştırılır. Pikrik asit; 2 hacim %95 lik alkl yaklaşık %7 lik dymuş pikrik asit, 1 hacim %95 lik alkl karıştırılır. Pnceau-asit fuksin; 3 g asit fuksin, 0,7 g pnceau de xylidine, 100 ml distile su, 1 ml glasial asetik asit karıştırılır. Asetik anilin mavisi; %2 lik sulu asetik asit içinde dymuş anilin mavisi slüsynu hazırlanır. Yapılışı Dkular ksill, alkl ve su ile parafinden uzaklaştırılır. Önceden 45 C ye kadar ısıtılmış %5 lik (ferrıc ammnıum sulphate) FeNH 4 (SO 4 ) 2.12H 2 O içinde 5 dakika mrdantlanır (renk sabitleştirici). Çeşme suyunda yıkanır. Regaud un hematksilen slüsynu içinde 5 dakika byanır. %95 lik alklde yıkanır. Pikrik alklde diferansiye edilir. Çeşme suyunda yıkanır. Pnceau-asit fuksin slüsynunda 5 dakika byanır. Distile suda yıkanır. Preparat 5 dakika %1 lik sulu fsfmlibdik asitte diferansiye edilir. 21

Asetik anilin mavisi slüsynunu dökülür, 5 dakika beklenir. Distile suda yıkanır. Preparat 5 dakika %1 lik sulu fsfmlibdik asitde tekrar bırakılır. %1 lik sulu asetik asitte 5 dakika bırakılır. Absl alklü takip eden %95 lik alklde dehidrate edilir, yıkanır. Ksill ile şeffaflaştırılır, balsam ile kapatılır. Nukleus siyah, stplazma, intersellüler fibriller ve keratin vermillin kırmızı, kllejen kyu mavi, glgi aygıtı byanmamış, kas mavi byanır. 1.4. Papaniclau Byama Jinekljik ve nnjinekljik sitljik yaymalarda en fazla kullanılan byama yöntemi papaniclau byasıdır (PAP). PAP, SVS için temel byama yöntemi lup diğer tüm sitljik materyal tiplerinde de yaygın larak kullanılmaktadır. Gerge Papaniclau tarafından geliştirilmiştir. Papaniclau byama yöntemi, Pap-smear ya da pap-test adlarıyla da anılır. Papaniclau byama yöntemi, hücrelerdeki kötü huylu değişimlerin erken evrede saptanmasını sağlar. PAP byası, belirtilen sitljik materyallerden hazırlanan ve alklle fiksasynu yapılan yaymaların byanmasında kullanılır. Sitljik materyaller; jinekljik smear, BOS, balgam, brnşial yıkama / fırçalama, plevra, peritn ve perikard sıvıları, idrar ve İİAS dir. Bya ve çözeltilerin hazırlanması PAP byası; Papaniclau nun geliştirdiği multikrmatik byama tekniğidir ve harris hematksilen, range G ve EA (ezin, azure) byalarından luşur. Hematksilen; nükleus byası lup krmatin ile nükleer membranları mavi-mra, nüklelü kırmızı, pembe ya da ranj renge byar. Orange G; stplazmaya klay penetre lan bir byadır. Keratin mevcutiyetinde stplazmayı sarı ya da prtakal rengi byar. AE; ezin Y, light green ve bismark brwndan luşan plikrm bir karışımdır. İçeriğini luşturan byaların kmbinasynlarına göre AE-36, AE-50 ve AE -65 larak üç çeşidi vardır. Yapılışı %95 lik etil alklde tespit edilmiş yaymalar, azalan knsantrasynlu alkllerden geçirilir. Hematksilen çözeltisi 22

hazırlamada çözücü madde larak su kullanılır ve su ranı yüksek bir byadır. Alklle fikse edilmiş hücre öncelikle byayla uyum sağlaması için kademeli larak su seviyesine getirilmelidir (rehidre). Bu amaçla %95 lik etil alklden çıkarılan preparatlar sırayla; %85 lik alkl, %75 lik alkl, %50 lik alkllerden geçirilir. Resim 2.1: Yaymaların alklden çıkarılması Yaymalar çeşme suyunda 3-5 dakika yıkanır. Harris hematksilende 45 saniye-2 dakika bekletilir. Resim 2.2: Haris hemtksilen byama 23

Lamlar, çeşme suyunda yıkanarak fazla bya giderilir. Lamlar, asit alklde 10 saniye çalkalanır. Diferansiyasynla hücrelerin almış lduğu fazla bya uzaklaştırılır. Resim 2.3: Yaymaları asit alklden çıkarma Lamlar, hızlıca çeşme suyuna skularak diferansiyasyn durdurulur. Yaymalar artan knsantrasynlu alkllerden sırayla geçirilir. %50 lik alkl, %75 lik alkl, %85 lik alkl, %95 lik etil alkl içine 10-12 kez daldırılıp çıkarılır. Hücrelerin almış lduğu hematksilen tespit edilir. Lamlar iyice süzülerek range G byasında 3 dakika bekletilir. Lamlar byasından süzülerek range G byasından çıkarılır. Üç ayrı kaptaki %95 lik etil alkl içinde 10-12 kez daldırılıp çıkarılır. Preparattaki fazla bya çıkarılarak range G tespit edilir. İyice süzülen preparatlar EA-50 byasında 3 dakika bekletilir. Smearlar 5 dakika bekletilir. Üç ayrı kaptaki %95 lik etil alkl içinde 10-12 kez daldırılıp çıkarılır. Preparattaki fazla bya çıkarılarak EA-50 byası tespit ve hücreler dehidre edilir. Lamlar üç ayrı ksill kabından geçirilir. Hücreler saydamlaştırılır. Prepatların yayma / smear lmayan yüzü gazlı bezle silinir. Yayma üzerine 1-2 damla Kanada balsamı / entellan damlatılarak hava kabarcığı luşturmadan lamelle kapatılır. Lamlar mapeye dizilir. 24

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Dku preparatında özel amaçlı byama yapınız. İşlem Basamakları Verheff in elastik dku byama yöntemi ile byama Kişisel güvenlik önlemleri alınız. Dku preparatını ksill serilerinden geçiriniz. Öneriler Frma, eldiven ve maske vb. giysilerle kişisel güvenlik önlemlerini almayı unutmayınız. 25 Ksill serilerini knsantrasynlarına göre sıraya diziniz. Dkuları azalan knsantrasynlardaki alkl Seri hareket ediniz. serilerinden geçiriniz. Akan çeşme suyu altında preparatı Preparatta kimyasal kalıntısı yıkayınız. kalmayacak şekilde yıkayınız. Preparatı hematksilen byası ile byayınız. Hemtksilen byası trtulaşmış ise süzdükten snra kullanınız. Preparatı bya çözeltisinde yeterli süre bekletiniz. Preparatı distile suyla yıkayınız. Preparatta bya kalıntısı kalmayacak şekilde yıkayınız. Preparatı elastik dku byası ile byayınız. Preparatı bya çözeltisinde yeterli süre bekletiniz. Preparatı FeCl 3 slüsynundan geçiriniz. Preparatı slüsynda bekletiniz. Preparatı distile suyla yıkayınız. Preparattan kimyasallar tamamen uzaklaşıncaya kadar yıkayınız. İyt kalmayıncaya kadar etil Preparatı alklde yeterli süre alklde bekletiniz. bekletiniz. Preparatı van giesn byası ile byayınız. Preparatı bya çözeltisinde yeterli süre bekletiniz. Preparatı artan Alkl serilerini knsantrasyn knsantrasynlardaki alkl ranlarına göre yerleştirdiğinizden serilerinden geçiriniz. emin lunuz. Preparatı ksill serilerinden Ksill serilerini knsantrasynlarına geçiriniz. göre sıraya diziniz. Dku üzerine 1 damla entellan damlatınız. Entellanı dku dışında başka yerlere bulaştırmayınız. Lameli ksille daldırınız. Lamelin ksillle tamamen ıslandığından emin lunuz.

Lamel üzerindeki ksillü damlatmadan lameli entellan üzerine kapatınız. Bir süre bekledikten snra lamel etrafındaki fazlalığı alınız ve preparatı kurutunuz. Arada hava bşluğu kalmamasına dikkat ediniz. Entellanın fazlalığını almada kürdan kullanabilirsiniz. 26

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Aşağıdaki sruları dikkatlice kuyunuz ve dğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi, histkimyasal bya grubundan değildir? A) Periydik asit schiff (PAS) reaksiynu B) Massn trichrm C) Van giesn D) Giemsa 2. Aşağıdakilerden hangisi, immünhistkimyasal byamanın patljideki kullanım alanlarından değildir? A) Bağırsak enfeksiynlarına yl açan parazitlerin tanınması B) Farklı tümör tiplerinin ayırıcı tanısı, immünpatljik hastalıkların tanınması C) Östrjen ve prgestern reseptörlerinin tespiti D) Enfeksiynlara yl açan mikrrganizmaların tanınması 3. Aşağıdakilerden hangisi, jinekljik ve nnjinekljik sitljik yaymalarda en fazla kullanılan byama yöntemidir? A) Delafield hamatksilen byama B) Massn un trikrm byama C) Papaniclau byama D) Verheff in elastik dku byama 4. Aşağıdakilerden hangisi, Massn un trikrm byama tekniği snucunda, hücre rganellerinin nrmalde byanması gereken renkten farklıdır? A) Nukleus siyah B) İntersellüler fibriller sarı C) Stplazma kırmızı D) Kas mavi DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz srularla ilgili knuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü dğru ise Mdül Değerlendirme ye geçiniz. 27

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME Aşağıdaki sruları dikkatlice kuyarak dğru seçeneği işaretleyiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi, hematksilen-ezin byamada kullanılan kimyasal maddelerden biri değildir? A) Glasiyal asetik asit B) Ksill C) Amnyum hidrksit D) Asit alkl 2. Aşağıdakilerden hangisi, preparatın Kanada balsamı ve entellan ile kapatılmasının amacıdır? A) Byaların preparata nüfus etmesini sağlar. B) Byanmış kesitlerin mikrskpta klay incelenmesini ve yıllarca krunmasını sağlar. C) Preparattaki fazla byanın akıtılmasını sağlar. D) Preparattaki byayı tespit etmeyi sağlar. 3. Dku kesitlerinde parafinin uzaklaştırılması hangi işlemle yapılır? A) Isı uygulaması B) Alklleme C) Sudan geçirme D) Deparafinizasyn 4. Aşağıdaki byama yöntemlerinden hangisinde, gösterilmek istenen luşumlar embriylar ve böbreklerdir? A) Harris hematksilen-ezin byama B) Mayer hematksilen byama C) Delafield hematksilen byama D) Erlich hamatksilen byama 5. Dku takibi yapılmış kesitlere histljik byalardan önce yapılması gereken işlem aşağıdakilerden hangisidir? A) Vakum B) Deparafinizasyn C) Şeffaflaştırma D) Isı uygulaması 28

6. Lam üzerine alınan dku kesitinin parafinden kurtarılması işleminde yanlış lanı bulunuz A) Dku taşıma sepetine yerleştirilmiş lamlar-dku kesitleri 35-40 C lik etüvde 15 dakika bekletilir. B) Dku kesitleri ısı işleminden snra iki ayrı kaptaki ksillde 10 ar (nar) dakika bekletilir. C) Ksillün giderilmesi amacıyla da dkular; sırasıyla dereceli alkllerde (%70 80, 90, 96 etil alklde) her birinde 15 er (n beşer) dakika bekletilir. D) Dku kesitleri distile suda 10 dakika bekletilerek dkuların kaybettiği su tekrar kazandırılır. 7. Deparafinizasyn işlemi hangi basamakla snlandırılır? A) Distile suyla B) Sıcak parafin C) Etüvde bekleterek D) Ksillle 8. Aşağıdakilerden hangisi, vital byalar kullanılarak canlı larak incelenir? A) Mezenteryum B) Kurbağa yavrusunun kuyruğu C) Hamsterin yanak kesesi D) Hepsi DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt ettiğiniz srularla ilgili knuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız. Cevaplarınızın tümü dğru ise bir snraki mdüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz. 29

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ-1 İN CEVAP ANAHTARI 1 D 2 B 3 C 4 A ÖĞRENME FAALİYETİ-2 NİN CEVAP ANAHTARI 1 D 2 A 3 C 4 B MODÜL DEĞERLENDİRME NİN CEVAP ANAHTARI 1 A 2 B 3 D 4 C 5 B 6 C 7 A 8 D 30

KAYNAKÇA KAYNAKÇA DEMİR Ramazan, Selma YILMAZER, Melek ÖZTÜRK, İsmail ÜSTÜNEL, Necdet DEMİR, Emin Türkay KORGUN, Gökhan AKKOYUNLU, Histljik Byama Teknikleri, Palme Yayıncılık, Ankara, 2001. AKAY M. Turan, Genel Histlji Atlası, Palme Yayıncılık, Ankara, 2004. ARSLAN Nuğran, Histlji ve Histpatlji, Çare Tek Bilim Eğitim Ltd. Ş, Ankara, 2001. ADAM Bahattin, Muhlise ALVUR, Abdulkerim BEDİR, Sevgi ESKİOCAK, H. Kemal ERDEMLİ, Labratuvar Aletleri, Nbel Yayın Dağıtımı Ltd. Ş, Ankara, 2000. TULUNAY Özden, Genel Patlji, Antıp AŞ, Ankara, 1998. AKAY M. Turan, Genel Histlji, Yücel Ofset, Ankara, 1997. AÇIKALIN Ergin, Cengiz BAYÇU, Firdevs GÜRER, Erinç ARAL, Histlji, T.C. Anadlu Üniversitesi Yayınları N.: 894, Eskişehir, 1995. CANDA Şerafettin, Tülay CANDA, Dilek Basımevi, Temel Patlji I, Sivas, 1988. TEL Nilüfer, Ülkü ÖNER, Özgül PAŞAOĞLU, Patlji, T. C. Anadlu Üniversitesi Yayınları N.: 495, Eskişehir, 1993. ÜZMEZ Önal Binnur, Kanserin Tanı ve Takibinde Sitpatljinin Rlü ve İnce İğne Aspirasyn Ünitesinin Fnksiynu, T.C. Sağlık Bakanlığı (Yayın N.: 616), Ankara, 2001. 31