PATOLOJİ İŞLEYİŞ PROSEDÜRÜ

Transkript

1 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 1 / 9 1-AMAÇ : Patoloji Laboratuarında yürütülen faaliyetleri tanımlamak. 2-KAPSAM : Bu talimat, Patoloji Laboratuarını kapsar. 3- TANIMLAR : ST : Sitolojik Materyal FİKSAS : Şeffaflandırma EB : eksizyonel biyopsi R : Rezeksiyon Y : Sıvı materyaller yayma AS : Aspirasyon sıvısı H&E : Hemotoksilen eozin A: Reaktif A B: Reaktif B C: Reaktif C D :Reaktif D E :Reaktif E F:Reaktif F G:Reaktif G 4- İŞLEM : 4.1 Numunelerin Kabülu: PAT.FR.01(Patoloji-sitoloji istem formu) doldurularak barkot ile servislerden gönderilen numuneler Patoloji Laboratuvarı test&uygulama rehberinde belirtilen Numune kabul-ret kriterleri ne göre değerlendirilerek kabul edilir. 4.2 Tespit İşlemi: Kabul edilen dokulardan cerrahi rezeksiyon materyalleri saat, biopsi ve eksizyonel biopsi materyalleri ise 6-12 saat %10 luk formaldehit (fiksasyon sıvısı) içerisinde bekletildikten sonra işleme alınır. Sıvı örnekleri ise laboratuvara ulaştığı andan itibaren işleme konulur. 4.3 Sitolojik Değerlendirme: Kabul edilen sıvı örneklerinden vücut boşluklarından elde edilen sıvı materyaller 20 dk sitosantrifüj işleminden geçirildikten sonra lamlara yayılır; hazır yayılmış gelen preparatlar ise direkt olarak fiksatif içerisinde bekletilir. Yayma olarak hazırlanan preperatlar, H&E boyasıyla boyanır ve patolog tarafından x10, x20, x40 ve gerekirse x100 lük büyütmelerde tüm alanlar taranarak incelenir. 4.4 Makroskopik Değerlendirme: Kabul edilen örnekler makroskopik inceleme esnasında, uzunluk, hacim, renk v.b. özellikleri bakımından tanımlanır. Uygun yerlerden belirli hacimlerde bölünerek örnekleme yapılır. Numaralandırma yapılarak kasetlere alınan örnekler takip işlemi için % 10 luk formaldehit solüsyonunda bekletilir. 4.5 Dokuların Takibi: makroskopik değerlendirmeden geçen örnekler, 12 adet istasyonun bulunduğu doku takip cihazına yerleştirilir. Bu cihazın solüsyonları çalışma yoğunluğuna göre 2 haftada bir değiştirilir. Yapılan tüm değişikler PAT.FR.05 Patoloji laboratuarı doku takip cihazı solüsyon değiştirme çizelgesi ne kaydedilir.

2 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 2 / 9 İstasyonlar; Sıcaklıklar; İşlem Süreleri; 1.%10 luk Formalin 25 derece 1 saat 2.%10 luk Formalin 25 derece 1 saat 3.%10 luk Formalin 25 derece 1 saat 4 %96 lık etanol 25 derece 1 saat 5.%96 lık etanol 25 derece 1 saat 6.%96 lık etanol 25 derece 1 saat 7.%96 lık etanol 25 derece 1 saat 8.Ksilen 25 derece 1 saat 9.Ksilen 25 derece 1 saat 10.Ksilen 25 derece 1 saat 11.Parafin 60 derece 1 saat 12.Parafin 60 derece 1 saat 4.6 Parafin Blok Hazırlama İşlemi: Doku takip cihazında yukarıda tanımlanan kimyasal malzemelerde seri işlem görerek takipten çıkan materyaller, blok haline getirilmek için 60 C derecede eriyik parafinle kaplanır. -10 C derecede parafinin katı hale gelmesi sağlanır. Parafin blok haline gelen numunelerden mikrotom cihazı kullanılarak 4 mikron kalınlığında ince kesitler alınır. Alınan kesitler 40 C derecede parafin banyosuna serilir ve açıldıktan sonra lamların üzerine yerleştirilir. Parafin banyosunun suyu 40 C derecede tutulur ve hergün suyu değiştirilir. Yapılan değişiklikler PAT.FR.04 patoloji laboratuarı su banyosu cihazı değişim çizelgesi ne kaydedilir. 4.7 Histokimyasal Boyama İşlemleri: Lamların üzerine yerleştirilmiş olan doku örneklerinden katı parafinin uzaklaştırılması için preperatlar önce etüvde 80 C derece ısıda ve sonra ksilen de birer saat bekletilir. (deparafinizasyon) Hazırlanan lamlar, boyama setine yerleştirilir ve istenilen histokimyasal tetkiğin prosedürüne bağlı olarak işlem görür. Laboratuvarımızda yapılan histokimyasal testler şunlardır; HEMATOXYLIN-EOSIN (H&E) TOLUIDINE BLUE MAY-GRÜNWALDS GİEMSA (MGG) METHYL GREEN PYRONIN (MGP) PERIODIC ACID SCHIFF (PAS) MASSON TRICHROME SILVER IMPREGNATION

3 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 3 / BOYA TÜRÜ; HİSTOKİMYASAL BOYA ADI; HEMATOXYLIN-EOSIN (H&E) 1 dk hematoxylin boyasında bekletilir. Musluk suyunda iyice yıkanır. Asit-alkol solusyonunda 1 sn bekletilir. Musluk suyunda yıkanır. Amonyak solusyonunda 1 sn bekletilir. Musluk suyunda yıkanır. 10 sn eosin boyasında bekletilir. Musluk suyunda iyice yıkanır BOYA TÜRÜ; HİSTOKİMYASAL BOYA ADI; TOLUIDINE BLUE 5 dk dsitile suda bekletilir. 10 damla reaktif A eklenir, 10 dk bekletilir. Dsitile suda iyice yıkanır. 10 damla reaktif B eklenir, 50 dk bekletilir. 2 dk musluk suyunda yıkanır. 10 damla reaktif C eklenir, 5 dk bekletilir. Dsitile suda iyice yıkanır. 8 damla reaktif D ve 2 damla reaktif E eklenir, 3 dk bekletilir. Dsitile suda iyice yıkanır. Lam havada kurutulmaya bırakılır.

4 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 4 / BOYA TÜRÜ; HİSTOKİMYASAL BOYA ADI; MAY-GRUMWALDS GIEMSA (MGG) 5 dk may-grünwals boyasında bekletilir. Musluk suyunda iyice yıkanır. 5 dk %20 lik giemsa boyasında bekletilir. Musluk suyunda iyice yıkanır BOYA TÜRÜ; HİSTOKİMYASAL BOYA ADI; METHYL GREEN PYRONIN (MGP) 10 damla reaktif A eklenir, 10 dk bekletilir. Lamdaki eski reaktifler temizlenip, 10 damla reaktif B eklenir, 15 dk bekletilir. 3-Lamdaki eski reaktifler temizlenip,10 damla reaktif C eklenir, 3 dk bekletilir. Musluk suyunda 10 dk yıkanır. Dsitile suda 1 dk bekletilir. 10 damla reaktif D eklenir, 7 dk bekletilir. Hızlıca dsitile suda durulanır. Lam filtre kağıdıyla temizlenip, 10 dk havada kurutulur BOYA TÜRÜ; HİSTOKİMYASAL BOYA ADI; MASSON TRICHROME Dsitile suda bekletilir.

5 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 5 / 9 6 damla reaktif A ve üzerine 6 damla reaktif B eklenip,10 dk bekletilir. Yıkamaksızın lam kurutulur ve 10 damla reaktif C eklenip, 4 dk bekletilir. 5 sn dsitile suda hızlıca yıkanıp, 10 damla reaktif D eklenir, 4 dk bekletilir. Dsitile suda yıkanır ve 10 damla reaktif E eklenip, 10 dk bekletilir. Yıkamaksızın lam kurutulur ve 10 damla reaktif F eklenip, 5 dk bekletilir. Dsitile suda yıkanır. Alkolde bekletilir, su uzaklaştırılır. Ksilen de temizlenip, lamlar kapatılır BOYA TÜRÜ; HİSTOKİMYASAL BOYA ADI; SILVER IMPREGNATION Dsitile suda bekletilir. 5 damla reaktif A ve 5 damla reaktif B eklenip, 5 dk bekletilir. Dsitile suda yıkanır. 10 damla reaktif C eklenip, 3 dk bekletilir. Dsitile suda çift yıkama yapılır. 10 damla reaktif D eklenip, 3 dk bekletilir. Dsitile suda çift yıkama yapılır. 10 damla reaktif E eklenip, 3 dk bekletilir. Dsitile suda yıkanır. 10 damla reaktif F eklenip, 5 dk bekletilir. Dsitile suda çift yıkama yapılır. 10 damla reaktif G eklenip, 5 dk bekletilir. Musluk suyunda 5 dk yıkanır BOYA TÜRÜ; HİSTOKİMYASAL BOYA ADI; PERIODIC ACID SCHIFF (PAS) Kesitlerden biri, boyamadan önce tükürük ile ıslatılıp, 5 dk bekletilir. Dsitile suda bekletilir. 10 damla reaktif A eklenip, 10 dk bekletilir.

6 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 6 / 9 Dsitile suda yıkanır. 10 damla reaktif B eklenip, 20 dk bekletilir. Dsitile suda yıkanır. 10 damla reaktif C eklenip, 2 dk bekletilir. Lam kurulur ve yıkamaksızın 10 damla reaktif D eklenir, 2 dk bekletilir. Dsitile suda bekletilir. 10 damla reaktif E eklenip, 3 dk bekletilir. Musluk suyunda 5 dk yıkanır. 4.8 Mikroskopik Değerlendirme: Tüm histokimyasal işlemler bittikten sonra lamlar, entellan adı verilen kapatma maddesiyle üzerinde lamel olacak şekilde kapatılır. Protokol numarasına göre mapelere dizilen örnekler kuruduktan sonra mikroskopik incelemeye hazır hale gelir. Mikroskopik incelemede teknik olarak hazırlanan tüm preperatlar mikroskopta patolog tarafından x10, x20, x40 ve gerekirse x100 lük büyütmelerde tüm alanlar taranacak şekilde incelenir. 4.9 Kalite Kontrol Çalışmaları: H&E boyama yöntemi için, tüm preperatlar boyanmadan önce içinden rastgele bir lam seçilerek örnekleme yapılır ve H&E boyası uygulanır. Patolog tarafından mikroskopta incelenen preperat boya kalitesi ve preperat temizliği açısından değerlendirilir. Örnek uygun bulunduktan sonra tüm preperatlara H&E boyası uygulanır Silver impregnation özel tekniği ile histokimyasal olarak çalışılması gereken dokularda kontrol grubu gerekmemektedir Periodic Acid Schiff (PAS) ve Masson Trichrome özel tekniği ile histokimyasal olarak çalışılması gereken dokularda, kontrol grubu kendi içindedir ve farklı kontrol grublarıyla çalışmak gerekmemektedir Methyl Green Pyronin (MGP), Toluidine Blue (TB) ve May-Grünwalds Giemsa (MGG) özel tekniği ile histokimyasal çalışma gerektiren dokularda, her işlem esnasında ayrı bir kontrol grubuyla aynı testlerin kontrollü ve eş zamanlı takibi yapılmaktadır Ayrıca rutin ve histokimyasal boyama protokolü anlık olarak bölüm içi kontrol edilmektedir. Bu kontroller PAT.FR.07 Patoloji laboratuarı preanalitik-analitik-postanalitik süreçleri aylık değerlendirme formu na her ay düzenli olarak kaydedilir. Analitik süreç sonunda teknik işlemlerden doku tespiti, doku takibi, kesit kalınlığı, kesit kalitesi, boyama kalitesi ve görüntü kalitesi patolog tarafından değerlendirilerek PAT.FR.06 Kesit kalitesi değerlendirme çizelgesi ne düzenli olarak kaydedilir.

7 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 7 / Patoloji raporlarının hazırlanması: Patolog tarafından preparatlar incelendikten sonra rapor aşamasına geçilir. Raporda hasta adı soyadı, protokol numarası, materyalin laboratuara geldiği tarih, raporun yazıldığı tarih, klinik tarafından verilen bilgiler, klinik ön tanı, makroskopik ve mikroskopik bulgular, patolojik tanı ve patologun adı ve imzası bulunur. Yazılan raporlardan 3 nüsha çıkarılır. Bir nüshası hasta veya birinci derece yakınına verilir, bir nüshası ameliyathaneye gönderilir, diğer nüsha ise süresiz olarak saklanmak için patoloji laboratuvarı arşivinde dosyalanır. Ayrıca yazılım firması tarafından tüm raporların elektronik yedeklemesi yapılır Panik tanı kriterleri:panik tanı; Klinik olarak öngörülmeyen ancak hastanın tedavi ve izlenimini ciddi ve akut şekilde etkileyecek (tümör ön tanısı alan hastalarda saptanan tüberküloz, mantar gibi enfeksiyon hastalıkları ya da hastanın kontrole gelmesini gerektirmeyecek basit işlemler sırasında tesadüfen saptanan neoplaziler gibi) durumları kapsayan ve acil olarak klinik hekimine iletilmesi gereken tanıları içerir. İnce iğne aspirasyonu ilk tanısı ile son tanısı arasındaki uyumsuzluk, Beklenmeyen malignite, İmmün yetmezlikli hastalarda BOS, Ektopik organ ya da doku tesbiti, Kemik iliği yada kalp kapağındaki bakteri, Plevra ve akciğer biyopsisinde başka organ parçası bulunması, Konsültasyon sonucunun orjinal tanıdan farklı olması. Panik tanı olarak belirlenen olgular derhal ilgili klinisyen hekim e bildirilir. Bildirilen olgu, PAT.FR.08 Patoloji laboratuarı panik tanı formu na kaydedilir Sonuçların hastaya ve hekime ulaştırılması: Patoloji raporları hazırlandığında iletişim halindeki hastaya ve hekime direkt veya patoloji sekreteri tarafından ulaştırılır. Olağandışı gelişmeler gerçekleşirse öncelikle patolog tarafından hasta-hasta yakını ve ilgili hekim bilgilendirilir Blok, preparat ve raporların arşivlenmesi: İncelemesi tamamlanan; bloklar blok arşivinde en az 10 yıl, lamlar lam arşivinde en az 20 yıl, raporlar rapor arşivinde süresiz olarak saklanır. Arşiv sistemi her bir hasta için verilen patoloji protokol numarasının tüm süreçlerde ve tüm preperatlarda aynı kodla tanımlanması esasına dayanır. Ayrıca raporların ilgili firma tarafından elektronik kayıtları da yedeklenmektedir.

8 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 8 / Tıbbi cihazların kalibrasyonları YÖN.TL.07 (izleme ve ölçme cihazlarının kontrolü talimatı) na göre yapılır İlaç ve sarf malzeme ihtiyacı için, hastane eczanesinden otomasyon üzerinden hazırlanan malzeme ve ilaçlar görevli personelce getirilir Kırtasiye ve malzeme ihtiyacında İstek kâğıdı yetkili personel tarafından doldurulup ilgili müdür yardımcısına onaylattırılır. Gerekli malzemeler görevli personel tarafından depodan alınır Laboratuvar temizliği LAB.TL.03(Laboratuvar Temizlik, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyon Talimatı) na göre yapılır. Kayıtları PAT.PL.01(Patoloji laboratuvarı temizlik planı) na işlenir Hasta ve çalışanlarla ilgili güvenlik tedbirleri LAB.TL.02 (Laboratuvar Güvenliği Talimatı) na göre alınır. Laboratuvar çalışanları koruyucu ekipmanları YÖN.TL.20 (Koruyucu ekipman kullanım Talimatı) na göre kullanırlar. Herhangi bir yaralanma veya kaza durumunda YÖN.TL.38 (Personel Yaralanmaları Takip Talimatı) na göre hareket edilir Laboratuvarın, buzdolaplarının, etüvün ve su banyosunun sıcaklık ve nem takipleri yapılarak YÖN.FR.26 (Isı ve nem takip formu) na işlenir Laboratuvarda ATK.TL.01 (tıbbi atık-çöp toplama hizmeti talimatı) na göre tıbbi atıklar kırmızı poşete, iğne uçları ve kesici atıklar tıbbi atık kutularına, şişe-kâğıt gibi geri dönüşebilen atıklar mavi poşete (geri dönüşümlü atıklar), evsel atıklar siyah poşette toplanır. Atık miktarları ATK.FR.08 (atık takip formu) na kaydedilir. Tehlikeli kimyasal içeren boş kaplar tehlikeli atık kutularına konur Tehlikeli maddelerin kullanımı STK.TL.04 (tehlikeli maddelerin kullanımı, atık kontrolü ve transferi talimatı) na göre gerçekleştirilir. STK.LS.01 (tehlikeli kimyasallar listesi) kullanım alanında bulundurulur Serviste tamir ve onarım gereken cihazlar var ise TSY.FR.02 (Arıza Bildirim Formu) düzenlenerek teknik hizmetlere bildirilir. Ayrıca laboratuvar hizmet alımı cihazlarında meydana gelen arıza durumlarında LAB.FR.01 (Laboratuvar arıza bildirim formu) doldurarak bildirim yapılır Laboratuvar havasının formaldehit ve ksilen düzeyleri yılda bir defa solunum düzeyinde yapılmakta ve elde edilen değerler kayıt altına alınmaktadır.

9 KOD:PAT.PR.01 YAYIN TRH:MART 2005 REV TRH:EYLÜL 2012 REV NO:04 Sayfa No: 9 / 9 5- SORUMLULUK: Bu talimatın uygulanmasından Patoloji Laboratuarında çalışan patoloji uzmanı, biyolog ve laboratuvar teknisyenleri sorumludur. 6- EKLER: 6.1. PAT.FR.01(Patoloji-sitoloji istem formu) 6.2. TSY.FR.02 (Arıza Bildirim Formu) 6.3. LAB.FR.01 (Laboratuvar arıza bildirim formu) 6.4. YÖN.FR.26 (Isı ve nem takip formu) 6.5. PAT.FR.08 (Patoloji laboratuvarı panik tanı formu ) 6.6. PAT.FR.06 ( Kesit kalitesi değerlendirme çizelgesi) 6.7. PAT.FR.05 (Patoloji laboratuarı doku takip cihazı solüsyon değiştirme çizelgesi) 6.8. PAT.FR.04 (Su banyosu cihazı su değişimi çizelgesi) 6.9.PAT.PL.01(Patoloji laboratuvarı temizlik planı) PAT.FR.07 (Patoloji laboratuarı preanalitik-analitik-postanalitik süreçler aylık değerlendirme formu) HAZIRLAYAN : PATOLOJİ UZMANI KONTROL EDEN: KALİTE YÖNETİM DİREKTÖRÜ ONAYLAYAN: BAŞHEKİM