19/04/2011 FUKUSHIMA NÜKLEER SANTRALİNDEKİ KAZANIN DERECESİ 7 YE YÜKSELTİLDİ Fukushima Daiichi Nükleer Santralinde devam eden radyolojik salınımlar sebebiyle Japon yetkililer kazanın derecesini 7. Seviyeye yükselme kararı almıştır. Uluslararası Nükleer ve Radyolojik Olay Ölçeği (INES) ölçeklendirmesi aşağıdaki figürde görülebilir. Tsunami felaketinden sonra Fukushima Daiichi ve Daiini Nükleer Santrallerinde INES ölçeğine göre sekiz farklı olay kaydedilmiştir. [2] 1. Seviye 3: Nükleer Santrallerdeki genel durum 2. Seviye 5: Soğutma sisteminin fonksiyonlarının kısmen kaybedilmesi (2 reaktörde) 3. Seviye 5: Radyolojik salınım 4. Seviye 3: Kullanılmış yakıt depose soğutmasının kaybedilmesi 5. Seviye 3: Reaktör soğutma sisteminin kaybedilmesi (3 reaktörde)
Japon yetkililer yaptıkları açıklamada salınan toplam Iyot-131 in yaklaşık olarak 1.3x10 17 Bequerel e, Sezyum-137 nin ise 6.1x10 15 Bequerel e ulaştığı tahmin edildiğini belirtmiştir. Bu sebeple Nükleer ve Endüstriyel Güvenlik Ajansı (NISA) kazanın seviyesinin 7. seviyeye yükseltilmesini uygun görmüştür. 1986 Çernobil kazasıyla aynı seviyeye çıkmış olmasına karşın, bu kazanın halk sağlığı açısından sonuçları Çernobil ile kıyaslanamayacak kadar düşüktür. Japon yetkililer kazanın ilk anından itibaren uluslararası alanda son derece şeffaf bir protokol yürütmüş ve halk sağlığını korumak için hızlı şekilde çevre halkını tahliye ederek radyolojik sonuçları en aza indirmek için hızla önlem almıştır. Çevre halkı önce 10km lik çember dışına tahliye edilirken ardından 20km lik sınırın dışına taşınmıştır. Su, süt ve pek çok yiyecek kazanın ilk günlerinden bu yana rutin olarak incelenmekte ve tüketimleri kontrol altında tutulmaktadır. Potasyum-iyodide tabletleri önlem olarak erkenden dağıtılmış ve doğru zamanda tüketimi sağlanmıştır. [2] Genel olarak havadaki radyasyon seviyesi giderek azalmaktadır. Ancak durumu kontrol altına almak için yapılan bazı hareketler neticesinde kısa süreli artışlar görülebilmektedir. Denize olan radyoaktif sızıntı miktarıda giderek azalmaktadır. TEPCO yüksek oranda radyoaktiviteye sahip suyun denize karıştığı yeri bulmuş ve gerekli önlemleri alarak sızıntıyı durdurmuştur. Aynı zamanda şirket atık yönetim binasındaki çok daha az radyoaktif olan suyu açık alana tahliye ederek yüksek oranda radyoaktif suyu depolamak üzere depolama alanı açmıştır. [2] Şu ana kadar deprem ve tsunami sırasında 3 işçi hayatını kaybetmiş ancak radyasyon etki sebebiyle bir ölüm gerçekleşmemiştir. Kaza süresince çevreye salınan radyasyonun genel halk sağlığı üzerinde belirgin bir etki bırakması beklenmemektedir. [2]
FUKUSHIMA & ÇERNOBİL [5] Fukushima Daiichi Çernobil Kazanın olduğu tarih 11 Mart 2011 26 Nisan 1986 Kazanın detayları 9 şiddetinde bir deprem ve ardından gelen tsunami, santralin elektrikle çalışan sistemlerine zarar vererek soğutma sistemlerinin çökmesine sebep oldu. Bu olayları hidrojen gazına bağlı patlamalar izledi. Bir sistem testi sırasında gerçekleşen ani güç dalgalanması, reaktör basınç kabının zarar görmesine ve bir dizi patlamaya neden oldu. Meydana gelen şiddetli yangın 10 gün devam etti. Önem derecesi 7. Seviye Önemli kaza 7. Seviye Önemli kaza Reaktör sayısı Santralde altı adet reaktör bulunmaktadır fakat sadece üç tane reaktör ve kullanılmış yakıt saklama havuzları endişe uyandırmaktadır. Reaktör tipi Kaynar su reaktörü (BWR). Japon yetkililer, Çernobil kazasında gerçekleşenin aksine, ana koruma kabının Fukushima kazasında halen bütünlüğünü koruduğunu vurgulamakta. Bununla beraber, Fukushima Daiichi santralinde Çernobil de bulunan yanıcı grafit moderatörlü reaktör kalbi bulunmamaktadır. Radyasyon salınımı 370 bin terabequerel (TBq) (12 Nisan tarihli ölçüm) Etkilenen Alan Yetkililer santralin kuzeybatısında 60 km den daha uzakta, güneygüneybatısında yaklaşık 40 km uzakta radyasyon seviyesinin izin verilen değerlerin üstünde olduğunu bildirdiler. Santralde dört adet reaktör bulunmaktaydı fakat kaza bir reaktörde meydana geldi. Grafit moderatörlü kaynar su reaktörü. Ayrıca reaktörün ana koruma kabı bulunmamaktadır ve radyasyonun havaya salınımını engelleyecek herhangi bir sistem bulunmamaktadır. 5.2 milyon terabequerel (TBq) Birleşmiş milletler yetkililerinin bildirisine göre, radyasyon kirliliği santralden 500 km uzağa ulaşmıştır. Fakat, daha uzakta bulunan hayvanlar ve bitkiler de etkilenmişlerdir.
Tahliye edilen bölge 20 km; 20-30 km gönüllü tahliye bölgesi (Halkın kendi isteğiyle boşalttığı bölge). Bununla birlikte, tahliye bölgesinin dışında bulunan beş bölgede yaşayan halk da tahliye edildi. 30 km Tahliye edilen insan sayısı Onbinlerce insan tahliye edilmiştir. 1986 yılında, yöneticiler reaktör çevresinde yaşayan yaklaşık 115 bin insanı tahliye etmiştir ve akabinde 1986 yılı sonrası Belarus tan, Rusya Federasyonu ndan ve Ukrayna dan yaklaşık 220 bin insan yerlerinden taşınmıştır. Kazaya bağlı ölümler Şu ana dek radyasyon kaynaklı ölüm görülmemiştir. Uzun vadeli sağlık sorunları Henüz bilinmemekle beraber, insan sağlığı açısından risklerin düşük olduğu düşünülüyor. Birleşmiş milletler raporunda, 2008 yılı itibariyle radyasyon kaynaklı ölümlerin sayısının 64 olduğu yer almaktadır. Fakat gerçekte kaç kişinin öldüğü ile ilgili tartışmalar halen devam etmektedir. Belarus, Rusya Federasyonu ve Ukrayna vatandaşları arasında, 2005 yılına kadar kaza sırasında radyasyona maruz kalmış çocuklar ve yetişkinler arasında 6000 den fazla tiroid kanseri vakası olmuştur ve önümüzdeki bir kaç on yılda da yeni vakalar beklenebilir. Güncel durum Yetkililer radyasyon sızıntısının devam ettiğini ve sonunda belki de Çernobildeki değerlerin aşılabileceğini söylüyorlar. Öncelik reaktörlere ve yakıt depolarına yeterli soğutucunun sağlanmasıdır. Hasarlı reaktör betondan bir kaplama ile tamamen kaplanmıştır. Yeni koruma kabı yapısı 2014 yılında tamamlanacaktır.
FUKUSHIMA NÜKLEER SANTRALİ NDE SON DURUM [1] Fukushima Daiichi Nükleer Santralinin 2. ünitesinin türbin binasında bulunan radyoaktif su, 12 Nisan günü soğutma sistemine (yoğuşturucu) gönderilmeye başlanmış ve 660 ton su gönderilene kadar devam edilmiştir (13 Nisan). Radyoaktif suyun okyanusa akışını engellemek amacıyla, 13 Nisanda 2. Ünitenin giriş mazgallarının (çubuk mazgallar) okyanus tarafındaki kısmına geçici kaplamalar (üç tane çelik çubuk) yerleştirilmiştir. Bununla beraber, ünite 1, 2, 3 ve 4 ün giriş kanallarının içine ve giriş mazgallarının önüne su içindeki küçük parçacıkları süzen çitler yerleştirilmiştir. 11 Nisan günü giriş kanalının güney kısmına su içindeki küçük parçacıkları süzen mazgallar yerleştirilmiştir. Mazgalların montajı 13 Nisan da 3. ve 4. üniteler için, 14 Nisan da 1. ve 2. üniteler için tamamlanmıştır. 14 Nisan da 2. ve 3. ünitelerden halen beyaz duman (su buharı) gözlenmeye devam etmektedir. Bununla beraber aynı gün 4. ünitede de beyaz duman çıkışı gözlenmeye başlanmıştır. 13 Nisan günü, Japon Nükleer ve Endüstri Güvenlik Ajansı (NISA), Tokyo Elektrik Üretim Şirketi nin (TEPCO) Fukushima Daiichi Nükleer Santralindeki ünite 1, 2 ve 3 ün basınç kaplarına taze soğutma suyu sağlamak için yedek hat montajına başladığını bildirmiştir. Taze soğutma suyu, şebeke elektriği kullanan geçici bir pompa ile besleme suyu hattından 6 m³/saat akış hızında 1. ünitenin basınç kabına enjekte edilmeye devam edilmektedir. Bununla beraber, 2. ve 3. ünitelere sağlanan taze soğutma suyu, şebeke elektiriği ile çalışan geçici bir pompa ile yangın söndürme hattından 7 m³/saat akış hızında enjekte edilmeye devam edilmektedir. Birinci ünitenin koruma kabı içerisinde hidrojene bağlı patlama gerçekleşme olasılığını düşürmek amacıyla, 1. ünitenin koruma kabının içine nitrojen gazı enjekte edilmekte ve bu sayede koruma kabındaki basınç kontrol altında tutulmaktadır. Bütün ünitelerdeki reaktör basınç kaplarının sıcaklıkları, soğuk kapanma durumundaki sıcaklıklardan yüksekte bulunmaktadır (normal durumda soğuk kapanma durumunda sıcaklık 95 C nin altındadır). Ünite 1 in reaktör kabının besleme suyu çıkış sıcaklığı 197 C, reaktör basınç kabı tabanında, 119 C dir. Ünite 2 nin basınç kabının besleme suyu çıkış sıcaklığı 150 C olarak bildirilmiştir. Aynı değerler 3. Ünite için sırasıyla 91 C (basınç kabı çıkışında) ve 121 C (basınç kabı tabanında) dir. 14 Nisanda, bir beton pompalama kamyonu, saatte 50 ton taze suyu 3. ünitenin kullanılmış yakıt havuzuna püskürtmeye başlamıştır. Ayrıca, dördüncü ünitenin kullanılmış yakıt havuzundan da inceleme amacıyla su örnekleri alınmıştır.15 Nisan gününde alınan bilgilere göre, 5. ve 6. Ünitelerin durumlarında ve ortak kullanılmış yakıt havuzu tesisinin durumunda hiçbir değişiklik gözlenmemiştir.
ÜNİTE 1 2 3 4 Güç (Mwe/MWth) 460/1380 784/2381 784/2381 784/2381 Reaktör Tipi BWR-3 BWR-4 BWR-4 BWR-4 Deprem sırasındaki Serviste-otomatik kapanma Serviste-otomatik kapanma Serviste-otomatik kapanma Kapalı (outage) durum Kalp ve yakıt bütünlüğü Hasarlı Ciddi hasarlı Hasarlı Reaktör kalbinde yakıt yok Reaktör Basınç Kabı (RPV) RPV sıcaklığı yüksek ama durağan RPV sıcaklığı durağan RPV sıcaklığı durağan ----- Ana Koruma kabı Bütünlüğü AC Güç Reaktör binası (İkincil Koruma Kabı) RPV de su seviyesi Bilgi yok Hasar tespit edildi Hasar tespit edildi ----- Enstrümanlar ve merkez kontrol odası ışıklandırması için AC güç kullanılıyor- Enstrümanlar ve merkez kontrol odası ışıklandırması için AC güç kullanılıyor- Enstrümanlar ve merkez kontrol odası ışıklandırması için AC güç kullanılıyor- Enstrümanlar ve merkez kontrol odası ışıklandırması için AC güç kullanılıyor Ciddi Hasarlı Kısmi Hasarlı Ciddi Hasarlı Ciddi Hasarlı Yakıtların yarıya yakını suyun dışındadır Yakıtların yarıya yakını suyun dışındadır Yakıtların yarıya yakını suyun dışındadır -------- RPV de Basınç Artıyor Durağan Durağan -------- Kalpte kuru kısım basıncı RPV ye su enjeksiyonu Kullanılmış yakıt havuzunun durumu Artıyor Durağan Durağan -------- Tatlı su enjeksiyonu off-site güç ile çalışan mobil elektrik pompaları ile sağlanmaktadır Tatlı su enjeksiyonu kamyonlarla sağlanmaktadır Tatlı su enjeksiyonu off-site güç ile çalışan mobil elektrik pompaları ile sağlanmaktadır Tatlı su enjeksiyonu yakıt havuzu soğutma hattından sağlanmaktadır Tatlı su enjeksiyonu offsite güç ile çalışan mobil elektrik pompaları ile sağlanmaktadır Tatlı su enjeksiyonu yakıt havuzu soğutma hattından ve periyodik spreyleme ile sağlanmaktadır -------- Tatlı su enjeksiyonu kamyonlarla sağlanmaktadır.
RADYASYON SEVİYELERİNDE SON DURUM 14 nisan 2011 de İyot-131 ve Sezyum-137 depolanma miktarları metrekarede 20 Bequerel in altında ölçülmektedir. Gama doz hızları günlük olarak 47 bölgede ölçülmektedir. Değerler zaman içinde düşüş göstermiştir. Fukushima da 14 Nisan da doz hızı saatte 2.0 microsievert rapor edilmiştir. Ibaraki bölgesinde ise ölçülen gama doz hızı saatte 0.14 microsievert dir. Diğer tüm bölgelerde ise saatte 0.1microSievert in altındadır. Fukushima bölgesinin doğusunda 30km sınırının ötesinde saatte 0.1microSievert ile 21micro Sievert arasında değişmektedir. Yerel üniversiteler ve Japonya Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı nın ortak çalışması ile 54 şehirde 40 yeni gama radyasyonu izleme ve ölçme yapılması sağlanmıştır. Gama doz hızları 45 şehirde saatte 0.1microSievert in altındadır. Sekiz şehirde gama doz hızları saatte 0.13 microsievert den 0.17 microsievert e değişmektedir. Fukushima şehrinde saatte 0.42 microsievert civarındadır. Bir kaç bölgede içme suyunda düşük seviyede I-131 ve Cs-137 bulunmuştur. [1] NISA, 14 Nisan da Fukushima Daiichi Nükleer Santralinde yaklaşık 300 çalışan arasından 28 tanesinin toplam doz alımında 100 milisievert in üzerinde doz almış olduğunu açıklamıştır. Alınan doz, Japon yetkili makamlarınca belirlenen acil durumda alınabilecek maksimum doz sınırı olan 250 milisievert in altındadır. [1] Japon Sağlık Bakanlığının açıklamasına göre sebzeler, mantarlar, meyveler, çeşitli etler, deniz ürünleri ve süt üzerinde yapılan analizlerde I-131, Cs-134 VE Cs-137 ya hiç bulunmamıştır ya da belirlenen güvenli değerlerin altındadır. [1] Ancak Fukushima ve komşu bölgelerinde sütte ve tarım ürünlerinde radyoaktif maddelere rastlanmıştır. Bazı su örneklerindeki iyota bağlı radyoaktivite yasal limitlerin üzerinde çıkmıştır. Ibaraki bölgesinde yakalanan ufak balıklarda sezyum ve iyota bağlı radyoaktiviteye rastlanmıştır. TEPCO şirketi boşaltılan alanlardaki radyasyon görüntülemesinin arttırılacağını ve 3 ila 6 ay içinde bölgedeki evleri ve toprağı temizleyerek radyasyon seviyesini düşürmeyi planladığını açıklamıştır.[3] Fukushima Nükleer Santral alanında ölçülen radyasyon seviyesi, 18 Nisan 2011 saat 15.00 itibariyle, ofis binasının güneyinde saatte 500 microsievert, ana girişte saatte 62 microsievert, batı kapısında saatte 26 microsievert dir. Alandaki toprakta plutonyum olduğu belirlenmiştir. Türbin binası yakınlarında yer altı sularında radyoaktif materyallere rastlanmıştır. Yüksek seviyede radyoaktif olan su 2. Ünitenin tabanında birikmektedir. Alanın etrafındaki deniz suyunda yapılan ölçümlere göre radyasyon seviyesi yasal limitlerin 1600 katı kadardır. [3]
TOKYO ELEKTRİK GÜÇ ŞİRKETİ (TEPCO) NİN FUKUSHIMA EYLEM PLANI [4] TEPCO önümüzdeki üç ay içinde radyasyon kaçaklarını azaltmayı ve dokuz ay içinde de reaktörleri soğutmayı amaçladığını açıkladı. Firma aynı zamanda reaktör binalarını kaplayacak bir yapı planladığını da açıkladı. TEPCO başkanı Tsunehisa Katsumata, Pazar günü yaptığı açıklamada reaktörleri soğuk kapatma (cold shutdown) durumuna getirmek için dokuz aya ihtiyaçları olduğunu belirtti. Ayrıca, Fukushima çevresinde yaşayan ve kaza nedeniyle bölgeden tahliye edilen ailelerin evlerine en kısa sürede dönmeleri için gerekli çalışmaları hızla yapmayı planladıklarını belirtti. Soğuk kapamanın ardından, reaktör binaları kaplanacak, radyoaktif olarak kirlenmiş toprak temizlenecek ve ardından nükleer yakıtlar reaktörlerden taşınacaktır. Şu an oluşturulmuş eylem planının takviminde değişiklikler olabilecektir. TEPCO nun şu an birinci önceliği Pasifik okyanusuna olan radyoaktif su sızıntısını durdurmaktır. Şirket Pazar günü uzaktan kumandalı robotları (irobot şirketinden temin edilmiş robotlar) reaktörlerden birine göndererek radyasyon ve sıcaklık ölçümü almıştır. Robot teknolojisinde çok ileride olan Japonlar reaktörler içerisinde radyasyon testleri ve çeşitli ölçümlerde robotları kullanabileceklerdir. Kaynaklar: 1. http://iaea.org/newscenter/news/tsunamiupdate01.html 2. http://www.world-nuclear-news.org/rs_fukushima_moved_to_level_7_1204111.html 3. http://www.jaif.or.jp/english/news_images/pdf/engnews01_1303124812p.pdf 4. http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-13107846 5. http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-13050228