KADINLARIN ÇOK YÖNLÜ GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ KATILIMCI PROFİLİ RAPORU AĞUSTOS 2009
Kadınların Çok Yönlü Güçlendirilmesi Projesi Kursiyerlerinin Demografik Özellikleri Kadınların Çok Yönlü Güçlendirilmesi Projesi kapsamında Adana, İzmir, Nevşehir ve Trabzon illerinde Eylül 2008 itibariyle çalışmalara başlanmıştır. İllerde yürütülen çalışmalarla ilk uygulama dönemi olan Ocak- Haziran 2009 tarihleri arasında toplam 86 kurs açılmıştır. Proje kapsamında eğitim alan kursiyerlerden bir bilgi formu ile toplanan çeşitli bilgilerin alınması ve değerlendirilmesiyle rapor oluşturulmuştur. Bu raporda bugüne kadar ulaşılan 1.217 kursiyerin demografik özelliklerinin paylaşılması amaçlanmıştır. Veri girişi çalışması sırasında 183 adet tanıma formunun sağlıklı doldurulmadığı ve bilgi alınamadığı görüldüğü için çalışmaya dahil edilmemiştir. Raporda, bu bilgilerin analizinden elde edilen sonuçlar sunulmaktadır. Proje süresince eğitilecek toplam 11.000 kursiyer için demografik bilgiler kursiyer profili kapsamında analiz edilip ve nihai raporu hazırlanarak proje sonunda sunulacaktır. Kursiyerlerin Yaş, Cinsiyet, Medeni Durum ve Çocuk Sayısı ile İlgili Bilgiler Tablo 1: Genel Özellikler Bilgiler 1.217 Kursiyer ( İzmir, Adana, Nevşehir, Trabzon) Yaş Genel yaş ortalaması 42,5 Cinsiyet Medeni Durum Çocuk Sayısı Bulunduğu ilde kaç yıldır yaşıyor %99 u kadın %80 i evli Ortalama 4 çocuğu var Ortalama 22 yıl Kursiyerlerin % 63 ü 15-49 yaş aralığındadır. Kursiyerlerin % 37 si 50-82 yaş arasındadır. En genç gönüllü kursiyer 15, en yaşlı kursiyer 82 yaşındadır. Kurisyerlerin bulundukları ilde ne kadar süredir yaşadıklarına bakılarak iç göç durumu tesbit edilmeye çalışılmıştır. Genel olarak bakıldığında 1.217 kursiyerde yaş ortalaması 42,5 iken bulunduğu ilde yaşadığı yıl ortalaması 22 yıldır. Köyden merkeze ve şehre göçün yoğun olduğu görülmektedir. Bu bakımdan proje çalışmaları ile göç ile gelen gruba eğitim hizmeti vererek kadınların kente adaptasyonu ve çok yönlü güçlendirilmeleri sağlanmıştır. Kursiyerlerin genel yaş ortalamaları 42,5 olmakla birlikte il bazında Trabzon ve Nevşehir illerinde bu ortalamanın çok üzerine çıkıldığı görülmüştür. 50 yaş civarı kursiyere ulaşılan her iki ilde de profil diğer iki ilden oldukça farklıdır. Projenin hedef kitlesi kadın ve genç kızlar olduğu için kurslara %99 oranında katılımları sağlanmıştır. %1 oranındaki erkek kursiyer başvuruları (17 kişi) geri çevrilmemiş ve eğitim hakkından faydalanmalarına imkan tanınmıştır. Kursiyerlerin %80 inin evli oluşu, kurs yanında ev ve aile içindeki sorumluluklarını da birlikte yürüttükleri anlamına gelmektedir. Bu kesim ödeve zaman ayırma, kursa devamın sağlanması, derse zamanında gelinmesi için işlevsel zaman planı yapmaları konusunda eğiticiler tarafından yönlendirilmiştir. Kursiyerlerin aldıkları eğitim çarpan etkisi yaratarak çocuklarına da yansıyacaktır. Kursiyerlerin, okul çağındaki çocuklarının okulundaki veli toplantılarına 2
katılımlarının, aldıkları eğitimden sonra arttığı görülmüştür. Çocukların okuldaki takibinin yapılması okula devam ve okul başarısını artıran bir etken olmaktadır. İllere Göre Kursiyerlerin Yaş, Medeni Durum Çocuk Sayısı Bilgileri Tablo 2 İl Adı Yaş ortalaması Cinsiyet Medeni Durum Çocuk Sayısı Bulunduğu ilde kaç yıldır yaşıyor Adana 42 Kadın Evli 3 Ortalama 25 yıl İzmir 38 Kadın Evli 3 Ortalama 18 yıl Nevşehir 50 Kadın Evli 3 Ortalama 30 yıl Trabzon 51 Kadın Evli 4 Ortalama 27 yıl Kursiyerlerin Çalışma Durumları ile ilgili Bilgiler: Kursiyerlerin %78,3 ü daha önce hiç çalışmamıştır. Kursiyerlerin %94 ü kurs sırasında çalışmamaktadır. Kursiyerlerin çalışma durumlarının illere göre dağılımı Tablo 3 te gösterilmiştir. Tablo 3 İl Adı Daha Önce Çalışma Durumu Şimdi Çalışma Durumu Adana %23 ü çalışmış %4,4 çalışıyor İzmir %30 6sı çalışmış %5,5 çalışıyor Nevşehir %2.2 si çalışmış %1,3 çalışıyor Trabzon %23,6 çalışmış %17,9 çalışıyor İl bazında çalışma oranlarının yüksek olduğu İzmir, Adana ve Trabzon illerinde, göçle yerleşmiş olan kursiyerlerin bir kısmının geleneksel yapının dışına çıkarak büyük şehrin sunduğu iş imkanlarından yararlandıkları, çalışma olanağı buldukları gözlenmiştir. Nevşehir ilinde geleneksel yapı, örf ve adetler daha baskın yaşandığı için kadının çalışma hayatına daha az katıldığı görülmüştür. Diğer yandan daha önce çalışmış kadınların ne tür işlerle gelir sağladığına dair bilgi alınması; kadının toplumsal hayata katılımı hakkında daha geçerli bilgiler verecektir. Özellikle evden dışarı çıkmadan ve/veya aile ile birlikte çalışılan gelir getirici faaliyetler, kadının kişisel gelişimine katkı sağlamamakta ve sosyal güvence ve sosyalleşme olanakları engellenmektedir. Kursiyerlerin Yaptıkları İşlere Göre Dağılımları Kursiyerlerimize; bilgi edinmek üzere geçmişte çalıştıkları işler sorulmuştur. Cevaplar kategorize edilmiş ve yüzdeleri alınmıştır. Sosyal güvenceli çalışıp çalışmadıkları hakkında bilgi alabilmek için emekli olup olmadıkları sorulmuştur. Alınan cevaplara göre emekli kursiyerimiz bulunmamaktadır. Sonuçlar Şekil 1 de sunulmaktadır. 3
Şekil 1 5% 5% 1% işçilik 11% evde örgü örme 47% bahçe ve tarla aile ile çalışma evlerde temizlikçilik çocuk ve yaşlı bakıcılığı satış pazarlama 28% halı dokuma 3% Daha önce bir işte çalışmış veya halen çalışmakta olan kursiyerlerin çoğunlukla (%47) işçi (tekstil ve çeşitli sektör fabrikalarında) olarak çalıştıkları tesbit edilmiştir. Bahçe ve tarlada aile ile çalışma %28 oranla 2. sırada yer almaktadır. Evlerde temizlikçi olarak çalışma ise %11 oranındadır. Kursiyerlerin Eşlerinin Eğitim Durumu, Evdeki Birey Sayısı ve Evdeki Çalışan Kişi sayısı ile İlgili Bilgiler Kursiyerlerin eşlerinin %51 i ilkokul mezunudur. Çoğunluğunu ilkokul mezunlarının oluşturduğu eşler arasında azalan oranlarda sırasıyla ortaokul, lise ve üniversite mezunları da görülmektedir. Bunun yanında hiç okula gitmemiş ve herhangi bir kurumdan diploması olmadığı halde okuryazar olan kursiyer eşleri de vardır. Eşlerin eğitim düzeyleri ile kursiyerlerin kursa gelmesi ve desteklenmesi arasında paralel bir ilişki görülmemiştir. Kursiyerlerin evlerindeki birey sayısına bakıldığında % 81,3 ü 1-6 kişi arasındadır. Kursiyerlerin %52,1 inin evlerinde 1 kişi çalışmaktadır. Tablo 4de görüldüğü gibi, hane halkı sayısı ile çalışan sayısı doğru orantılı artmadığı için kursiyerlerin genellikle sosyo ekonomik düzeyi düşük ailelerden geldiği görülmektedir. Tablo 4 İl Adı Eşin Eğitim Durumu% Evdeki Birey Sayısı% Evdeki Çalışan Kişi Sayısı% Genel 50,5 ilkokul mezunu 81,3 / 1-6 Kişi 50,1 / 1 Kişi Adana 42,8 İlkokul mezunu 78,2 / 1-6 kişi 51,3 /1 kişi İzmir 51 ilkokul mezunu 75,5 /1-6 kişi 58,6 /1 kişi Nevşehir 61,2 ilkokul mezunu 90,2/ 1-6 kişi 43,9 /1 kişi Trabzon 56,9 ilkokul mezunu 96 / 1-6 kişi 46,3 /1 kişi 4
Kursiyerlerin Okula Gitmeme Durumları ile İlgili Bilgiler Kursiyerlerin %80,4 ü hiç okula gitmemiştir. Neden okula gidemedikleri sorulduğunda ise baba, anne ve akrabalar tarafından okula gönderilmediğini söyleyen kursiyerlerin oranı %62,1 dir. Ailelerin kız çocuklarını örgün eğitim çağı geldiği halde okutmamasının nedenleri gelenekçi yapı, kız çocuğuna yapılan eğitim yatırımının geri dönmeyeceğine olan inanç nedeniyle kız çocuğu yerine erkek çocuğa eğitim yatırımı yapılması, kız çocuğunun okul yerine ev, tarla ve kardeş bakımı gibi işlerde çalıştırılması sayılabilir. Kız çocuklarının okula gönderilmesi önündeki en büyük engel olan ailelerin görüş ve tutumlarında meydana gelecek değişiklikle birlikte kız çocuklarının okullaşma oranının artacağı öngörülmektedir. Diğer okula gidememe sebepleri; yaşadıkları bölgede okul olmaması, ailenin eğitim harcamalarını karşılayamayacak durumda olması, kendisinin istememesi veya çalışması olarak karşımıza çıkmaktadır. Tablo 5 te kursiyerlerin okula gönderilmeme nedenleri gösterilmiştir. Tablo 5 Neden Okula Gidemedi? Genel% Adana% İzmir% Nevşehir% Trabzon% Ailesi göndermedi 47,5 45,7 45,9 41,9 49 Babası göndermedi 18,6 21,8 15,1 24,5 19,4 Annesi göndermedi 2,8 2,1 3,3 6,7 0 Dede/ amca göndermedi 2 5,1 7,1 5,3 5,4 Okul yoktu 8,8 9,2 9,9 4,9 10,6 Kardeşlerine baktı 2,6 4,2 4,1 4,2 5,3 Çalışıyordu 9,9 3,1 3,3 5,8 5,3 Okula gitmek istemedi 3,7 4,4 5,1 0,9 2,6 Parasızlık nedeniyle gidemedi 4,1 4,4 6,2 5,8 2,4 Kursiyerlerin Daha Önce Kursa Gitme Durumları ile İlgili Bilgiler 1.217 kursiyerin daha önce kursa gidip gitmedikleri sorulmuş ve kursiyerlerin %72 sinin daha önce herhangi bir okuma yazma kursuna gitmediği görülmüştür. Daha önce okuma yazma kursuna gitmiş olan 294 kursiyerden sadece %16 sı okuma yazma belgesi almıştır. Diğer yandan kursa gitmiş olan kursiyerlerin %80 i kursa 12 ile 18 yıl önce katılmışlardır. Kursiyerlerin çok büyük bir bölümüne ilk defa ulaşılıyor ve kursa çekiliyor olunması projenin bir diğer başarısıdır. Kursiyerlerin Kursu Nereden Duydukları ile İlgili Bilgiler Kursiyerlerden gelen cevaplar kategorize edilmiş ve en yüksek orana göre sıralanmıştır. Buna göre komşu önerisi ve tavsiyesi, kursiyerleri kursa çeken en etkili duyuru yolu olmuştur. Mahalleden okuma yazma kursuna giden komşu, eş, dost veya akrabanın diğerleri üzerinde cesaret verici ve harekete geçirici, kursa güveni artırıcı etkisi olduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında gönüllü eğitici bizzat kendisi saha çalışması yaptığı için mahallede, çarşı, pazarda tespit ettiği okuma yazma bilmeyenlerle birebir görüşüp ikna yollarını kullanmış ve kursa gelmeleri konusunda güven oluşturmuştur. Yine okullarda okul müdürü veya öğretmenler yoluyla yapılan duyurular da güven oluşturduğu için kursiyer kazanmaya yardımcı olmuştur. 5
Tablo 6 Kursu Nereden Duydu? Genel% Adana% İzmir% Nevşehir% Trabzon% Komşulardan 44,2 50,4 41,9 33,9 22 Gönüllü eğiticiden 26,3 27,9 18,8 34,8 59,3 Okuldan 13,2 9,4 17,2 7,6 2,4 Çocuğundan 6,9 2,5 8,3 8 7,3 Poster 4,1 6,4 2,8 3,5 2,4 Akrabalardan 2,8 3 2,3 4,9 0 Halk Eğitimi Merkezi nden 1,2 0 0,9 0,4 0 Kursiyerlerin Kursa Katıla Sebepleri ve Kurstan Sonra Ne Yapmak istedikleri ile ilgili bilgiler Kursiyerlerin %88 ü okuma yazma öğrenmek istedikleri için kursa geldiklerini söylemişlerdir. Kursiyerlerin kurstan sonra ne yapmak istedikleri sorusuna gelen cevaplar kategorize edilmiş ve Tablo 7 de gösterilmiştir. Tablo 7 Kurstan Sonra Ne Yapmak istiyor? Genel % Adana% İzmir% Nevşehir% Trabzon% 2. Kademe kursuna gitmek 35,4 34,5 27,7 56 42,3 Diploma almak 17,1 9,2 14,3 4 49,6 Hepsini yapmak 11,2 8,7 17,1 23 3,3 Çalışmak 5,4 4,1 7,2 8 1,6 Halk Eğitimi Merkezi kursuna gitmek 4,5 9,4 3 0 0,8 Ehliyet almak 3,9 5,7 4,2 9 0 Kursiyerlerin kurs bittikten sonra genellikle hedefi ilkokula denklik diploması alabilmek için 2. Kademe Kurslarına gitmektir. Bu diploma kendilerine ehliyet alma, daha kalifiye iş bulma gibi avantajlar sağlayacağı için eğitimin devamı konusunda kursiyerleri motive etmiştir. Kursiyerlerin %80 inin evli oluşu, kurs yanında ev ve aile içindeki sorumluluklarını da birlikte yürüttükleri anlamına gelmektedir. Bu kesim ödeve zaman ayırma, kursa devamın sağlanması, derse zamanında gelinmesi için işlevsel zaman planı yapmaları konusunda eğiticiler tarafından yönlendirilmiştir. Kursiyerlerin aldıkları eğitim çarpan etkisi yaratarak çocuklarına da yansıyacaktır. Kursiyerlerin, okul çağındaki çocuklarının okulundaki veli toplantılarına katılımlarının, aldıkları eğitimden sonra arttığı görülmüştür. Çocukların okuldaki takibinin yapılması okula devam ve okul başarısını artıran bir etken olmaktadır. Kursiyerlerin yarısından fazlasının bulunduğu genç ve orta yaş grubunda kişisel gelişim ihtiyaçları daha fazladır. Bu nedenle 1. Kademe kursunun ardından 2. Kademe kurslarına, devamında Açık İlköğretim Okulları ve değişik meslek&hobi kurslarına yönlendirmek üzere rehberlik yapılması hedeflenmektedir. 6