KONFERANSI KONUŞMACI: MELİH AKALIN ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI ESKİ MÜSTEŞAR YARDIMCISI YER: HOTEL DEDEMAN TARİH: 16.11.2011 18.11.2011 1
ÇEVRE HAKKI SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA SÜRDÜRÜLEBİLİR ÇEVRE BM ÇALIŞMALARI o1972 Stockholm Dünya Çevre Konferansı o1987 Brutland Raporu Ortak Geleceğimiz o1992 Rio de Jenerio Çevre ve Kalkınma Konferansı Gündem 21; 21. Yüzyılın Çevre Prensipleri Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi; Biyolojik Kaynakların Korunması Orman Prensipleri; Azalan Orman Alanlarının Korunması İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi; Küresel Isınmanın Önlenmesi 1997 Kyoto Protokolü; Ortak fakat Farlılaştırılmış Sorumluluk İlkesi Kuraklık ve Çölleşmeyle Mücadele Sözleşmesi; İklim Değişikliğinin Biyolojik Çeşitlilik ve İnsan Yaşamına Olumsuz Etkilerin Giderilmesi 18.11.2011 2
BÖLGESEL EYLEM PLANLARI 1976 Barselona; Akdeniz in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi 1993 Bükreş; Karadeniz in Kirliliğe Karşı Korunması Sözleşmesi AB EYLEM PLANLARI 1973 Birinci Beş Yıllık Çevre Eylem Planı 1987 Avrupa Tek Senedi nde Çevre 1993 Maastricht Anlaşması nda Çevre Kriterleri ve Mevzuat Zorunluluğu TÜRKİYE DE YAPISAL ÇEVRE GELİŞİMİ 1978 Çevre Müsteşarlığı 1982 Anayasa da Çevre Hakkı 1983 Çevre Kanunu 2008 Çevresel Performans Endeksinde Türkiye 149 ülke içinde 72. sırada 18.11.2011 3
Kaynak:BMİDÇS kapsamında Türkiye nin durumunu değerlendirmeye yönelik İDKK raporu, 2007 ÜLKELERİN TOPLAM SERA GAZI EMİSYONLARI 18.11.2011 4
18.11.2011 5
18.11.2011 6
ABD AB25 Rusya Çin Japonya Kanada Hindistan Meksika G. Kore Turkiye DÜNYA ENERJİ KONSEYİ TÜRK MİLLİ KOMİTESİ Kaynak: Climate Analysis Indicators Tool (CAIT), World Resources Institute, 2007 Ülkelerin Toplam Emisyonların Yüzde Dağılımı (1850-2000) 30% 29,7% 27,0% 25% 20% 15% 10% 8,2% 7,2% 5% 0% 4,1% 2,1% 2,1% 1,0% 0,7% 0,4% 18.11.2011 7
18.11.2011 8
MTEP DÜNYA ENERJİ KONSEYİ TÜRK MİLLİ KOMİTESİ DÜNYA ENERJİ ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA GÖRE GELİŞİMİ Nükleer 4.6% Hidro 2.2% Kaynaklarına Göre 2030 yılı Dünya Enerji Üretimi Diğer Yenilenebilir 11.3% Kömür 21.8% 18 000 16 000 14 000 12 000 10 000 Petrol 8 000 Dogal Gaz Doğalgaz 25.1% Kaynak: IEA Petrol 35.0% 6 000 4 000 2 000 0 Kömür Diger Yenilenebilir Nükleer Hidrolik 1970 1971 1980 1990 2000 2010 2020 2030 18.11.2011 9
B1, A1B ve A2 Senaryoları İçin 2020-2029 ve 2090-2099 Dönemlerinde 1980-1999 Ortalamasına Göre Küresel Ortalama Yüzey Sıcaklıklarında Öngörülen Değişiklikler. 18.11.2011 10
18.11.2011 11
COP 13 İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİNİN BALİ EYLEM PLANI UZUN DÖNEMLİ ÇALIŞMA GURUBUNCA (AWGLCA) YÜRÜTÜLECEK ÇALIŞMALAR Ortak Vizyon (Uzun dönemli işbirliği için ortak vizyon) Azaltım Gelişmiş ülkelerin azaltım taahhüdü, Ölçülebilir, raporlanabilir ve doğrulanabilir Gelişmekte olan ülkelerin ulusal azaltım eylemleri (NAMA) Uyum Uyum eylem planları Finansman Kırılganlığın açıklanması Teknoloji Transferi Teknoloji Transferi Fikri Mülkiyet hakları Finansman Finansman kaynakları Fonların Yönetimi KYOTO PROTOKOLU EK-1 ÜLKELERİ İÇİN İLAVE TAAHHÜTLER GEÇİCİ ÇALIŞMA GURUBU (AWGKP) YÜRÜTÜLECEK ÇALIŞMALAR Kyoto protokolüne taraf Ek-1 ülkelerinin ileriki dönemde salım azaltım veya sınırlama yükümlülüklerinin belirlenmesi 18.11.2011 12
COP 15 KOPENHANG TARAFLAR KONFERANSI EK-1 ÜLKELERİNİN AÇIKLADIKLARI HEDEFLER (EKİM 2009) Taraf Ülke 2020 yılına kadar indirim hedefi Referans yıl Durum Avusturalya %-5 den %-15 veya %-25 e 2000 Açıkladı Belarus %-5 den %10 a 1990 Açıkladı Kanada %-20 2006 Açıkladı Hırvatistan % 6 1990 Değerlendiriliyor Avrupa Birliği %-20 ila %-30 1990 Mevzuatla kabul İzlanda %-15 1990 Açıkladı Japonya %-25 1990 Açıkladı Linçeyştayn %-20 ila %%-30 1990 Açıkladı Monako %-20 1990 Açıkladı Yeni Zelanda %-10 ila %-20 1990 Açıkladı Norveç %-30 ila %-40 1990 Açıkladı Rusya F. %-10 ila %-15 1990 Açıkladı İsviçre %-20 ila %-30 1990 Açıkladı Ukrayna %-20 1990 Değerlendiriliyor ABD %17 2005 Açıkladı 18.11.2011 13
COP 15 KOPENHANG TARAFLAR KONFERANSI GELİŞMEKTE OLAN ÜLKELERCE AÇIKLANAN HEDEFLER (EKİM 2009) Taraf Ülke 2020 yılına kadar indirim hedefi Referans yıl (artıştan indirim) İsrail %-37 Baz Senaryo (BAU) G. Kore %-30 Baz Senaryo (BAU) G. Afrika %-34 Baz Senaryo (BAU) TÜRKİYE %-11 Baz Senaryo (BAU) Singapur %-16 Baz Senaryo (BAU) Endonezya %-26 Baz Senaryo (BAU) Brezilya %-36.1 - %-38.9 Baz Senaryo (BAU) Meksika %-50 (2050 yılı itibariyle) 1990 18.11.2011 14
T. C. ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİSİ BELGESİ 3 Mayıs 2010 Yüksek Planlama Kurulunda Kabul Edilmiştir. TÜRKİYE NİN TEMEL GÖSTERGELERİ: 2005 yılında %1,7 ile nufus artışı ile OECD içinde en yüksek olan ülke Türkiyedir. 2005 yılı İnsani Kalkınma Endeksine göre 177 ülke içinde 84. sıradadır. Kişi başı GSYİH Kyoto Protokolü Ek-1 ülkelerinin tamamından, Ek-1 dışı ülkelerin bir çoğundan görece daha düşük bir refah düzeyine sahiptir. Sanayileşme seviyesi OECD ülkeleri ile Kyoto Ek-1 ülkeleri ile karşılaştırılabilir seviyede değildir. 2008 yılı kişi başı birincil enerji tüketimi dünya ortalaması 1,80 ton eşdeğer petrol iken OECD ülkeleri ortalaması 4,70 ton EP, Türkiye nin ise 1,29 ton EP olmuştur. 2006 yılı kişi başı sera gazı emisyonu değeri OECD ülkelerinde 15.0 ton CO2 eşdeğeri iken bu değer AB ye üye 27 ülke ortalaması 10.4 ton CO2, Türkiye de ise 4,6 ton CO2 eşdeğeridir. 1990-2006 yılları arasında en yüksek sera gazı emisyon artış oranı EK-1 ülkelerinde %95 olurken Türkiye de bu miktar 170 milyon ton CO2 eşdeğeri 2006 yılında 332 milyon ton CO2 eşdeğeri olmuştur. 1990-2006 yıllarında sera gazı yutak alanları 44 milyon ton CO2 eşdeğeri iken bu değer 76 milyon ton CO2 eşdeğerine yükselmiştir. 18.11.2011 15
ULUSAL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ STRATEJİ BELGESİNİN; VİZYONU: İklim değişikliği politikalarını, kalkınma politikalarıyla entegre etmiş, temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını arttırmış iklim değişikliğiyle mücadeleye özel şartları çerçevesinde aktif katılım sağlayan ve yüksek yaşam kalitesiyle refahı tüm vatandaşlara düşük karbon yoğunluğu ile sunabilen bir ülke olmaktır. TEMEL AMAÇ VE İLKELER: Türkiye nin iklim değişikliğiyle küresel mücadele kapsamında temel amacı, insanlığın ortak kaygısı olan iklim değişikliğini önlemeye yönelik yürütülen ve uluslar arası taraflarla işbirliği içerisinde, tarafsız ve bilimsel bulgular ışığında ortak akılla belirlenmiş küresel çabalara, sürdürülebilir kalkınma çabalarından taviz vermeden, ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar prensibi ve ülkemizin özel şartları çerçevesinde katılmaktır. Bu kapsamda, küresel iklim değişikliklerin etkilerini azaltma veya uyum sağlama doğrultusunda, ulusal hazırlık seviyesi ve kapasitesini arttırmak, azaltım, uyum, teknoloji transferi ve finansman başlıklarında küresel stratejik amaçlara tarafların sorumlulukları gözönünde bulundurularak tasarlanması ve yürütülmesine uyum sağlamaktır. 18.11.2011 16
TÜRKİYE NİN İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL EYLEM PLANI PROJESİ Proje Amacı: Türkiye nin Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi doğrultusunda Ulusal İklim Değişikliği Eylem Planı nın hazırlanması ve Ulusal İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu na sunulmasıdır. Toplam Bütçe: 307.220 ABD Doları Proje Süresi: Haziran 2009 Eylül 2010 Yürütücü Kurum: Çevre ve Orman Bakanlığı Uygulayıcı Kurum: Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) Finansman: İngiltere Dışişleri Bakanlığı Low Carbon High Growth (Düşük Karbon Yüksek Büyüme) Hibe Programı 18.11.2011 17
TÜRKİYE DE BİRLEŞMİŞ MİLLETLER TARAFINDAN DESTEKLENEN DİĞER PROJELER Türkiye nin Uluslar arası İklim Değişikliği Müzakerelerine Etkin Katılımı ve Gönüllü Karbon Piyasalarına Yönelik Kapasitesinin Geliştirilmesi Projesi (ÇOB, DPT, UNDP) Türkiye nin İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesinin Artırılması Projesi (ÇOB, TKİB, STB, UNDP, UNEP, FAO, UNIDO) RİO Sözleşmeleri Arasında Sinerjinin Geliştirilmesi Projesi (İklim Değişikliği, Çölleşme ile Mücadele, Biyoçeşitlilik) (ÇOB, UNEP) İklim Değişikliği II. Ulusal Bildirim Hazırlanması Projesi (ÇOB, UNDP) TBMM 23. DÖNEM MECLİS ARAŞTIRMASI KOMİSYONU RAPORU Nisan 2008 (Küresel Isınmanın Etkileri ve Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Yönetimi Konulu) 18.11.2011 18
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ULUSAL EYLEM PLANI (2011-2023) TEMMUZ 2011 İDEP ILE BELIRLENEN ÖNEMLI BAZI HEDEFLER: ENERJİDE VERİMLİLİK ARTTIRILACAK VE KAYIPLAR AZALTILACAK - Yürütülen ve planlanan çalışmalar kapsamında birincil enerji yoğunluğunun, 2015 yılında 2008 yılına göre yüzde 10 oranında azaltılması. - Enerji verimliliği uygulamaları için verilen teşvik miktarını 2015 yılına kadar yüzde 100 artırılması. - 2023 yılına kadar ülke çapında elektrik dağıtım kayıplarının yüzde 8 e indirilmesi. -2015 yılına kadar Türkiye de karbon piyasasının kurulmasına yönelik çalışmaların yapılması. SANAYİDE KİŞİ BAŞINA CO2 AZALTILACAK - Sanayi sektöründe enerji kullanımından (elektrik enerjisi payı dahil) kaynaklanan sera gazı emisyonlarının sınırlandırılması. - 2023 yılına kadar sanayi sektöründe üretilen GSYH başına eşdeğer karbondioksit yoğunluğunun azaltılması. 18.11.2011 19
KAMU BİNALARINDA ENERJİ TÜKETİMİ AZALTILACAK - Kamu kuruluşlarının bina ve tesislerinde, yıllık enerji tüketiminin 2015 yılına kadar yüzde 10 ve 2023 yılına kadar yüzde 20 azaltılacak, - 2017 yılından itibaren yeni binaların yıllık enerji ihtiyacının en az yüzde 20 sinin yenilenebilir enerji kaynaklarından temin edilmesi sağlanacak, - 2023 yılına kadar yeni yerleşmelerde yerleşme ölçeğinde sera gazı emisyonunun mevcut yerleşmelere göre en az yüzde 10 azaltılması sağlanacak. KARAYOLU YERİNE DEMİR VE DENİZ YOLLARI - 2023 yılı itibariyle demiryollarının yük taşımacılığında 2009 yılında yüzde 5 olan payının yüzde 15 e, yolcu taşımacılığında 2009 yılında yüzde 2 olan payının yüzde 10 a çıkarılması sağlanacak, - 2023 yılı itibariyle denizyollarının kabotaj yük taşımacılığındaki 2009 yılında ton-km olarak yüzde 2,66 olan payının yüzde 10 a, yolcu taşımacılığındaki 2009 yılında yolcu-km olarak yüzde 0,37 olan payının yüzde 4 e çıkarılması. - 2023 yılı itibariyle karayollarının yük taşımacılığındaki 2009 yılında ton-km olarak yüzde 80,63 olan payının yüzde 60 ın altına, yolcu taşımacılığındaki 2009 yılında yolcu-km olarak yüzde 89,59 olan payının yüzde 72 ye düşürülmesi sağlanacak. 18.11.2011 20
İKLİM DEĞİŞİKİLİĞİNE BAĞLI AFETLERE KARŞI TATBİKAT YAPILACAK - İklim değişikliğine bağlı sel, taşkın, çığ, heyelan vb. doğal afet riskleri tespit edilecek, - İklim değişikliğine bağlı doğal afetlere müdahalede taşra teşkilat kapasitelerinin güçlendirilmesi ve tatbikat yapabilme düzeyine eriştirilmesi. - 2005 yılı baz alınarak düzenli depolama tesislerine kabul edilecek biyobozunur atık miktarının, 2015 yılına kadar ağırlıkça yüzde 75 ine, 2018 yılına kadar yüzde 50 sine, 2025 yılına kadar yüzde 35 ine indirilmesi sağlanacak. VAHŞİ ÇÖP DEPOLAMA SAHALARININ TAMAMI KAPATILACAK - 2023 yılı sonuna kadar ülke genelinde entegre katı atık bertaraf tesislerinin kurulması ve belediye atıklarının yüzde 100 ünün bu tesislerde bertaraf edilmesi sağlanacak, - 2023 yılına kadar vahşi depolama sahalarının yüzde 100 ünün kapatılması sağlanacak. ORMANCILIK FAALİYETLERİNE HIZ VERİLECEK - Orman alanlarında tutulan karbon stok miktarını 2020 yılına kadar 2007 dekine göre yüzde 15 artırılması sağlancak. - Ormansızlaşma ve orman zararlarını 2020 yılına kadar 2007 yılı değerlerine göre yüzde 20 azaltılması sağlanacak. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE UYUM FAALİYETLERİNE AĞIRLIK VERİLECEK - Su kaynaklarının yönetimi, gıda güvencesinin sağlanması, biyolojik çeşitliliğin korunması, insan sağlığı üzerindeki etkilerin araştırılması gibi uyum faaliyetlerine ağırlık verilecektir. 18.11.2011 21
SERA GAZI EMİSYON AZALTIMI SAĞLAYAN PROJELERE İLİŞKİN SİCİL İŞLEMLERİ TEBLİĞİ 7 Ağustos 2010 tarihli R.G. Bu Tebliğin amacı; iklim değişikliği ile mücadele kapsamında sera gazı emisyonlarının azaltılması, sınırlandırılması ve yutak alanların artırılması için yürütülen projelerin kayıt altına alınmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Tebliğ, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yapılacak ve yapılmış olan projelerin Sera Gazı Azaltım Proje Sicili ne kayıt edilmelerinde izlenecek yöntemi ve kamuoyunun bilgilendirilmesine dair usul ve esasları kapsamaktadır. Bu Tebliğ ile oluşturulacak Sicil e işlenecek projelerin sahiplerinin Bakanlığa kayıt yaptırmaları zorunludur. Projelerini sicile kaydetmek için ilk defa başvuracak proje sahipleri, Tebliğ in ekinde verilen form ve belgeleri Bakanlığa göndermekle yükümlüdür. Belgelerini eksiksiz ve doğru olarak Bakanlığa gönderen proje sahipleri Bakanlıkça uygun görülmesi durumunda kayıt edilecektir. Bakanlığa kayıtlı proje sahipleri, projelerini Sicile kayıt ettirmek için Bakanlığa başvurur. Sicile 24/5/2004 tarihinden sonra başlatılmış ve sonuçlanmış projeler ve Tebliğin yürürlüğe girdiği tarihte devam etmekte olan ve/veya ileri bir tarihte başlayacak olan projeler kaydedilecektir. Söz konusu kayıt sistemi ile ülkemizde geliştirilen ve geçerli kılınan emisyon azaltım projelerinin tek bir kayıt altında tutularak, hem uluslararası piyasalarda daha yüksek bir değer bulması hem de ülkemizde gönüllü olarak yapılan bu indirimlerin resmi bir rakama dönüştürülerek iklim değişikliği müzakerelerinde en verimli şekilde kullanılması hedeflenmektedir. 18.11.2011 22
ELEKTRİK ENERJİSİ PİYASASI VE ARZ GÜVENLİĞİ STRATEJİSİ BELGESİ 18.05.2009 TARİH VE 2009/11 SAYILI YÜKSEK PLANLAMA KURULU KARARI 17.03.2004 Tarihli Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi inden sonra arz güvenliği ile orta ve uzun dönemde elektrik arzında kullanılacak kaynaklara ilişkin hedefler belirlenmiş ve kamuoyuna duyurulmuştur. Bu amaçla benimsenen ilkelerden biri de Sürdürülebilir bir elektrik piyasasının oluşturulması hedefi doğrultusunda, iklim değişikliği ve çevresel etkilerin sektörün her alanındaki faaliyetlerde göz önünde bulundurulmasıdır. ELEKTRİK ENERJİSİ ÜRETİMİNDE KAYNAK KULLANIM HEDEFLERİ İSE ŞÖYLEDİR: Elektrik enerjisi üretiminde yerli kaynakların payı arttırılacaktır. Teknolojideki, piyasadaki, kaynak potansiyelindeki ve talep projeksiyonlarındaki gelişmelere karşı esnek olunacaktır. YERLİ LİNYİT VE TAŞKÖMÜRÜ Yerli bilinen linyit kaynakları ve taşkömürü kaynakları 2023 yılına kadar elektrik enerjisi üretimi amacıyla kullanılacaktır. NÜKLEER ENERJİ Nükleer santrallerin elektrik üretimi içindeki payı 2020 yılına kadar en az %5 olacaktır. 18.11.2011 23
YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretimi içindeki payı 2023 yılına kadar en az %30 olacaktır. Buna göre; 2023 yılına kadar teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilecek hidroelektrik potansiyelin tamamının elektrik enerjisi sektöründe kullanılması sağlanacaktır. Rüzgar enerjisi kurulu gücü 2023 yılına kadar 20.000 MW a çıkarılması sağlanacaktır. Jeotermal enerjide bilinen 600 MW potansiyelin tümü 2023 yılına kadar kullanılacaktır. Güneş enerjisinin elektrik üretiminde kullanılmasının yaygınlaştırılması için ülke potansiyelinden azami ölçüde yararlanmayı sağlayan teknolojik gelişmeye bağlı uygulama yaygınlaştırılacaktır. Diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından da elektrik üretimi için teknolojik imkanlar çerçevesinde azami olarak yararlanılacaktır. DOĞAL GAZ Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı için alınacak tedbirlerle elektrik üretiminde doğal gazın payı %30 un altına düşürülmesi hedeflenecektir. İTHAL KÖMÜR Elektrik enerjisi ihtiyacının karşılanmasında yerli ve yenilenebilir enerji kaynakları öncelikli olup, bu kaynakların kullanımı konusundaki gelişmeler ve arz güvenliği dikkate alınarak kaliteli ithal kömüre dayalı santrallerden de yararlanılacaktır. 18.11.2011 24
VERİMLİLİK VE TASARRUF Enerji arz güvenliğinin sağlanması, dışa bağımlılığın azaltılması, iklim değişikliği ile mücadelenin artırılması, çevrenin korunması hedefleri için enerjinin üretimden kullanıma kadar olan süreçte verimliliğin arttırılması, israfın önlenmesi ve enerji yoğunluğunun azaltılmasına çalışılacaktır. Elektrik üretimi ve dağıtımında teknik kayıpların asgariye indirilmesi ve dağıtımda kaçak kullanımın engellenmesi sağlanacaktır. Elektrik motorlarının, klimaların, elektrikli ev aletlerinin ve ampullerin sınıflandırılması ve asgari verimliliğinin belirlenerek bunun altındaki araç ve gereçlerin satışına izin verilmemesine çalışılacaktır. Elektrik enerjisi üretim tesisleri ile iletim ve dağıtım şebekelerinde enerji verimliliğinin artırılmasına, talep tarafı yönetimine, açık alan aydınlatılmasına, yüksek verimli kojenerasyon uygulamalarının yaygınlaştırılmasına ilişkin düzenleme yapılacaktır. 18.11.2011 25