BÖLÜM 3 Ölçü İşleri Organizasyon Şeması Toprak İşleri Firma Büyüklüklerine Göre Organizasyon Yapıları Alt Yapı İşleri Şantiye Sahasındaki Teknik Uygulamalar Kalıp İşleri İş Yönetimlerinin Geliştirilmesi Demir İşleri Beton İşleri İnce Mimari İşler
ORGANİZASYON ŞEMASI PROJE MÜDÜRÜ Sekreter Teknik Müd. İnşaat Müd. İdari Müd. İş Güvenliği Müd. Kalite Kontrol Müd. Hakediş Hazırlama Müd. Yapım müd. Muhasebe müd. Büro güvenliği Laboratuvar Kesin hesap ataşman ve kesin projeler müd. Toprak işleri ve alt yapı müd. Finansman müd. Saha güvenliği Saha kontrolü Proje çizim müd. Atelye müd. Personel müd. Mukavele uygulamaları müd. Ölçü işleri müd. Koruma müd. Satın alma müd. Üretim tesisleri müd. Kamp müd.
Firma Büyüklüklerine Göre Organizasyon Yapıları: 1. Küçük İnşaat Firmaları: Maliyet tahmini (keşif) ve teklif (mektubu) hazırlama için, bu konuda deneyimli bir kişi ile şantiye kontrol ve yönetimi konusunda deneyimli ikinci bir kişinin ortaklığı temelde küçük inşaat firmalarının başlangıcıdır. Küçük firmalarda birden fazla bölüm tek bir kişi tarafından yönetilir. Bu şekilde bir kişi birden çok görevi eş zamanlı olarak üstlenebilir. Çok daha küçük yapılanmış firmalarda tek bir kişi tüm (teknik) görevleri üstlenebilir. Firmalar küçük ya da büyük de olsa yapılacak işler aynıdır. Bu tip firmaların tüm sözleşmeleri merkez ofisçe yapılır. Şantiyelerde karmaşık olmayan (basit) bir yönetim vardır; bölümlerde de teknik deneyim çok fazla olmayabilir. Küçük inşaat firmaları, genellikle belirli bir iş türüne göre uzmanlaşmak suretiyle organizasyon yapılarını oluştururlar. 2. Orta İnşaat Firmaları: Küçük firmalara göre daha büyük sermaye hacmi olan ve daha karmaşık sözleşmeler üstlenen firmalardır. Bu firmalar, daha fazla deneyim gerektiren işleri kolaylıkla üstlenir ve bu sayede hem merkez ofislerini organizasyonda daha genişletebilir hem de her bölümün değişik yardımcı hizmet alt birim ve bölümlerini oluşturabilirler. 3. Büyük İnşaat Firmaları: Bu tip firmalar çok geniş bir yelpaze içerisinde, farklı büyüklükte, tip ve özellikte sözleşmeleri ardışık ya da eş zamanlı olarak kolayca üstlenebilirler. Buna bağlı olarak kaynak ve uzmanlık gereksinimleri daha fazla ve çeşitli olmaktadır. Firma büyüdükçe organizasyon yapısı da gelişir; farklı bölümler kurulabilir. Bu nedenle yetki, görev ve sorumlulukların dağıtılması, bölüştürülmesi ve devredilmesi gerekecektir. Organizasyonda yetki devredilen yardımcılar, kendi bölümüne ya da gurubuna liderlik edecek, hedeflenen sonuca ulaşmak için gerekli ve yeterli çalışmanın yapılmasını sağlayacak; sorumluluk üstlenecektir.
Orta ve büyük ölçekli inşaat firmalarında bulunması öngörülen (önerilen) başlıca çalışma ve görev birimleri (bölümler) şunlardır: 1-) Başkan - Yönetim Kurulu (ve/veya başkanı) 2-) Personel Yönetimi (müdürlüğü, dairesi) 3-) Projelendirme Bölümü (proje büro ya da ofisleri) 4-) Şantiye Kontrolü (denetim) Bölümü 5-) Mühendislik Hizmetleri Bölümü (yapım, yönetim, deney, kalite, v.b. saha işleri) 6-) Maliyet Tahmini (keşif, hakediş, metraj, birim fiyatlama, analiz, teklif hazırlama, v.b.) 7-) Muhasebe ve Finans Bölümü (parasal ve ödemeli-akçeli, kayıt ve arşivli işler) 8-) Pazarlama Bölümü (yalnızca satış esasına göre çalışan özel firmalarda) 9-) Satın alma ve Sevkiyat Bölümü (taşıma, ulaşım, temin, fiyat araştırması, v.b.) 10-) Fabrikalar ve Atelyeler (mamul, yarı mamul madde temini, onarım, bakım, v.b. işler) 11-) Depolar (koruma, iç ve dış piyasadan temin, envanterli - tedarikli işler) 12-) Bakım ve Onarım Bölümü (makine-ekipman, bakım, onarım, yedek parça, v.b.) 13-) Güvenlik Bölümü (üretim ve malzeme, kişisel can güvenliği, güvenlik işleri) 14-) Bilgi İşlem Bölümü (otomasyon, bilgi depolama, kayıt, hesap işleri) 15-) Temsilcilikler (yalnızca şehir ve ülke aşırı iş yapan firmalar için) 16-) Personel Eğitimi ve Stajyer Öğrenci İlişkileri Bölümü (personel biriminin benzeri görevleri için)
Şantiye Sahasındaki Teknik Uygulamalar Şantiye kuruluşunun, işin cins ve büyüklüğüne göre, belli bir safhasından sonra asıl amaç olan inşaat işlerinin başlamasına geçilir. Şantiye sahasındaki işleri şöyle sıralayabiliriz; Ölçü İşleri Toprak İşleri Alt Yapı İşleri Kalıp İşleri Betonarme Demir İşleri Beton İşleri İnce İşler Mimari İşler İnşaatın Bünyesine Malzeme Üretimi Özel İmalatlar
Ölçü İşleri; Ölçü işleri işin başlangıcında, iş sırasında ve işin sonunda yapılan ölçümler olarak üçe ayrılır. İşin başlangıcında yapılan ölçü işleri; Mevcut proje ve işverenin teslim ettiği röperlere göre sahada inşaat için gerekli ana röper noktaları tesis edilir. Kurulan röper noktaları, işin sonuna kadar kullanılacağı düşünülerek dış etkilerden bozulmayacak şekilde sabitlenir. İnşaat sırasında yapılan ölçü işleri; Kazı işlerinin bitimi ile, ilgili imalatın aplikasyonuna geçilir. Bu imalatı izleyen diğer imalatlar için sırasıyla ölçü işleri devam eder. İnşaat bitiminde yapılan ölçü işleri; Bu ölçüler ataşmanları düzenlenmesi amacı ile yapılır. Ataşmanlar ve kesin projeler yapının gerçekleşmiş durumunun projesidir.
Toprak İşleri; Ölçü işleri tamamlan ve röperleri kurulan sahanın, proje kotuna getirilmesi için, önce yaklaşık 20cm kalınlığındaki bitkisel toprağı alınır. Sonraki kademe tesviye hafriyatı ve tesviye dolgusudur. İşin cinsi ne olursa olsun projede belirtilen proje kotuna getirilir. Proje kotuna kırmızı kot, tabii zemin kotuna ise siyah kot denir. Kırmızı kot inşaat sahasının tesviye planlarından alınır. Kazıdan çıkan malzemenin, şartnamelere göre dolguya uygun olması halinde dolguda kullanılması genel olarak en ekonomik çözümdür. Kazıdan çıkan malzemenin, şartnamelere göre dolguya uygun olması halinde dolguda kullanılması genel olarak en ekonomik çözümdür. Kazıdan çıkan malzeme bir yere depo edilir. Dolgu sahası hazır olduğunda ikinci bir yükleme ve taşıma işlemi ile dolguya götürülür. Bu işleme röpriz denir. Dolgu malzemesinin özellikleri; Rutubet içeriği teknik şartname sınırları içinde olmalıdır Malzemenin içerdiği organik maddenin şartname limitlerinin altında olmalı Dolgu tabanının kotunun proje kotundan yüksek olmaması gerekir Malzeme şartnamelerde izin verilen orandan daha fazla kil içermemeli Dolgunun şartnamelerde istenen değerden fazla olmaması gerekir. Dolgu tabaka kalınlıklarının 15cm den daha büyük çapta kaya parası olmamalı
Toprak işlerinde projeye göre soruların önemi; Kullanılacak inşaat makinelerinin miktar ve kapasitesi ne olacak? Ne tip inşaat makineleri kullanılacak? Hafriyat malzemesi hafriyat bölgesinden dışarıya nasıl atılacak? Elle hafriyat nerelerde olacak? Depo ihtiyacı ne ölçüdedir? Kanal hafriyatlarında taban genişliği ne olmalıdır? Yeraltı suyu var mı? Kazı şevlerinin eğimi, zemin kesitleri bilindiğine göre en az ne olmalıdır?
Alt Yapı İşleri; Yağmur suyu drenaj kanalları: yağmur suyu toplanır yeraltı boru drenaj şebekesine verilir. Dökülen beton en az C25 kalitesinde olmalıdır. Beton ince uçlu vibratörlerle vibre edilerek sıkıştırılır. Boru drenaj sistemi üç türlüdür. Beton borular, delikli PVC borular, geçmeli betona ya da PVC borular kullanılır. Atık su kanalları: Drenaj kanalları ile atık su kanaları ayrı olması halinde beton veya PVC olabilir. Boru ek yerleri beton borularda harçla, PVC borularda özel parça malzemeler kullanılarak düzenlenir. Kullanma ve içme suyu tesisatı: Borudaki su akımı basınçlı olduğundan dayanıklı borular kullanılır. İçme suyu tesisatında PVC, paslanmayı önleyen işlemlerden geçirilmiş demir boru kullanılır. Kazı işleri atık su kanallarında olduğu gibi projedeki detaylar uygulanır. Yeraltı elektrik kablo tesisatı: dolgudan önce kabloların üstü özel briketlerle örtülür. Kazı sırasında briketlerin görülmesi ile kablo güzergahında çalışma yapıldığı anlaşılır. Yeraltı telefon kablo tesisatı / gaz boru hattı / ısıtma kanalları
Kalıp İşleri; Beton ağırlıklı bir inşaatta iş verimine ve ekonomisine en çok etkisi olan iş kalemlerinden biri, kalıp işçiliği ve malzemesidir. Kalıp seçiminde iki hedef göz önüne alınır. Ekonomi ve teknik gereklerin yerine getirilmesi. Kalıp kullanımında dikkat edilmesi gerekenler; Dayanaklar ve takviyeler gereğinden fazla olmamalıdır. Gereğinden fazla bağlantı elemanı ve çivi kullanılmamalıdır. Beton dökümünde vibratör kullanılması halinde vibratör kafası kalıp yüzeyine değdirilmemelidir yerine kalıp titreşimli vibratörler kullanılmalı. Kalıplar, demir montajından önce kalıp yağı ile yağlanmalıdır. Beton dökümünde kalıplar su ile hafif yıkanır ve yüzeyi nemlendirilir. Pas payı elemanları düzenli bir şekilde yerleştirilmelidir. Demirler montaj ve betonlama sırasında kalıba değmemelidir. Perde ve döşemelerde tesisat, başka bir amaçla projede gösterilmiş delik, boşluk varsa bu noktaya içi boş ahşap kutu sabitleştirilir. Betonlama sırasında betonun içindeki su (beton şerbeti) sızmamalıdır. Kalıp söküm sırasında kalıp zayiatı en az olmasına dikkat edilmelidir. Sökülen kalıplar, zaman geçirilmeden temizlenir yağlanır ve yatay durumda istif edilir.
Kalıp imali ve montajında soruların önemi; Takviyeler nasıl atılacak? Betondan sonra kalıp nasıl sökülecek? Kalıp elemanı olarak seçilecek pano tipi ne olacak? Kalıbı kaç kere kullanmak mümkündür? Kalıp zayiatı ne oranda olabilecektir? Kullanılacak kalıp tipi (kayar-tırmanır) nedir? Sıvasız beton nerelerde kullanılacaktır?
Demir İşleri; Betonarme projelerde kullanılacak demir teçhizatının tabloları, inşaat tabloları adı altında proje işlenir. Demir hazırlama için harcanan işçilikler belli periyotlarla program birimine rapor edilir. Projelerde demir boy ve sayılarında hata olabileceği olasılığı göz ardı edilmemeli. Kesme ve bükme işleri, demir kesme ve bükme ekipmanları ile yapılır. İşlenen demirler düzgün şekilde istiflenir. Her türlü demiri stok sahasında, yağmur sırasında çamur olmayacak bir yüzey üzerine istif edilir. Yükleme kolaylığı açısından takozlar üzerine konulmalıdır. Demir imalatındaki zayiatın %2 yi aşmamalıdır. Demirler belli bir sıraya göre elle veya vinçle kalıbı bitirilmiş inşaat elemanına alınır. Demirlerin birbirine bağlanması demir telleri ile olur. Demirlerin yerleştirilmesinden önce kalıp ölçüleri kontrol edilir. Demir araları ve yerleri kalıplar ve taban üzerinde işaretlenir. Pas payı için kullanılacak malzeme önceden hazır bulundurulmalıdır.
Demirin hazırlanması ve bağlanmasında soruların önemi; Demirin kalıba yerleştirme yöntemi nedir? Pas payı kaçar cm dir? Demir boyları imalat ve montajı uygun mu? Demir araları beton agregasının geçmesine uygun mu? Demir dışarıda ağlanarak kalıba vinç ya da elle konabilir mi? Vibratör şişesi demir aralıklarından geçebiliyor mu? Demir boyu kalıba uygun mu? İstenilen demir çapları piyasada hazır halde var mı?
Beton İşleri; Betonu meydana getiren üç ana malzeme agrega (kum, çakıl), çimento ve sudur. Beton içindeki oranlar şartnamede belirtilen standartlardan birine göre saptanır. (TSE (Türk Standartları Enstitüsü), BS (Beton Sınıfı), ASTM (American Society for Testing Materials) Amerikan malzeme test birliği), DIN (Deutsches Institut für Normung ) Alman standartları enstitüsü) Betoniyerden çıkan betondan, belirli periyotlarda ve üniteler için ayrı ayrı, test numuneleri alınır. Test numuneleri çoğunlukla küp şeklinde alınır. Beton tesisinin veriminin düşük olduğu saptanırsa; Suyun debisi yetersizdir Çimentonun betoniyer kazanına gelişi aksıyordur Kum çakıl malzemesi stokun gerisinde kalmıştır. Operatör yeterli nitelikte değildir Kazan karıştırıcısında arıza vardır. Beton dökümü şekilleri; a) elle, kürek kullanılarak, b) beton kovası ve vinç kullanılarak, c) doğrudan transmikser ile, d) beton pompaları ile, e) konveyör bantları ile. Beton katkı maddeleri: priz geciktirici / çabuklaştırıcı, işlenebilme özelliği arttırıcı
Betonu yerinde dökme yöntemine göre prefabrik betonun üstünlükleri Seri üretim olduğundan süratli ve işçiliği daha az olan bir işlemdir. Kalıplar çelik olduğundan defalarca kullanılabilirler. Makine ekipman ağırlıklı bir üretim olduğundan beton işçiliği daha kalitelidir. İskele malzeme ve işçiliği yoktur. Yapının inşasında coğrafik ve topografik şartlar yerinde dökme betona göre daha az etkilidir. Kullanılan yardımcı elman ve ekipmanlar daha sonraki işlerde de defalarca kullanılabilir. Daha az işçilik harcanır fakat işçiler daha eğitimli ve kalifiyedir. Ana işin bütününe hız kazandırır. Beton yüzeylerinin görünüşleri düzgün ve kalitelidir.
Betonu yerinde dökme yöntemine göre prefabrik betonun zararları Bu tür imalatta ilk yatırım yüksektir. Kullanılan ekipmanlar yerine dökme yöntemine göre daha pahalı, ağır ve daha büyüktür. Montaj sırasında teknik emniyet kurallarına harfiyen uymak zorunludur. İz kazası olasılığı daha yüksektir. Prefabrik elemanın yerleştiği mesnetlerin ölçüleri proje ölçülerine, sıfıra yakın bir toleransla tam uymalıdır. İmalat hatası olan elemanlar zayiat sayılır. Montaj ekipmanı arazi şartları, eleman boyutları, elemanın ağırlığı, monte edilerek yerin yüksekliği göz önüne alınarak tayin edilir. Prefabrik sahası önceden yapılan projeye uygun olarak hazırlanır. Elemanların taşınması özellikle ham yollarda dikkat ister.
İnce Mimari İşler; İnce işler yapıya son şeklini veren inşaat işleridir. Bir yapının kalitesi, yapım sırasında şantiyede bulunmayanların gözünde, ince işlerinin kalitesi ile ölçülür. İnce işlerde makine kullanımı sınırlı el emeği yoğundur. Şantiyede bulunan ince işler; Tuğla ve briket işleri Sıva işleri Tecrit işleri Doğrama işleri Boya işleri Kaplama işleri Saha işleri İnşaat bünyesine giren malzemeler ile prefabrik elemanların üretimi; Agrega, kırma taş, dere çakılı ve kum üretimi Ankraj(yapı malz. başka bir malz. sabitleme), bulon, boru ve levhaların yapımı Briket üretimi Çeşitli prefabrik beton ve betonarme elemanların üretimi Beton boru / beton üretimi Prefabrik sahasının kurulması
İş Yöntemlerinin Geliştirilmesi Bu yöntemler eldeki personel, makine-ekipman ve malzemeyi en iyi şekilde kullanarak ve en az giderle, en kısa zamanda en az çabayla daha çok sayıda ve en üstün kalitede mal-hizmet üretimini sağlayacak pratik bir plan oluşturur. Bu amaçla yapılacak işler şunlardır: 1.) İşler elemanlara ayrılır. Bir işi oluşturan bütün elemanların bir listesi çıkarılır 2.) Her elemana ya da iş için şu sorular ayrı ayrı sorulmalıdır: - Niçin gereklidir? - Ne amaçla yapılır? - Nerede yapılmalıdır? - Ne zaman yapılmalıdır? - Kim en iyi yapar? - Nasıl yapılması uygundur?
SORULAR S-1) Şantiye sahasındaki teknik uygulamalar nelerdir? S-2) Kırmızı kot, siyah kot ve röpriz nedir? S-3) Toprak işlerinde kullanılan dolgu malzemesinin özelikleri nedir? S-4) Beton testi sonrası betonun verimliliğinin düşük olduğu gözlenmişse sebebi ne olabilir? S-5) Prefabrik betonun zararları nelerdir? S-6) Şantiyede bulunan ince işler nelerdir?
SORULAR S-1) Şantiye sahasındaki teknik uygulamalar nelerdir? S-2) Kırmızı kot, siyah kot ve röpriz nedir? S-3) Toprak işlerinde kullanılan dolgu malzemesinin özelikleri nedir? S-4) Beton testi sonrası betonun verimliliğinin düşük olduğu gözlenmişse sebebi ne olabilir? S-5) Prefabrik betonun zararları nelerdir? S-6) Şantiyede bulunan ince işler nelerdir?
SORULAR S-1) Şantiye sahasındaki teknik uygulamalar nelerdir? Ölçü İşleri Toprak İşleri Alt Yapı İşleri Kalıp İşleri Betonarme Demir İşleri Beton İşleri İnce İşler Mimari İşler İnşaatın Bünyesine Malzeme Üretimi Özel İmalatlar
S-2) Kırmızı kot, siyah kot ve röpriz nedir? İşin cinsi ne olursa olsun projede belirtilen proje kotuna getirilir. Proje kotuna kırmızı kot, tabii zemin kotuna ise siyah kot denir. Dolgu sahası hazır olduğunda ikinci bir yükleme ve taşıma işlemi ile dolguya götürülür. Bu işleme röpriz denir. S-3) Toprak işlerinde kullanılan dolgu malzemesinin özelikleri nedir? Rutubet içeriği teknik şartname sınırları içinde olmalıdır Malzemenin içerdiği organik maddenin şartname limitlerinin altında olmalı Dolgu tabanının kotunun proje kotundan yüksek olmaması gerekir Malzeme şartnamelerde izin verilen orandan daha fazla kil içermemeli Dolgunun şartnamelerde istenen değerden fazla olmaması gerekir. Dolgu tabaka kalınlıklarının 15cm den daha büyük çapta kaya parası olmamalı
S-4) Beton testi sonrası betonun verimliliğinin düşük olduğu gözlenmişse sebebi ne olabilir? Suyun debisi yetersizdir Çimentonun betoniyer kazanına gelişi aksıyordur Kum çakıl malzemesi stokun gerisinde kalmıştır. Operatör yeterli nitelikte değildir Kazan karıştırıcısında arıza vardır.
S-5) Prefabrik betonun zararları nelerdir? Bu tür imalatta ilk yatırım yüksektir. Kullanılan ekipmanlar yerine dökme yöntemine göre daha pahalı, ağır ve daha büyüktür. Montaj sırasında teknik emniyet kurallarına harfiyen uymak zorunludur. İz kazası olasılığı daha yüksektir. Prefabrik elemanın yerleştiği mesnetlerin ölçüleri proje ölçülerine, sıfıra yakın bir toleransla tam uymalıdır. İmalat hatası olan elemanlar zayiat sayılır. Montaj ekipmanı arazi şartları, eleman boyutları, elemanın ağırlığı, monte edilerek yerin yüksekliği göz önüne alınarak tayin edilir. Prefabrik sahası önceden yapılan projeye uygun olarak hazırlanır. Elemanların taşınması özellikle ham yollarda dikkat ister.
S-6) Şantiyede bulunan ince işler nelerdir? Tuğla ve briket işleri Tecrit işleri Sıva işleri Boya işleri Doğrama işleri Saha işleri Kaplama işleri