ĠÇĠNDEKĠLER Ġçindekiler.. 1 Kısaltmalar 3

ĠÇĠNDEKĠLER Ġçindekiler.. 1 Kısaltmalar 3 Bölüm I: Yeni ĠletiĢim Teknolojilerindeki GeliĢmeler A-Yeni ĠletiĢim Teknolojileri GiriĢ.....5 Karasal sayısal yayın... 8 Ġzleyici Açısından Genel Bir Değerlendirme Ġle Karasal Sayısal Yayın...13 Yüksek Tanımlamalı (High Definition) televizyon...15 Yüksek Tanımlamalı Televizyon Yayıncılığının tercih edilme sebepleri ve avantajları... 19 IPTV...21 IPTV ile sağlanacak avantajlar...25 Ġnternet Yayıncılığı... 26 Ġnternet Yayıncılığının tercih edilme sebepleri... 29 Ġnternet Yayıncılığının Olumsuz Yönleri... 30 Ġnternet Yayıncılığında Kullanılan Entegre yöntemler... 30 VĠDEO ON DEMAND (isteğe bağlı video)... 32 VIDEO ON DEMAND Teknolojisinin iģleyiģi... 35 VĠDEO ON DEMAND teknolojisinin önündeki zorluklar dezavantajlar... 37 Mobil ĠletiĢim ve 3. Nesil HaberleĢme (3G)... 38 Depolama Ortamları... 41 Kaset ve Manyetik Diskler... 41 Bilgisayar Destekli Depolama... 42 Optik Diskler (CD, DVD, HDDVD, BLUERAY)... 45 B- YENĠ ĠLETĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠNDE ANAHTAR KAVRAMLAR 1- KarĢılıklı etkileģim... 46 2- EĢzamansızlık... 49 3- YöndeĢme/Yakınsama... 51 4- KitlesizleĢme...53 1

C- YENĠ ĠLETĠġĠM TEKNOLOJĠLERĠNĠN GENEL ÖZELLĠKLERĠ 1- Enformasyon Miktarındaki ArtıĢ... 55 2- ĠletiĢimde Hızlanma... 57 3- Medyanın MerkezileĢmesinin Kırılması... 59 4- ĠletiĢim kapasitesinin artıģı. 60 Bölüm II: Yeni ĠletiĢim Teknolojileri Bağlamında Türk Radyo-Televizyon Yayıncılığı A- Türkiye de Radyo-Televizyon Yayıncılığı Alanındaki GeliĢmeler Karasal sayısal yayın... 62 Türkiye de sayısal yayına geçiģ süreci... 62 Türkiyede kulanılacak Sayısal yayında görüntü formatları... 65 Türkiye deyüksek Tanımlamalı (High Defination) Televizyon yayınları... 68 Türkiye de IPTV ve Video on Demand Yayıncılılığı... 69 Türkiyede internet yayıncılığı......72 Türkiyede Mobil ĠletiĢim....74 B- Radyo-Televizyon Yayıncılığı Alanındaki GeliĢmelerin Toplumsal, Ekonomik ve SiyasalBoyutları...80 Sonuç...89 Kaynakça...92 2

KISALTMALAR 3G 3. Nesil Mobil ĠletiĢim haberleģme altyapısını sağlayan Ģebeke. CODEC Compressor ( sıkıģtırmak ) ve Decompressor ( sıkıģtırılanı açmak ) kelimlerinin birleģimi. Video ve ses dosyalarının çözümlenmesi için kullanılan yazılımlara verilen isim. DATA Ġngilizce veri. DECODE Codec kullanılarak sıkıģtırtılan verinin çözümlenmesi. DTV DVB-C DVB-H DVB-T EDGE GPRS GPS GSM HD READY HI-FI Hz IP IPTV LCD LMDS MMDS MPEG Digital Televizyon.(Sayısal TV) Digital video Broadcasting-cable (kablolu Tv yayınlarının sayısal Ortamda sunulmasına verilen standart. Digital Video Broadcasting-Handheld, mobil cihazlarda dijital televizyon yayınlarının izlenmesine olanak sağlayan yayın teknolojisi. Digital Video Broadcasting Terrestrial. Kasasal Sayısal yayıncılık Enhanced Data rates for Global Evolution. Küresel Evrim Ġçin GeliĢmiĢ Veri Oranları. Mobil haberleģmede üçüncü nesilin baģlangıcı olarak sayılabiliecek hızlı veri iletiģimi teknolojisi. General Packet Radio Service. 2G cep telefonu Ģebekesi üzerinden paket anahtarlamalı olarak veri iletimi sağlayan teknoloji. Global Positioning System. Uydu üzerinden kullanılan küresel yer belirleme sistemi. Global System for Mobile Communications. Mobil ĠletiĢim Ġçin Küresel Sistem High Definition video teknolojisine uygun. High Fidelity. Hertz. Video görüntüsünde bir saniyede meydana gelen titreģim sayısı. Ġnternet Protocol. Ġnternet Protocol televizyonu. Liquid crystal display.sıvı kristal ekran. Local Multipoint Distribution Service. Yerel Çok Noktalı Dağıtım Sistemi Multichannel Multipoint Distribution Service. Motion Pictures Expert Group. Video satandartlarına isim veren konsorsiyum un kısaltması. 3

MULTICAST NTSC PAL SDTV SECAM SET TOP BOX STREAMING TELETEXT UHF VHF VOD Çok noktalı yayın. National Television System Commitee. Amerika kanada ve japonyada kullanılan yayın standardı. Phase Alternating Line. Dünyanın çok geniģ bir kısmında kullanılan televizyon yayın standardı. Standart televizyon yayın çözünürlüğü. Sequentiel Couleur Avec Memoire. Fransa da kullanılan Televizyon yayın sistemi. Televizyon üzerine yerleģtirlen set üstü cihaz. Video akıģkanlığını ifade eden terim. Teleyazı. Televizyon yayınları ile gönderilen bilgi servisi. Ultra High Frequancy. 300 Mhz ile 3Ghz aralığındaki radyo tv yayınların ifade eden terim. Very High Frequancy. 30 Mhz ile 300 Mhz aralığındaki radyo frekansları. Video On demand. Ġsteğe Bağlı Video. 4

GiriĢ Yeni iletiģim teknolojileri, bilgisayar ağları, televizyon yayınlarındaki teknolojik farklılaģma, internete dayalı televizyon ve radyo yayıncılığı, iletiģim uydularının klasik anlamda kullanımının dıģında veri iletimi amaçlı kullanılması, mobil iletiģimdeki geliģmeler, depolama alanlarının ve formatlarının değiģimi, elektronik ve biliģimin iç içe geçmesi gibi, çok geniģ bir yelpazeyi ifade etmekle birlikte, oldukça karmaģık ve komplike olmayan bir altyapı kavramını da ifade etmektedir. 21. yüzyılın iletiģim yüzyılı olacağı düģünülecek olursa iletiģim teknolojilerindeki bu hızlı geliģimin toplumsal değiģimlerin daha hızlı bir ivmeyle gerçekleģmesinde tetikleme mekanizması görevini üstleneceğini söyleyebiliriz. Bu noktadan hareketle teknolojik geliģmenin getirdiği, baģta internet olmak üzere bir çok yeni iletiģim aracı toplumsal iletiģim süreçlerinde dönüģümlere neden olmaktadır. Bu dönüģümlerin kavranabilmesi ve yorumlanabilmesi ise, iletiģim, teknoloji ve toplum kavramlarının aynı paralelde incelenerek göstermiģ olduğu geliģimin birbirinden bağımsız olarak değil bunun tam tersine tümleģik bir Ģekilde ele alınması gereğini doğurmuģtur. Yeni iletiģim teknolojileri günümüzde bir çok değiģik alanda kullanılmakla ve özellikle son yıllarda geliģiminin kazandığı ivme ile birlikte günlük hayatımızın vazgeçilmez unsurları olarak karģımıza çıkmıģ olan teknolojiler olarak nitelendirilebilir. 5

Verinin sayısallaģtırılması ile birlikte bilgi portatif cihazlara kadar girmeye baģlamıģ ve birliye her yerden eriģim kurulan geniģ iletiģim ağları ile birlikte son derece basit ve bir o kadar da hızlı bir Ģekilde mümkün hale gelmiģtir Özellikle son on yılda yaģanan teknolojik geliģmeler her alanda olduğu gibi iletiģim alanında da yeni çığırlar açmıģ ve kitlesel iletiģimde farklı boyutların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıģtır. ĠletiĢim teknolojilerindeki bu çeģitlenmenin yansımaları teknolojik anlamda yeni medya formatlarının ortaya çıkmasına, yeni depolama alanlarının yaratılmasına ve etkileģimli yayıncılık anlayıģının doğmasına neden olmuģtur. Analogdan sayısala doğru gerçekleģen bu teknolojik geliģim izleyici profilinin de değiģmesine sebep olmuģ ve interaktif yayıncılık denilen etkileģimli yayıncılık anlayıģının çeģitlenerek değiģik ve farklı medya ortamlarında kendisine yer bulmasına sebep olmuģtur. Tüketimin sürekli arttığı günümüzde televizyonun, sinemanın, radyonun, internetin de görsel ve iģitsel anlamda tüketilmesinin ve bu tüketim arzına paralel olarak üreticilerin daha fazla içerik oluģturmak ve bu içeriğin tüketiciye daha çabuk ulaģtırılabilmesi düģüncesinden yola çıkarak teknolojiden de faydalanmaya baģlamasıyla birlikte iletiģim teknolojilerinde tahmin edilemez bir geliģme yaģanmasına paralel olarak kullanılan teknolojide de çeģitlenme ortaya çıkmaya baģlamıģtır. Bu çeģitlik uygulama alanın sınırsız olanaklara sahip olmasıyla birlikte kitle üzerinde etkileģimli iletiģime izin vermekte bu da toplum üzerinde sosyal, ekonomik, ideolojik dönüģümlerin daha hızlı bir Ģekilde yaģanmasına zemin hazırlamaktadır. 6

Tüm bu geliģmeler, toplumsal değiģikliklere neden olmakta ve toplumsal yapının özelliklerini belirlemektedir. Yeni kitle iletiģim araçları telekomünikasyon ile enformatiği birleģtirdikleri için kimi zaman telematik araçlar olarak adlandırılırlar 1 Telematik araçlar sayesinde iletiģim sayısallaģarak inanılmaz ve boyutu tahmin edilemeyecek miktarda veriye dönüģmekte ve depolanan bu veri istenildiği zaman kitlenin veya bireyin kullanımına sunulmaktadır. Depolama sonucu ortaya çıkan büyük miktarlardaki veritabanları ise iletiģim sürecinin mesaj-alıcı-verici eksenli heterojen yapısından sıyrılarak çok daha homojen bir yapı içerisinde gerçekleģmesini sağlamada birer altyapı unsurları olarak görev almaktadır. Bu tez çalıģmasında kullanılan bu yeni teknolojilerin neler olduğu, hangi farklı kaynaklardan beslendiği, teknik özellikleri ve çalıģma prensiplerinin yanında sosyal ekonomik ve toplumsal etkilerinin neler olduğu irdelenecek ve yeni iletiģim teknolojileri ile birlikte eskiye oranla bilgi akıģında ne gibi bir farklılaģmanın olduğu araģtırılacaktır. 1 Doç. Dr. Güliz Uluç Küreselleşen Medya: İktidar ve Mücadele Alanı Anahtar Kitaplar Yayınevi ikinci basım istanbul ocak 2008 s. 16-17 7

Bölüm I: Yeni ĠletiĢim Teknolojilerindeki GeliĢmeler A-Yeni ĠletiĢim Teknolojileri 1- Karasal sayısal yayın Karasal sayısal yayın günümüzde kullanılan radyo-tv yayıncılığının radyo frekanslarıyla iletiminin bir sonraki nesli olarak ifade edilmektedir. Klasik bir anten ve bir tv alıcısı ile elde edilen görüntü ve sesin daha kaliteli bir Ģekilde iletilmesi amacıyla yapılan çalıģmaların sonucu olarak karģımıza çıkan yeni bir yayın standardıdır. Analog yayınlara göre bir çok avantajı da beraberinde getirmesinden dolayı giderek standart halini almaya baģlamıģtır. 20.yüzyıl ın son çeyreğinde haberleģme, iletiģim ve yayıncılık alanında kullanılan tekniklerde hızlı ve önemli geliģmeler yaģanmıģtır. Özellikle sayısal iletiģim tekniği kullanılarak yapılan radyo ve televizyon yayıncılık hizmetlerinde, analog yayın sistemlerine göre ses ve resim kalitesinin üstünlüğü yanında çeģitli bilgilerin de eģ zamanlı olarak ve daha ekonomik koģullarla program iletme olasılığı, ülkeleri bu konudaki araģtırmalarını derinleģtirmeye sevk etmiģtir. BaĢta ABD, Almanya ve Ġngiltere olmak üzere bir çok ülkede yapılan fizibilite çalıģmaları ve saha denemeleri sonuçları 21.yy ın yeni yayın sisteminin sayısal yayın sistemleri olacağını göstermiģtir 2 Analog kelime anlamı ile eģ, benzer demektir. Çünkü ses yada görüntü (ıģık) aslında doğada var olan birer dalgadır. Ses/görüntü teknolojileri ile bunların türevleri, 2 http://www.rtuk.gov.tr/sayfalar/icerikgoster.aspx?icerik_id=a5740d4c-7a64-494f-8535-550e9e5f55d9 8

elektriği kullanarak doğadaki ses ve ıģık kaynaklarının benzerlerini yaratır.bir baģka değiģle bunları birer sinyale dönüģtürür. Ses ıģık ve elektrik yapısal olarak birbirine benzer. Hepsi birer dalga oldukları için dalga boyları ve frekansları vardır. Bu nedenle de birbirlerine çevrilebilirler. 3 Yukarıda da belirtildiği gibi analog video ve resim teknolojisindeki temel amaç benzetmek ve benzeģim sonucu oluģturulan bu görüntünün vericiler aracılığı ile evlerimizdeki televizyon alıcılarına iletilmesi sonucunda televizyon yayıncılığının gerçekleģmesi esasına dayanmaktadır. Temelde analog teknoloji aslında sesin yada görüntünün doğadaki biçimlerinin elektriksel kopyalarının yaratılmasıdır. Bu kopyalama orjinalin baģından sonuna kadar, devamlılık arz eden biçimde gerçekleģir. Analog un eģ, benzer anlamı da buradan geliyor. Sayısal ile analog arasında ki fark da burada yatar. Analog orjinali aynen kopyalar. Sayısal orjinalden örnekler alarak onu simule etmeye çalıģır. 4 Bu simule etme teknolojisi birinci kopya ile ikinci ve sonsuz kopyalar arasında her hangi bir fark olmamasına ve sayısal yayıncılıkta elektriksel benzeģim yerine görüntü ve sesin 1 ve 0 lar kullanılarak kodlanmasına neden olur. Görüntünün sayısallaģtırılarak iletilmesi aynı anda birden çok yayının gerçekleģtirilmesi, daha az band geniģliği kullanılarak daha fazla televizyon ve radyo yayınının yapılmasına olanak tanır. Bu sebeple ki sayısal televizyon yayıncılığı ilk olarak uydu iletiģiminde kullanılmaya baģlanmıģtır. Aslında taģınan analog yayında ki gibi örüntü ve ses değil tamamen ĢifrelenmiĢ veri paketleridir. 3 Göksenin Göksel, ĠletiĢim Teknolojilerinin evrimi broadcasterinfo sayı: 24 Kasım 2005 s.123 4 Göksenin Göksel, a.g.e s.124 9

Sayısal yayıncılık 90 lı yılların baģlarında uydu üzerinden yayın yapan televizyon istasyonlarınca uygulanmıģ ve resim ve ses kalitesinde ki standardın stüdyodan çıktığı kalitede izleyiciye ulaģtırılması ile uydu yayıncılığı alanında bir standart haline gelmiģtir. Günümüzde evlerde kullanılan ve dijital alıcı (receiver) olarak tabir edilen teknoloji aslında tıpkı karasal sayısal yayıncılıkta olduğu gibi verilerin paketlenerek daha dar bir bant geniģliğinde sunulmasıdır. Karasal sayısal yayıncılıkta ise bu teknoloji uydu anteni yerine karasal antenlerin kullanılması ile mümkün hale gelmiģtir. Sayısal teknoloji kullanılarak gerçekleģtirilen bu yeni yayın metodu baģta karasal(terrestrial) yayıncılık olmak üzere uydu(satellite), Kablolu TV, LMDS, MMDS ve MVDS yayıncılığında kullanılmaktadır. Karasal dijital yayıncılık DVBT ve ya DTV (digital TV )olarak adlandırılmaktadır. Karasal sayısal yayıncılığın giderek yeni bir standart halini almasında, analog yayıncılığın artık ihtiyaca cevap vermemesi, izleyici beklentilerinin artması, görüntülerin sinema kalitesine çok daha yakın bir Ģekilde iletilmesi gibi nedenlerin etkisi büyük olmuģ ve bu sebepten dolayı geliģtirilmeye baģlanmıģ, 1990 lı yallarda baģlayan çalıģmalarla giderek bir standart halini almaya baģlamıģtır. Diğer yandan DVBT ile aynı frekans içerisinde birden fazla televizyon istasyonuna ait yayınlarının gönderilmesi mümkün hale gelmiģ ve giderek büyük bir sorun haline gelmeye baģlayan boģ frekans sorununun da çözülmesinde katkısı olacağı düģünülmüģtür. Halen kullanılmakta olan analog televizyon vericilerinden gönderilen görüntünün kullanmıģ olduğu band geniģliği yaklaģık olarak 300 megabit saniye ile ifade edilmektedir ki bu oldukça büyük ve boģa kullanılan bir band geniģliğini ifade etmektedir. 10

Bu kadar büyük bir band geniģliği kullanımına rağmen elde edilen görüntünün artık izleyici beklentilerini tatmin etmemesi, görüntünün karlı-buzlu olarak nitelendirilmesi, bir kaç televizyon istasyonu görüntüsünün üst üste binmesi gibi yaģanan sorunlar kaçınılmaz olarak radyo ve televizyon yayıncılığında sayılsallaģmaya geçilmesine sebebep olmuģtur. Klasik televizyon yayıncılığında UHF ve VHF olarak bilinen bantlardan her bir frekans için gönderilen sinyal sadece bir tv istasyonuna ait olmakla birlikte üzerinde TV txt olarak bildiğimiz teletext yayınlarıda bindirilerek tek bir istasyon gönderilbilmektedir. Oysa DVB-T de gönderilen radyo frekansında görüntü ve ses yerine ĢifrelenmiĢ ve sıkıģtırılmıģ veri (DATA) paketleri bulunmaktadır. Böylelikle her hangi bir frekans üzerinden örneğin ege üniversitesine RTUK tarafından tahsis edilmiģ olan VHF 9 Frekansı üzerinden 4-5 televizyon istasyonu yayını ve bir kaç radyo kanalı Ģifrelenerek bir veri paketi halinde gönderilebilir ve televizyona monte edilmiģ DVB-T alıcısı tarafından çözlülerek (DECODE) izleyicinin bu paket içerisinden seçtiği istasyonun gösterilmesine izin verilir. Sayısal karasal televizyon yayıncılığında tek bir televizyon istasyonu yayını için 2-4 mega bit gibi çok düģük bant geniģliği kullanılarak görüntülerin farklı codeck (sıkıģtırma algoritması) ler aracılığı ile sıkıģtırılması esas alınmıģ ve bu sayede radyo frekansı içerisinde bir veri paketi gönderilerek görüntüde herhangi bir kayıp olmaması sağlanarak analog yayında yaģanan problemlerin önüne geçilmiģtir. Karasal sayısal televizyon yayıncılığının klasik yayıcılığa göre getirdiği avantajları ve yenilikleri maddeleyecek olursak; Daha güvenilir 11

Gürültü ve karıģmalardan az etkilenir Hiç bozulmadan iletilebilir ve kopyalanabilir o (Ġlk kopya ile 100 üncü kopya tamamen aynıdır) Sinyal kalitesi istendiği kadar arttırılabilir o Veri hızı arttırılarak istendiği kadar iyi kalite elde edilebilir TV sistemleri ile bilgisayar sistemleri birleģebilir (MULTIMEDIA) Dijital devreler daha ucuza mal edilmektedir Dijital sinyal iģleme teknikleri hızla geliģmektedir VLSI (çok büyük çapta tümleģtirme) tekniğine çok uygundur. Bu yüzden dijital sistemin tamamı tek bir tüm-devre üzerinde yapılabilir. 5 Gibi bir çok artısının olduğunu ve neden giderek bir standart haline gelmeye baģladığını daha iyi anlayabiliriz. 5 Prof. Dr. Avni Morgül, Görüntü Sıkıştırma ve Sayısal TV Yayını (sunum) rtuk sayısal yayıncılık paneli 8 Mayıs 2006 Ġzmir. 12

Ġzleyici Açısından Genel Bir Değerlendirme Ġle Karasal Sayısal Yayın Ġzleyiciler açısından daha kaliteli, net görüntü ve ses alıģı sağlanacak Analog yayın için bir kanaldan bir TV program yayını yapılabilirken, karasal sayısal yayın bir kanaldan en az dört, en fazla altı TV program yayını yapılmasına imkan verecek. Analog teknolojide mümkün olmayan hareket halinde alıģ, karasal sayısal yayın teknolojisi ile mümkün hale gelecek ve televizyon yayınlarının mobil alıģı sağlanacak, Tek frekans ağı (SFN) teknolojisi sayesinde aynı kanaldan yayın yapan farklı noktalardaki sayısal yayınlar birbirlerini bozmak yerine kuvvetlendirdiğinden bu sayede enterferans sorunu ortadan kalkacak, frekansların etkin ve verimli kullanılması sağlanacak. DVB-H yayınlarına uyumlu el cihazlarına ve cep telefonlarına yönelik televizyon yayınları iletilebilecek. 6 Karasal sayısal televizyon yayıncılığında kullanılan televizyon vericilerinin daha az güç harcayarak aynı alanı kapsaması sağlanacak Böylece insan sağlığını tehdit eden elektromanyetik kirlilik azaltılmıģ olacak. Sayısal karasal yayıncılığın bu kadar avantajının olmasında ki temel ilke izleyiciye gönderilen görüntünün sayısallaģtırılıp dijital ortama çevrildikten sonra sıkıģtırılması gibi bir özelliğinin bulunmasıdır. Görüntü ve sesin sıkıģtırılması iģleminde değiģik sıkıģtırma formatlarından ve codeck lerden faydalanılmaktadır. 1990 lardan beri geliģtirilen bu sıkıģtırma teknolojileri aģağıdaki tabloda isim ve kullanım amaçlarına göre listelenmiģ olarak görülebilir. 6 http://www.uydu.info/karasal-dijiyat-yayin-nedir/ 13

Yıl Standart Veri hızı Uygulama 1990 CCITT-H261 1Mb/s TV Konferans, Görüntülü Telefon 1992 MPEG-1 1Mb/s Video CD 1992 MPEG-2 4-20Mb/s DVD, Sayısal TV yayını 1996 H263 10-128kb/s TV konferans (analog telefon hattı) 1999 MPEG-4 410k-2Mb/s Ġnternet, Mobil sisteler, Görüntü kaydı 2004 Tablo:1 Tablo 1 de 7 listelenmiģ olan yayın standardını oluģturan codeck lerden MPEG-2 halen sayısal uydu yayıncılığında televizyon ve radyo için standart olarak kullanılmaktadır. Amerika ve avrupa da ise yüksek tanımlamalı (HD) yayına geçilemeyen noktalarda karasal sayısal yayıcılıkta televizyon standardını almıģ bulunmaktadır. SıkıĢtırma oranı, görüntü kalitesi ve kaullandığı band genģliğinin diğerlerine oranla daha az olması gibi sebeplerden dolayı MPEG-4 yeni nesil karasal sayısal yayıncılığın standardı haline gelmektedir. 7 Prof. Dr. Avni Morgül, Görüntü Sıkıştırma ve Sayısal TV Yayını (sunum) rtuk sayısal yayıncılık paneli 8 Mayıs 2006 Ġzmir. 14

YÜKSEK TANIMLAMALI (HIGH DEFINITION) TELEVĠZYON Yüksek tanımlamlı televizyon klasik televizyon yayıncılığına oranla görüntüdeki pixel (rengi oluģturan ıģığa duyarlı elektronik noktacık) sayısının daha fazla olmasından yola çıkarak üretilen teknolojilerden birisi olarak adlandırılır. Ġlk defa yüksek tanımlamalı televizyondan 1930' larda bahsedilmeye baģlanmıģtır. Ġngiltere'de Selsdon Komitesi 180 satırı geçen her televizyon sisteminin yüksek tanımlamalı televizyon olduğunu duyurmuģtur. O tarihlerden beri hem görüntü kalitesinin, hem de ses kalitesinin en yüksek seviyede olması için üretici firmalarda AR-GE çalıģmaları yapılmakta ve bu çalıģmaların ürünü olan TV stüdyo sistemleri ve iletim sistemleri piyasaya sürülmektedir. 8 PAL, NTSC, SECAM gibi analog Geleneksel Televizyon Formatları ile 525 satırlı - 625 satırlı 4:3 ya da 16:9 görüntü oranlı (ekranın eni : ekranın yüksekliği) Sayısal Standart Televizyon (SDTV: Standard Definition Television) formatlarından daha yüksek çözünürlükte (1920 pikselx1080 satır, 1280 pikselx720 satır gibi daha fazla satır sayısı ve yatay bilgi ile) ve 16:9 görüntü oranı ile televizyon sinyalinin iletilmesi söz konusudur. ġu an evlerimizde kullandığımız televizyon yayıncılığında görüntüyü oluģturan pixel sayısı yatay ve dikey eksende 720x576=414720 olacak Ģekilde tasarlanmıģtır. 8 Nevin KATRANCIGĠL Yüksek Tanımlamalı Televizyon yapımları EMO Ankara ġubesi Haber Bülteni özel ek yayınclık dosyası 2006 sayı:3 s.16 15

Bu PAL yayın sistemlerindeki pixel sayısını ifade etektedir. PAL yayın sisteminde bulunan 625 satırın Profesyonel yayıncılıkta standart olarak kabul edilen bu pixel sayısı halen uydu üzerinden alınan karasal yayınlarda geçerli olacak Ģekilde kullanılmaktadır. Uydu yayıncılığında kullanılan MPEG-2 video codeck yapısı gene 720x576 pixel sayısına eģittir. Karasal sayısal yayıncılığın uygulandığı bazı ülkelerde de bu pixel değeri yayınlarda satandart olarak kullanılmaktadır. Yüksek tanımlamalı (HD) yayın ise içerdiği pixel sayısı bakımından standart olarak kabul edilen farklı pixel oranlarına sahiptir. Bu oranlar; 720p (1280 pixel x 720 satır) 1080i (1440 pixel x 1080 satır HDV veya HD ready) 1080p (1920 satır x 1080 satır full HD) Gibi pixel referanslarının sonuna getirilen i (interlace tarama) ve p (prograssive tarama) harfleri ile isimlendirilmektedir. Görüntülerin ekran üzerinde oluģturulmasına yönelik olan bu tarama standartları ayrım gözetmeksizin yüksek tanımlamalı olarak nitelendirilmektedir. (p) taranma yönteminde ekranda arka arkaya gelen görüntü adedi belirtilir, (i) taranma yönteminde ise görüntüyü oluģturmak için önce tek numaralı satırlar daha sonra ise çift numaralı satırlar taranarak sonuçta toplam görüntü satırlar arasında sırası ile geçmeli olarak taranır ve ekran üzerinde görüntü oluģturulur. 16

Analog PAL TV yayınlarındaki bir resim için ayrılan 625 satıra karģılık gelen saniyede 25 görüntünün taranması ile elde edilen çözünürlük HDTV de bir resim 2 defa taranarak elde edilen toplam 1080 satır sayısı ile ekranda saniyede 60 görüntüye çıkarılmakta ve resmin çözünürlüğü de bu Ģekilde artırılmaktadır. AĢağıdaki tabloda HDTV sistemlerinde ve analog yayıncılıkta kullanılan standartların tanımlı satır sayısı ve progressive tarama algortimaları verilmiģtir. Tablo 2 9 T Tablo 2 den de anlaģılabileceği gibi yüksek tanımlamalı televizyon ve onun standartlarına uygun değiģik medya ortamların da satır sayısı giderek artmakta ve bu da daha büyük ekranlarda standart televizyonlara oranla daha kaliteli görüntü oluģturulmasına katkıda bulunmaktadır. Televizyon ekranının çapının büyümesi, görüntünün dağılması tehlikesini de beraberinde getirmektedir. Genel olarak, yüksek tanımlamalı televizyon, 1000 satır sayısından daha fazla tarama yapan, dijital ve HI-FI (high fidelity) ses naklini sağlayan ve 16:9 luk bir 9 S. Vedat Karaarslan sayısal tv ve HDTV nedir makale http://www.telekomculardernegi.org.tr/makaledetayi.php?idx=44 17

görüntü oranı ile görsel ve iģitsel estetik kalitesi arttırılmıģ televizyon alıcıları olarak tanımlanmaktadır. Böylelikle yüksek tanımlamalı televizyonu, geleneksel televizyon alıcılarından farklı kılan üç ana teknik tema vardır. Bunlar: 1- Satır sayısının çok yüksek olması (normal televizyon alıcılarına göre iki kat) 2- GörüĢ alanının normal televizyon alıcılarına göre daha geniģ olması 3- Dijital ses ve HI-FI kalite. 10 Yüksek Tanımlamalı (HD) televizyon sayısal TV iletimi üzerinden iletilecek görüntünün kalitesini belirleyen bir faktördür. Alıcılar yönünden sayısal karasal TV ile HDTV arasındaki fark; sayısal TV de yayının yüksek çözünürlüklü olarak iletilmesi ile alıcı üzerindeki bir set-top-box (sayısal yayını decode edebilecek özellikte bir çeģit decoder) ile analog TV alıcısında izlenmesi, HDTV de alıcının da HDTV uyumlu çalıģan bir görüntü cihazı olması ve çekilen görüntünün de HDTV uyumlu olmasıdır. 10 Doç. Dr. Güliz Uluç a.g.e, s. 23 18

Yüksek Tanımlamalı Televizyon Yayıncılığının tercih edilme sebepleri ve avantajları. Daha fazla bilgi iletildiği için görüntü detayı ile birlikte netlik de fazladırneredeyse standart televizyonun 6 katı kadar. BaĢta ABD, Japonya, Avustralya ve Kore'de olmak üzere HD yayınlarının yaygınlaģması ve teknolojik rekabette geri kalma kaygısının ve materyal değiģiminde, yani TV yapımları alıģveriģinde ortaya çıkan standart farklarının mevcut olmasıdır. Format standardının sağlanması amacıyla yeni teknolojiye geçiģin sağlanması. Görüntüyü oluģturan parlaklık ve renk bilgileri itibariyle de üstünlüğü nedeniyle daha kaliteli bir görüntü verir. Görüntünün büyük ekranlarda oynatılması bozulmalara neden olmaz Doygunluk, kontrast, insan teni algılaması gibi konularda HDTV en geliģmiģ teknolojiye sahiptir. Ġzleyicinin sahip olması gereken LCD, Plazma gibi teknolojilerin giderek ucuzluyor olması. Enerji tüketiminin standart televizyonlara oranla çok çok daha az olması Karasal sayısal yayıncılıkla senkronize bir Ģekilde gerekli ihtiyaçları sağlaması (sayısal karasal yayıncılık yüksek tanımlamalı televizyon için en uygun altyapıyı sunmaktadır.) EtkileĢimli yayıncılığa çok daha uygundur. 19

Tüm bu maddelediklerimizin dıģında HDTV yayınlarının karasal sayısal yayıncılıkla birlikte ve geçmiģi çok eski olmasına rağmen henüz bir yayın standardı olamamasının da getirdiği bir takım olumsuz etkenler bulunmaktadır. HDTV yayıncılığının standart olmasının önündeki bu olumusuz etkenler ise: Sürekli geliģim halinde olması ve belirli bi standarda oturamamıģ olması, Analogdan sayısala geçiģin henüz tamamlanmamıģ olması ve dünyanın büyük bir bölümünde halen analog yayının tercih ediliyor olması, HDTV yayıncılığına geçiģ için yayın yapan studyoların ve tv istasyonlarının tüm altyapılarını değiģtirmeleri zorunluluğu, Broadcast tipte HDTV kayıt cihazları ve studyo ekipmanlarının halen pahalı olması, HDTV için gerekli yayınlarım prodüksiyon hizmetlerinin standart yayına göre daha masraflı olması, Son kullanıcı olarak nitelendirilen izleyicinin evindeki alıcı cihazların büyük bir kısmının hem sayısal karasal, hem sayısal uydu, hem de HDTV yayınlarını alabilecek altyapıya sahip olmaması, GeçiĢin uzun bir zaman dilimine yayılması, Ticari amaçlı yayın yapan Dijital platformlar haricinde HDTV yayını yapan ulusal nitelikte kanalların bulunmaması. Bütün dünyada tanınan tek standart olması yüzünden teklif edilen bu sistem günümüzde kullanılan televizyon standartlarına uymamakta, televizyon stüdyo cihazlarında, dağıtım kanallarında, nakil sisteminde yeni kuģak teknolojinin 20

kullanılmasını zorunlu kılmaktadır. Ekonomik zorluklar nedeniyle HDTV nin dünya standardı haline getirilmesi çok kolay olmamaktadır. 11 Bu maddlerden hareketle HDTV nin dünya üzerinde en azından Ģimdilik, geliģmiģ bazı ülkeler dıģında bir yayın standardı olarak yerleģmesinin zamana ve teknolojideki geliģime paralel olarak ucuzlamasına bağlı olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. En azından karasal sayısal yayıncılığa geçilmesinin zorunlu olması ile birlikte onunla aynı alyapıyı kullanabilecek HDTV yayınlarının da senkronize bir Ģekildeiletilmesiyle birlikte uzak olmayan bir gelecekte bunun mümkün olacağını öngörebiliriz. IP TV IPTV (Internet Protocol Television) Televizyon/ve veya görüntü sinyallerinin geniģbant (kablo internet/dsl) kullanıcısı aboneler veya izleyicilere internet protokolü üzerinden dağıtıldığı sistemlere denmektedir. Bu sistem genel olarak geniģ bant iģletmecisi tarafından sağlanan internet bağlantısına paralel olarak aynı altyapı üzerinde tahsis edilen bir bant geniģliğiyle sağlanır. IPTV kendi baģına bir protokol değildir, bir protokol üzerinden ses ve görüntünün canlı olarak veya kaydedilmiģ bir medya üzerinden izleyiciye internet üzerinden sunulması temeline dayalı olarak sunulan bir tlevizyon yayın sistemidir. 11 Mehmet Özçağlayan, Yeni iletişim teknolojileri ve değişim, doktora tezi.ġstanbul Üniversitesi sosyal Bilimler enstitüsü, istanbul 1996, s.126 21

IPTV internetin giderek çok daha hızlı bir Ģekilde yaygınlaģması ve internete eriģim hızının da eskiye oranla kıyaslanamayacak derece hızlı olmasının getirdiği avantajla önecleri deneysel olarak sunulmaya baģlamıģ bir hizmet olmakla birlikte giderek internet üzerinden televizyon yayıncılığı konusunda standart halini almaya baģlamaktadır. IPTV yapısı gereği web ortamı üzerinden yayın yapıyor olmasına rağmen her türlü kaynaktan beslenir ve yayınlarını geniģ band internet bağlantısının olduğu her yere rahatlıkla iletebilir. Geleceğin yayıncılık standardı olarak görülen IPTV gerek kablossuz gerek kablolu internet eriģiminin bulunduğu her yere iletilebilmesinden dolayı yayıncıların ilgisini çekmektedir. TV kanallarının IP paketlerine dönüģtürülerek bir data networkü üzerinden son kullanıcıya ulaģtırılması düģüncesi televizyonu sadece yayınları alan bir cihaz olmaktan çıkarmıģ televizyonu interaktif çok fonksiyonlu bir cihaz haline getirmeye baģlamıģtır. Bu düģünceyle beraber telekom Ģirketleri kablo tv, uydu yayını gibi interaktif olmayan yada çok düģük seviyede etkileģime izin veren yayınlara alternatif olarak IPTV servisi sağlamaya baģlamıģlardır. TV yayıncılığı konusunda en etkili geliģmenin IP nin TV iletiģiminde kullanılması ile olmaktadır. Ġçerik ve teknik altyapı olarak IP TV hemen hemen tüm kayıtların ve formatların sayısallaģtırılarak farklı formatların aynı havuzda toplanması sonucu tek bir paket olarak ele alınmakta ve veri haline getirilen bu farklı formatlar aynı paketin içerisinde izleyiciye iletilmektedir. 22

AĢağıdaki Ģekilde de görüleceği üzere Ġnternet üzerinden TV yayınlarının iletilmesi için band geniģliği gereksinimi yeni nesil bir Ġnternet tasarımı ile mümkün olabilecektir TABLO-3 12 Yukarıdaki tablodan dan da anlaģılabileceği üzere IPTV ağlarının üstünlüklerinden biri de farklı aygıt, ağ hizmet sunucu ve hizmetlerin entegrasyonu ve yakınsamasıdır. Var olan telekomünikasyon, Tv yayını ve internet hizmetlerinin etkileģim ve yakınsaması sonucunda katama değerli yeni hizmetler ortaya çıkacaktır. 12 S.Vedat KARAARSLAN http://www.telekomculardernegi.org.tr/makaledetayi.php?idx=44 23

TV-üstü cihaz, kiģisel bilgisayar ve cep telefonu gibi aygıtlar kullanılarak farklı hizmet sunucularına ait içerik ve hizmetlere eriģebilmek mümkün olacaktır. Örneğin e- posta, ses postası vb. Yöntemlerle ileti gönderenin kimlik bilgileri tv ekranında gösterilebilecektir. Bu durumda kullanıcıların yakın gelecekte webi taramak video-telefon görüģmeleri yapmak, resim göndermek, Tv programlarını izlemek vb. Olanakların tümünü birden sunabilen aygıtlara kavuģabileceklerini söylemek bir kehanet olmayacaktır. 13 IPTV ile farklı mecralar arsındaki transfer ve bilgi akıģı her türlü içeriğe her yerden ve her zaman ulaģılmayı sağlamakla birlikte bu mecralar arasında geçiģ yapıp etkileģimli bir Ģekilde onun bir parçası olmayı da kolaylaģtırıyor. Görüntü ve dosya paylaģımı mesajlaģma gibi özellikler sayesinde televizyon üzerinden diğer kullanıcılarla iletiģim kurmak sesli veya görüntülü görüģmeler yapmak, resimli veya video içerikli mesajlar göndermek mümkün. IPTV sayesinde mobil bankacılıktan alıģveriģe, e-devlet uygulamalarından fatura ödemeye kadar bir çok servisin de verilmesi mümkün olacak. Dolayısı ile kullanıcılar multimedya ve internet ortamındaki uygulamaların tamamını IPTV sayesinde televizyonları sayesinde kullanabilecekler. 14 13 Prof. Dr. Mehmet Ģafak. Birey eksenli interaktif yayıncılık IPTV spiart medya 2008 birinci basım s:122 14 Cenk KırbaĢ, Klasik televizyonun kişisel ve interakitf televizyona evrimi, Makale. 24